DAGBLAD voor AMERSFOORT en OMSTREKEN.
No. 77.
DONDERDAG 1 APRIL 1909.
6e JAARGANG.
Uitgave van de Naaml. Veaaootsehap „DE EEMLANDER".
Vepsehijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Vrouwcnplicht.
FEUILLETON.
DR. XAYIER.
MLANDEB
Hoofdredacteur R. G. RIJKENS.
Abounementspr ij s
Per jaar met geïllustreerd Zondagsblad
Franco per post id.
Per 3 maanden id.
Franco per post id.
Afzonderlijke nummers
f 4.—
- 5.60
- 1.—
- 1.40
- 0.05
Bureau: BREEDESTRAAT 18.
Telefoon Interc. 62.
Prijs dor Advertöntlën
Van 1 tot 5 regelsf 0.40
Voor iederen regel meer
Buiten het Kanton Amersfoort per regel
(Bij abonnement belangrijke korting.)
- 0.08
- 0.10
Tot plaatsing ran advertontiën on roclames van buiten bet kanton Amersfoort in dit blad is „nitslnitend" gerechtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentiebureau B. V. ALTA, Warmoesstraat JG—78 te Amsterdam.
Over bovenstaand onderwerp sprak
gisterenavond in een openbare bijeen
komst van de afd. Amersfoort van den
Ned. Bond voor Vrouwenkiesrecht,
Mevr. tVynaendts Francken-Dyserinck.
Nadat de presidente, mej. Heerma van
Voss de aanwezigen welkom had ge-
beeten, hield de spreekster een zeer
belangwekkende rede, waaraan we het
volgende ontleenen.
De Bond voor Vrouwenkiesrecht
heeft een tweeledig doel n.l. om pro
paganda te maken voor het vrouwen
kiesrecht en om de vrouwen de ge
legenheid te geven van maatschappe
lijke vraagstukken op de hoogte te
komen. Vandaar het organiseeren van
cursusvergaderingen, waar verschil
lende punten worden besproken. Dat
is echter niet het terrein waarop by
voorkeur de spr. zich beweegt, maar
de afd. Amersfoort was er bijzonder
op gesteld, dat zij persoonlijk zou
komen, omdat zy de eerste propaganda-
rede had gehouden en nu had ze toe
vallig een artikel liggen, dat zy bij
wijze van cursus wenscht voor te lezen.
Op den voorgrond wenscht ze te
stellen, dat ze mogelijk wel meeningen
zal uiten, waarmee men het niet eens
is. Dat behoeft niemand te weerhouden
toch lid te worden, want wat ze zegt
is haar persoonlijk gevoelen en niet
dat van den Bond, die trouwens in
dergelijke vraagstukken geen stand
punt inneemt.
Vrouwenplicht is aangekondigd, om
dat met de meer juistere benaming
van vrouwendienstplicht of vrouwen
leerplicht mogelijk verwarring zou zyn
gesticht.
Vorig jaar Mei is in „de Gids" van
de hand van den oud-minister Staal een
artikel verschenen over vrouwendienst
plicht. Wanneer een man als generaal
Staal het belangrijk genoeg vindt om
daarover te schrijven, is het dat ook
zeker voor de vrouwen. Reeds in 1902
heeft bet vraagstuk van vrouwendienst
plicht zich aan Spr. opgedrongen en heeft
ze er op gewezen. Echter niet met veel
succes. En dat zal ook wel het artikel
▼an generaal Staal niet hebben. Opmer
kelijk is het, dat in ultra-feministische
kringen de zaak wordt doodgezwegen.
Naar het Engelsch van
MAX PEMBERTON.
53)
Dat kunt ge niet, lieve Esther. Ik
heb het zoo dikwijls geprobeerd, en
dus weet ik het. Het is absoluut on
mogelijk 1"
Haar opgewektheid was aansteke
lijk en dus lachte Esther hartelijk,
terwijl ze zich aankleedde. Zy voelde
zich veel beter na haar langen slaap,
en toen zjj in den spiegel keek, zag
zy tot haar verbazing, dat er een
klein blosje op haar wangen lag en
dat haar oogen helder stonden.
