WEERBERICHT.
Thermo meterstand
JL
BIN .NE NL AN
Kunst- en Wetenschap.
STADSNIEUWS.
Uit de Omgeving.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorrei. 10.50 uur.;
De Bildt, 18 Augustus 1908.
Hoogste barometerstand 771.8 m.H.
te Stornowaylaagste 755.4 m.M. te
Haparanda.
Verwachting tot den avond van 19
Augustus 1908.
Wind: Zwakke tot matige Noorde
lijke wind.
Gesteldheid van de luchLBewolkt
waarschijnlijk droog weer.
TemperatuurDezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 767 m.M.
Vorige stand te 12 uur 765 m.M.
te Amersfoort.
t|oogste gisterenF. 66
Laagste nedennacht F. 54
Hedenmiddag 12 uur F. 68
AMERSFOORTSCHE
'BAD- EN ZWEMINRICHTING.
Temperatuur van het water op
Maandag 18 Aug/ des morgens 7 uur:
62° F.
hernieuwden wedijver in den aanbouw
van oorlogsschepen, overweegt, een
leeniug te sluiten van honderd millioen,
in den vorm van een fonds waaruit
kan worden geput naar gelang van
de behoefte.
Eenige financiërs hebben op zich
-genomen de som te viDden op de
gebruikelijke voorwaarde. Men ver
wacht dat het plan desorganisatie
van de begrootingen zal tegengaan.
•Een invloedrijke fractie van het
'Kabinet ondersteunt het voorstel, dat
'gelijk zal staan met een verklaring,
dat het land voornemens is om den
tweemogendhedenstandaard tot eiken
prijs te handhaven.
De Daily Telegraph maakt toespe
lingen op een artikel van de West-
minster Gazette van 15 dezer, dat in
gematigde termen pleit voor het aan
nemen van het leeningsplan, dat aan
alle partijen duidelijk zou maken wat
Engeland's houding zou zijn wanneer
de toestand aari de andere zijde on
veranderd blijft.
FRANKRIJK.
-- Weer is een der gekwetsten
van de Couronne overleden.
Een kanonnier der Couronne vertelt
het ongeluk als volgt. Het stuk, dat
reeds talrijke schoten had gelost, was
zeer warm geworden. Toen men er
de nieuwe kardoes instak, kon men
ze er niet geheel meer in krijgen,
trots alle moeite. Toen men de derde
maal probeerde en het nog niet ge
lukte, duwde men de kulas op de
kardoes, denkende er aldus in te
zullen slagen. Op dat oogenblik ont
stond de ontploffing.
Nog drie gekwetsten verkeeien in
levensgevaar.
MAROKKO.
Verschillende telegrammen uit
Marokko maken melding van een over
winning van de mehalla van Abd-el-
Azis over troepen van Moelai Hafid.
Zoo wordt uit Tandzjer dd. gisteren
gemeld.
Brieven uit Marrakesj melden, dat
de mehallah van Moelai Hafid ver
slagen is door een mehallah van
Abd-el-Azis aangevoerd door M'Toegi.
Tenten, paarden, kanonnen, wapens
en wapenvoorraad werden door dezen
laatste veroverd.
Men verzekert dat de Hafidisten
300 dooden en 500 gewonden hadden
en dat het hoofd der Hafidistische
legerbenden in het gebergt9 is ge
vlucht.
Uit Marrakesj dd. 12 dezer:
Gisteren zijn den ganschen dag
ewonden aangekomen. 300 man met
6 kanonnen zijn onder bevel van den
zoon vau El Glaoej tegen M'Toegi
uitgerukt. De overtocht van Abd-el-
Azis over de Oemerrabia wordt beves
tigd. De Sultan heeft de vijandige
krijgslieden van de Behammas ver
slagen.
