DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 94.
ZATERDAG 22 APRIL 1911.
8e JAARGANG,
Vrijheid, gelijkheid en broederschap.
Omtrent ons dagelijksch brood.
DE EEMLANDER.
Bureau: HI.EINE HaAG 6.
Abonnementsprijs:
Per jaarI 4.—. Franco per
post id. f5.60. Per 3 maanden id. 11.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
Telet. Intero. 183.
Prijs der AdvertentiPn:
Van 1 tot 5 regels f 0.40. Voor iedere» regel meer f 0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel f 0.10. (Bij
abonnement belangrijke korting).
Tot plaatsing van advert, en reel, van bniten het kanton Amersfoort in dit blad is .uiislnitend" gerechtigd het Alg. Siunen-en Buitenhuid,1-h Advert - bureau I). Y. ALTA, Warmoesstr. 76.78 Amsterdam
i.
Vrijheid.
Wanneer wij de geschiedenis der wereld
aandachtig nagaan, dan moet het ons ter
stond opvallen, dat zij voor een groot deel
is samengesteld uit gebeurtenissen, die in
meerdere of mindere mate verband houden
met des mcnschen zucht naar vrijheid.
Steeds en overal kan men een streven
waarnemon naar oppergezag, een streven
om te heeischen en de vrjje bewegingen
van anderen te belemmeren, en desnoods
onder het )uk te brengen, en daartegenover
een eindeloos pogen om zich los te wringen
uit de boeien, zjjn eigen meester te kunnen
wezen en zelfstandig te kunuen handelen.
In de nieuwe gesohiedeuis heelt het
woord vrijheid, dat schoone, maar zoo vaak
misbruikte woord, wellicht nimmer meer
beteekenis gehad, dan in Frankrijk, in de
treurige tijden van do laatste koningen der
achttiende eeuw.
Grenzeloos immers was de willekeur
van het geheel verbasterde hof, vooral van
Lodewijk XV, dat spotte met alle be
langen van het schandelijk uitgemergelde
en vertrapte volk. De zedelijk diep ge
zonken koning en zijne nietswaardige
mattressen oefenden een zoo afschuwelijke
tjraunie uit, als waarvan de jaarboeken
der moer beschaafde volken van den
nieuweren tijd ooit hebben gewaagd.
Toen de oppositie tegen de zoo vele
jaron voortgezette politiek van willekeur
en geweld meer kracht verkreeg, deed de
regeering haar best om door tal van ge
schriften, van de hand van gehuurde
schrijvers, hare handelingen te verdedigen.
Te vergeefs, want een grooter aantal ge
schriften, gedeeltelijk in geheime drukke
rijen in Frankrijk en overigens in het
buitenland ter perse gelegd, werden overal
verspreid, en met haat en verachting werd
zelfs de koning daarin aangevallen. Alle
misbruiken van het koninklijk gezag werden
aangetoond. Ijverig werd gestreden om
do leer der natuurlijke vrijheid van alle
moD8chca eu van het evenwicht tusecheu
kroon eu volk, ceuo leer, dio ook ecu
koning niet schenden mocht, te verbreiden.
Langzamerhand ontstonden revolutiounaire
denkbeelden en werd de revolutie zelve
voorbereid. Het bestuur vau den zwakkon,
hoewel beter gezindon Lodewyk XVI kon
het zinkende schip niet meer redden en
weinige jaren na den dood van Lodewijk
XV barstte de verschrikkelijke omwenteling
los, waardoor de zonden van hof, adel en
geestelijkheid op de vreeselijkste wijze
werden gewroken.
Op zich zelf is de Franscho revolutie,
waarvan de schok in Eugeland en Neder
land werd gevoeld, een der droevigste
tgdperken uit dq geschiedenis der achttiende
eeuw. Toch was zjj niets anders dan een
natuurlijk gevolg van eene eeuwenlange
roortgezette miskenning der meuschelijke
rechten en vrijheden. Zij offerde het bloed
van duizenden onschuldigen op aan den
lang verkropten haat en de woede van het
mishandelde volk. In zooverre kwam deze
revolutie overeen met alle andere omwen
telingen, dat zij te ver ging en wel zeer
veel albrak, maar zonder veel blijvends te
8tiohteo. En toch is de revolutie van 1789,
die in het bloedjaar 1793 haar toppunt
bereikte, als een hevige koorts geweest,
die de maatschappij zuiverde en in vele
opzichten als het ware een nieuw leven
deed beginnen; een leven, waarin vrijheid
geen naam 'of ijdele klank meer was,
maar waarachtige beteekenis had verkregen
en waaruit, door voortgaande ontwikkeling,
voor latere goslachten de heerlijkste vruch
ten op burgerlijk eu staalkundig gebied
zouden voortvloeien.
