WEERBERICHT.
Thermometerstand
De officiële spelling.
BINNENLAND.
STADSNIEUWS.
Uit de Omgeving.
Rechtzaken.
Land-, Tuinbouw en Veeteelt.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 14 Januari 1909.
Hoogste barometerstand 769.7 m.M.
te Hortalaagste 722.3 m.M. te
Tborshavn.
Verwachting tot den avond van 15
Januari 1909.
WindStormachtige, daarna afne
mende W.-lijke tot Z.-W.-lijke wind.
Gesteldheid van de luchtZwaar
bewolkt tot betrokken, waarschijnlijk
regenbuien.
TemperatuurDezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT.
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 744 m.M.
Vorige stand te 12 uur 751 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 37
Laagste hedennacht F. 40
Hedenmiddag 12 uur F. 42
tentwet van 1844 zoo wijzigen, dat
een patent, in Frankrijk verkregen,
vervalt, wanneer de uitvinding niet
binnen de drie jaar na de aanvrage
in Frankrijk of zijn koloniën in be
drijf wordt gebracht, of z(j drie jaren
achtereen daarin niet in bedrijf is
gebracht, tenzij er rechtmatige ver
klaring voor het verzuim bestaat.
Ook zal het komen te vervalleo, als
blijkt, dat de uitvinding voor het
overwegende deel buiten het Fransche
gebied, of dat ze niet voldoende bin
nen dat gebied wordt bedreven. Bin
nenkort zal een wetsontwerp met die
strekking bij de Kamers worden in
gediend. De wet van 1844 eischt ook
wel toepassing van de uitvinding in
Frankrijk, maar haar bepalingen ten
deze zijn te rekbaar bevonden.
TURKIJE.
De politie te Konstantinopel had
vernomen, dat de leden van de „ver-
eeniging der slachtoffers," ontevreden
over het besluit van de Kamer, het
plan gevormd hadden een betooging te
houden voor de Verheven Porte en de
ministeries, alsmede om zich meester
te maken van de Verheven Porte,
teneinde den grootvizier te dwingen
hun voldoening te schenken.
De politie heeft 31 leden van het
comité in de kantoren van het dagblad
Tetemberiitach in hechtenis genomen.
Er staan nog meer gevangennemingen
te wac ten. Een pogiug om'weerstand
te bieden werd eerst opgegeven toen
Nadruk niet verboden.
16)
Het is zeer gewoon in de beschaaf
de spreektaal (en daarom is het geen
fout zo te schrijven) de tweede naaui-
valsbetrekking op s te omschrijven
door zijn (z'n) en baar d'rWillems
vader Willem z'n vader; Anna's
vriendinnetjes Anna d'r vriendin
netjes; de sabel van die officier die
officier z'n sabel.
In beschaafde kringen wordt zo ge
sproken maar zeer velen, misschien
de meerderheid, durven zo niet te
schrijven, want volgens de verouderde
grammatika is hun ingepompt dat „die
officier z'n sabel" plat is. Ergode
beschaafde Nederlanders zouden bij
meer eigenaardigheden ook die hebben
van plat te spreken 1
Dat de officiële spraakkunst toton-
natuur leidt is duidelik. Wie heeft
ooit gehoord dat levenslustige, woelig
spelende hollandse jongens uit de be
schaafde stand, elkander aanspreken
met U? Toch kwetst het bijna nie-
mands taalgevoel als ze zingen „Zie
de maan schijnt door de bomen,
1] Mof gebrnitmnking van de tweede druk
val» Opstellen over de Spelling- en Verbui
ging door dr. R. A. Kóllewfin.
door de troepen gedreigd werd met
schieten. De politie bevestigt het be
richt omtrent de inhechtenisnemingen.
De vereeniging bereidde, naar men
zegt, aanslagen voor.
Er loopt een gerucht, dat er nog 8
personen gevangen genomen zijn.