Te Tandzjer is gisteren een draad
loos bericht van den Sultan ontvangen,
dat de overwinning van M'Toegi be
vestigt. Volgens de laatste berichten
was Abd-el-Azis te Razel Aïn, op drie
dagmarschen van Marrakesj. Hij zou
er den 15den Augustus aankomen.
Uit Casablanca aan de Matin:
Den 14en 's avonds kampeerde Abd-
el-Azis op drie uren gaans van Mar
rakesj.
M'Toegi zou daar reeds binnen ge
rukt zijn om den Sultan een triom-
fantelyken intocht voor te bereiden.
Men zegt dat, de Hafidisten in den
slag tegen M'Toegi 300 dooden, 400
gewonden en 500 krijgsgevangenen
verloren hebben.
Nederland en Venozuela.
Een medewerker aan de New York
Herald heeft den Minister van Buiten-
landsche Zaken, De Marees van
Swinderen, in Den Haag geïnterviewd
over de hangende moeilykheden met
Venezuela.
De Minister gaf een uitlegging van
het Venezolaansche geschil en vei telde
in details, hoe het misverstand, dat
de Minister „bijna komiek" noemde,
was ontstaan en hoe do woede van
president Castro jegens den heer De
Reus was veroorzaakt.
De heer De Reus, schrijvende in
eenigszins bloemrijken stijl, zooals dit
in vreemde gewesten gebruikelijk is,
had geschreven„Het spyt m(j, dat
een booze droom misschien onze kalme
betrekkingen zal storen." Deze woor
den („een booze droom"), die niet goed
weiden begrepen, werden in het
Spaansch vertaald met „maladetto
skirito", d.i. „een vervloekte, kwade
geest".
„Dit wekte de boosheid op van
president Castro, die meende dat met
het epitheton op hem bedoeld was en
hy schreef een woedenden brief aan
den heer De Reus. Deze wilde het
misverstand verklaren, maar stuitte
daarbij op den onwil van dr. Paul die,
vreezende dat z(jn bestuurshandelingen
in een ongunstig dachtlicht zouden ko
men, weigerde de zaak bij president
Castro aanhangig te maken. Dit is
het persoonlijk misverstand, waarop
de minister in de Eerste Kamer
doelde.
De Minister zeide, dat de Neder-
landsche regeering met goeden wil
bezield was en Castro's grieven onder
zoeken wil lemaar ook eisebt zij
den wederkeerigen goeden wil van
Venezuela en andere opvattingen en
uitingen van goede nabuurschap, dan
door Venezuela in \erscheidene ge
vallen getoond waren. Mocht de
Nederlandsche Regeering dien goeden
wil van Venezuela niet kunnen be
merken, dan zou zij, hoewel tot haar
grooten spijt, genoodzaakt z(jn een
andere gedragslijn te gaan volgen. De
Minister verklaarde, dat over die
gedragslijn alle Ministers eenstemmig
zouden zijn en dat de Koningin die
zou goedkeuren, en dat die gedragslijn
b(j de openbare meening, indien
de noodzakelijkheid van krachtige
daden was aangetoond, den meest
krachtigen en algeineenen steun zou
vinden.
Intern, tentoonstelling
1913. Naar aanleiding van het onlangs
in enkele Nederlandsche bladen ver
melde gerucht, dat er in 1913, ter
herdenking van het herstel der natio
nale onafhankelijkheid, te Amsterdam
of Den Haag een wereldtentoonstelling
zal georganiseerd worden, schrijft men
uit. België aan de N. Ct.
Er schijnt ten uwent een plan te
bestaan om in 1913 een wereldten
toonstelling in te richten. Het komt
mij gewenscht voor uw aandacht te
vestigen op het feit, dat voor een paar
jaar reeds besloten werd in dat zelfde
jaar een dergelijke tentoonstelling te
Gent te houden. Twee zulke onder
nemingen tegelykertijd in twee kleine,
naburige landen komt mij tamel(jk
onmogel(jk voor, des te meer daar wij
in 1910 een wereldtentoonstelling in
Brussel zullen hebben. Hoe deze moei
lijkheid uit den weg geruimd
PI et kiesrechtontwerp
d e r S. D. A. P. Zaterdag jl. hield de
Sociaaldemocratische Kamerfractie een
vergadering, welke voor het eerst sedert
langen tijd weder door Troelstra werd
bijgewoond.
