WEERBERICHT.
Thermometerstand
De officiële spelling.
BINNENLAND.
STATEN-GENERAAL.
STA uSN I EU VVS.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 5 December 1908.
Hoogste barometerstand 772.3 m.M.
te Hernosand laagste 744.2 m.M. te
Seydisfjord.
Verwachting tot den avond van 6
December 1908.
Wind: Zwakke tot matige Z.-W.-
lijke wind.
Gesteldheid van de luchtNevelig
tot zwaarbewolkt, weinig of geen
neerslag.
Temperatuur Dezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 772 m.M.
Vorige stand te 12 uur 773 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 38
Laagste hedennacht F. 31
Hedenmiddag 12 uur F. 40
eveneens op de meest besliste wijze
officieel tegengesproken.
Officieel wordt tegengesproken,
dat aan de Montenegrijnsche grens
gevochten zou zyn. Van regeerings-
z(jde werd beweerd, dat een eerste
luitenant zelfmoord zou hebben ge
pleegd. Toen het stoffelijk overschot
op verzoek der ouders naar Hongarije
werd gestuurd, werden schietwonden
gevonden, die niet door zelfmoord
veroorzaakt konden zijn. Er is dus
blijkbaar we! gevochten.
TURKIJE.
Het bleek een oogenblik alsof aan
den boycot van Oosten rIjksche goede
ren te Konstan tinoptl een einde was
gekomen, de vreugde daarvan was
echter slechts van korten duur. De
schuitenvoerders en bootwerkers n.l.,
die zich tot lossen der schepeu be
reid hadden verklaard, werden door
hunne makkers, die zich bij den boy
cot hadden aangesloten, danig mis
handeld en daarna met geweld naar
het boycot comité gebracht, waar zij
gedwongen werden te zweren geen
arbeid voor Oostenrijkers te verrich
ten.
De boycot wordt thans zelfs toe
gepast op alle goederen, ook al komen
ze niet uit Oostenrijk, die door Oos-
tenryksche schepen aangevoerd wor
den.
Ten einde den lastdragers van het
douane-kantoor, die aan den boycot
deelnemen, schadeloos te stellen voor
het verlies, dat zij lijden (zjj worden
nl. betaald naar het aantal pakken,
dat zij versjouwen) zijn er door het
boycot-comité lijsten verzonden aan
Nadruk niet verboden.
5)
De grondlegger van de kunstmatige
en onnatuurlike toekenning van een
M. of V. geslacht aan zelfst. nw. die
geen M. of V. persoon of dier aan
duiden, is David van Hoogstraten.
In 1700 verscheen van zyn hand
Aenmerkingen over de Geslachten der
Zelfstandige Naamwoorden. Hij heeft
onze spelling en verbuiging van de
goede weg gebracht door geen acht
te slaan op de spreektaal, maar zich
te verlaten op „het gebruik der beste
schrijvers." Deze gingen meest met
hun smaak, hun gevoel te rade, en
kwamen vaak in strijd met elkander
en met zichzelf. Het werk van Hoog
straten maakte veel opgang en be
leefde in 1723 een derde druk met
de titel Lijst der Gebruikelijkste Zelf
standige Naamwoorden, betekent door
hunne Geslacltten." Van Hoogstraten
gebruikte voor zijn doel in hoofdzaak
ij Mut gobruikmakiug van de tweede druk
van Opstelten over de Spelling- en Vorbui-
giug door dr. K. A. Kobewijn.
verschillende Turksche kooplieden,
waarop deze kunnen inteekenen voor
bijdragen aan de door den boycot
schade lijdende arbeiders.
TWEEDE KAMER.
In de zitting van gisteren is het
algemeen debat gehouden over de
Lager-Onderwijs afdeeling.
De heer Bos, oordeelende dat de
minister zich zeer vaag omtrent zijn
denkbeelden uitlaat, vroeg, in welke
richting en met welke snelheid de
minister in zake het lager onderwijs
uit wil. 't Is dat de minister met het
oog op den linancieelen toestand thans
de hand op den zak houdt, maar dit
mag niet praejudicieeren voor de toe
komst.
Spieker betoogde echter, dat ook
reeds thans zonder veel kosten en in
afwachting van het rapport der in-
eenschakelingscommissie veel ter ver
betering van het lager onderwijs kan
worden gedaan.
Vervolgens vroeg spreker of het de
bedoeling van de regeering is aan te
sturen op een nieuwen politieken
schoolstrijd door doorvoering van de
school van het Unierapport dat tot
grondslag heeftDe bijzondere school
als regel en de openbare school als
uitzondering.