De Hoekoek Oemoemje was het
orgaan van de geheime vereeniging
der slachtoffers van de natiedeze
vereeniging telde 10 A 20,000 leden.
De huiszoekingen werden den ge-
heelen nacht voorgezet. Het revolu-
tionnaire comité heeft, naar verluidt,
wapens onder zjjn aanhangers uitge
deeld.
ITALIË.
Volgens een telegram uit Rome aan
de Liberté is den Italiaanschen ge
zant te Weenen opgedragen uitlegging
te vragen ten aanzien van een toost
van Oostenryksche officieren te Pola,
waarin de aardbeving werd genoemd:
een rechtvaardige straf voor de trou
weloosheid vau Italië.
Bevelen tot het instellen van een
onderzoek in deze zaak z(jn gegeven.
AMERIKA.
Naar uit San Francisco wordt ge
meld, zfjn de Japanners daar ter stede
zeer ontevreden over de indiening van
drie wetsontwerpen, waarin wordt
bepaald, dat den Japanners een be
paalde wjjk als woonplaats zal worden
aangewezen, terwijl hun kinderen van
alle openbaar onderwijs zullen worden
uitgesloten.
De pers te Tokio noemt deze voor
stellen een grove onrechtvaardigheid
en ziet er een bewijs van de onvrien-
delyke stemming, die in Amerika nog
steeds jegens Japan zou bestaan.
Naar het schijnt, zijn er dus weder
nieuwe moeilijkheden tusschen de Ver.
Staten en Japan te wachten.
Nederland en Venezuela.
De Parijsche correspondent van de N.
R. Ct. seint
Dr. Paul schijnt te bemerken, dat
te Parijs wachten opeen zoogenaamden
Nederlandschen délégué tevergeefs zou
zijn, en hij begint thans ie zeggen,
dat by mogelijk voor een tijdje naar
Den Haag zou gaan om den heer Van
Swinderen te ontmoeten, dien4hij per
soonlijk kent„It may be that I shall
go to the Hague", zeide hij tot een
redacteur van de New York Herald
alhier. Hjj voegde er aan toe dat de
te regelen zaken geen enkele moeilijk
heid opleverden en dat volledige en
spoedige overeenstemming zeker was.
Doorzichtige couverten.
De directeur-generaal der posterijen
en telegraphie brengt ter kennis, dat
het gebrnik van briefomslagen met
doorzichtige adreszijde voor de ver
zending per post van gewone, niet-
aangeteekende brieven bfi de behande
ling dier stukken, vooral bij kunst
licht in de postwagens, tot bezwaren
aanleiding heeft gegeven, in dier voege,
dat het adres niet duidelijk leesbaar
of zelfs onleesbaar was, omdat het
deel van den brief, waarop het adres
was geschreven, onder het niet door
zichtige gedeelte van de enveloppe
was geschoven.
In verband met een en ander wordt
dringend aanbevolen, alleen dan van
briefomslagen met doorzichtige adres
zijde gebruik te maken als door het
zoogenaamde venster het adres op den
brief goed leesbaar is en voorts zorg
te dragen, dat de brief juist in den
makkers staakt UW wild geraas De
taal eist je.
Vindt een prediker of redenaar het
mooi om te zeggen „Laast gij dat
de regering des tsaren den schuldige
in hare macht heeft?" dan staat hem
dat immers volkkomen vrij. Maar hij
heeft niet het recht te eisen dat zulke
afwijkingen van de beschaafde om
gangstaal op de scholen worden onder
wezen, om het de leerlingen te laten
nadoen. Het is voldoende hen bij ge
legenheid op die woorden en taal
kundige vormen te wijzen, want het
is b.v. heel wat gemakkeliker ze bij
het lezen te verstaan dan ze zelf te
gebruiken. Menigeen leest vlot franse
boeken, die niet in staat is er een in
't Frans te schrijven of in die taal
een uit het Nederlands te vertalen.