Een aanvang werd gemaakt met de
behandeling van de memorie van ant
woord voor het kiesrecht-ontwerp der
fractie.
Besloten werd art. 80 der Grond
wet in het ontwerp zoodanig te wijzi
gen, dat thans vaststaat dat zonder
eenig onderscheid algemeen kiesrecht
voor mannen en vrouwen zal worden
voorgesteld. Tevens werd besloten de
additioneele artikelen zoodanig te
wijzigen, dat teistoud zonder eenige
beperking vrouwenkiesrecht wordtin-
gevoerd.
De fractie komt 28 Augustus weder
om bijeen ter verdere behandeling van
het ontwerp, aangezien het in de be
doeling ligt de memorie van antwoord
met gewijzigd ontwerp nog in het
loopende zittingsjaar in te dienen.
31 Augustus. Naar men ver
neemt wordt overwogen, den 31sten
Augustus voor de uitvoering van den
post- en telegraafdienst als een Zon
dag te beschouwen.
Jaarverslag der Nuts-
commissie voor Onderwijs.
Omtrent de openbare en de bijzondere
school bevat het in druk verschenen
verslag over 19071908 vandeNuts-
commissie voor Onderwijs de volgende
conclusies
le. dat inderdaad in sommige plaat
sen ,de openbare school leeg loopt en
of de concurrentie met de bijzondere,
zg. Christelijke, niet kan volhouden,
of zóó klein wordt, dat het jaantal
klasse-lokalen en onderwijzers tot één
wordt verminderd
2e. dat vele gemeentebesturen in dat
geval gaarna bereid zijn de opgeheven
school of de leeggekomen lokalen te
verhuren aan de intusschen opgerichte
of de nog op te richten byzondere
Christelijke scholen
3e. dat het initiatief tot het oprich
ten van een bijzondere Nutsschool,
waarin dan algemeen toegankelijk
onderwijs zou kunnen worden gegeven,
door een voldoend aantal geschikte,
bekwame onderwijzers, in goed inge
richte lokalen en met de beste leer
middelen, tot heden niet werd geno
men door de vrienden van het, open
baar onderwijs, omdat men vreest
door zulk een school de open
bare scholen in de buurt óf nog meer
leeg te halen óf in haar verdere ont
wikkeling te belemmeren.
Wat het eerste punt betreft, z(j
herinnerd, dat dit gevolg van de
onderwijs novelle van 1905 werd voor
zien en dat wij thans nog maar staan
aan den aanvang van het hierbedoelde
proces. Dat proces moet zjjn loop heb
ben. Daartegen te reageeren met ge
roep van „ach! en wee!" of het nemen
van allerlei jkleine middelen, baat
niets. Alleen door krachtige propa
ganda te maken voor ander ouderwijs
dan de j confessioheele scholen geven,
kan allengs verbetering komen.
Wat het tweede punt aangaat, de
gemeentebesi uren zijn ongetwijfeld
verplicht, overeenkomstig al 3 van
art. 3 der wet Lager Onderwijs, zich
te onthouden van ook middellijke
ondersteuning aan bijzondere scholen,
door het verhuren van de gemeente
school of van een of meer lokalen in
die school, ten behoeve van het daarin
door een bijzondere school te geven
onderwijs, tegen buitengewoon lagen
prijs. Dit dient ook te blijken.
Ten aanzien van het derde punt
schijnt de daarbij openbaar wordende
vrees niet de goede leidsvrouw.