Het was een mooie, heldere mor
gen. Een frisch briesje had den nevel
van de bergtoppen weggevaagd en de
lucht was zoo rein en zoo ijl, dat de
gletschers in de verte schitterden als
juweelen. In d6 valleien lag de dauw
nog op de heuvels en de bosschen,
die in het zonlicht schitterend groen
waren. Op het binnenplein zag Esther
een goed gedrilde compagnie infanterie
excerceereu. Bij iederhekjstonden schild
wachten, flinke kerels met witte jassen
aan, zilveren helmen op, en op het
Het streven naar rechten heeft het
vervullen van plichten by velen op
den achtergrond gedrongen, maar zoo
dra publieke rechten worden gevraagd,
moeten wel degelijk maatschappelyke
plichten daartegenover worden gesteld.
Oorspronkelijk isjdaar wel op gewezen,
maar de beweging is in handen van
drijfsters geraakt, die alleen oog had
den voor de rechten. De opleiding der
vrouw moet echter hand in hand gaan
met het haar toekennen van rechten.
Met den Prediker kan men ook ten
opzichte van dit vraagstuk zeggen
,Er is niets nieuws onder de zon."
Reeds tijdens het schrikbewind werd
by de Nationale conventie een verzoek
ingediend. Eerst veel later echter
neemt de beweging wezenlijke vormen
aan. In 1891 beeft Heleue Lange op
een congres te Dresden gezegd „Als
ik een vromen wensch mag uitspreken,
dan zou het deze zyn, dat de jonge
vrouw, evenals de jongeman, die zyn
dienstjaar moet uitdienen, één jaar in
een maatschappelijke inrichting werk
zaam zou moeten zijn." Dat is de
grens dus zeer ruim getrokken. De
Zwitsersche econoom Hilty alsook
generaal Staal hebben het oog op de
werkzaamheden der vrouw bij het
Roode Kruis in het leger, zy willen
haar als noncombattanten Zien op
treden. En in een rapport van de Ver-
eeniging voor vrouwenkiesrecht wor
den voor de vrouwen alle plichten
opgeeischt, ze willen in geen enkel
opzicht bevoorrecht worden boven de
mannen.
Dr. Lingbeek wenscht een algemee-
nen dienstplicht van de vrouw ten
opzichte van de hygiëne en de voe
dingsleer. Verschillende economen be
weren, volgens hem, dat veel van de
maatschappelyke misère ontstaat,
doordat de vrouwen niet berekend zyn
voor haar taak.
Ook behoeft aan nationaliseeren der
hygiëne nooit gedacht te worden,zonder
een verplicht dienstjaar voor de
vrouw, daar het gewichtigst deel der
hygiëne afhangt van huis en huis
gezin.
De militair verwacht verbetering
van het Roode Kruis, de geneesheer
van zyn vak, straks voegt zich daarbij
de vroedvrouw, die voor haar werk
zaamheden de grootste verwachtingen
groote plein voor de kathedraal speelde
een militair muziekkorps. De menschen
zagen er vroolyk uit en hadden iets
druks in de manier van zich voort te
bewegen, en er was geen spoor meer
van de onrust, die er gisteren in de
stad heerschte.
„Zij denken, dat de prins vandaag
zal komen", zei Marguerite, als ant
woord op een onuitgesproken vraag
„maar niemand weet precies wat er
gebeuren zal. Mijn vader beweert, dat
het geheel van het leger afhangt.
Natuurlijk zouden er een heele massa
zyn, die prins Arthur trouw zouden
blijven, als zy maar durfden maar ik
geloof, dat hij te verstandig is om nu
hier te komen. De menschen zullen
den hertog uitlachen, als hy niet
komter zijn er, die hem nu al uit
lachen. Zoodra ik eenig nieuws weet,
zal ik gauw hierheen komen, ik zou
zoo graag uw vriendin willen zyn,
lieve Esther".
Esther bedankte haar met een
lichten handdruk en ging haastig
voort met zich zelf aan te kleeden.