Spreker zou het ontbranden van
den schoolstrijd ten zeerste betreuren.
Hij zou wenschen om het tegenwoor
dig systeem op onderwijsgebied, dat
nu eenmaal historisch is geworden,
intact te later evenals ook minister
Rink heeft gedaan. Daarom kwam
spreker met nadruk op voor de hand
having, ook voor de toekomst van
art. 192 der grondwet, dat volkomen
gewetensvrijheid waarborgt. Spreker
betoogde dat voor verbetering van het
volksonderwijs in 't algemeen noodig
is de werking der wet en daarnaast
eene krachtige maatschappelijke actie.
Welnu, die actie wordt vooral van
de rechterzijde sterk gevoerd. Aan de
linkerzijde is die actie niet sterk ge
noeg. Tot bevordering, tot steun en
tot behoud van de openbare school,
ter propagandeering van den geest en
het karakter van het openbaar onder
wijs moet meer gedaan worden, ook
door het initiatief nemen tot scholen,
die dien geest ademen. Spr. stelde
tegenover den heer Troelstra in 't
licht, dat hiervan dan geenszins de
bedoeling is bepaalde leerkrachten te
weren. Met nadruk betoogde spr. te
zijn voor absoluut neutraal openbaar
onderwijs.
Spr. betoogde voorts dat de regeering
niet eenzijdig een of ander onderwijs
mag bevorderen, maar te zorgen heeft
voor een goede verhouding, bepleitte
verder verbetering van het voorbe
reidend- en herhalingsonderwfjs en
oordeelde noodig wetsherziening ten
aanzien van de leerkrachten aan ge
subsidieerde scholen met minder dan
honderd leerlingen.
Spr. stelde eene motie voor om later
afzonderlijk te kunnen behandelen de
vraag, welke de houding der regeering
moet zijn betreffende de schrijfwijze
der Nederlandsche taal.
Deze motie werd zonder stemming
aangenomen.
De heer Roodhuysen sloot zich bij
den vorigen spreker aan. Hij waar
schuwde tegen een opnieuw ontbran
den v. d. schoolstrijd en tegen de
loyale concurrentie tusschen de bijzon
dere en de openbare school, stelde in
het licht de positie van de openbare
school en drong aan op onverkorte
handhaving van art. 192 der Grond
wet, want men moet afblijven van
Hooft en Vondel, maar heeft geen van
beide geheel gexëcerpeerd, ten gevolge
waarvan hij niet zelden bij een
woord zegt M. bij Hooft, terwijl deze
het in zijn niet onderzochte werken
ook V. gebruikt. Evenzo is het met
Vondel.
Hier volgen enkele van de honder
den woorden uit de Lijst. In de vierde
kolom staat het geslacht, dat van
Hoogstraten aan 't woord toekent
maar, merkte hjj op, toch „kan yder
by zyn meening blyven, die van ge
dachten is, dat wy knorven in biezen
zoeken, en eene angstvallige naeuge-
zetheid willen invoeren, die van geen
waarde ie houden is.
zelfst. uw. bij Hooit, bij Vondel v. Hoogstraten
afbreuk m. v. m.
antwoord o. en v. v.
bcemt m. en v. m. m.
boschaedje o. v. o. en v.
doot m. en v. m. en v. m. en v
fluit m. v. m.
gestalte v. v. en o. v.
geur v. m. tn.
hel m. en v. v. v.
kam m. en v. m. m. en v.
kreet v. m. m.
nacht m. en v. m. m.
oorlog tn. v. o. m. en o. m. v. o.
raaf m. v. v.
sneeuw v. m en o. m. v. o.
strand m. eu v, O, m. v. o.
de openbare school, die toegankelijk
moet blijven voor ieder.
Spr. betoogde voorts dat men de
ineenschakeliugscommissie Diet mag
maken tot kapstok voor tal van ver
beteringen, welke reeds aangebracht
kunnen worden. Spr. drong in dit
verband aan op verbetering der nor
maallessen om te komen tot een vas
ten kern van behoorlijk gesalarieerde
onderwijzers. Dit is voorloopig het
beste middel voor eene goede oplei
ding.
De heer Kooien verklaarde te zijn
voor handhaving der leerplichtwet,
maar betoogde dat de wet verbeterd
moet worden en beweerde dat men
sedert de invoering der leerplichtwet
niet kan zeggen dat de gemeentebe
sturen gerechtigd zyn kinderen het
bezoeken der school te weigeren, als
zy geen schoolgeld betalen.