Of door het eventueele oprichten
van een uitstekend ingerichte bijzon
dere, voor alle kinderen toegankelijke
Nutsschool, waar het beste algemeen
toegankelijk onderwijs kan worden ge
geven, welke opneemt de leerlingen,
die anders, bij gebreken van goed
openbaar ouderwijs, gedwongen wor
den een bijzondere school van kerkelijke
richting te bezoeken, wellicht ook
enkele leerlingen aan andere, meest
naburige, maar op te verren afstand
liggende openbare scholen worden
onttrokken, mag geen gewicht in de
schaal leggen bij de overweging, of
men zal trachten zulk een bijzondere
Nutsschool in 't leven te roepen.
Naar het oordeel van de commissie,
is het eenige afdoende middel voor de
vrijzinnigen, om den strijd tegen het
bijzonder kerkelijk onderwijs vol te
houden, gelegen in den strijd, niet tegen
den geldelijken steun van dit onder
wijs en tegen de voor de uitbreiding
daarvan voordeelige gevolgen der
onderwijs-novelle van 1905, maar voor
het allerbeste, kennis- en karakter-
bevorderende, voor allen toegankelijke
onderwijs, hetzij in de bestaande open
bare scholen, hetzij, indien het in die
scholen niet in alle plaatsen kan wor
den gevonden, in een bijzondere Nuts
school.
Dien strijd vóór het beste lager
onderwijs en vóór de geestesrichting
welke dergelijk onderwijs als begeer
lijk doet nastreven, te strijden met
deugelijke middelen, maar vooral met
toewijding en offervaardigheid, in eiken
kring, waar het tegenwoordige open
baar onderwys in het gedrang komt
of niet beantwoordt aan billijke wen-
schen, dat is de taak van de vrijzin
nigen in onzen tijd.
Tot dat doel moeten ook middel
punten van actie gevormd worden in
plaatsen waar onze geestverwanten
nog slechts kleine miderheden zijn.
Moet de vrijzinnige gedachte nog
meer in de verdrukking komen, vóór
dat dit besef algemeen doordringt en
de heerschende flauwheid plaats maakt
voor blakondeu Ijver?
De Commissie hoopt, dat z(j weldra
in de mogelijkheid zal zijn, deze vraag
ontkennend te beantwoorden.
Terwijl de bijzondere confessioneele
school, niet alleen, dank zij bethoogere
Staatssubsidie, maar ook dank zy de
toewijding en offervaardigheid van haar
voorstanders, by de week veld wint,
mogen de vrijzinnigen niet in klagen,
maar in werken hun kracht zoeken.
Aan het slot van haar vei slag plaatst
de commissie een opwekking, om meer
bij te dragen voor het „Nieuwenhuy-
zenfonds voor onderwijs," der Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen."
WETENSCHAPPELIJKE PROEVEN
OP DEN OCEAAN.
Den directeur van het meteorologisch
observatorium te Aken, dr. Polis, is
het gelukt, op een studiereis op den
Atlantischen Oceaan, vooitduiend door
middel van draadlooze telegrammen
de weersgesteldheid op den Oceaan
tusschen Europa en de Vereenigde
Staten te controleeren.
Door gebruik te maken van de
weerberichten van de schepen, die
den koers van zijn stoomboot „Kaiserin
Augusta Victoria" kruisten, en van
telegrammen over de weersgesteld
heid aan de Europeesche kusten, kon
hy op zijn schip een dageljjksche
weerkaart ontwerpen.
Dagelijks ontving hy ongeveer vyf
weerberichten van schepen. Door het
observatorium te Aken werden tele
grammen over de weersgesteldheid
aan de kusten van Europa samenge
steld door middel van cijfercodes, en
aan het station Clifdeu gezonden, van
waar ze draadloos werden overgeseind
naar de „Kaiserin Augusts Victoria".
Deze berichten konden overgeseind
worden op een afstand van 3000 ki
lometer van het vasteland.