Naast het groot aantal regels met
veel uitzonderingen die niemand op
de hoogte brengen van het geknut
seld toekennen van een M. of V,
woordgeslacht, vinden we in de spraak
kunsten die een met de spreektaal
strijdende schrijftaal verzinnen, een
niet minder groot aantal met de
spreektaal strijdende regels voor het
al of niet verdubbelen van de e en o
in open lettergrepen. Wie beschaafd
spreekt laat geen verschil horen in de
e tussen spelen en kweelen, of in de
o tussen loven en looveren honderden
woorden meer. En wie Overijsels
omslag past, zoodat verschuiven niet
mogelijk is.
Bfi niet-opvolging van deze aanbe
velingen zal vertraging in de verzen
zending en uitreiking der betrokken
brieven daarvan het gevolg zijn.
Het Arbeidscontract.
Professor Drucker, de vader van het
Arbeidscontract heeft te 's Gravenhage
een lezing gehouden over dit onder
werp. Scherp laakt spreker bij die
gelegenheid het gedrag van werkge
vers die nu reeds al hun vernuft te
hulp roepen om de wet te ontduiken
en vooral keurden hij het gedrag van
de juristen af, die hen daarbij helpen
en van de schrijvers van allerlei
boekjes en brochures met raadgevin
gen, die hetzelfde doel najagen.
De heer Drucker vertrouwde ech
ter vast op de wijsheid van de Kan
tongerechten, die bij de toepassing
tegen ontduiking zullen weten te waken
In een t6 Zutpben gehouden bijeen
komst van bouwvakarbeiders ter be
spreking van het arbeidscontract, door
de patroons aldaar aan hun arbeiders
aangeboden, is met algemeene stem
men de volgende motie aangenomen
„De vergadering van bouwvakar
beiders, gehoord de bespreking over
de door de patroons ter teekening
aangeboden individueele arbeidsover.
eenkomst
overeenkomende dat deze overeen
komst in het nadeel der werlieden is:
spreekt als haar meening uit, dat
het om genoemde redenen plicht is
van eiken bouwvakarbeider, het ont
vangen biljet den patroons ongetee-
kend te overhandigen
draagt echter het bestuur van deu
Centraien Bond van Bouwvakarbeiders
op, niets onbeproefd te laten, het daar
heen te leiden, dat in overleg met de
patroons een collectief contract tot
stand komt."
De pos t en-o o r 1 o g. Naar
men uit Laren aan de De Tel. meldt,
wordt de heer Henri Polak sinds Zon
dag j.l. geregeld „gepost". Het moet
in de bedoeling liggen hem gedurende
geruimen tijd in zjjn woonplaats te
laten voelen, wat het streng doorge
voerde posten beteekent.
Bjj de hed9n gehouden stemming
voor 2 leden van de Kamer van Koop
handel en Fabrieken werden uitge
bracht 21 stemmen. Van onwaarde 1
briefje. Volstrekte meerderheid dus
11. Hiervan verkregen de heeren S.
v. Vollenhoven 10, A. Eysink 10, J.
W. Eggink 5 en J. R. van 't Hof 5
stemmen, terwijl op de heere» E. van
Vollenlioven, J. van Vollenhoven, J.
v. d. Wal Kzn., P. A. J. Blom, M.
van Raalte Sr., C. Okhuisen, M. Pon,
S. J. van Duinen, J. H. Koning en
B. van 't Eind 1 stem was uitge
bracht. Er moet dus herstemming
plaats hebben tusschen de vier eerst
genoemde heeren en wel op Dinsdag
26 Januari a.s. des voormiddags tus
schen 10 en 1 uur.
Naar de Telegraaf weet mee te
deelen komt het kamerlid voor Amers
foort, Jhr. Mr. H. W. van Asch van
Wijck ernstig in aanmerking voor de
benoeming van Commissaris der Konin
gin in de provincie Gelderland.
