WEERBERICHT.
Kunst en Wetenschap.
STADSNIEUWS.
Uit de Omgeving.
Tliermometerstand
De officiële spelling.
BINNENLAND.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 19 Januari 1909.
Hoogste barometerstand 773.7 m.M.
te Hortalaagste 730.8 m.M. te
Seydisfjord.
Verwachting tot den avoud van 20
Januari 1909.
Wind: Veranderlijke, later matige
W.-l(jke wind.
Gesteldheid van de luchtToene
mende bewolking, waarschijnlijkregen-
buien.
Temperatuur: Iets warmer.
Barometerstand te AMERSFOORT.
der bevolking. Uit de voor het eerste
halfjaar van 1908 gegeven cijfers
bljjkt, dat, in tegenstelling met het
eerste halfjaar van 1907, toen het
aantal sterfgevallen dat der geboorten
met 55,000 overtrof, het cijfer dei-
geboorten 11,000 hooger was dan dat
der sterfgevallen.
De verhooging van het bevolkings
cijfer is dus weliswaar nog niet groot,
maar men is in Frankrijk in dit op
zicht niet verwend, en vleit zich nu
maar met de hoop, dat het met de
toename der bevolking nu in het ver
volg steeds crescendo zal gaan.
PORTUGAL.
Seinde Reuter dezer dagen reeds,
dat te Alijo en Regoa in Portugal
botsingen tusschen de bevolking en
de troepen zijn voorgekomen naar
aanleiding van de wijnbouwcrisis in
die streken, de Madrileenscbe corres
pondent van het Berliner Tageblatt
spreekt van een uiterst gespannen
toestand in het geheele Duero-gebied,
waar nog meerdere ongeregeldheden
te wachten zijn.
Te Oporto, waar alle manifestaties
zijn verboden en te Lissabon, moet
eveneens een politieke spanning merk
baar zijn. Zekere elementen trachtten
den jongen Koning tot de invoering
van een militair régime te bewegen.
Op de plaats, waar in het vorige
jaar de Koningsmoord werd gepleegd,
zou een gedenksteen worden onthuld,
maar de bevolking schijnt met dat
plan volstrekt niet ingenomen. Men
vreest voor ernstige ongeregeldheden
op den gedenkdag van den moord.
wacht werd door degenen, die weten
wat in het algemeen de soldaat zich
wil getroosten om des Zondags vrij
te zijn of met verlof te kunnen gaan.
P o s t w i s s e 1 s. In het laatst
van 1907 werd door het bestuur van
den Nederlandschen Bond van Han
delsreizigers aan den directeur-gene
raal der posterijen en telegraphie een
adres ingediend, strekkende om te
willen bevorderen, dat het afzenden
en uitbetalen van postwissels nu zal
kunnen geschieden gedurende den tijd,
dat het postkantoor officieel is ge
opend.
Het verzoek werd door verscheidene
Kamers van Koophandel en fabrieken
ondersteund.
Door den directeur-generaal is daarop
thans geantwoord, dat het voor den
dienst- overwegend bezwaar ontmoet,
aan het geuit verlangen te voldoen,
doch dat met ingang van 1 Febr. a.s.
de openstelling op werkdagen zal
worden van 8.10 's morgens tot 3.10
's avonds (Greenwichtijd), dus 's mor
gens 20 minuten vroeger en 's avonds
40 minuten later.
Een conflict. In het
weekblad De Zaanlander, verschijnende
te Koog aan de Zaan, komt het vol
gende berichtje voor:
De zittingen van het Burgerlijk
Armbestuur alhier werden in den
laatsten tijd door eenige bedeelden,
die liever geld ontvingen dan onder
steuning in natura, zoo ondraaglijk
gemaakt, dat gisteren het geheele be
stuur en bloc ontslag heeft gevraagd.
Donderdagavond nl. werden bestuur-
deren op hun zitting door N. M. c. s.
zoo lastig gevallen, dat men poütie-
hulp moest inroepen, om de onver
laten te verwijderen.
Zoo sterk is het zelfs, dat de heer
De Vries, de waarnemend burgemees
ter, op zijn wandeling naar huis door
de politie tegen deze personen moest
worden beschermd.
Op de Stationsstraat werden eenige
bestuursleden tot hun woning toe na
geroepen en bedreigd, terwijl voor hun
huis een heel opstootje plaats vond,
waar de veldwachter aan te pas kwam.
Van een en ander is proces-verbaal
opgemaakt.
Het Kerkelijk Leven, door prof. dr.