De dirig. off. van gezondheid
2e kl. J. Nord heeft een koppeling
doen vervaardigen, waardoor twee
willekeurige rijwielen op hoogst een
voudige wijze in een oogenblik in
een vierwielig voertuig kunnen wor
den veranderd.
Hiermede zullen een of twee bran
cards van eiken vorm met zieken of
gewonden kunnen worden vervoerd,
waardoor in tijd van oorlog een
eventueel gebrek aan voertuigen voor
zieken te eenenmaie kan worden op
geheven.
De Schietvereeniging „Wilhel-
mina" behaalde Zondag bij den schiet
wedstrijd te Breda, uitgeschreven door
den Kon. Bond van Oud-Onderofficie
ren de volgende prijzen
Korps buks: de eereprys met 447
punten.
Personeel buks: le prijs Adj. Onder-
oft. R. Meijer (98 punten), 3e prys
sergeant-majoor C. van Oorschot, 4e
prys sergeant-majoor B. A. Clemens,
5e prys sergeant-majoor J. A. Uding
en de 11e prijs de heer D. van
Buuren.
Vrije baan buks: 5e prijs Adj.-
Onderoff. R. Meyer, 6e prys sergeant
majoor C. van Oorschot, 7e prijs
sergeant-majoor J. A. Uding, 12e prijs
prijs de .heer D. van Buuren en 14e
prys sergeant-inajoor B. A. Clemens.
Geluksbaan geweer: le prys adj.-
onderofficier R. Meyer 28 punten
(maximum 30 punten).
Vrije baan geweer: le prys D. van
Buuren met 54 punten (max. 60 p.)
Leden boven den 60-jarigen leeftijd:
le prys buks de heer A. Hassing.
In de Synode der Ned. Herv. Kerk
is behandeld het voorstel van de clasis
Amersfoort, dat eene bepaling be
geerde, waardoor een predikant, die
zicb, hoe dan ook, in zjjne gemeente
bepaald onmogelijk maakte, zou kun
nen worden ontslagen uit zijn ambt,
met betrekking tot zyne gemeente of
tot het provinciaal ressort, waarin hij
diende. In andere landen kan een zoo
danig predikant verplaatst worden.
Elders kan hij dan, door de ervaring
geleerd, een nieuw leven beginnen.
De gevallen zijn denkbaarevenwel
past de maatregel heel moeilijk in het
leven der kerken hier te lande, waar
de predikanten niet van bovenaf
worden benoemd, maar door de ge
meente gekozen. Licht zou h(j ook
leiden tot kwade samenspanningen
tegen predikanten, die men weg wilde
hebben, en verdere moeilijkheden in
de practijk. Ook kent de wet slechts
ontzetting uit het ambt wegens dienst-
verwaarloozing of onzedelijke wandel
als tuchtmiddel. Daaroy past slecht
iemand elders het ambt weder te laten
opvatten zonder rehabilitatie. Daarom
werd het voorstel verworpen.
Het St. Rochus-kappeltje van het
gesticht de Armen de Poth dat voor
een jaar geheel werd gerestaureerd,
is thans van binnen ook belangryk
verfraaid. Op drie zijwanden n.m. zijn
de namen geschilderd van alle regenten
en penniugmeesters, die sedert het jaar
1439 aan de Pothstichting verbonden
zijn geweest. Randen in zuiver gothi-
schen stijl omlijsten het schilderwerk
dat opgedragen was aan den heer
P. van Veen alhier, die voor een
keurige uitvoering heeft zorg gedragen.
