DAGBLAD
AMERSFOORT EN
OMSTREKEN.
VOOR
No. 113,
DINSDAG 16 JUNI 1908.
5e JAARGANG.
Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DB EEMLANDER".
Hoofdredacteur B>. G. RXJKEMS.
Vepsehijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Bureau: BREEDESTRAAT 20.
De arbeidsinspeetenrs over een
vettolijken tiennrendag.
FEUILLETON.
De Familie Yon Kröchert.
BUITENLAND.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Nederlandsch Advertentiekantoor PEEREBOOM en ALTA te Haarlem.
Abonnementsprijs
Per jaar met geïllustreerd Zondagsblad f 4.
Franco per post id. - 5.60
Per 3 maanden id. - 1.
Franco per post id. - 1.40
A.fzonderljjke nummers- 0.05
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertentiën:
Van 1 tot 5 regelsf 0.40
Voor iederen regel meer- 0.08
Buiten het Kanton Amersfoort per regel - 0.10
(Bjj abonnement belangrijke korting.)
Zij, die zich met ingang van
1 Juli op dit blad abonneeren,
ontvangén de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
Verkorting van den arbeidsduur is
sedert jaren van velerlei zijden bepleit.
De voordeelen van een arbeidsdag,
die den werkman vergunt bij daglicht
zijne kinderen te zien en niet slechts
te rusten om zijne arbeidskracht te
herstellen, zijn langzamerhand ieder
een bekend.
De nadeelen welke men vroeger
algemeen, thans nog van enkele kanten
opsomt, zijn gebleken öf hersen
schimmig öf niet belangrijk groot te
wezen. In zeer vele bedrijven is de
arbeidsduur met succes verkort en tot
tien uren of minder teruggebracht. In
nog meerdere bedrijven is men bezig
den arbeidsdag voortdurend te ver
korten, al zal het nog een spanne
tijds kosten om te komen, waar
men wil.
Niettemin zal eene wettelijke regeling
nog heel wat strijd kosten. Om meer
dan éëne reden. Zoo acht de „Stan
daard" eene uniforme regeling van
bovenaf uit den booze, waar het den
plurivormen arbeidsduur betreft. Bet
argument der oud-liberale opvatting.
Alsof niet elke wettelijke regeling
unificeert, waar voorheen allerlei
regeling bestond.
Het werkelijke leven is nu eenmaal
eene rijke schakeering, elk ingrijpen
van den wetgever zal zich meer of
minder doen gevoelen. Dit bezwaar
zal dan ook allerminst een wettelijke
regeling tegenhouden. Vast staat, dat
de wenschelijkheid van een wettelfjken
tienurendag meer en meer in breede
lagen der bevolking wordt gevoeld.
Wat vertellen ons de inspecteurs
van den arbeid hieromtrent in hun
zoo juist verschenen verslagen over
1905 en 1906? Drie hunner laten zich
over een wettelijke regeling van den
tienurigen arbeidsdag uit, doch het-
Naar het Duitsch,
VAN
HENRIETTE VON MEERHEIMB.
55)
Het eentonige geklots der golven
was het eenige antwoord, dat hij
hoorde. De wind suisde zacht over de
duinen. Een meeuw stootte een klagend
geschreeuw uit, terwijl zij dicht voor
zijne voeten een zeekwal oppikte.
Al eenige weken woonde hij nu op
Rottum, een eenzaam Hollandsch
eiland, dat slechts door een enkele
familie bewoond wordt. Die menschen
hadden hun huis zoo ver mogelijk
van het strand afgezet uit angst voor
den springvloed. Van uit de vensters
kon men de zee slechts als een bleek-
zilveren streep zien glinsteren. Maar
het ruischen der golven drong er toch
half gedempt door. Dat ws;s behalve
het geschreeuw der meeuwen ook het
eenige geluid dat men. er hoorde.
Binnenshuis was het «eer stil. De
groote stoere Hollande r die er met
zijne stokdoove vrouw en twee dienst
boden woonde en hem. huisvesting en
geen zij ons mededeelen is onge
twijfeld belangrijk.
De inspecteur der 5e inspectie
(Amsterdam) is het uitvoerigst. Hij
deelt ons een aantal gegevens mede,
vervar in eenige tabelleD. In al-
gemeene trekken blijkt, dat volle elf
uren voor de door de arbeidswet be
schermde personen slechts zelden meer
voorkomen. Maar ook, dat de werk
tijden van volwassen mannen afnemen.
Terwijl in de bezochte inrichtingen in
1903 slechts 51 °/0 der werklieden
tien uur of minder werkte, liep dit
percentage langzaam op in 1904 tot
58 °/o> in 1905 tot 68 °/o en in
1906 tot 71 °/o-
De inspecteur schrijft: „Hetstreven
naar den tienurigen arbeidsdag kan
inderdaad als een billijke, niet over
dreven en zooals blijkt reeds voor
vele bedrijven bereikten eisch worden
beschouwd."
