WEERBERICHT.
BINNENLAND.
uit deTërsT*
Thermometerstand
De officiële spelling.
STATEN-GENERAAL.
STADSNIEUWS.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 26 November 1908.
Hoogste barometerstand 772.5 m.M.
te Clermontlaagste 737.5 m.M. te
Christiansund en Bodö.
Verwachting tot den avond van 27
November 1908.
WindAfnemende Westelijke tot
N.-W.-lijke wind.
Gesteldheid van de luchtBewolkt,
weinig of geen regen.
Temperatuur Dezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT
uur 766 m.M.
Vorige stand te 12 uur 765 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 52
Laagste hedennacht F. 38
Hedenmiddag 12 uur F. 50
toonen nooit een schaduw zouden
werpen op de verhouding tusschen
hem en het volk.
Dat is zoo goed als eene veront
schuldiging en het vriendelijke ver
zoek om het gebeurde te vergeten
onder belofte van beterschap. Een
der heeren die tot de omgeving van
den keizer behoorde moet, hoorende
wat deze zeide, gezegd hebben„Dat
is de nieuwe tijd."
Wij zullen weldra zien of inder
daad eene nieuwe periode voor Duitsch-
land begint.
GROOT BRITANNIË.
Den 4den December zullen te Lon
den tusschen de 30 en 40 afgezanten
van de mogendheden bijeenkomen, om
de vraagstukken van het oorlogs-zee-
recht te regelen, die op de tweede
vredesconferentie in den Haag niet
zijn afgedaan. De beraadslaging zal
met name loopen over een overeen
komst betreflende prijsrechtbanken.
De Amerikaansche en Engelsche
afgevaardigden hebben gisterenavond
al aan een maaltijd aangezeten, die
hun door de Pilgrims' Club te Londen
werd aangeboden.
MONTENEGRO.
De minister van oorlog van Mon
tenegro, onderviaagd door een man
Nadruk niet verboden.
3)
Als het niet zo bedroevend was,
zou het koddig zijn, dat sommigen uit
de hoogte de Vereenvoudigde Schrijf
taal afkeuren, zonder ooit gemerkt
te hebben dat de spelling van d.V en
t.W. zo vaak van zyn eigen regels
afwijkt. Volgens de regel moet de
s-klank door sch worden voorgesteld,
als hij ontstaan is uit een oudger-
maanse sk. Toch moet op hoog bevel
mossel worden geschieven, ofschoon
de s uit sk is ontstaan, daarentegen
hyschen ofschoon de s-klank niet uit
de sk is ontstaan. Bosch en bos
moeten verschillend geschreven worden,
ofschoon de beide spellingen dezelfde
afleiding hebben. De e en o moeten in
een open lettergreep verdubbeld wor
den als ze ontstaan zijn uit een oud-
germaanse tweeklanktoch schrijven
zij heerenofschoon die ee niet uit een
tweeklank on tstaan is. Volgens de regels
van d.V. en t.W. had men dus heren
moeten schrijven enz. enz.
Een nog minder te overkomen
moelikheid in 't stelsel van d.V. en
t.W. is het woordgeslacht, omdat het
zulk een verbazend groot aantal woor
den betreft. Professor Cosijn verklaarde
in 1894„Een beschaafd mens kan
1] Mcl gebruikmaking van de tweede druk
van Opstellen over de Spelling en Verbui
ging door dr. It. A. Kollewijn.
van de Neue Freie Presse, heeft het
volgende gezegdWij willen ophef
fing van artikel 29 van het tractaat
van Berlijn, betreffende Antivari. Wij
willen een spoorweg, die ons over
Turkije met Servië verbindt. Wjj wil
len een strook Bosnisch grondgebied.
De minister van buitenlandsche
zaken zeide, dat de vorst tracht een
oorlog te verrayden, in de hoop dat de
mogendheden de wenschen van Mon
tenegro zullen steunen, maar wij zullen
aldus de minister onze terug
vordering niet laten varen. Wij kun
nen, evenmin als Servië, terugkrab
belen.
