Donkere Schaduwen
DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 132.
7e JAARGANG
FEUILLETON.
DONDERDAG 9 JUNI 1910.
Hoofdredacteur R G. RIJKEN S.
Arbeiderswoningen in
Engeland en Duitsckland.
BUITENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
Per jaar mot geïllustreerd Zondagsblad f 4.—. Franco per
post id. ff>.60. Per 3 maanden id. f 1.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f0.05.
Bureau BREEDESTRAAT 18. Telefoon Interc. 62.
PRIJS DER ADVERT ENTIEN
Van 1 tot 5 regels f0.40. Voor iederon regel meer f0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel fO.10. (Bij
abonnement belangrijke korting.)
Tot plaatsing van advertentittn en roclames van buiten hot kanton Amersfoort in dit blad is „uitsluitend'' gerechtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentiebureau D.Y.ALTA,Warmoesstraat 76-78 to Amsterdam.
Engeland en Duitschland zijn wel
de beide landen, die tegenwoordig het
meest tegenover elkaar gesteld en
nut elkaar vergeleken worden, waarbij
men elkaar over en weer afbreekt en
verheerlijkt. In Duitschland pleegt
men den Engelschman dan zijn vrije
staatsleven te benijden, terwijl Enge
land zich de Duitsche sociale wetge
ving steeds meer tot voorbeeld gaat
stellen en de Engelschman bovendien
met angst een voortvarendheid in het
Duitsche handels- en industrieleven
begint op te merken, waartegen zijn
langzaamheid het in de toekomst wel
eens zou kunnen afleggen.
Men heeft den laatsten tijd onder
het buitenlandsch nieuws kunnen le
zen, hoe Engelsche arbeiders de toe
standen onder hun klassegenooten in
Duitschland zelf zijn gaan opnemen,
hoewel een dergelijk onderzoek al zeer
critisch door bevoegden geschieden
moet om betrouwbare conclusies te
verkrijgen. In werkelijkheid is het
immers zeer moeilijk om uit te ma
ken of nu de Engelsche dan wel de
Duitsche arbeider er beter aan toe is,
daar het, eenige nadeelige verschil
tegen een voordeel van anderen aard
opweegt.
Wij willen nu eens wijzen op het
woningvraagstuk, dat in Engeland op
juister wijze is aangepakt dan in
Duitschland. Professor Eberstadt heeft
Naar bet Duitsch
DOOR
PAUL HENK ES.
3)
Juist, daar steekt het wapen
nog! fluisterde de rechter van in
structie, die eveneens vlak bij het bed
was komen staan, terwijl de overige
beambten meer by den ingang van
de kamer bleven staan.
Voorzichtig greep de arts het wa
pen hij het heft, maar hij moest al
zqn kracht aanwenden, om het uit de
wond te trekken.
Het wapen is door een b -kwame
hand gebruikt! hernam hij toen,
terwi)l hij, ia het afgeveegd te heb
ben, het wapen aan deo rechter van
instructie overreikte.
Deze bekeek het kleine, alleen aan
de punt even gespleten instrument
met onderzoekenden blik.
Het is een even ongewoon als
verschrikkelijk wapen, zei hij, het
onlangs te Berlijn over de Duitsche
en Engelsche arbeiderswoningen een
voordracht gehouden, deze metelkaar
vergeleken en op den voorsprong ge
wezen, die de Engelschen in dit niet
alleen voor het sociale, maar ook
ethische leven der arbeiders, naar hij
zeide, belangrijke vraagstuk op de
Duitscbers hebben.
Prof. Eberstadt onderscheidt dan
drie momenten als beslissend voorde
ontwikkeling van den woningbouw
den aanleg der straten, den bouwvorm
vau het enkele huis en het grond-
crediet.