Spreker wees op eenige leemten in
de leerplichtwet. Spreker wenschte
onder meer op te nemen een bepaling
volgens welke het onderwijs gegeven
aan kinderen beneden 6 jaar niet zal
beschouwd worden als onderwijs in
den zin van de l.o. wet.
De heer Roessingh zou de bijbelsche
geschiedenis op de openb. lagere school
wél willen toelaten.
Spr. behandelde de bekende quaestie
bi-treffende het onderricht in bewe-
gingspelen door militairen.
De heer Van der Molen ontkende,
dat het Unie rapport leidt tot her
opening van den schoolstrijd.
De heer Lobman verklaarde zich
tevreden over de mededeeling van den
minister in de Memorie van Ant
woord, dat hij niet voornemens is, te
reageeren tegen de practijk, zooals die
sinds jaren gevestigd is. Die practijk
toch is aldus de heer Lohman
in het katholieke Zuiden reeds zoo
als ik ze ook hier en daar in Protes-
tantsche streken bestaanbaar acht. Ze
komt hierop neer, dat de regeering
tlleen op klachte van ouders ingrijpt.
Trouwens, zoo men over de strek
king der wet van 1857 kan twisten,
de Grondwet van 1848 wilde zeer
zeker een gemengd-christelijke school,
niet eene neutrale school. En indien
een openbare school, gelyk de heer
Lohman zich die voorstelt, niet in
den smaak valt van „hen, die aan
scherpe tegenstellingen op politiek
gebied behoefte hebben," en van „hen,
die zich afgeven met de oprichting
van bijzondere scholen", des heeren
Lobman's denkbeeld schijnt dezen
daardoor niet veroordeeld. Gebed, bij
bel-lezing stempelen z. i. de school
niet tot eene christelijke, maar zij
„ontnemen den paganistischen stem
pel." En wanneer Keuchenius nog
leefde zou hij verzekerde de heer
Lohman er niet anders over den
ken. Zeker, deze Christen-staatsman
had de absolute neutraliteit verde
digd. Maar alleen omdat in zyin tijd
gebed en Bijbel op de openbare school
de strekking hadden, de oprichting
van bijzondere scholen tegen te gaan.
Thans waren de toestanden geheel
veranderd.
Tarieven S.S. H. IJ. S. M.
Door de Nederlandsche Spoorweg-
Maatschappyen is onderling overeen
gekomen om een uniforme regeling in
te voeren voor het vervoer van reizi
gers. Het voornemen is om alle
speciale en goedkoope reisgelegenheden
af te schaffen, tienrittenboekjes, vacan-
tiekaarten, goedkoope uitstapbiljetten,
geen reductie meer te geven op de
gewone plaatsbiljetten, terwyl ook
retourbiljetten zullen ophouden te be
staan. Alleen zullen worden verkrijg
baar gesteld enkele reisbiljetten kilo
meterboekjes en abonnementskaarten;
alleen voor alle lijoen en, bepaalde
trajecten, buurtsverkeerskaartjes. De
By de vierde druk van v. H'sLjjsl
vindt men Bijvoegsels van de predi
kant en rector Oudhof, waarin men
leest „dat de zelfstandige woorden
die men in verscheide van onze beste
schrijvers, of wel in een zelfde schrij
ver, dan M. dan V. -of ook wel O,
gestelt vindt, in der daadt van deeze
drie geslachten zyn, en dat zulks der
halven voor geen feil gereekent moeten
worden Outhof zag zeer juist in, dat
wanneer men zich wil houden aan
Hooft en Vondel, men zich ook aan
die autoriteit behoort te onderwerpen.
Gebruikt Hooft dus een woord V.
en Vondel M. of vindt men door
een van beiden zoowel M. als V. ge
bezigd, welnu dan heeft het woord
twee geslachten.
De beoefening van de oude talen
heeft verhinderd dat men tijdig de
schrijftaal in overeenstemming heeft
gebracht met de spreektaal. In 1723
gaf de beroemde Lambert ten Kate
bet eerste deel uit van de Aanleidi?ig
tot de Eennisse van het Verheven Deel
der Nederduilsche Sprake. In een der
samenspraken van genoemd werk
zegt N. „Ik was wel eer in twyffel
of het Onderscheid van 't M. en V.
Geslagt, omtrent Leveulooze Zaken,
kilometerboekjes en abonnementen
zullen geldig zijn over de lynen van
H. S. M., S.S. en N. C. S. Men had
gehoopt hiermede 1 Januari 1909 te
kunnen gereed zijn, doch de bewer
king der nieuwe tarieven neemt zoo
veel tyd in beslag, dat zeer waarschijn
lijk niet vóór den nieuwen zomerdienst
deze regeling zal kunnen ingevoerd
worden.