De Centr. Anti-Revolutionaire
kiesvereeniging „Nederland en Oranje"
in het hoofdkiesdistrict Amersfoort
houdt Vrijdag 15 Januari a.s. des
spreekt dwaalt, als hij de spraakkunst
regel wil toepassen, .dat de o die in
een tongval klinkt, niet wordt
verdubbeld b. v. zonen, zonnen maar
de Overfjselaar zegt gelonven, en moet
toch schrijven gelooven.
Daar de beschaafde spreektaal eerst
allengs uit dialekten is ontstaan,
heeft men de schrijftaal zo lang mo
gelijk op hetgeen vroeger geschreven
was geschoeid. De afwijkingen die
daardoor met de zich steeds ontwik
kelende spreektaal ontstonden, werden
eindelik (ook bij andere volken) zo
groot en lastig, dat de nieuwere taal
wetenschap zooveel mogelik de be
schaafde spreektaal tot grondslag van
het schrijven ging nemen, zorg
dragende, zich aan te sluiten bij het
vroeger geschrevene opdat dit niet
onleesbaar werd.
Hoe langer een volk wacht met z(jn
schrijftaal van tijd tot tijd in over
eenstemming te brengen met zijn be
schaafde spreektaal, hoe moeiliker het
wordt dit gedaan te krijgen omdat er,
evenals bij ons te lande, overal men
sen zijn die meer op hebben met het
versleten oude dan met het pasklare
nieuwe. De engelse spelling is daarvan
een droevig voorbeeld, al is de engelse
schrijftaal ons heel wat voor op 't
gebied van de woordgeslachten. Ner
gens is een voorbeeld te vinden dat
de schrijftaal de spelling, en verbuiging
avonds half acht haar jaarvergadering
in het gebouw „de Zaaier" alhier.
Deze vergadering is alleen toeganke
lijk voor de leden van aangesloten
anti-rev. kiesvereenigingen in het
district.
Men verzoekt ons er nog eens
aan te herinneren, dat de zoo gunstig
bekende Utrechtsche Onderwijzers
tooneelvereeuiging wederom door de
afd. Amersfoort van den Bond van
Ned. Onderwijzers, daartoe uitge-
noodigd, a.s. Zondagavond hier ten
tweede male komt opvoeren de klucht
„Jan Ongeluk". Was het bij de eerste
uitvoering te doen om zieke onder
wijzers geldelijken steun teverleenen,
nu wenscht bovengenoemde afdeeling
door een zoo laag mogelijk gestelden
toegangsprijs een ieder in de gelegen
heid te stellen, het allervermakelijkste
blijspel te kunnen zien opvoeren op
een wijze, boven allen lof verheven.
Zeker zullen ook nu weer velen
zich Zondagavond naar Amicitia be
geven zij zullen hun avond dan niet
beklagen.
Hedenmorgen bevond zich in oen
der grachten een drenkeling, die aan
zijn redders heel wat moeite be
zorgde, voor zij hem weer goed en
wel op den vasten wal hadden. Ver
moedelijk door een rukwind was nl.
een hond van den werfmuur gevallen,
waarbij hij juist op een ijsschol terecht
kwam. Verschillende redders kwamen
opdagen maar het gaf nog heel wat
moeite voor de drenkeling te bereiken
was. Pogingen in het werk gesteld
meteen haak mislukten geheel, doordat
het dier al maar woedend naar den
stok beet. Eindelijk kwam er een op
de gedachte een lasso te werpen. En
zie, dat gelukte. Een handige werper
gooide het dier een lus om den kop
en zoo werd de drenkeling naar den
vasten wal getrokken.
Het bestuur van de kegelclub
„Thor II" is als volgt samengesteld
W. R. van Goor Pz., voorz., J. H.
Hulst, secr. en J. Proper, penningm.
BAARN. Alhier zal op Dinsdag 29
Januari a.s. in de Concertzaal van
bötel Velaars door het mannenkoor
„Cantate Domino" onder directie van
den heer S. Th. Nieuwstad uitgevoerd
worden: „II Natale del Redentore",
oratorium voor soli en koor van Don
Lorenzo Perosi.