„Of eene onmiddellijke algeheele
beperking van den arbeidsduur tot 10
uren per etmaal voor alle bedrijven
mogelijk zou zijn, wordt door mij
ernstig betwijfeld en wel voor zoover
de in de 5e inspectie voorkomende in-
industrieën betreft op de navolgende
gronden
„le. Voor de bedrijven, welke zoo
genaamde seizoen drukte doorleven,
zou het publiek langzamerhand moeten
medewerken en de maatschappelijke
toestanden er zich naar moeten rich
ten, waarvoor een overgangstijdperk
noodzakelijk zou zijn. Vrijstellingen
zouden mogelijk moeten worden ge
maakt en dezo in den aanvang eenigs-
zins ruim verleend, zouden successie
velijk kunnen worden ingetrokken. Als
behoorende tot deze categorie kunnen
o.a. genoemd wordende kleermakers,
de bontwerkers, de stucadoors, de
de behangers, de handelsdrukkers en
de binders,
„Voor de noodzakelijkheid van ver
leening van vrijstelling kan ook nog
gelden het motief der concurrentie
met het buitenland zooals o.a. bij
confectie.
„Voor de verleening der vrijstellin
gen zal het niet mogelijk zijn voor
alle bedrijven bepaalde tijdstippen vast
te stellen waarop langere arbeidsduur
zal zijn toestestaan, doch het zal bij
enkele de voorkeur verdienen na
voeding verschafte, sprak alleen Hol
landsch en ook dat alleen als het hoog
noodig was.
Maar de prins vond het zoo juist
goed. 's Morgens lag hij uren lang in
het zachte, heete zand. 's Middags ging
hjj uit visschen met den knecht en
dan wisselden zij ook slechts de nood
zakelijkste woorden.
Gedurende zijn verblijf in Noorwegen
drong de tijding van Sitta'sengagement
tot hem door. Ondanks alle maatregelen
der prinses kwam hij door een toeval
den voor de huwelijksvoltrekking vast-
gestelden datum te weten. In zijn
woede telegraafeerde hij zijn verzoek
om het huwelijk uit te stellen. Dat
verzoek kon wel de verbazing opwek
ken, maar was absoluut niet compromit-
teerend. Tot antwoord kreeg hjj de
tijding dat het huwelijk al gesloten
was.
Het was dus uit. Zij vluchtte onder
de hoede van een anderen man. Zijn
wanhoop over haar verlies uitte zich
in een korte, doch ernstige zielsziekte
Hij dwaalde rond als door een voort
durende innerlijke koorts gepijnigd.
Elke menschelijke stem deed hem pijn.
In Noorwegen hoorde hij over het af
gelegen eiland Rottum spreken. Daar
ging gij heen. Na dat toppunt van
smart kwam er een zonderlinge kalmte
over hem. Hjj voelde geen woede meer
maar had alleen een zekeren tegenzin
onderzoek der omstandigheden deze
bij oogenblikkelijke drukte te ver-
leenen.
„2°. Voor de bedrijven, welke arti
kelen voor consumptie leveren en des
Zaterdags voor twee dagen moeten
produceeren, met name de bakkerijen
en de slagerijen, is het niet wel uit
voerbaar te achten, om in dergelijke,
zelfs periodiek intredende drukte, door
personeel-wisseling te voorzien. Een
langere arbeidsduur op den Zaterdag
is hier niet te vermijden. Een derge
lijke toestand is ook zeersprekend in
de bad- en zweminrichtingen, waar
eveneens de Zaterdag een zware dag is.
„3°. Daar, waarin continue-bedrijven
nacht- en zondagsarbeid moet worden
verricht door een zeker pertentage
van de werklieden, zullen uiteraard
juist deze werklieden, in de aller
eerste plaats in aanmerking komen,
althans wenschen te komen voor be
scherming door verkorting van arbeids
duur.
„De overgang van het twee- tot het
drie-ploegenstelsel heeft voor sommige
bedrijven eene zoodanige finantieele
beteekenis, dat men met groote om
zichtigheid hierin dient te werk te
gaan; voor eene der in mijne inspec
tie gelegen fabrieken met nacht- en
zondagsarbeid beteekent dit eene ver
hooging met 10°/0 van het totale
aantal arbeiders. Bij een der suiker
raffinaderijen zou dit8-)°/„ bedragen;
bjj de bierbrouwerijen gemiddeld °/0
en bij de meel- en broodfabrieken ge
middeld 8 van het geheele per
soneel, waarbij de bakkers op die
fabrieken werkzaam niet zjjn mede-
gerekend."