S. D. v, Veen. Baarn, Hollandia-
drukkerij 1909, f 0.40.
Uitgaande van de gedachte, dat de
zeventiende eeuw, „Onze gouden
eeuw", waard is gekend te worden,
daar er geen tijd is geweest, waarin
de grootheid en kracht van ons volk
zoo zeer uitkomt, doet de Hollandia-
drukkerij een serie korte geschriften
het licht zien, „Uit onzen bloeitijd"
getiteld, waarin het leven onzer vade
ren in de zeventiende eeuw in onder
houdenden vorm beschreven zal wor
den. In d6ze reeks is thans verschenen
het bovenstaande werkje. Daarin wordt
in korte trekken het kerkelijk leven
uit onzen bloeitijd geschetst. Aan
het oprecht-godsdienstige leven ont
brak ook in die dagen vee! en bij
hoog en laag bleek het telkens, dat
valer godsdienst weinig meer was dan
een mooi kleed, dat men zich omhing
en waaronder men dikwijls heel leelijke
dingen verborg. Maar over 't geheel
hechtten onze vaderen waarde aan
den godsdienst, die invloed oefende
op allerlei terrein, een invloed, die
niet onderschat mag worden. Dat aan
te toonen, heeft de schrijver bedoeld
met deze brochure.
In no. 1 van „Den Gulden Winckel",
eveneens een uitgave van de Hollan-
dia-drukkerij zijn opgenomen
Een Dichte r-G ouverneur-
Generaal van Suriname,door
FBezemerKeur, door Gerard van
EckereuBoekenschouw door
Willem van Rooyun, J. H. Schoivr
en Gerard van Eckereu Tooneel
(Het Rustige Donker, Fatsoen enEi-n
Paladijn), door Simon B. Stokvis
Winckelkout; Letterkundig Leven uit
de Tijdschriften Leestafel.
Dit maandschrift voor boekenvrien
den in Groot Nederland gaat met dit
nummer zijn achtsten jaatgang in.
Gisteren is ten Raadhuize door
den Burgemeester aan de heeren M.
J. van der Veer en J. van Wegen de
eeremedaille voor menschlievend hulp
betoon uitgereikt. Onze lezers zullen
zich herinneren, dat dezen heeren do
bronzen medaille werd toegekend
wegens het met levensgevaar redden
van twee kinderen uit de beek nabij
de Gaslhuislaan.
Zondag a.s. des voormiddags half
elf wordt in het Logogebouw een
godsdienstoefening gehouden voor den
Doopsgezinden Kring, waarin als
spreker zal optreden Ds. S. Lulofs uit
's Gravenhage.
Tot commissaris van de Zang-
vereeniging der afdeeling van „Toon
kunst" alhier is gisterenavond gekozen
de heer R. de Beaufort.
Vanwege het departement Amers
foort der Maatschappij tot Nut van 't
Algemeen zal een voordrachtenavond
worden gegeven op Donderdag 21
Januari te 8 uur in Amicitia te hou
den door mej. Toos Hoog (den Haag)
met welwillende medewerking van
mej. van der H. B. (piano) en den
heer H. (viool).
Deze uitvoering is uitsluitend toe
gankelijk voor leden en hun huisge-
nooten en vcor dames, die afzonder
lijke kaarten hebben genomen.
Het programma vermeldt de vol
gende nommers:
„Rey van Edelingen", Vondel
„Klokkenkerstlied", Pol de Mont„De
Herders", „De Wijzen uit het Oosten',
Nic. Beets „Jonge Speculanten", Mul-
tatuli„Elegie en Finale" uit de
g-mollsonate voor viool en piano, P.
Litta; „Ballade", „In de Smidse",
„Zingeling", M. Boddaerta. „Medi
tation de Thais", J. Massenetb.
„Solitude", Guido Papini(a en b
voor viool met pianobegeleiding). „Van
't Merelnestje", Jan van Beers; „Mach-
teld", E. J. Potgieter; Fragment uit:
„In den Dop" van Top Naeff.
Het contingent der lichting 1909
is voor onderstaande gemeenten vast
gesteld j,als volgt
Totaal Volledige Korte
oefening oefening
Amersfoort
56
40
16
Baarn
30
21
9
Bunschoten
6
4
2
Eemnes
5
4
1
Hoogland
9
6
3
Leusden en
Stoutenburg
12
9
3
Soest
17
12
5
Bij de
gisteren door
het mini-
sterie van Justitie gehouden aanbe
steding had het laagst ingeschreven
voor het driejarig onderhoud, aan
vangende 1 Januari 1909 en eindigende
31 December 1911 van het kanton
gerechtsgebouw alhier, J. Boshuizen
voor f 1170.