De Utrechtsche Onderwijzers-
Tooneel-Vereeniging zal op Zaterdag
23 Januari a.s. in de zaal van hotel
Velaars eene uitvoering geven ten
voordeele van de Ondersteuningskas
van den Bond van Ned. Onderwijzers.
Opgevoerd wordt„Boezemvrienden."
Kantongerecht.
Door den kantonrechter alhier zijn
de volgende vonnissen gewezen.
Dronkenschap, ze herh. J. K. v. H.
te Baarn 2 weken hechtenis, T. v. L.
te Amsterdam, H. E. te Hoogland, H.
R. zwervend, G. D., allen f3 of 3d.,
A. B. f5 of 3 d., beiden te Amers
foort.
Op verboden grond loopen. P. K., E.
W, H. de V., B. de V., allen f3 of
3 d., J. S. de V. f0.50 of 1 d., allen
te Amersfoort, G. B. te Amerongen
f 5 of 3 d., W. B., H. H., beiden te
Baarn f 3 of 3 d., J. H, v. K. te
van een levende taal kan beheersen.
Bij het vaststellen van de spelling
voor het grote Nederlands Woord e-
boek, stonden d.V. en t.W. op de
grens van de nieuwe richting, die voor
de spelling de beschaafde uitspraak
tot hoofdbeginsel aanwijst. Voor een
kleiD gedeelte hebben zij die in re
kening gebracht, want de uitstekende
geleerde d.V. kon zich niet zo gemak-
kelik van het oude losmaken.
„Door het Nederlands te vergelijken
met oudere verwante talen en dia-
lekten, maakte hij met zekerheid op,
dat sommige nederlandse e's zijn ont
staan uit de tweeklanken ai of ei.
Delen b.v. is in het Goties dailjan, in
het Oudnederfrankies deilanandere
e's zijn ontstaan uit de klinker a
(b.v. die van beek, beken), of uit de
klinker i (b.v. die van hem). Wjj
hebben dus e's uit tweeklanken (en
die noemt men zeer oneigenaardig
scherp) en wij hebben e'S uit klinkers;
deze laatste e's worden zaeht geheten.
De scherpe e's schrjjft men in het
stelsel d.V. en t.W. óok op het eind
van een lettergreep met twee tekens,
de zachte (die in de beschaafde spreek
taal niet zachter, maar precies eender
klinken) met een. In dialekten
worden de scherpe en zachte e's ook
nu nog wel met meer of minder nauw
keurigheid onderscheiden. Zo noemt
men b.v. in 't Oldambt een „hele
Hoogland f 10 of 3 d., J. V. f3 of 3
d., T. W. de H., W. J. beiden f5 of
3 d. te Hilversum, G. B., E. F., beiden
f 3 of 3 d., J. R. f 5 of 3 d., allen te
Putten.
't Vervoer door trekdier op noode-
loos pijnlijke wijze doen plaats hebben.
J. ten H. te Amersfoort f5 of 3 d.,
C- de B. te Baarn 2 Xf 10
of 2X3 d.
Het aan een kind beneden de 16
jaar sterken drank verkoopen. A. M.
v. d. M. te Baarn f3 of 1 week tucht
school.
Strooperij. D. B. f 3 of 2 weken tucht
school, M. A. v. G. f2 of 1 week
tuchtschool, beiden to Baarn.
Verwekken van nachtelijk burenge
rucht. C. v. d. B., G. v. S., G. v. B.,
allen te Hoevelaken f 3 of 3 d.
In dronkenschap de orde verstoren.
P. v. D. te Amersfoort f 5 of 5 d.
Trekdier onbeheerd laten staan. H.
v. K. te Amersfoort f 2 of 2 d.
Visschen zonder vergunning. H. v.
d. H. te Amersfoort f 3 of 2 d.