RUSLAND.
Volgens den correspondent van de
Times te Petersburg zou het antwoord
van de Russische regeering op de
Oostenrijksche nota nu reeds te Weenen
moeten zijn. De Russische regeering
zou hebben vastgehouden aan het
standpunt ingenomen in overleg met
Frankrijk en Engeland, en een vrije
bespreking van de inlijving van Bosnië
en Herzegowina eischen. Ook zouden
te verleenen schadeloosstellingen voor
Servië, Montenegro en Turkije op haar
programma staan.
TWEEDE KAMER.
Gisteren was de begrooting voor
Justitie aan de orde. Bij deze gelegen
heid verklaarde de heer Lohman zich
onomwonden tegen het beleid van
den minister, wijl deze, zooals hij
zeide, de zelfstandigheid des rechters
bedreigde. Geen publiek orgaan, aller
minst het Departement van Justitie
of de Kamer mag zich met de recht
spraak bemoeien. De publieke opinie
kan zich uitlateD, de Regeering heeft
te zwijgen. En aan dien juisten regel
doet de Minister te kort met z(jn
achterstandsontwerpen, doordien hij
zich wil inlaten met de verdeeling
der werkzaamheden, met de verdee
ling der werkzaamheden, met de ver
deeling der rechtbanken in kamers
doordien hjj het ontslag van sommige
rechtelyke ambtenaren, zij 't tijdelijk
in ziin handen wil houden. Zulke ge
dragingen mogen ons thans niet erg
l(jken, zij vormen hoogst gevaarlijke
antecedenten. Maar 't meest bevreem
dend was volgens deu heer Lohman
de overlegging van de stukken in de
Papendrechtsche strafzaak, waardoor
de Kamer wordt opgedrongen een
oordeel over de wijze waarop de rech
terlijke macht haar taak vervult.
Is men bang voor partijdigheid des
rechters, dat men meer waarborgen
in de wet opneme, maar de recht
spraak zelve blijve buiten de Kamer,
Mijn stem voor deze begrooting
zoo eindigde mi. Lohman mag
allerminst als een votum van vertrou
wen in dezen Minister worden opgevat.
Een scherpe afkeuring werd mede
door den heer Blooker uitgesproken
naar aanleiding van de aan den kwak
zalver Van Bijsterveld en den predi
kant Oberman verleende gratie,
waarbii de hun opgelegde maand ge
vangenisstraf werd gewyzigd in een
boete van 150 gulden. Hier heeft ver
moedelijk de antithese wel eeD woord
mee gesproken. De beide heeren toch
waren veroordeeld wegens vabehbeid
als hij wil elke spelling, ook de moei-
likste en absurdste, aanleren. Maar
geen sterveling heeft het geslacht van
de duizenden nederlandse substan
tieven in 't hoofd".
In strijd met deze waarheid beweren
sommigen dat zij nooit moeite heb
ben met de woordgeslachten. Ze
voelen altijd, zeggen ze, of een woord
M. of V. is. Als 't waar was zouden
ze het in dat opzicht verder gebracht
hebben dan proffessor d.V. zelf, die
zijn eigen woordenboekje op zjjn schrijf
tafel had liggen, omdat hij niet altijd
zeker was van het geslacht dat hij
zelf aan een woord had toegekend.
Zij die nu beweren in de woordge
slachten beter thuis te zyn dan pro
fessor d.V. mogen wel eens onder
zoeken of ze ook aan zelfmisleiding
laboreren. Schrijvers van naam houden
zich ook niet altijd aan de woordge
slachten, vastgesteld door d.V. en t.W.
Zo schrijft. I. Da Costa, der Nourdpools,
eenr moeders, den druifC. Vosmaer,
met geslepener bylJ. N. van Hall'
de» grootster zorgCosijn te
Winkel in ie mastW. G. C. By-
vanck, van gelykera inborst; Ch.
van Deventer, op een logischer
schets, op der marktL. Knappert,
in de» laatste» schoofF. S. A. de
Clercq, by den NoordoostkaapS.