BAARN. In de tijdelijk onbewoonde
villa van den heer S. aan de Stationst
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 765 m.M.
Vorige stand te 12 uur 768 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 44
Laagste hedennacht F. 30
Hedenmiddag 12 uur F. 33
Naar men bericht, zullen in 't be
gin van Februari de puinboopen voor
het publiek toegankelijk worden ge
steld en men verwacht dan druk be
zoek van vreemdelingen.
Zaterdag heeft men nog een oude
vrouw en twee mannen levend uit
het puin te voorschijn gehaald. Men
gelooft algemeen dat er nog vele le
venden z(jn in de kelders der inge
storte huizen, waar zij teren op de
voorhanden levensmiddelen.
Het binnenste der aarde is nog
altijd niet tot rust gekomen en de
bewoners der geteisterde streek ver-
keeren in voortdurende ongerustheid.
Zaterdagavond half-elf en kwart
voor elven zijn te Messina weder
schokken van aardbeving gevoeld, die
nog staangebleven muren deden in
storten.
FRANKRIJK.
De Marokko-interpellatie in de
Kamer is geëindigd.
De Kamer nam met 390 tegen 98
stemmen een aldus luidende motie
aan De Kamer vertrouwt dat de
regeering in Marokko de politiek van
samenwerking en beschaving, haar
belangen en de acte van Algeciras,
zal voortzetten.
Vervolgens nam de Kamer met 459
tegen 67 stemmen het wetsontwerp
aan, waarbij voor het dienstjaar 1906
een suppletoir krediet van 25,000,000
frs. ten behoeve van de krijgsver
richtingen in Marokko wordt geopend.
Het „Journal Official" heeft goed
nieuws voor de Fransehen, die zich
verontrusten over den achteruitgang
Nadruk niet verboden.
17)
„Werd in die delen van ons land
(het Zuiden en Westen) waar tussen
1200 en 1500 het meest werd ge
schreven, reeds in de middelneder-
landse periode geen onderscheid meer
gemaakt in de uitspraak van de scherpe
en zachte e en ol We mogen die
vraag niet ontkennend beantwoorden
vooral niet waar het de e betreft.
„Men heeft toch opgemerkt dat in
het Mnl. doorgaans vermeden wordt,
woorden met zachte e te doen rijmen
op woorden met scherpe. Spelen rijm
de niet volkomen op delen. Daarentegen
veroorzaakte het rijmen van een
zachte o op een scherpe blijkbaar geen
wanklank. R(jmen als hoghc, droghe
treffen wjj herhaaldelik aan, terwjjl
de o in hoog scherp, en die in droog
zacht was. Waaruit blijkt dat de klank
van dio o's nog maar zeer weinig ver
schilde.
„In de XVIe eeuw komt in deze
1] Met gebruikmaking van de tweede druk
van Opstellen over de Spelling en Verbui
ging door dr. R. A. Kollewjjn.
SERVIË.
Volgens een telegram aan de Vos-
sische Zeitung uit Belgrado, loopt
daar ter stede het gerucht, als zou de
Oostenrijkscbe gezant graaf v. Forgach
bij de Servische Regeering geprote
steerd hebben naar aanleiding van het
feit, dat op bevel van het Ministerie
van Oorlog onder de pijlers van de
brug over de Save, welke brug Bel
grado met het Oostenrijksch—Hon-
gaarsche grensplaatsje Sernin verbindt,
groote hoeveelheden dynamiet en
andere ontplofbare stoffen zijn opge
stapeld, kennelijk met het doel om
deze brug indien noodig, onmiddellijk
in de lucht te kunnen doen springen.
De gezant beschouwt deze handelwijze
als strijdende met het internationaal
recht.
In Servische kringen tracht men
zich te verontschuldigen met de be
wering, dat de vertegenwoordigers van
twee groote Mogendheden Servië zou
den hebben gewaarschuwd tegen een
op handen zijnden inval van Oosten
rijk—Hongarije in Servië.
TURKIJE.
Te Uskueb wilden kooplui Zater
dag zes waggons suiker uit Oosten
rijk in ontvangst nemen. Daarop
schoolden 1000 Turken voor het sta
tion samen en dreigden de suiker te
zullen verbranden. De kooplui hebben
de waggons ongelost laten staan.
