WEERBERICHT.
Tliermometerstand
BINNENLAND.
UIT DE PERS.
De officiële spelling.
Kunst en Wetenschap.
STADSNIEUWS.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.;
De Bildt, 2 Maart 1909.
Hoogste barometerstand 767.6 m.M.
te Hortalaagste 740.1 m.M. te
Nice.
Verwachting tot den avond van 3
Maart 1909.
Wind: Zwakke tot matige, veran
derlijke wind,
Gesteldheid van de luchtBetrok
ken of zwaarbewolkt, waarschijnlijk
sneeuwbuien.
TemperatuurDezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT.
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 753 m.M.
Vorige stand te 12 uur 761 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 40
Laagste hedennacht F. 27
Hedenmiddag 12 uur F. 36
MAROKKO.
Het Journal verneemt uit Madrid,
dat Moeiai Hafid bij de onderhande
lingen met den Franschen gezant
sjKegnault de terugtrekking van de
Fransche en de Spaanschn troepen uit
Casablanca verlangd heeft.
Regnault antwoordde, dat die be
zetting voorshands noodig was, waarna
Moeiai Hafid wegens de schending van
de akte van Algeciras, welke die be-
zetting is, verzet heeft aangeteekend.
Tot hoofd van het nieuwe inspectie
bureau te 's Gravenhage van de af-
deeling vervoer der H. IJ. S. M. is
benoemd de heer F. M. F. C. Jorissen,
te Apeldoorn.
Tengevolge van deze benoeming
wordt de inspecteur van bet vervoer
H. E. Verschoor, te Alkmaar, over
geplaatst naar Apeldoorn.
POLITIEKE KAARTLEGGERIJ.
De Maasbode is bezig een reeks
artikelen de horoscoop te trekker: van
Nadruk niel verboden.
26)
Is het niet dwaas de schooljeugd
met veel moeite en tijdverlies te
dwingen om vormen te schrijven die
alleen nog maar gebruikt worden door
sommige ouderwetse redenaars 7
Hebben niet alle Nederlanders nodig
zich behoorlik schriftelik te kunnen
uitdrukken in de beschaafde spreek
taal
Toch gebiedt de Regering de spel
ling en verbuiging van d. V. en t. W.
op de Lagere School te volgen. En
dat doet de Regering terwijl zeer be
gaafde tegenstanders van de Vereen
voudigde Schrijftaal blijken van toe
nadering hebben gegeven. C. H. den
Hertog schreef: „Het volgen van deze
aanwijzingen geslachten in de Woor
denlijst van d. V. en t. W.) is geheel
vr(jwilüg en niemand kan het recht
ontzegd worden om er van af te wjj-
Hfc." En dr. Kluyver, die zich gehe9l
wijdt aan de voortzetting van het
door prof. de- Vries op touw gezette
.Woordenboek," verklaart„Ik acht
het mogelijk dat een man van hooge
beschaving soms een gevoel heeft
(dat hem dringt tot het bezigen van
de eenvoudige vorm) bij het gebruik
der nwanneer die een vorm van het
-1 Met gebruikmaking van de tweede druk
van Opstellen over do Spelling en Verbui-
6mS door dr. R. A. Kollewijn.
de a.s. algemeene verkiezingen. In
district na district onderzoekt zij, wat
er te hopen en wat er te vreezen valt
en de uilkomst is over het algemeen
nogal gunstig.
Het laatst waren de 24 districten,
die nu een Unie-liberaal afvaardigen,
aan de beurt.
Na deze één voor één te hebben
besproken, concludeert de Maasbode
le dat rechts Amsterdam II, Dor
drecht, Enkhuizen,Gorinchem, Gouda
Kampen, Lochem, Rotterdam I en
II, Zierikzee, Zuidhorn bemachtigen
kan, mits men één zjj en flink aan
pakte te Dordrecht, Enkhuizen,
Gorinchem, Gouda, kampen hei ft
rechts zelfs heel veel kans.