Haagsma, zy moesten de steun der
ven Jorissen, den daad dr. C. R. de
Boer in de rei, de» stof, over de neus,
smeet een heete kikkert, met een
zekere trek, in dezelfde peisoon, in
de kroesS. Muiier Fz., zijne dreu-
in geschrifte. Zy hadden, ten einde
een kind van een hunner, dat niet
werd ingeënt, naar het heet wegens
zwakte, op de school geplaatst te
krijgen, valschelijk opgemaakt en ge
bruikt een vaccruebewjjs. Dr. Blooker
keurde dit misdrijf ten strengte af en
zag geen reden waarom juist dezen
menschen verandering van straf ver
leend is, waar toch de eerste krach
ten zijn positie het gewicht van het
feit d 'gelijk moest, hebben ingezien
en de ander volstrekt geen gunstig
verleden achter zich heeft, integen
deel herhaaldelijk werd veroordeeld
wegens het onbevoegd uitoefenen der
geneeskunde en om klanten te lokken
oneerlijke middelen bezigde.
Dezelfde afgevaardigde vroeg maat
regelen tegen het zg. „posten," waar
van onlangs doodonschuldige dokters
en advocaten het slachtoffer zijn ge
worden. De heer Hugenholtz verde
digde het posten principieelhet was
noodig, wyl geen strafbepaling be
stond tegen de overtreding van een
collectief arbeidscontract.
Door vele afgevaardigden werden
speciale wenschen te berdo gebracht;
wij vermelden slechts den aandrang
door den heer Verhey geoefend tot
bespoedigen van de herziening der
Militaire Strafrechtspleging. De heer
Van Sasse van IJsselt sloot zich bij
dat verlangen aan en wees nog eens
op 't Kon. Besluit in zake militaire
strafvordering door den vorigen Mi
nister van Justitie uitgevaardigd,
waarin alle gebreken der lang ver
ouderde, thans geldende bepalingen,
worden terug gevonden.
Er dreigde zich nog een principieel
debat te ontspinnen over strafrecht-
theorieën, doch het bleek al spoedig,
dat men hiermede liever wilde, wachten
tot de aangekondigde herziening van
het eerste Boek. Toch werden er een
paar merkwaardige cjjfers meêgedeeld,
die wel eens gelezen mogen worden
door hen, die steeds roepen, dat tegen
woordig ieder maar ontoerekenbaar
wordt verklaard.
De heer v. Wijnbergen had gezegd
dat de aanhangers van de moderne
strafrechtsleer vaak niet rond voor
hun leer durven uitkomen en in stede
daarvan misbruik maken van de
psychiatrie. De heer Limburg nu toonde
even aan, dat dit een waan van den
dag is. Uit de statistiek blijkt, dat in
5 jaar tyds van 18,000 veroordeelden
resp. 11, 8, 7, 6 en 6 tot proefplaatsing
naar een krankzinnigengesticht wer
den verwezen en 4, 3, 2, 9 en 6 on
toerekenbaar werden verklaard zonder
last tot die plaatsing.
Sprekende cyfers!
Nederland eu Vene
zuela. Volgens nadere berichten aan
de Amerikaansche kranten uit Cara
cas, durfden de Venezolaansche dok
ters de operatie bij Castro niet aan.
Hjj was eerst van plan geweest, den
Duitschen dokter Israël naar Caracas
te ontbieden en wilde pas in het
uiterste geval van nood naar Europa
gaan, daar hy altijd buitengewoon
veel last van zeeziekte heeft. Maar
de noodzakelijkheid was zoo dringend,
dat hjj nu de reis naar Frankryk
heeft moeten ondernemen.
De „Külnische Zeitung" merkt op,
dat Castro niets heeft gedaan, om het
geschil met Nederland uit den weg te
ruimen. Het was anders niet. de ge
woonte van den romanheld op den
nende galm vult de gewelven, met
verhoogde» kleur, enz. enz. Journa
listen moeten gewoonlik overhaast
schryven. 't Is daarom niet te ver
wonderen dat zy vaak zondigen tegen
de lastige spelling van d.V. en t.W,,
en schrijven van de» eer, de» inbraak,
de» kat enz.