Yan alle vrijheden is de staatkundige
vrijheid de voornaamste, maar zij is tevens
de gevaarlijkste. In het algemeen behoort
het begrip van vrijheid met groote nauw
gezetheid te worden overwogen en in het
werkelijk leven met niot minder omzich
tigheid in daden omgezet.
Wauncer men een fhnken loveoslustigen
en dau ook ietwat ondeugenden school
knaap, op den man af vraagt: wat is vrij
heid, dan is het byna zeker, dat zijn
antwoord hierop zal neerkomen, dat vrij
heid het recht is om te doen en te laten
wat roou wil.
En toch is dit oen dwaalbegrip van de
ergste soort, dat dan ook alleen in de
jeugdige verbeeldingskracht kali rijpen of
opkomen in het hoofd van een oermensch
of iets dergelijks.
Vrijheid is een reoht ongetwijfeld; maar
elk recht moet, zelfs al is hot door do
natuur geschapen, toch in de maatschappij
zijn erkond; anders kan het in het geheel
gecu toepassing erlangen. En die erken
ning, ze kan slechts zoover gaan, als do
vrijheid van beweging, die de mcnsch
geniet, niet strekt tot nadeel en tot bo-
lcmmeriug der vrijheid van anderen.
Hieruit volgt al dadelijk, dat doen wat
tnen wil eu laten wat men wil met de
vrijheid onbestaanbaar zijn; dat het on9
zoo diorbaro recht dan alleen wezenlijke
waarde voor ons hebben kan, wanneer het
binnen zekere grenzen beperkt en binnen
zekere palen gehouden wordt. Vandaar
wet, overheid en gezag, zonder welke de
nieuwere samenleving ondenkbaar is.
Vrijheid is niets, zoDder hot daaraan
verwant begrip van orde. Sloohls bij vol
maakte orde is de maatschappij waarljjk
vrij; want eerst wanneer ieder zich vrij
willig aan wet en gezag ondorwerpt, ziju
allen vrij.
Vrijheid is dan ook niet alleen een recht,
op de natuur gegrond, zij is ook wei
degelijk een plicht; do plicht om de rechten
en vrijheden van anderen te eerbiedigen;
de plicht om to leven en tc- laten loven;
de plicht om zich vrijwillig to onderwerpen
aan wat wettig boven ons is gesteld of
zedelijk hooger staat.
En vrjjheid is dan ook niet wat de
schoolknaap er in zjjn jonge verbeelding
van maakt; zjj is alleen bet recht om te
doen en te laten wat niet strijdig is met
do voorschriften, door de bevoegde macht
wettig gesteld.
Gelukkig, dat onze natuur zelve ecue
neiging vertoont, om deze hoogero on
zedelijke opvatting der vrijheid te eerbie
digen.
De schoolknaap met zijne eenigszias
ruwe fierheid zal straks zeer gemoedelijk
naar binnen wandelen, wanneer het sein
gegeven wordt, door het over hem gestelde
gezag. Op dezellde wjjze onderwerpt hjj
zich meestal vrijwillig aan de oudtwljjke
tucht. Werkeljjk vrij, naar zijne eigeue
denkbeelden, gevoelt hij zich bijna nimmer.
Straks komen maatschappelijke en ker
kelijke en staatkundige plichten nog meer
op zijn vrije bewegingen beslag leggen.
Zjj eischen telkens een doel van zjju tjjd
en zijn krachten en hjj staat het zonder
morren af. Van zjjn jeugdig begrip bljjft
zeer weinig meer over, doch het hindort
hem niets.