2e dat men van rechts in 1906
veel te veel dominee's gecandideerd
heeftin deze 24 districten liefst
eventjes 9.
3e. dat rechts in 1905 in veie
van de hier opgenoemde districten
verre van één was.
Het merkwaardigst lijkt ons zegt
het Vad., de 2e conclusie.
Van vrijzinnige is datzelfde reeds
dikwijls gezegd, maar dan heette het,
dat dit ingegeven was door haat tegen
den godsdienst.
PAEDAQOGISCHE VLUG
SCHRIFTEN, Serie I No. 2.
Wandelen en Opmerken, door
J. M. Sterck-Proot. Hollandia
Drukk., Baarn 1909. f 0.40.
In dit hoekje wijst de schrijfster in
warme bewoordingen op het vele na
tuurschoon van eigen geboortegrond,
op het velerlei landschapsschoon, dat
binnen onze grenzen te geDieten valt,
terwijl er altijd nog zoo vele dwaze
Nederlanders zijn, die alleen daar
buiten natuurschoon zoeken en waar-
deeren. Tégen de bij ons zoo inheem-
sche minachting .voor 't gewono, voor
't alledaagsehe, trekt zij te velde, want,
willen we onze jongeren meegeven de
oerkracht van elk gezond voik, vader
landsliefde, dan dienen we hen de
schoonheden van hun land te leeren
kennen en waardeeren. Schoolwande-
lingen zijn daarvoor van groot belang,
maar grootere voordeelen bieden de
wandelingen der ouders met hun kin
deren. Alle geleerddoenerij moet daarbij
worden gebannen, positief resultaat
wordt slechts verkregen door eenvou
digheid en vermijding van alles, wat
op een opzettelijke behandeling lijkt.
Met eenige voor de hand liggende
onderwerpen illustreert schrijfster haar
bedoelingen.
Gaarne zouden we dit, van veel
liefde voor onze jeugd getuigende
werkje zien in handen van vele ouders,
die er uit leeren kunnen, welk een
voorname plaats zy zelf kunnen in
nemen bij de verstandelijke ontwikke
ling hunner kinderen, iets dat menig
ouder nog lang niet duidelijk is.
LEVENSVRAGEN. Serie III
No. 7. Kunst in plaats van
Godsdienst, door E. M. ten Gate.
Hollandia-Drukk., Baarn 1909.
f 0.40.
Erkennende, dat in naam van de
religie door bekrompen godsdienstzin
soms vijandschap werd getoond tegen
kunst., betoogt de schrijver, dat hieruit
niet valt af te leiden, dat kunst en
godsdienst naar geest en beginsel aan
elkaar vijandige machten zouden zijn,
(zogenaamd) manlijk geslacht moet
aanwijzen. Stel dat voor hem het
woord molen noch bepaald manlijk,
noch bepaald vrouwlijk is, en dat hij,
gehoorzaam aan een woordenlijst, den
grootcn molen schrijft, terwijl geen
erkend gebruik hem daartoe dwingt,
dan zal hij er wellicht niet in kunnen
berusten, en maar liever schrijven de
groote molenDie onzekerheid zal
vooral zich doen gevoelen bij woorden
uit het dagelijksch leven, en zou het
zoo erg zijn, wanneer men zich daar
mede eenige vrijheden veroorloofde,
zelfs wanneer het geschrevene voor
een grooteren kring bestemd is, en
zelfs wanneer het moet worden ge
drukt
Maar als het nu volgens den Hertog
en Kluyver zo erg niet is buigings
uitgangen te verwaarlozen, waarom
worden zjj dan bij sommige eksameDS
voor onderwijzers als verplicht geëist,
waarom worden schoolkinderen er dan
mee geplaagd
Was de RegeriDg, liever dan by
onbevoegden, te rade gegaan met
professor van Heiten, die schreef:
„Geen afkeuring of tegenwerking ver
dient de leeraar of onderwijzer, die,
van een gezond inzicht getuigenis
gevend, zijn leerlingen van een dwang
juk, dat vele tientallen jaren lang
hoogst nadeelige gevolgen heeft gehad,
wenscht te bevrijden, en in het on
derwijs van de moedertaal de zoo
dringend noodige heilzame hervorming
wil brengen."