Dat soms de natuur boven de leer
gaat bewijst Multatuli in een van zijn
brieven „(Hij) kan u precies zeggen,
hoe de zaak in zijn werk is gegaan."
Moet ik zeggen „/mar werk o goden I"
Ja, dat is in veel opzichten het on-
natuurlike van de spelling en ver
buiging door de hoge Regering in
bescherming genomen, dat de jeugd
een schrijftaal moet leren, die op zo
menig punt in strijd is met de be
schaafde spreektaal. Geleerde buiten
landers slaan de handen in elkaar van
verbazing, als zij horen dat de Neder
landers dikwijls den, zij, haar schrijven,
waar ze in de beschaafde spreektaal
de, hij en hem zeggen. Menig Neder
lander hindert dieorinatuurlikheid niet,
omdat hy vaak zó heeft horen spreken
in preken, letterkundige cf weten-
schappelike voordrachten. Ja, sommi
gen zijn het voor iets deftigs gaan
houden te zeggen „Ik zie de» man."
1 „Hij greep de ketting des honds", en
als antwoord op de vraag of iemand
zijn les kent„Ja ik ken haar."
Tot welke fjjne onderscheidingen
het spraakkunstig geknutsel aanleiding
geeft, kan uit het volgende blijken.
AW je zegt„Ik heb den haring ge-
geteu, dan heb je er één gegeten
presidentieelen zelel, om zich de
dingen van zelf te laten ontwikkelen.
De dictator verlaat zijn land in een
tjjd, dat de teekenen zich vermeerde
ren, dat de revolutionaire beweging
aan kracht wint. Presidenten van
Zuidamerikaansche republieken onder
nemen zelfs in betrekkelijk rustige
tjjden een waagstuk, wanneer zy zich
buiten de grenzen van hun land be
geven, want zij weten nooit, of zij
niet betere verrassingen tydens hun
verlof beleven. Onder politieke ver
wikkelingen Venezuela als president
te verlaten, staat echter gelijk met
een uittarting van het noodlot. Er
zijn twee dingen mogelijk, die den
doorslag voor Castro's reis hebben
gegeven: óf hij is werkelijk zoo ziek,
dat hem geen andere keus bljjft, om
te sterven of zijne dictatuur in gevaar
te brengen óf hy wil zich, onder het
voorwendsel, dat hij ziek is, een fat
soenlijk heengaan verschaffen.
Het Nut. Het hoofdbestuur
der Maatschappij tot nut van 't alge
meen heeft, ter vervulling van twee
vacatures in zjjn midden, aan de
departementen de volgende dubbel
tallen gezonden om daaruit een keuze
te doen voor de le vacaturemr. J.
R. Voute te Amsterdam en mr. Joh.
M. Jolles te Bussumvoor de 2e
vacature de heeren Th. M. Th. van
Weideren Rengers te Oenkerk en F.
Bartelink te Maastricht.
Het hoofdbestuur heeft opnieuw een
beroep gedaan op de medewerking van
geestverwanten om het Nieuwen-
huyzenfonds voor onderwijs der Maat
schappij te steunen. Het deelt mede,
dat het fonds thans groot isf 105,054.10-n
maar dat dit ten minste 5 ton moet
worden, indien op den duur de be
hoeften behoorlijk zullen worden be
vredigd.
SAMENWERKING LINKS.
De rechtsche coalitie staat muur
vast, verdrietig vast, merkt De Vader
lander (Unie-lib.) op.
Het blad vraagt wat de vrijzinnigen
tegenover dat bolwerk hebben te zet
ten Is het ook soms een stormram,
waarop Eendracht te lezen staat
En het blad antwoordt: „Helaas
neen. De vrijzinnigen bekommeren
zich veel te weinig om dat steeds
vaster wordende bolwerk tegenover
hen, maar zoeken tot groot vermaak
van den tegenstander onderwijl naar
het waarachtig radium, dat in de
linkerzijde aanwezig moet wezen.