A. D.
Morgen zal door een Roode
Kruis-colonne, geformeerd uit twee
groepen van mannencomités van 'sGra-
venhage en Rotterdam, te zamen sterk
24 personen, onder wie drie burger
artsen, onder leiding van den militairen
arts, den officier van gezondheid le
klasse dr. G. W. A. Boland (die in
dertijd het onderricht van de Haagscbe
groep op zich nam) worden deelge
nomen aan een onder Leusden, uaby
Amersfoort, te houden, reeds vroeger
door ons aangekondigde, tactisch ge
neeskundige oefening, onder leiding
van den kolonel van den geneeskun
digen dienst, dr. Quanjer, en als
divisie-arts overste A. Butuer, van
den geneeskundigen dienst. De Roode
Kruis-colonne, die met machtiging
van den minister van oorlog aan deze
oefening deelneemt, zal hoofdzakelijk
belast worden met de oprichting van
een evacuatiestation.
De heeren P. R. Mees, van Rot
terdam, lid, en W. J. Vervloot, van
's Gravenbage, secretaris van het
Nederl. Roode Kruis, zullen als gede
legeerden van het hoofdcomitë de
oefening hijwonen.
De leiding van de geheele militaire
manoeuvre berust by den kolonel
commandant van het 5de regiment
infanterie L. \V. van Hoek.
De burger-artsen, die van de
Haagsche en de Rotterdamsche groe
pen deel uitmaken, zijn dr. S. H.
Brandes, van den Haag, en arts A.
Polak en dr. C. D. van Rossem, van
van Rotterdam.
Het 4e eskadron van het le
reg. huzaren, comm. ritmeester M. E.
te Winkel, is gisteren van Amersfoort
naar het garnizoen, Amsterdam, te
ruggekeerd.
De Koningin-Moeder met ge
volg woonde Zondagmorgen de gods
dienst-oefening bij in de Herv. Kerk
te Soest, onder gehoor van ds. W. J.
Meiners, predikant alhier.
De afd. Amersfoort van de Soc.
Dem. Arb. Party heeft den afdeelingen
Baarn en Zeist dier party verzocht,
Zondag 23 Augustus een gecombi
neerde vergadering te houden ten
einde te komen tot de stichting van
een districtsfederatie.
De Stem des Volks meldt, dat
door de Algemeene Patroonsvereeni-
ging in de bouwvakken alhier, met
de gecombineerde Timmerliedenver-
eenigingen is overeengekomen, dat het
arbeidscontract, hetwelk door de
patroons aan de gezellen ter teekeuing
aangeboden is, niet geteekend behoeft
te worden, voordat de aanhangige loon-
actie tot een einde gebracht is.
Naar wij vernemen, hebben eenige
neringdoenden aan den Soesterweg het
plan opgevat om den op den 27sten
Augustus jubileerenden overwegwach
ter aan de H. S. M K. Korndewal,
die zooals onlangs onze courant meldde,
zijn vyf en twintig jarige dienstver
vulling herdenkt, een klein stoffelijk
blijk van waardeering aan te bieden.
Er heeft zich bereids een comité ge
vormd, n.l. de heeren Klink, Timmer
mans en Hofland om dezen plicht
getrouwen beambte op dezen dag te
complimenteeren. Vooral de nering
doenden welke geregeld eiken dag dezen
overwegwachter passeeren, worden
opgewekt dit pogen te steunen, daar
het voor hen van het grootste belang
is, iemand als genoemden Korndewal
op dezen post geplaatst te zien. Be
halve toch dat de maatschappij hier
een beambte heeft, die nauwkeurig
zijn plicht kent, is hy voor 't publiek
welwillend, daar de „boomen" wel op
tijd, nooit voor den tyd gesloten worden,
noch te lang gesloten blijven.
Wy' vertrouwen dat het dit comité
niet aan den noodigen steun zal ont
breken.
DOORN. Vorige week zijn in de
dennenbosschen van Doorn een aan
tal nonvlinders gevangen. De diertjes
zijn opgezonden naar den inspecteur
van het Staatsboschbeheer te Utrecht,
waar geconstateerd werd, dat men
werkelijk met het gevreesde insect
te doen had.