Zij durfde dat kind niet te vertellen,
wat haar woorden voor haar betee-
kenden. Haar eigen geloof dat Arthur
zou komen, kon niet aan het wanke
len gebracht worden, maar aan den an
deren kant had zij maar een heel flauw
idee van de wetten, die hem bedreig
den of van de intrige, die zyn val
koestert. Velen vestigen dus hun ver
trouwen op de vrouw.
Tot moederplicht wil Marie von
Schmidt iedere vrouw opgeleid zien.
Iedere vrouw heeft zich van het 18de
tot haar Jlste jaar beschikbaar te
houden om opgeroepen te worden voor
moeder-dienstplicht, teneinde te leeren
haar plichten als moeder. De onge
huwde moeder wil zjj 3 maanden voor
de bevalling en 9 maanden daarna
opgeroepen zien, wat zeker wel het
aantrekkelijkste in haar stelsel is,
aangezien het vraagstuk van het bui
tenechtelijk kind er zeer bij zou win
nen. Eigenaardig is het, dat Marie
von Schmidt in het kader treedt van
Dr. Lingbeek, wat betreft het voor
uitgaan van de hygiëne. Haar denk
beelden zijn sterk militair ingede.ld,
maar men moet daarbij niet vergeten,
dat zy een afstammelinge is van een
oude Duitsche officiersfamilie, wat
natuurlijk invloed oefent op haar
ideeën. Voor ons on-militaire Hollan
ders behoeft dat ook volstrekt geen
reden te zijn, het goede er niet in te
erkennen.
In Frankryk was het dr. Madeleine
Pelletier die verschillende artikelen in
haar blad „La suffragiste" wjjddeaan
dit vraagstuk. En ook uit Zweden
mengt zich een stem in het kooi,
waar Ellen Key zich uitdrukkelijk
voor een weerplicht van de jonge
vrouw heeft uitgelaten.
Wjjlen Marie Jungius had bij de
Nationale Tentoonstelling van Vrou
wenarbeid een hoekje ingericht voor
arbeidsmateriaal onzer hedendaagsche
volleerde jonge dames. Men vond er
tennisrakets, een fiets, waaiers, me
nu's, balboekjes, een deeltje Tauchnitz
enz. en daarnaast werd een overzicht
gegeven van vele zaken waaraan
dringend behoefte was, alle werk
zaamheden, waaraaan de jonge dames
konden meewerken om de maatschappij
gelukkiger te maken. Dat was in
1898 en nu, tien jaar later, is er wel
wat verbeterd, maar er valt nog ge
noeg te doen.
De school voor Nationalen arbeid
werd ondertusschen opgericht, maar
moest nog een jaar gesloten blijven,
omdat er te weinig leerlingen kwa
men. De ouders zagen niet in het
groote nut van de dochters iets meer te
trachtte te bewerken. Het noodlot had
haar gevangen in de mazen van zyn
net, en zy verbeeldde zich, dat alleen
een wonder haar zou kunnen redden.
Zij kleedde zich vlug aan en ont
beet in de kleine kamer, die tot haar
appartementen behoorde. De kleine
Marguerite had haar een bezoek van
madame Julia aangekondigd, en kort
na het ontbyt kwam deze spraakzame
vrouw de kamer binnen ruischen en
omhelsde haar met al het vuur van
een hartstochtelijk ras.
„Mijn lieve kleine Esther!" riep zy
bijna weenend uit, „dat we elkaar
zoo moeten ontmoeten hoe is het
mogelijk, dat gy dat zyt?"
Esther stond haar toe, dat zij haar
op eiken wang kuste, maar liet zich
door die handige actrice niet om den
tuin leiden, en luisterde, zonder eenige
aandoening naar haar zenuwachtig
gebabbel.
„Ik dank u zeer," zei zij, „ik wist
natuurlijk wel, dat u komen zou."
Julia begon zich dadelijk te excu-
seeren.