Wat het eerste betreft, het stelsel
der breede en daarom dure straten,
zooals men ze in Duitschland dikwijls
heeft, brengt ook op tamelijk groo-
ten afstand gelegen paralelstraten en
daarmee ook groote blokken huizon
mede, die wel intensief en hoog be
bouwd moeten worden. Zoo ontstaat
daD de Duitsche grootsteedsche huur
kazerne met haar iederen zonnestraal
zorgvul lig afsluitende hofwoningen.
De Engelsche arbeiderswijken wor
den door smalle maar talrijker stra
ten doorsneden, die een verdeeliDg
van het geheel in kleinere huizen
blokken mogelijk maken. Zoo is de
woonkolonie bij Londen geheel syste
matisch in verkeers- en woonstraten
gescheiden, met aanleg van tuinen
en met de gelegenheid voor de ar
beiderskinderen buiten de huizen zon
der levensgevaar te spelen.
In vergelijking daarmee zijn de
arbeiderswoningen te Berlijn gedu-
instrument aan alle kanten bekij
kend.
Dat is zoohet is blijkbaar een
gravet'rmesje, zooals door metaalbe
werkers dikwijls gebruikt wordt,
zei de arts. Het -schijnt inderdaad
uitnemend goed staal te zijn 1
Wat is dat? vroeg de rechter
van instructie plotseling weer.
Hij had vol aandacht naar het kun
stig ingelegde heft van het werk
tuig gekeken.
Kom eens hier kijken, dokter.
Daarbij wees hij opeen klein metalen
plaatje aan het einde van het wapen.
Hier staan kunstig dooreengeslin-
gerd de letters C. B. gegraveerd!
De arts keek er aandachtiger naar.
Waarlijkbevestigde hij.
Da ander keek om en wenkte een in
't zwart gekleederi heer nader te ko
men.
Och, mijnheer de commissaris,
wil u het instrument in bewaring ne
men zei hy, waarop hjj zich van
het lijk afwendde en aandachtig de
slaapkamer opnam.
Deze was in tegenstelling met het
van een hevigen strijd getuigend
doorwoelde bed neljes in orde. Een
verzameling groote en kleine medi-
cij nflescl.jes stond op een naast het
rende de laatste jaren weinig beter
geworden. Alleen in Steglitz schijnen
goede beambtenwoningen op coöpo-
ratieven grondslag gebouwd te zijn.
Ook in het Westen van Duitschland
heeft men in de groote arbeidersko
loniën in het Rijnland en in West-
falen iets goeds in die richting vol
bracht.
Men zal echter in het algemeen
in dit bouwvraagstuk weinig berei
ken, als geen ander kapitaal voor den
bouw van de woningen wordt aan
gewend. Zoolang dit speculatiekapi
taal blijft, en hooge renten daarvan
worden verlangd, kan men geen
groote verbetering verwachten.
Daarom moeten de verspreide en
geringe krachten der geldelijk belang
hebbenden worden bijeengebracht om
op broederen grondslag iets tot stand
te brengen. Het coöperatieve beginsel
kan hier ruimo toepassing vinden.
DE PAUS EN DE PROTESTANTEN.
De Duitsche pers gaat voort met
uiting te geven aan de misnoegdheid
over de encycliek. De Al-Duitsche Tag-
liche Rundschau, de conservatieve
Reicbbote, en de vrij-conservatieve
Post, herinneren er zelfs aan, dat er
in het Duitsche strafwetboek een ar
tikel bestaat, waarin tot drie jaar
gevangenisstraf wordt bedreigd tegen
een ieder, die zich over een er
kenden godsdienst beleedigend uit
laat.
De Reichsbote schrijft, na een op
somming te hebben gegeven van de
bed staand tafeltje.
Waar leidt deze deur heen
z i de rechter van insrtuctie weer tot
den dienaar.
Naar de werkkamer van mijn
meester, waar ook de brandkast
staat, zei deze, vol zichtbare ont
steltenis naar het lijk van zijn vroe-
geren heer kijkend.