Nederlanden Venezuela.
Reuter seint uit Willtmstad, dd. 4
dezer
Het Nederlandsche slagschip Jacob
van Heemskerk en de kruisers
Friesland en Gelderland hebben giste
ren een betooging tegen Venezuela
gehouden. Zij stoomden langs de kust
van Puerto Cabello tot Laguayra. De
Heemskerck is hier vanochtend terug
gekeerd, de kruisers zijn naar Mara-
caibo gegaan om eenzelfde betooging
te houden.
Nader seint Reuter uit Willemstad,
dd. 4 dezer
Men ziet in de betooging et-n teeken,
dat de toebereidselen voor een deugde
lijke blokkade voltooid zijn.
Wjj meldden reeds, dat een ver
volging is gelast tegen den burge
meester van de N.-Brabantsche ge
meente Best. Door den Raad is thans
de schorsing aangevraagd van den
burgemeester voor den tyd van drie
maant en.
Heden is van wege het Comité
uit de Amersfoortsche[burgerij tot steun
bij gedwongen werkloosheid een aan
vang gemaakt met de uitkeering aan
werkloozen. Aan een veertigtal per
sonen, die zonder werk zijn, is reeds
steun verleend.
Naar wy vernemen gaat het
met het meisje, dat gisteren zoo nood
lottig te pas kwam by het warmen
aan een potkachel, vry goed.
In verband met dit ongeluk is het
zeker niet ondienstig eens de aan
dacht er op te vestigen wat men moet
doen, wanneer menschen injbrand staan.
Het „Hbl." heeft den heer J. Meier,
brandweercommandant te Amsterdam,
eens gevraagd naar de beste maat
regelen, die bij het in brand geraken
van menschen zijn te nemen. Een al-
gemeene regel viel natuurlijk niet te
stellende gevallen verschillen niet
alleen van elkaar, maar de omstan
digheden hebben er ook grooten in
vloed op. Geraakt een vrouw in brand,
dan acht de heer Meier het zaak, dat
andere vrouwen uit haar nabijheid
blijven en geen hulp verleenen, maar
dit aan een man overlaten of zoo snel
mogelijk hulp ingeroepen. Een man
loopt lang niet dat gevaar, waardoor
een vrouw door haar loshangende en
gemakkelijk vlammende kleeding wordt
bedreigd. Ziet een vrouw zich beslist,
door gebrek aan mannelijke hulp, tot
optreden verplicht, dan moet zij de
rokken vlug uitdoen of deze strak om
haar beenen binden. De loshangende
rokken toch vormen het grootste ge
vaar. Zy hullen, eenmaal in brand
geraakt, het geheele lichaam dadelijk
in vlammen.
Kan men iemand water over zyn
of haar brandende kleederen werpen,
dan is dit het probaatste middel.
Anders in bed springen en onder de
dekens de vlam verstikken of iemand
in dekens of kleeden wikkelen. Het
naar buiten, de straat op te loopen,
is natuurlijk slecht, doordat de vlam
men worden aangewakkerd, maar be
grijpelijk. Wie alleen is vooral, zoekt
in zyn angst hulp en vliegt daartoe
de straat op. Hierbij is dan tevens
een probaat middel toe te passen, al
moet 't als 'n soort paardemiddel mid-
die geen Kun-verdeeling onderworpen
zijn, Diet slegts een eigen goeddunken
waeren van elk of eenig voornaem
Schrijver te meer om dat onze aae-
geljjksche Spreektael nu gantsch on-
agtzaem is in dit stuk" Dat onacht
zaam zyn was geen slordigheid, maar
de natuurlike ontwikkelingsgang van
onze talen waarbij evenals in andere
levende taal, de verbuigingen afslijten.
Ten Kate tracht N. te overtuigen,
dat het verschil tussen M. en V. zyn
oorsprong vindt in de oudere talen.
Hy wil aan de woorden het M. of V.
geslacht toekennen „op een bewijs dat
het dusdanig onder onze oudste Tael-
verwanten al gegrondvest is geweest."
Evenmin als d. V. en t. W. kwam
hy op het denkbeeld om de schrijftaal
zoveel mogelik in overeenstemming
te brengen met de toenmalige spreek
taal, gelijk de hedendaagse taalweten
schap dat nu vereist. Hy zoekt spel
lingregels voor enkele geleerdeD, niet
voor het ganse volk, dat toen evenmin
iets van de oudgermaanse talen af
wist als tegenwoordig.