Die dringend nodige heilzame her
vorming biedt de Vereenvoudigde
integendeel, ze zijn nauw en innig
aan elkaar verwant.
KuDSt is echtor niet voor de groote
menigte, maar slechts voor weinigen,
want voor het genieten van kunst is
noodig een gevormde smaak. Hierin
staat kunst achter bij religie. Deze
gaat met den mensch het leven in,
hoe hoog of laag geplaatst, hoe een
voudig of fijn ontwikkeld, hoe arm of
rijk hij wezen moge. Kunst is niet bij
machte veel steun te bieden voor
zedelijk leveD, terwijl godsdienst in
zich sluit zedelijk leven en ook kracht
en troost biedt in den levensstrijd.
Beslist ontkennend antwoordt schrij
ver op de vraag, of kunst den gods
dienst kan vervangen. Veeleer komt
hij tot een geheel andere conclusie, en
wel dezegeen kunst zonder godsdienst.
Naar wij vernemen is de heer
C. A. Heunks opgetreden als directeur
der Onderofï. Zangvereeniging „Amers
foort".
De H. IJ. S. M. heeft gisteren
te Amsterdam aanbesteed bestek 1135.
De levering van bezaagd hout ten
behoeve van de Centr. werkplaats bij
Haarlem en van de wagenwerkplaats
bij Amersfoort. Minste inschrijvers
waren o.a.G. T. Coers, Arnhem,
voor perse. 2, f 9449,21 Ambagts-
heer en v. der Meulen, te Amsterdam,
perc. 5, f li,354.20.
We hadden gisteren het genoe
gen een kijkje te nemen in de inrich
ting voor lichamelijke opvoeding van
den heer J. C. Snouck aan de Beuken
laan.
Het onderwijs in deze inrichtiDg
wordt gegeven aan volwassenen en
kinderen klassikaal, en individueel, en
heeft ten doel het bevorderen der
algemeene lichaamsontwikkeling, goede
houding en gang en ontwikkeling van
lichamelijke vaardigheid.
De lessen worden gegeven in een
volledige en hygiënisch ingerichte
Gymnastiekzaal, terwijl zooveel moge
lijk by gunstig weer de oefeningen
worden gehouden in de buitenlucht
op de achter het Gymnastieklokaal
gelegen speelplaats.
Van de nieuwste verbeteringen op
technisch gebied heeft de heer Snouck
partij getrokken, zoodat zyn inrich
ting aan alle te stellen eischen vol
doet. Eemge nieuwigheden vormen
bovendien een bijzondere attractie.
Zoo o.a. het balloopen en een volledig
kegelspel.
De inrichting voor heilgymnastiek
en massage heeft ook met het nieuwste
op dit gebied rekening gehouden. Af
wijkingen van den normalen lichaams
bouw kunnen op een deskundige be
handeling rekenen. Ook bestaat er
gelegenheid tot behandeling met heete
lucht- en zweetbaden.
Deze inrichting voorziet zeker in
alle opzichten aan een voor Ameis-
foort bestaande behoefte. De heer
Snouck verstaat de kunst op aange
name wyze het zoo hoogst nuttige
onderwijs te geven, terwijl de heil
gymnastiek onder controle van
een medicus staat. Zy die het hooge
nut van turnen inzien, die de voor
deelen weten te schatten van zaal- en
openluchtspelen vinden dan ook al
hun wenschen in deze inrichting be
vredigd.
Schrijftaal aan in de volgende acht
regels.