De Weensche correspondent van de
Times bevestigt, dat, volgens een
officieel telegram uit Konstantinopel,
geen vermindering in het boycot te
bespeuren valt. Maar men verwacht,
dat het zal ophouden, zoodra het
protokol, dat de Turksch-Oostenrijk-
sche overeenkomst omvat, geteekend
is. Het telt 9 artikelen.
BULGARIJE.
De vertegenwoordigers der groote
mogendheden hebben de laatste dagen
bij de Bulgaarsche regeering dringende
stappen gedaan om te besluiten aan
Turkije als schadeloosstelling een som
van ten hoogste 82,000,000 aan te
bieden. Tezelfder tijd werden bjj de
Porte stappen gedaan om haar er toe
toestand over 't geheel weinig ver
andering. Eén e en één o op 't eind
van een lettergreep is regel. Toch
treffen wij er hier en daar, onregel
matig en als bij toeval, ook wel twee
aan. En aanleiding om er twee te
schrijven kon men vinden in het feit,
dat dezelfde e- en o-klank in gesloten
lettergrepen (b.v. beek en rook) door
twee tekens werd weergegeven
beeken, rooken.
Nog in de dagen van Coornhert
1590), Hooft (-j- 1626) en Vondel
(-}- 1679) werden de scherpe c's door
sommingen nog altijd enigszins alscf,de
scherpe o's als ou uitgesproken. Het ver
schil in uitspraak tusscben c'seno's uit
klinkers, en c's en o's uit tweeklan
ken ontstaan, was misschien in ge6n
enkel dialekt volkomen zuiver be
waard gebleven. In Amsterdam had
den veel zachte c's en o's de scherpe
uitspraak aangenomen.
Genoemde schrijvers konden dus in
't schrijven van de enkele of dubbele
e en o niet meer op het gehoor af
gaan wat de afleiding van die klin
kers betreft. Vandaar dat zij zich niet
altijd gelijk bleven. Hooft heeft in
zijn Nederlandse/te Historiënop een
enkele uitzondering na, de»,oen»
te brengen een verzoeningsgezinder
houding ten opzichte van Bulgarije
aan te nemen. Volgens de ambtelijke
kringen door aanzienlijke Bulgaarsche
personen gegeven verzekeringen is
men bereid, niettegenstaande den min
der gunstigen toestand het bedrag
van het aanbod tot een overeenkom
stige verhouding te verhoogen.
De portefeuille van
Waterstaat. De Haagsche corres
pondent van de Leeuw. Ct. seint
Naar ik met zekerheid verneem, is
Minister Heemskerk er in geslaagd
voor wijlen Minister Bevers een op
volger te vinden.
Het Eerste Kamerlid, de heer mr.
L. H. W. Regout, zou zich bereid
hebben verklaard de portefeuille van
Waterstaat aan te nemen.
Mr. Regout, zitting hebbende voor
Limburg, is niet alleen doctor in de
rechten, maar ook ingenieur en tevens
lid van den Mjjnraad.
Naar de Msb. meldt zal met
Augustus a.s. het Rijksopvoedingsge
sticht te Montfoort worden verplaatst
naar Zeist en de Tuchtschool van
Zeist naar Montfoort.
Op last van het departement
van oorlog is het, door den comman
dant van het veldleger, den hoofd
intendant en den inspecteur van den
geneeskundigen dienst uitgebracht
„Rapport van het onderzoek naar de
redenen, waaraan het slechte mar-
cheeren b(j het leger en bij de land
weer is toe te schrijven", in druk
verschenen en aan de korpsen uit
gereikt.
De oorzaken welke tot den minder
gewenschten toestand in zake de
marsclïvaardigheid der infanterie ge
leid hebben, worden in het rappoit
verdeeld in die van algemeenen en in
die van bij zonderen aard.
Tot de redenen van algemeenen
aard worden gerekend le de natuur
lijke voorbereiding in het macheeren,
vdor het in dienst treden is veel ge
ringer dan vroeger2e de op velerlei
gebied aan te toonen vermindering
aan energie, aan wilskracht, de nei
ging toe te geven aan gemakzucht,
de meerdere aandacht, welke aan
rechten, vergeleken bij verplichtingen,
gewijd wordt.
Onder de redenen van bijzonderen
aard, meer speciaal militaire redenen,
worden genoemda de verkorting
van den eerste-oefeningstjjd b. de in
stelling van de voor korte oefening
ingedeelde miliciens (vierraaanders)
c. het in de laatste 'jaren gevolgde
stelesl de voor herhalingsoefeningen
opgeroepen lichtingen in 2 gedeelten
te doen opkomen, waardoor vrijwel
onmogelijk werd eene stelselmatige
voorbereiding voor de op te leggen
vermoeienissen.
d. het meer en meer ontbreken van
ouder en gehard kader.
c. de onmiskenbare angst veel van
den man te vorderen.
f. de voetgebreken waaraan vele
miliciens lijden en welker nadeelige
werking zich onmiddellijk door ver
meerdering van het aantal achter
blijvers doet gevoelen, zoodra een
marsch van eenige beteekenis wordt
verricht.