„Och mijn lieve kind, dat wij nu
de oorzaak moeten zyn van uw on
geluk wij, die zooveel van u hiel
den 1 Ik verwijt het my zelve bittert
Als ik naar u kijk en zie, hoe vree-
selijk gij veranderd zijt als ik aan
onze gelukkige dagen van vroeger
denk, dan neem ik het mjjzelve kwa-
laten leeren dan het verbeuzelen van
den tyd in allerlei nietigheden, waar
door het leven leeg blyft en dat Dr.
Cath. van Tusschenbroek aanleiding
gaf haar waarschuwing omtrent het
gebrek aan levensenergie bij de
vrouwenlijke jeugd te doen booren.
Als de verplichting bestond, zouden
de ouders er zich zeker gemakkelijker
by neerleggen, nu wordt het vaak niet
noodig geoordeeld, dat het meisje leert
nuttig te zijn. Er is een massa arbeid
die om afdoening roept en heel veel
ongebruikte vrouwenkracht, die daar
voor kan worden aangewend. Tal van
zaken liggen op neutraal terrein,
waarvoor alle vrouwen zich kunnen
beijveren. Wanneer zij verplicht wa
ren een jaar in nuttige omgeving
werkzaam te zyn, zoudenjze niet meer
tot de beuzelarijen terugkeeren. Men
zou in tal van zaken uitstekende
krachten en bekwame leidsters ver
krijgen. De maatschappij zou dus di
rect nut ;trekken uit vrouwendienst
plicht, maar het indirect nut zou nog
grooter zyn, daar een vaste grondslag
zou worden gelegd voor een degelijker
leven. Tal van inrichtingen, zieken-
huizeu, weeshuizen, scholen enz. zou
den de krachten kunnen opnemen.
De hoofdzaak is slechts, dat ieder
vrouw verplicht wordt minstens een
jaar werkzaam te zyn ten nutte van
de gemeenschap, volgens vastgesteld
schema.
Natuurlijk zal dat geld kosten, ook
omdat ouders de verdiensten van hun
dochters niet kunnen missen. Maar
dat geld is wel te krijgen als men
de jonge dames, wier leege levens men
zal nuttig maken, maar laat betalen.
De onderlinge samenwerking van rijk
en arm zal aanleiding geven tot heel
wat beter begrijpen van elkander en
zal heel wat klassenstrijd overbodig
maken. De armen en rijken zullen
veel van elkander leeren en een be
tere maatschappelijke verhouding zal
daardoor ontstaan.
Prophylactisch zal het verplichte
dienstjaar ongetwijfeld een groote
waarde hebben.
Ook zal een algemeen diestjaar een
einde maken aan het laatste bezwaar
dat in ernst tegen vrouwenkiesrecht
kan worden aangevoerd. Freule Hart-
sen heeft eens gezegd, dat op elk ge
lijk, dat ik je heb laten gaan. Maar
niemand wilde naar mij luisterenik
smeekte Frans om je niet in Parys
te laten hy wilde mij niet aan-
hooren „Zy zal er door lijden," zei
ik, ik was slimmer dan hy
Het was haar gelukt om er Esther
in een oogenblik van te overtuigen,
dat zij zru moeten lijden, en dat ze
erg veranderd was. Boosaardigheid,
gehuld in den mantel der zoogenaamde
genegenheid, is altijd een leelijk ding.
Het gelukte Julia de Montalvan niet,
het mooi te doen schijnen.
„En dus zijt ge werkelijk zyn
vrouw. Ja, het telegram deelde het
ons mee! Mijn broer heeft het on
middellijk in de couranten doen op
nemen. Hij kon niet voorzien, dat
men er zoo vreeselijk verontwaardigd
over zou zyn. Cadi is een klein ko
ninkrijk en do geest is er zeer repu-
blikeinsch. Verbeeld je, dat een vry
volk zoo dom zou zijn, dat het zyn
vorst niet toestaat om zyn eigen
vrouw te kiezenWat doet het er
toe, of ge niet van adel zjjt of geen
Spaansche van geboorte 1 Gij hebt de
vriendschap van mijn broeder geno
ten, dat moest voldoende zijn. De
stad moet alle gezond verstand ver
loren hebben, nu ze zich op zoo'n
manier gedraagt. Den heelen dag door
opstootjes en er gebeuren zulke vree-
selyke dingen, dat ik ze je niet durf
bied van maatschappelijk werk, be
hoefte is aan der vrouwen hulp. Tal
van vrouwen verwaarloozen echter
haar plichten en zoolang zij dat doen,
ziet fr. H. geen reden haar het kies
recht toe te kennen. Daartegen valt
niet te argumenteeien alleen daden
moeten hier spreken.