1. De ,e en o worden op het eind
van een lettergroep evenmin als de a
en u verdubbelddelen, kwekeling
preken lopen, stromenstrozo.
Op het eind van een woord wordt ech
ter .^geschreven twee, zee, mee,dominee.
In afleidingen en buigingsvormen van
zulke woorden tweedezeeën, zy vreeën
naast hij vreeblijft dan de ee, Ook
in samenstellingen tweetal, weemoed,
veevoeder.
2. In nederlandse en geheel met
nederlandse gelyk te stellen woorden
wordt de ie-klank door ie niet door i
aangeduid wielemaal, kieviet, ajgodies,
biezonder plezierig.
In open lettergrepen van vreemde
en bastaardwoorden blyft de {individu,
favorite, solide.
Maar op het eind van een bastaard
woord schrijft men ie genietraditie,
kolibrie, Februarie.
Bastaardwoorden, eindigend op ie,
of op ie gevolgd door een medeklinker,
behouden ie in de verbogen vormen
genieën, traditieën, projectielenIsraë
lieten.
3. De toonloze kli nker wordt in de
uitgangen lik en liks (evenals in de
woorden havik, monnik, leeuwerik enz.)
door een i aangeduidgewoonlik,
huiselik, dageliks.
4. Alleen wordt sch geschreven,
wanneer men na de r een ch uitspreekt
(schip, schoon, scheppen). Ook voor de
r laten velen de oh-klank horen
schrijven, schrikken). Dus vismens,
■wensenHollandsefranse.
Als gevonden voorwerp is op het
politiebureau gedeponeerd: een zilveren
vingerhoed en een zilveren lepeltje,
gevonden tussehen het vuil van de
Gemeen te-reiniging.
VROUWENKIESRECHT.
De afd. Amersfoort van den Ned.
Bond voor Vrouwenkiesrecht hield
gisterenavond in „Ons Huis* een bij
eenkomst, waarin de heer A. Kaptein
uit Leiden sprak over „Vrouwenkies
recht en vertegenwoordiging".
Nadat mej. H. Heerma van Voss
de aanwezigen welkom had geheeteD,
sprak de hoer Kaptein ongeveer als
volgt
Ik zal het onderwerp behandelen
van vrijzinnig standpunt en in 't bij
zonder van liberaal, omdat dit uitgaat
van een onpartijdig en rechtvaardig
beginsel. De stryd voor Vrouwenkies
recht draagt een eigenaardig karakter,
omdat het in hoofdzaak een stryd is
tegen traditie, die in ons gevoelens
heeft doen wortelen zoo diep, dat het
ons vaak moeilijk valt het barbaar -
sche ervan te erkennen. Breken moe
ten we met het systeem van onge
lijkheid, dat gebleven is uit den tijd
der slavernij, uit den tijd van het
recht van den sterkste. Aan dat be
ginsel is het te wijten dat de sekse
der vrouw algemeen nog ondergeschikt
is aan de sekse van den man. Vroe
ger dwong de man door zyn lichaams
kracht de vrouw tot ondergeschiktheid,
thans geschiedt het in wettelijken vorm.
De beschaving beschreef in wetten de
feiten, die bestonden. In ons Burg.
Wetboek komen tal van artikelen
voor die de vrouw achterstellen. Zoo
art. 342 dat het onderzoek naar het
vaderschap verbiedt en zoo de ver
antwoording der daad schuift op de
zwakste. Uit art. 6 en 11 blijkt dat
de vrouw zelfs geen nationaliteit bezit.
Verliest de man zijn Nederlanderschap,
dan verliest ook de vrouw haar natio
naliteit. Art. 1092 stelt de vrouw op
een lijn met minderjarigen en onder
curuteele gestelden, terwijl ook de
vrouw niet mag getuigen bij testa
ment, notarieels akten of huwelijks
contract.