„Onze groote grief is, dat tegenover
het conservatief-kerkelijke blok de
vrijzinnigen van alle gading wij
spreken ook voor ons zeiven en pleiten
ons of onze fractie volstrekt niet ge
heel vrjj niet genoeg zoeken naar
hetgeen hen vereenigen kan. Al mogen
wij in bescheidenheid getuigen, dat
wij toch altyd van de drie fracties
der vrijzinnigen het meest daarnaar
hebben gezocht. Wij vragen ons wel
eens af, of, evenals in België, de roede
van langjarige, kerkelijke overheer-
sching over ons, vrijzinnigen, zal
moeten heengaan om ons tot inkeer
te brengen.
„Wjj vragen ons af, of het niet ver
nederend is voor de vrijzinnigen, den
zelfden Heemskerk, die als Kamerlid
een ministerie, dat niet op een meer
derheid rust, inconstitutioneel noemt,
maar zeg je ik heb de haring gegeten,
dan heb je gesmuld van de stof die
haring heetHoe gelukkig dat de
levende taal van die ten dode ge
doemde kluchtigheid niets weet.
Nog erger. Er zjjn zelfslachtige dier
namen, waaraan een woordgeslacht
is toegekend, b.v. olifant. M. en hyena
V. Wil men nu een mannetje of wijfje
van die diersoort aanduiden, dan zet
de spraakkunst vóór het zelfslachtig
woord, mannetje of wijfje. Het woord
wjjfjesolifant blijft M, en mannetjes
hyena V. De scholieren hebben dus
te schrijven „Wjj zagen in Artiseene
witte mannetjesmusch, en eenr» tam-
meu wjjfjes vink," „die mannetjes
hyena verscheurde haar wijfje."
Om het woordgeslacht van zelf
slachtige vogelnamen te onderschei
den, moet men zien of men er een
mannelik woord bij denken kan Zo
zjjn kieviet en koekoek M. want men
kan er het woord vogel bjj denken
maar waarom men bjj de vrouwelike
woorden merel, mus, lysler niet het
woord vogel kan denken, dat be
grijpt niemand. Eigennamen van
schepen heten vrouwelik, omdat men
er schuit bjj denkt. Bij het oorlog
schip Tromp denken wij dus Tromp-
schuit? Toch schreef Weruméus
Buniug over het uitzeilen van de
Tromp „Daar gaat hij I" en zo spreekt
ieder beschaafd mens. Maar volgens
d. V. en t. W. zou dat fout zjjn. Mag
zulk taalonderwijs verstandontwikke
lend heten
Het verschil van M. en V. bjj
met een minderheid te zien regeeren
en te weten, dat hjj zulks alleen durft
bestaan, omdat hjj overtuigd is, dat
de vrijzinnigen door onderlinge ver-
deeldheid tot regeeren onmachtig zyn.
Wij vragen of het niet over alles heen
is, of het niet schier onduldbaar is
voor ons, vrijzinnigen, dat men, n
wat 1905 liet zien, van rechts dr
Kuyper weer in de actieve politiek
durft opnemen, als beschouwde men
ons, vrijzinnigen, als den leeuw met
uitgetrokken tanden. En als wij dat
aanzien en moeten aanzien, kunnen
wij niet anders dan zuchten Vous I
l'avez voulu, George Dandin."
„Wat wij dan willen Wederom
één groote liberale party Natuurlijk
niet. Hierin zou een verloochening
van beginsel liggen, die wjj tot geen
prijs zouden willen begaan. Maar de .1
verloochening wordt ook van niemand j
gevraagd. Rechts zjjn ook niet katho- j I
lieken, antirevolutionnairen en chris- l;l
telijk-historischen tot één partij samen- J
gesmolten, maar,getrenntmarschirend, Tl
vereint schlagend, schrijden zjj, door
vast compromis verbonden, vooruit, i
Zou dat bjj ons niet kunnen?