Bezwaren tegen vrouwendienstplicht
bestaan niet. De Nationale Vrouwen
raad moet de zaak aanpakken en samen
werking zoeken met de vrouwenraden
in Zweden en andere landen. Men
zoekt eenig verband met het streven
uaar gelijkheid met den man. Vrouwen
dienstplicht is echter leerplicht en
geen zoeken naar een aequivalent
voor het dienen in het leger. Het is
alleen een streven om meer te geven
aan den staat dan tot nu toe moge
lijk is.
Ten slotte het in practijk brengen
van het beginsel. Aanvankelijk werd
alleen gedacht aan ziekenverpleging.
En de bezwaren daartegen geopperd'^
zijn in Duitschland niet bestaande ge-
bleken. De Evang. Diaconieverein in
Berlyn-Zelendorff heeft n.l. een dienst
jaar doen vervullen door meer dan 2»
3000 vrouwen. En de practijk heeft;
geleerd, dat de vrouw haar tijd beter
leert indeelen, zich meer bewust wordt
van haar physieke kracht, een dieper
inzicht krijgt in de maatschappelyke"
ellenden, haar gezichtskring verruimt
en haar levensvisie verdiept. Zelfop
voeding is hetde mogelijkheid tot
economische zelfstandigheid wordt
haar geopend. Zoo oordeelen zy, die
het dienstjaar hebben meegemaakt,
En de leider der Diaconieverein zegt t
Het ware alleszins te wenschen, dat'
dit ook in grooter omvang in staats-
ziekenhuizen werd ter hand genomen,
tot een zegen voor de volksgezondheid.
Wel zou het bezwaar kunnen zijn,
dat er ten slotte meer verplegenden
komen dan zieken. Daarom is bet
standpunt ook uitgebreid. Hoe is die
uitbreiding in concreto te denken
Voor liet meerendeel zoekt de vrouw
nog haar plichten in huis en huisge
zin. Daaraan moet men zich dus aan
passen, want in weerwil van tbeoriën
over gezinsontbinding en coöperatief
samenleven, blijft de moeder nog het
middelpunt van het gezin en valt er
in huishoudwerk, dat volstrekt niet
oververtellen I En nu spreken ze er
over om den Prins te veroordeelen.
God helpe ons en zorge er voor, dat*,n
prins Arthur in de bergen blijft I Als
hy hier komt, is hy verloren 1"
Esther gaf een andere wending aan
het gesprek door ee.i ietwat onaange
name vraag.
„Ik vertrouw op den invloed van
dr. Xavier," zei zij. „Aangezien het
zyn schuld is, dat ik mijn echtgenoot
in moeilijkheden heb gebracht, zal
zijn eergevoel hem voorschrijven dat jï
hij my helpen moet. Ware dit niet
het geval, dan zou ik inderdaad wan
hopig zjjn 1 Maar ik bid u, laat mjj
niet vergeten, dat de hertog mijn
vriend is."
Madame Julia nam haar zakdoek
van haar oogen weg en keek haaf
ietwat uitvorschend aan.
„Mijn broeder is het verpersoonlijkte
eergevoel", zei ze ernstig. „U dankt
het aan hem, dat u hier in het paleis
v.:rbljjf houdt, terwijl de raad u naar
de gevangenis had willen laten over
brengen. Hij zal voor u doen, wat
hij kan. U vergeet echter mijn beste,
dat hij maar over éen stem beschikt,
en dat hy er verscheiden tegen heeft.
Wordt vervolgd.)