Die voorbeelden zyn voldoende om
er op te wyzen hoe de toestand was
in tyden van slavernij. Men zou den
ken dat zoo'n toestand niet meer zou
kunnen bestaan, maar toch bestaat
hy nog, omdat de man nog altijd de
sterkste is, en die laat niet graag het
recht van den sterkst# varen, want
dan staat hij met de zwakke gelyk.
Daar treedt juist de liberaal tegen op,
die kent geen recht van den sterkste,
die kent alleen vrijheid. Zyn begin
selen vragen hem mede te werken tot
opheffing van de wettelijke onderge
schiktheid der vrouw. En de evolutie
steunt dien eisch die doet ons zien,
dat de ongelijkheid onrechtvaardigheid
is geworden. Want wat is gebeurd
Door de toepassing van itoom en
machines is gekomen de grootindustrie,
die een revolutie op economisch ge
bied heeft teweeggebracht. De machine
overwon den handarbeid en schiep
den fabrieksarbeid. Een leger arbeid
sters en kinderen trok toen de fabriek
in, niet vrijwillig, maar door den nood
gedwongen. De huisindustrie kon de
concurrentieniet volhouden, wantnaast
de machine beteekent de Landarbeid
niets. De gevolgen dier economische
revolutie waren merkbaar in alle
klassen der maatschappij. Alles wordt
Ook schryve men tans, altans, tee
(zonder A), «/•/(zonder w), besje (zonder t).
5. De n en s worden niet als „tus
senletters" geschreven, als ze in de
beschaafde uitspraak niet worden ge
hoord. Dus zedeleer, sterrekunde, hon-
dehok, pennehouderoorlogschip. (Na
tuurlik wel toetssteen uit toets en steen,
lansstoot, enz. waar men niet met een
tussenletter te doen heeft.)
6. In bastaardwoorden schryve men
k in plaats van de k-klank-aanduidende
clokomotief, akteur, aktrice, direkteur
konklusie
in plaats van phalfabet, foto
graf eren, fysika, fantasie
r in plaats van rhretorika, rachi
tis, rododendron, rythmics
e in plaats van aeether, pedago-
gie(ipreparaat.
Bovendien worden enige algemeen
gebruikelike bastaardwoorden in spel
ling vernederlandstbazaar, bloeze,
boeket, faljiet foksia, grokkanapee,
koket, rosbief, toost, trem en enkele
andere.
7. Eigennamen (familienamen en
aardrijkskundige namen) behouden de
gebruikelijke spellingGeorgeVis-
scher, Tusschcnbrock, 's Hrrtogenbosch,
Charlois.
By de verbuiging van lidwoorden,
byvoegelike naamwoorden en voor
naamwoorden richte men zich uitslui
tend naar het beschaafde spraakge
bruik. Men schryve dus de, hij, hem
zyn enz., wanneer men de, hij, hem,
zijn zegt. VoorbeeldenZet de stoel
jn de hoek. De boeken van die
aardige kleine jongen. Is de kaehel -
fabriekmatig vervaardigd en ook meer
gegoeden vinden thuis niets meer te
doen.
Voeg daarby het feit dat het aan
tal vrouwen steeds grooter wordt dan
het aantal mannen, en dat het aantal
huwelijken afneemt, dan dringt zich
de vraag op: wat moeten de niet
gefortuneerden beginnen? Die moeten
naar buiten. En dat doen ze ook. Zij
tijgen aan de studie voor arts of
advocaat en staan zelfs aan den voet
van de preekstoel. B(j lager en mid
delbaar onderwijs, op post- en telegraaf
kantoren, bij jde sporen, op handels
instellingen, overal vindt men een
leger van vrouwelijke werkkrachten.
Alleen het militaire veld bleef nog
voor de vrouwen gesloteD, ofschoon
ze in hospitalen en op het gevechts-
veld onschatbare diensten zouden kun
nen bewijzen. Zoo toont overal de
vrouw haar economische emancipatie.