In dat rapport wordt verder het
feit vermeld, dat gebleken is, dat bij
de in het laatst der week gehouden
marschen het percent achterblijvers,
en dat der deelnemers, welke zich den
volgenden dag ziek meldden, aanzien
lijk geringer was, dan wanneer onder
dezelfde verhoudingen de oefening in
het begin der week werd verricht
eene ervaring, welke trouwens ver
in open lettergrepen steeds verdub
beld aavond, dcezezoom er uuren.
„Het is misschien jammer dat hij
daarin niet algemeen is gevolgd. Maar
het meerendeel van onze auteurs sloot
zich aan bij Vondel, die zich met
klem verklaarde tegen de bedoelde
„walgende verdubbelingen van klinck-
letteren, eene gansch ongerijmde en
overtollige misspelling."
In de XVIIe eeuw doen spraak
kunstenaars verschillende voorstellen
omtrent de e- en o-spelling. De reeds
vroeger genoemde Sewel wil alleen
verdubbeling van die klinkers om
onderscheid te maken b.v. beeken
m.v. van beek en beken van 't werkw
lecden van 't w.w. lijden en leden
m.v, van lid. Op dezelfde grond wilde
hij zaagen m.v. van zaag, en zagen
van 't w.w. zien. Deze wijze van doen
wordt als geheel nutteloos door de
hedendaagse taalwetenschap afgekeurd,
omdat wij in zinnen spreken, en de
betekenis van een woord uit de zin
blijkt. We vergissen ons nooit in
het woord post met zijn dozijn beteke
nissen.
Een meer wetenschappelike grond
slag legde ten Kate in het begin van
de XVIIIe eeuw door te onderzoeken
of de c's of o's uit een klinker of een
tweeklank in de oudgermaanse talen
ontstaan waren, juist zooals d.V. voor
het groot Woordeboek heeft gedaan,
ofschoon ten Kate reeds had bevonden
dat van een groot aantal woorden met
o en e de verwanten in die oude ta
len niet te vinden waren, en dat de
gotiese vorm soms in strijd was met
de angelsaksiese of oudduitse.
Huydecoper bestreed ten Kate. Hij
wilde wel verdubbeling van e en o
in open lettergrepen, maar op grond
van de overeenkomst. Zo schreef hij
leczen en vroomen om de vormen
lees en vroom. De meeste taalkundigen
uit de XVIIIe en XJXe eeuw, zoals
Siegenbeek en de Vries, hielden het
met ten Kate.
Eindelik heeft men ingezien dat het
toch niet aangaat, zich aan een spel
ling en verbuiging te houden, hoofd-
zakelik gegrond op do manier van
spreken van onze voorouders die enige
eeuwen vroeger leefden, en een taal
hadden waarvan miljoenen Neder
landers van onze tjjd niets weten.
Veel rationeler is het de spelling en
verbuiging te regelen naar de heden
daagse beschaafde spreektaal, omdat
ieder die kent, of op school kan leren
verstaan, zo al niet spreken.
Dat de spelling en verbuiging van
d.V. en t.W. zich zo lang staande
behouden hebben, is vooral te wijten
aan de sedert een paar eeuwen in ons
land binnen gedrongen besmettelike
geest van Jan Salie. Die schryft nu een
maal zoals hij gewoon is. 't Kan hem
niet schelen of hij nu en dan eens
een foutje schrijft. H(j bedankt er
voor van spelling te veranderen, 't Is
maar last. Als men hem zegt, dat de
vereenvoudigde schrijftaal zo voordelig
zou zijn voor het onderwijs, dan zegt
hij ,,'t Raakt me wat."
Het onderwijs zou er zeer mee ge
baat zijn als de onverschilligen en de
tegenstanders die zonder onderzoek af
keuren, de moeite wilden nemen om
de V. S. te leren kennen. Het vast
stellen van de grondslagen van de
Vereenvoudigde Schrijftaal heeft meer
tijd. en diep wetenschappelijke studie
gekost dan zeer velen, zelfs onder het
schooltoezicht, vermoeden.
A. M. K.
Wordt vervolgd.)