De rechter van instructie ging het
kleine kamertje binnen, waarvan de
geheele stoffeering bestond uit een
massieve brandkast, benevens een
eikenhouten tafel eu eenige leuning
stoelen. Ook hier was naar 't scheen
alles in de beste orde. De brandkast
was op slot, maar op deu ondersten
rand waren spatten van kaarsvet, die
tot op het kostbare Srayrnaasch ta
pijt doorliepen Op de schrijftafel lag
niets dan een vloeiboek en een bron
zen scbrijfgarnituur. Beide voorwer
pen maakten echter den indruk, alsof
zij in langen tijd niet gebruikt wa
ren.
Is de heer Von Eugler langen
tijd bedlegerig geweest vroeg de
rechter van instructie verder.
Mijn heer lag nu al voor het
tweedejaar bijna voortdurend op bed,
antwoordde de gevraagde.
Hield men hem voor rijk?
„niet te qualificeeren aanvallen des
onfeilbaren Pausen en de uadeelen,
welke door den intocht der Jezuïeten
werden geleden o.a. het volgende
„De beteekenis der Pauselijke en-
cykliek is duidelijk genoeg en alle
jezuïetische en Roomsche interpreteer-
kunst die men achteraf zou beproeveD,
zal de beleediging welke aan de her
vormers en de Protestantsche Vorsten
zijn aangedaan, niet vermogen uit te
wisschen."
De Deutsche Tageszeiting, die meer
de voorzichtigheid tegenover de Room
sche coalitie broedera in het oog houdt,
uit zich wat gematigder, doch ver
klaart uïettemin, dat de Regeeriug
niet zonder protest de voor Duitsch
land beleedigende uitdrukkingen, dooi
de hoogste autoriteit van het Katho
licisme gebruikt, kan laten passeeren.
Volgens de Matin wordt in parle
mentaire kringen te Berlijn verteld,
dat de Rijkskanselier Von Bethmann
een onderhoud had met den Keizer,
waarin werd besloten, dat de Duitsche
gezant bjj het Vaticaan stappen zou
doen, om te verkrijgen, dat namens
den Paus de een ot andere verklaring
werd afgelegd, waardoor de publieke
opinie in Duitschland tot rust werd
gebracht.
Verder is besloten, dat de heer v.
Bethmann zelf zon antwoorden op de
interpellaties, welke naar aanleiding
van de encycliek in het Pruisische
Huis van Afgevaardigden zullen wor
den gehouden.
Hij zou zich echter slechts bepalen
tot bet uitspreken van zijn leedwezen
over de bekende passages in de ency
cliek, zonder eenige represaille-maat
regelen te beloven.
De Brunswijksche Landsvergadoring
nam met algemeene stemmen een
motie aan, die.protest aarrteekent tegen
den smaad den Duitsche Hervormers
Dat was hij ook. Ik had meer
malen gewichtige zend-ngen voor hem
in orde te maken, ik genoot het ver
trouwen vau mijn heer en moest dik
wijls belangrijke sommen naar den
Justitieraad Braun brengen.
De laatste is immers een half
jaar geleden gestorven
Juist, edelachtbare. Sinds dien
tijd beheerde mijn meester zijn ver
mogen geheel alleen. Altijd als hij in
de brandkast moest wezen, moest ik
hjm op een ziekenstoel zetten, en dan
droegen freule Dora en ik hem samen
uit de slaapkamer hierheen. Wij
moesten hem altijd vlak voor de kast
neerzetten en dan de kamer uitgaan,
wij moesten zelfs de deur achter ons
op slot doen. Zoo hnd mijnheer het
ééns en voor altijd bevolen hjj wilde
geheel ongestoord blijven.
U w overleden meester was zeker
zeer wantrouwend?
Hjj was de voorzichtigheid zelf I
En waar was u vannacht?
Ik had verlof gekregen I
Van mynheer de baron zelf
(Wordt vervolgd.)