Zich met wildstrik in 't veld bevin
den. L. M. te Amersfoort f 5 of 4 d.,
G. v. H. 7 d., J. R. 5 d., H. D. 5 d.,
allen te Putten.
Overtr. Leerpl. wet. L. O. te Soest,
H. v. S. te Garderen, beiden f 2
of d.
Overtr Arbeidswet. A. K. te Scher-
penzeel 2 X1 of 2X1 d.
Wielrijden zonder bel. O. B. te
Amersfoort f 1 of 1 d.
Wielrijden zonder licht. J. v. d. H.,
R. v. W., B. D., J. D. A., allen te
Amersfoort f 2 of 2 d., A. B. f 0.50 of
1 d., H. v. G., beiden te Soest, P. K.,
P. A. v. d. P., beiden te Garderen,
allen f2 of 2 d.
Rijden met voertuig zonder licht. G.
de M., A. R., H. v. d. H., P. M. C.,
H. P., allen te Amersfoort f2 of 2 d.
Op hondenkar zitten. H. v. D. f 8
of 3 d., J. W. H., beiden te Amers
foort, T. H. te Laren, beiden f 2
of 2 d.
Te Amersfoort vuilnis in de gracht
werpen. E. F. L. te Amersfoort f 1
of 1 d.
Te Amersfoort rumoer maken. G. v.
d. B., L. W. v. d. M., beiden te Amers
foort f 3 of 3 d.
KAKLKSALPETER.
Hoewel de meststoffen die op den
duur in de termen zouden kunnen
vallen, het voortdurend in beschikbare
hoeveelheid verminderde Chilisalpeter
te vervangen nog slechts weinig aan
wending vinden is toch kalksalpeter
reeds zoodanig geprobeerd en bekend
geworden, dat men het besluit mag
trekken dat dit artikel, onder bepaalde
omstandigheden een uitstekende mest
stof is.
In het Nederlandsch landbouwweek
blad vinden we daaromtrent eene in
de Mittheilüngen der D. L. G. gedane
mededeeling van prof. Stützer, den
bekenden Duitschen landbouwkundige.
Ook schrijvers oordeel is dat, vooral
het Noorweegsche, kalksalpeter zich
tot nu toe algemeen heeft doen ken-
als eene goede meststof die in waarde
en werking niet voor Chilisalpeter
onderdoet. Het groote bezwaar bfj de
toepassing is echter nog dat het in
den toestand waarin het tot dusverre
in den handel wordt gebracht in het
gebruik achterstaat bij het jChilisal-
peter omdat het veel moeielijker uit
gestrooid wordt en daardoor ook niet
zoo gelijkmatig over het veld kan
worden verdeeld. Dit is een bezwaar,
dat juist bij dergelijke stoffen die in
week" een heile weke".
,Met de o is het evenzo gesteld.
Sommige o's zijn ontstaan uit de
tweeklank au, andere uit de klinker
u (oe)z(j werden vroeger verschillend
uitgesproken fnaar klinken nu al sinds
lang gelijk. In het zeeuws dialekt
hoort men nog verschil tussen (bloem
kool en sleenïoef.
„Hoe is het nu met die in oor
sprong verschillende e's en o's gegaan
„In het Middelnederlands schreef
men op het eind van een lettergreep
meestal één e, en zo goed als altijd
één oook wel oe of oi, bijna nooit
oo. Eén e is dan ook gebruikelik in
woorden als lerenere, enich twe enz.
Worden door enkele auteurs twee
e's geschreven, dan geschiedt dat niet
alleen, of bij voorkeur, in woorden
waarvan de e klank uit aui ontstaan is,
maar evengoed in andere zoodat van
een onderscheid tussen „zachte* en
„scherpe" e's in de middelnederlandse
schrijftaal geen sprake is. Voor de o
geldt hetzelfde, alleen met dit onder
scheid, dat twee o's op het eind van
een lettergreep nog veel zeldzamer
zijn dan twee e's.
A. M. K.
(Wordt vervolgd.)