De inspecteur der 6e inspectie
(Noord-Holland behalve Amsterdam)
deelt ods het volgende mede.
In 1905 hadden 46°/0 van de man
nen in de bezochte bedrijven een werk
dag 10 uur of minder. Iu 1906 bedroeg
dit perceutage circa 52. Uit tabellen
blijkt de arbeidsduur, welke onder de
bestaande omstandigheden en toestan
den reeds zonder wetsdrang verkregen
werd.
„In de gevaarlijke of schadelijke
bedrijven en in omstandigheden, waar
van de arbeider het nadeel niet kan
beoordeelen, is met hulp van wettelijke
voorschriften en bepalingen voor den
in alles. Hij deed niets dan aan het
strand zitten of zich door middel van
inspannenden arbeid, door roeien, vis
schen en zeilen zoo te vermoeien, dat
hij 's nachts kon slapen. Yoor de toe
komst nam hij geene besluiten.
Hij wist dat hij zijn smart op
mannelijke wijze droeg en begon de
pijn die aan zijn gemoed knaagde te
verafschuwen, evenals men een ziek
lichaamsdeel begint te haten omdat
men er altijd pijn aan heeft. Hij
wilde vergeten. Maar de smart zatte
diep. Hjj wist niet dat die innerlijke
ergenis de voorbode der genezing is.
Maar eenmaal zou zij toch komen,
de zoo vurig verlangde stonde,
waarin het leed eerst insliep en dan
langzaam wegstierf.
En die stonde sloeg vroeger dan
hij had durven hopen. Hij bracht nu
heerlijke, droomerige, gedachtenlooze
oogen blikken door aan het strand van
de groen glanzende zee.
Maar ook die aangename reconva
lescentenstemming verstreek. Na een
kort genot kwam de verveling, die
zijn wilskracht weer deed ontwaken
eerst nog wat mat, maar langzamer
hand levendiger. Zijne gedachten wer
den nu ook weer helderder en hij
begon kalm na te denken over degenen
die in zijn leven ingegrepen hadden.
Hij moest eens duidelijk met hen
spreken. Toen hij nog met hen
volwassen werkman veel te bereiken
en zijn deze dan ook noodig. Uit het
geen ik in de uitoefening van mijn
ambt zag, aarzel ik echter niet te
verklaren, dat ik den volwassen arbeider
volkomen in staat acht zich zelf, in
de niet bijzonder gevaarlijke, niet
schadelijke bedrijven of in die waarvan
de lusten en lasten den werxman beter
dan aan hen, die er buiten staan, be
kend, op den duur betere voorwaarden
te bedingen, niet alleen wat loon, maar
evengoed wat werkduur aangaat. Een
algemeen geldende wettelijke regeling
zou onvermijdelijk zooveel uitzonde
ringsbepalingen moeten bevatten en
niet zoover kunnen gaan als hetgeen
vermoedelijk nu reeds in verschillende
omstandigheden is bereikt."
De inspecteur der 7de inspectie
(Overijsel) schrijft dat het aantal per
sonen, die 9,5 en 10 uur werken sedert
1904 aanzienlijk is toegenomen. „Hoe
wel dus de cijfers erop wijzen, dat een
geleidelijke verkorting van den arbeids
dag in textielindustrie plaats vindt, is
niet te ontkennen, dat deze langzaam
gaat. Naar mijne vaste meening is van
die verkorting op den duur voor die
industrie geen nadeel te vreezen, ter
wijl er voor de arbeidsbevolking, zoo
wel wat aangaat hare gezondheid als
hare ontwikkeling, groote voordeelen
van verwacht mogen worden. Daarom
meen ik dat met gerustheid voor de
textielindustrie in mijne inspectie de
10-urige arbeidsdag wettelijk kan
worden voorgeschreven." En dat, ter
wijl in die textielindustrie aan het
van 1906 bijna 12000 man waren, die
11 uur, tegen 10000 man, die 10 uur
en minder werkten.
Gunstig is het vorenstaande zeker
niet. Terwijl de Overijselsche inspec
teur voor het textielbedrijf slechts
ronduit den wettelijkeu tienurendag
aanbeveelt, acht die der 6e inspectie
den arbeider zelf het best in staat
om voor zijne belangen te zorgen;
eene merkwaardige uitspraak voor
een ambtenaar, wiens werkkring door
van het tegenovergestelde standpunt
die zaak te bekijken in het leven is
geroepen.