Het gevolg van dien strijd op econo
misch gebied is, dat de vrouw door
haar bekwaamheid, ijver en plichts
besef heeft getoond niets minder te
prestoeren dan de man. En uit dat
besef van gelijkheid in aibeidsver-
mogen ontstond de moderne beweging
der vrouw. Zy wil als gelijke van
den man behandeld worden en vraagt
opheffing van alle jegens haar onrecht
matige wetten.
Eén weg staat haar daar"oe slechts
open nl.zelf invloed gaan oefenen
op de samenstelling der wetten, die
dan J geen ongelijkheid ten opzichte
van haar meer zullen bevatten. En
het middel is het stembiljet. De vrouw
heeft ongotwijfeld een zegeuenden in
vloed op sociaal gebied, ook juist
daarom, dat zij de toestanden veel
betsr ken dan de man. Bij de
komende verkiezingen kunnen de
vrouwen al voor het beginsel werken,
door nl. te zorgen dat de vrijzinnigen
zegevieren.
Spr. betoogt hierna, dat de wet de
vrouw als kiezer moet toelaten, wil
de volksvertegenwoordiging inderdaad
zyn een vertegenwoordiging des volks.
Om haar uit te sluiten heeft men een
apart art., art. 80, noodig gehad, waar
voor echter niemand een verstaudigen
grondslag weet aan te voeren. Bij de
grondwetsherziening 1887 oordeelde
men den tijd nog niet rijp voor het
beginsel van viouwenkiesrecht, daar
de vrouw het stembiljet niet begeerde.
Maar sinds dien zyn de omstandighe
den veranderd, de vrouw weet wat
ze wil en heeft zich een staatkundige
meening gevormd. En het lijdt niet
den minsten twijfel, of bij het invul
len van het stembiljet zal ze zeer
zeker het belang van den Staat in
het oog houden. Haar open oog voor
misstanden zal den staatkundigen
strijd verreinnende Staat kan haar
hulp niet langer missen. Door haar
hulp zal het moreele pijl van den
strijd stijgen, haar invloed zal strek
ken tot heil van Staat en maatschappij,
waarvan haar zusters in den vreemde
het bewijs leveren.
Hierna geeft Spr. een overzicht van
hetgeen door den invloed der vrouw
reeds is verkregen in die landen waar
vrouwenkiesrecht is. Aan de hand
der feiten toont hy aan, dat daar de
beste kinderwetten zyn verkregen,
dat in die landen verschillende wetten
zyn tot stand gekomen ter bevorde
ring van de gelijkheid van man en
vrouw en tot bescherming ran ar
beidsters en kinderen in de fabrieken.
niet aan Neen, hy is uit. Zal ik aan
de meid zeggen dat ze hem moet aan
maken Die soep is erg warm, ze
(of ook hij) is anders lekker.
Wie uitspreektvoor den dag, aan
den draak, onder den duim, schryve
in deze gevallen de door hem uitge
sproken n.
We eindigen met de woorden van dr.
Kleinpeter: „Dat de stellingde studie
der grammatika is ontwikkelend, niet
opgaat, volgt uit het gemis aan logika
in de taal; all# talen zyn produkten
van de onwetenschappelike volksgeest.
De studie der talen oefent wegens dit
gemis aan logika niet alleen een na
delige invloed uit, maar belet ook een
juiste waardering van het reële, geeft
een onjuist begrip van het verband
tussehen oorzaak en gevolg, en bevor
dert schijngeleerdheid en de zucht zich
in kleinigheden te verdiepen. Eindelik
geeft de studie van de grammatika
een ontwikkeling in verkeerde richting,
omdat het geheugen daarby een groter
rol speelt dan het verstand, de waar
neming, en andere eigenschappen van
het hoogste belang. Laat philologie
bestudeert worden door wie er aanleg
voor heeft, maar niet als voorstudie
worden opgedrongen aan wie ze voor
zyn studie noch verlangt noch behoeft."
A. M. K.