Ofschoon dus volgens ten Kate het
verschil tussen M. en V. zaaknamen
verloren was gegaaD bij het spreken,
wilde men het by het schrijven be
del worden beschouwd. Men springe,
in brand staande, dè gracht in en
roepe om hulp. 't Is in ieder geval
een methode om zoo snel mogelijk het
vuur ;te dooven en tot redding staan
wel spoedige rappe handen gereed.
Natuurlijk moet ook dit weer niet
worden overdreven, en overal is ook
geen water by de hand. Het snel
dooven der vlammen door inwikkeling
of rollen blyft de beste methode, 't Be
hoeft geen betoog, dat veel afhankelijk
is van de tegenwoordigheid van geest
van het slachtoffer en zyn hüisge-
nooten. Vandaar, dat zoo moeilijk
een zekere aanwijzing is te doen.
De hr. Meier wees er nog op, dat
men met nat gemaakte handen veel
kan doen voordat men brandwonden
oploopt endat vrouwen in het
algemeen voorzichtiger met vuur en
by brandende toestellen, kachels, haar
den, enz. moeten zyn.
Na de opgave van gisteren
ontviDg de heer Spelberg nog, met
hartelijken dank aan de geefsters en
gevers
Beter laat dan nooit f 2.50
Voor St. Nicolaas aan de school
kinderen f 2.60
Voor de St. Nicolaasuitdeeling
op school fl.
Vorige lijst f 101.10
Totaal f 107.10
Blijkens het afdeelingsverslag
omtrent de Waterstaatsbegrooting
1909 werd o. m. de vraag gedaaD,
welke de plannen der regeering zyn
met de lijn Gouda-Schoonhoven en
moet, naar men van bevoegde zijde
verneemt, deze nog slechts ten deele
aangelegde stoomtramlijn een punt
van bespreking bij de- a. s. "Water
staatsbegrooting uitmaken niet alleen,
maar er ook groote kans bestaan,
dat binnen korten tjjd de verbinding
van Schoonhoven met Gouda in exploi
tatie zal komen. Zoo althans ver
melden de bladen.
Eon en ander, ook de vroegere po
gingen om eene betere gemeenschap
tusschen Gouda, Schoonhoven en
Utrecht in het leven te roepeD, in
welke door den heer A. J. Krieger
alhier, een werkzaam aandeel werd
genomen, is oorzaak, dat genoemde
heer van plan is by eventueel slagen
met eene eerste lyn van Utrecht naar
Harmeien, in het zuidwesten der pro
vincie Utrecht door te werken in de
richtingen van de Meern naar Mont-
foort en van de Hommel naar IJsel-
stein.
Naar men ons meedeelt heeft
ook de heer S. J. van Duinen zijn
herbenoeming tot lid van de Kamer
van Koophandel niet aangenomen.
Gisterenavond meldden zich op
het politiebureau aan een man en
vrouw met 3 kinderen, die zich hier
wilden vestigen. Bij nader onderzoek
bleek dat de man nog 3 dagen ge
vangenisstraf moest ondergaan waarom
vrouw en kinderen als zonder middel
van bestaan naar)Harderwjjk,hun plaats
van afkomst, teruggezonden werden,
terwyl de man in verzekerde bewa
ring werd gehouden.
Een tweetal minderjarigen uit
Haarlem afkomstig, die in Duitsch-
land hadden getracht werk te zoeken,
werden heden door tusschenkomst der
politie naar Haarlem teruggezonden.
A.s. Dinsdag treedt het besluit
van den gemeenteraad in werking,
betreffende het uniform sluitingsuur
van twaalf uur voor de cafe's, terwijl
van avond van wege het St. Nicolaas-
feest het sluitingsuur op twaalf uur
bepaald is.
De politieagenten worden heden
door een milden gever getracteerd op
speculaas.
houden, omdat die verschillende vor
men in vroegere eeuwen ook hadden
bestaan, niet omdat zij voor de dui-
delikheid nodig waren, want bij het
spreken waren zy als nodeloos allengs
vervallen.
Onze schooljeugd is nog heden het
slachtoffer van het verkeerd inzicht
van onze voorvaderen en latere spraak
kunstenaren. In plaats van bij het
schrijven, evenals by het spreken,
alleen de en het te gebruiken, worden
de kinderen op school gemarteld met
den, dat behalve in archaïsmen, dood
is. Willen predikers, redenaars en
schrijvers over deftige onderwerpen
er gebruik van maken, dat staat aan
hun. De scholieren moeten die vormen
wel leren verstaan als zy ze ontmoe
ten, maar behoeven geen menigte toch
onvoldoende regels met uitzonderingen
voor M. en V. van buiten te leren
om ze zelf te gebruiken.
A. M. K.
Wordt vervolgd.)