Deze verouderde leer van Adam
Smith zit dien inspecteur zoodanig
in het hoofd, dat men onwillekeurig
vraagt, of hjj niet den arbeider zelf
samenwoonde stond hij te dicht bij
hen, kon hij hen niet rechtvaardig
beoordeelen. „Men moet eene stad
verlaten als men wil weten hoe
hoog zij licht." En er is ook een
zekere afstand voor noodig om een
beslissend oordeel over personen uit
te spreken. Want eerst nu hg zich
in gedachten van Sitta begon los te
maken, begreep hg de ware aanlei
ding tot haar huwelijk. Zij had het
als een opoffering bedoeld. En zou
dat nu tevergeefs gebeurd zijn
Als hij aan haar dacht als aan de
vrouw van Kröchert dan voer hem
nog steeds een heete rilling door de
leden maar hij dwong zichzelf om
er telkens weer kalm over te denken.
En de eene gedachte paste in de
andere, evenals de schakels van een
langen ketting, dien hij achter zich
aan sleepte. Welk een hard oordeel
had hg geveld over zgn vader, den
ouden man die met zgne voordeelen
vast was gegroeid, over zgne moeder,
die weeke apathische vrouwenziel en
zijne vrouw, dat vroolijke, onrijpe
kind! Nu hij ze zoo van uit de verte
zag werden alle scherpe hoeken en
kanten afgeslepen en lag er een ver
zoenend waas over uitgespreid.
Hoe diep had hij jar ii langgeleden
onder het gevoel ilut hg door hen
verhinderd werd, datgene te bereiken
wat hjj meend" te kunnen volbrengen.
ook de taak der arbeidsinspectie zou
willen opdragen.
De Amsterdamsche inspecteur is
tenminste socialer aangelegd, al deelt
hij ook allerlei bezwaren, diegeen
bezwaren zijn. Niemand ontkent, dat
een overgangstijdperk noodig is. Zelfs
de socialistische minister Millerand
heeft in Frankrijk een overgangstijd
gesteld.
Of in consumptiebedrijven niet eene
regeling mogelijk is, wagen wij te be
twijfelen. Het buitenland leert, dat
dit bezwaar te overwinnen is. Het
publiek, wettelijk gedwongen den tien
urendag in acht te nemen, kan hier
veel hulp bieden. Warm brood zal
misschien de eenige opoffering zijr
eene zeer heilzame opoffering.
En het ploegensteisel -Hij get
wel aan, met hoeveel percent hef
aantal arbeiders moet worden ver
meerderd bij den overgang van het
twee- tot het driepioegenstelsel, maar
hg verzuimt er op te wijzen, dat de
productiviteit van eiken arbeider per
etmaal door verkorting van den arbeids
duur van 12 tot 8 uur niet vermin
dert. Ja, de ervaring leert dat in vele
gevallen die productiviteit; nog ver
meerdert.
Intusschen, al zijn de persoonlijke
meeningen der inspecteurs van der
arbeid in 't algemeen nog verre va;
gunstig omtrent den wettelijken tien
urendag, hunne gegevens in de ver
slagen wijzen erop, dat er een alge-
meene tendens tot verkorting van den
arbeidsduur bestaat en dat straks de
wettelijke regeling van den tieuuryfc
dag zeker geen onoverwinnelijke;
tegenstand zal vinden.
V. D.
BELGIË EN DE CONGO.
De correspondentie tusschen de
Belgische, iEngelsche en Amerikaan-
sche regeering betreffende de over
name van den Coogo door België is
heden verschenen.
Het eerste document is een telegram
van den Minister van Buitenlandsche
Zaken, die de Belgische vertegen
woordigers te Londen en Washington
Maar in dat geheel andere licht waarin
hij alle gebeurtenissen nu zag, vroeg
een innerlijke stem kalm: „Maar als
ge nu juist door die hinderpalen op
den juisten weg gevoerd waart? Je
bent niet te gronde gegaan aan hunne
onoverwinnelijkheid, maar aan je eigen
zwakheid en halfheid. Je bloedver
wanten hebben nooit geweten wat zij
je gedaan hadden. Dat is de verklaring
voor hunne handelwijze."
De prins uitte een zucht van ver
ademing. Al de ziekelijke gevoelens
waarmee hg zichzelf zoo lang gepij
nigd had, vielen van hem af als een
kleed dat hij uitdeed.
Hij wierp een ernstigen blik op de
mooie, geheimzinnige zee. De wind
rukte aan zijn mantel. Hg wikkelde
er zich nog dichter in en drukte zgn
hoed in zijn voorhoofd.
De visscher kwam aanloopen met
zgn hooge, zware laarzen aan. Hij
spande het net uit om het te drogen.
Ik ga morgen vroeg weg!" riep
de prins hem toe. „Kan ik het bootje
krijgen?"
De man knikte maar eens. Zijn pijp
hing uit zijn eenen mondhoek. Hg
spande zgn net uit en bevestigde het
met eenige houten spaken,
Wordt vervolgd.)