„Zeker zou dit alles oneindig ver- i
gemakkelijkt worden, als de vry-libe- 1
ralen zich wilden vereenigen met den
eisch van Algemeen Kiesrecht, zonder
als voorwaarde daarvoor te stellen
het amendementrecht voor de Eerste
Kamer, wat niet alleen de de betee-
kenis van die hervorming zou annu-
leeren, maar tevens onze logge Staats
machine nieuwen remschoen zou aan
doen. O, vrjj-liberalen, ziet Thorbecke
aan, en bekeert u in zake Algemeen
Kiesrecht." ,/i
De Vaderlander besluit:
...„als er geen eensgezindheid komt,
ziet het er op den duur treurig uit.
Evenmin als ons christenvolk ooit
veel voelde voor de twisten tusschen i
Schaepman en Vermeulen, evenmin
voelt het vrijzinnige volk veel voor
de verschillen, die tot drie fracties
van vrijzinnigen in den lande hebben
geleid. En die verschillen hebben
ook dit groote nadeel, dat hervormin
gen, door een vrijzinnig ministerie
aangeboden, doorgaans tegeljjk van
zoogenaamd bevriende zjjde voor te
vérstrekkend en te weinig vèrreikend
worden uitgekreten, en zoo alle sym
pathie bij het gros der partij genooten
inboeten. En dat vergeten de leiders 'i
te veel. Ze vergeten, dat de kiezer in j
doorsnee wel de man is, wien mes
de groote lijnen kan laten zien, langs,
welke men zich bewegen wil, maar I
dat men allen élan bij hem doodt,
als men hem vermoeit met alle ver- j
schillen, dat het hoe van het bewande- L
len met zich kan brengen.
En daarom, laat alle onnoodige I
verschil gemeden worden. Dat is al 1
heel veel. En laat men niet al te veel 1
naar het radium zoeken."
Gisterenmiddag vermaakten zich q
eenige kinderen op het Plantsoen bij ;t
de Kleine Haag met een wagentje
van de hoogte te rijden, toen de S-jarige -
P. Y. het ongeluk had er uit te vallen.
Hij kwam er onder, waardoor hjj een
ernstige wonde aan zijn arm kreeg.
Deinmiddels ingeroepen geneesheer arts
Jorissen achtte overbrenging naar het
St. Elizabeth's gasthuis noodzakelijk.
Bjj het te Hilversum gehouden
naamwoorden waarmee nog wel eens
mooi wordt gedaan in preken en rede-
voelingen, komt in de beschaafde
omgangstaal niet voor, en deze heeft
de overgrote meerderheid van de Ne;
derlanders bijna uitsluitend nodig als
zjj wat te schryven hebben.
In het midden-Nederlands waren M.
en Y. verbuigingsuitgangen in gebruik.
Meer en meer begon meu sedert de
XlVe eeuw, maar vooral in de XVL
en XVIIe eeuw afwisselend die in de
3e en 4e naamval, en dien in de le
naamval M. te gebruiken. Allengs be
gon het gebruik van afzonderlike M.
en V. verbuiginsuitgangen te verlopen.
Ontmoet men in 't mid. Ned. eerst
vrouwelike woorden met de mannelike
uitgang s en een bepalend woord met de r-
vrouwelike uitgang, b.v. der werelts
allengs ontmoet men ze met het be
palend woord ook met de M. uitgang,
b.v. mijns moeders tale.
In de XVIe eeuw wordt het meer
algemeen, de en den, der en des zonder
onderscheid te gebruiken. Marnix van
St. Aldegonde schrijftden man staat
opden houwelycke» staat is een
sacrament; onzes liefs Vrouwen enz.
Maar ook M. woorden met bepalende
in V. vorm schrijft Marnixeene:
harde steen hebben hij heeft de wille
der Schepperop de goede Vrjjdag.
En hoe algemeen dat was blijkt uit
het volgende.
A. M. K.
Wordt vervolgd.)