Hoe komt dat? Waarom ondervonden
wij allen ongeveer hetzelfde? Omdat wij
de noodzakelijkheid en het heilzame van
die zoogenaamde vrijheidsbeperkingen
duidelijk hebben leeren inzien. Wij woten
dat zonder deze beperkingen anderen het
recht zouden hebben, of zich konden
aanmatigen, ons te overheerschen, t#
onderdrukken; dat wij ons nergens gerust
en veilig zouden gevoelen; dat wet en
gezag er juist zijn om der vrijhoidswille en
dat een vrijheid, die niet beperkt en gere
geld wordt, er inderdaad goeno is, n.aar
Het is moeilijk om een artikel te noemen
hetgeen van grooter waarde is voor de voediug
van den mensch dan brood, Er is geen voe
dingsmiddel, dat meer algemeen wordt gebruikt
en grooter deel uitmaakt van nw diëet. Omdat
brood zoo'n belangrijke rol in nwe voeding
speelt, is het duidelijk, dat het van den
grootsten invloed is op nw gezondheid. Zonder
te overdrijven, kan men zeggen, dat.degezond
heid rechtstreeks afhankelijk is van de kwali
teit van het brood, dat men eet. Het is dus van het
grootste belang om brood te eten van de beste
hoedanigheid. Van dit standpunt uitgaande, is
het doel onzer inrichting om brood te ver
schaffen, dat aan de hoogste eischen voldoet,
die men aan dit voedingsmiddel Kan stellen,
zooals hierna wordt verklaard: In de eerste
plaats is het noodig om de tarwe en de rogge
te ontdoen van vreemde en schadelijke bijge
wassen, steentjes, enz., vooral voor ongebnild
brood, waarvoor echter voor andere inrichtin
gen het graan niet ot alleen door een harpzift
wordt gereinigd, die alleen de grofste
onreinheden verwijdert. In onze inrichting zijn
daarentegen vele moderne graanreiniging-
inaehines welke als volgt automatisch werken.
In eon zift- en znigmachine worden eerst de
grootere en daarna de kleinere vreemde
bestanddeelen uitgezift, terwijl tijdens het
vallen in en het verlaten van die machine
door een sterken exhauster, de soortelijk
lichtere bestanddeolen worden weggezogen,
waarna het graan in een raspmachine valt, die
de basten afraspt eu dat afraspel door een
sterken exhauster er uit zuigt. Vervolgens
wordt de tarwe door een tweevoudige»
yerdeelcylinder gescheiden in kleiue tarwe en
in groote tarwe, terwijl de nog grootere erwten
en boonen tot het einde van dien cylinder rollen
en afzonderlijk in een zak vallen, endertusschen
de kleine tarwe door zaadtrjeurs gaat welke
de zaden er nit werpen, en de groote tarwe
door gerst- eD havertrieurs wordt bewogen, die
deze groote tarwe uit de gerst en haver
werpen, welke groote tarwe door een koker
rolt bij de van zaden ontdane kleine tarwe,
waarna «leze weder verecnigde tarwe valt in
eene waschmachine tegen een onder sterken
druk nit een hoog j gelegen dicht waterreser
voir opgestuwde waterstroom, welke het graan
terug werpt in een bassin, doch steentjes, door
hun meerder soortelijk gewicht, door zich laat
zakken, die zich in een trechter verzamelen
en daaronder nu en dan door een klep op een
zift worden geloosd. Onderwijl zakt de tarwe
in het bassin en vloeit in een stel van twee
droogtrommels welke roet centrifugale kracht
door middel van snel ronddraaiende armen,
het graan tegen de van gaatjes voorziene
wanden werpen, waardoor het water met
afgeschuurde buitenste tarwebastjes vliegt. In
het bassin zijn intusschen vele strootje», door
insecten uitgegeten graankorrels, enz., boven
komen drijven, dio door eene opening er uit
vloeien en op een zift in een bak blijven
liggen. Vervolgens komt do tarwe ot de,iogge
in een der 6 silo voorraadruimten om maalklaar
te verharden, waaruit het door 1 tot en met 6
schuiven, al naar de beste verhouding wordt
verkregen, tegelijk met het zelfde soort graan,
doch van andere noodige eigenschappen, uit 1
of meer der audere silo-voorrniraten, komt in
een vermengcylinder, welke de vermengde
tarwe of rogge uitlaat naar eene schuier- en
znigmachine met 3 schuier étages van borstels,
welke er alle door de droogtrommels aan ge
wreven bastvezels afschuieren, terwijl een
sterke exhauster die bastvezels er uitzuigt, waar
na het graan eindelijk door eene machine met
een sterke magneet gaat, die eventueele ijzer-
deelen vasthoudt, welke door een schrapper naar
een niet magnetisch gedeelte worden geschoven
en van daar in een aizonderlijke bakje vallen.
Hierna wordt de tarwe ot de rogge door
eene automatisch werkende weegmaohine
gewogen die tevens het door haar gewogen
gewicht optelt en aldus na elke weging door
cijfers aanwijst. Thans is het graan gereed om
te worden verraaien, hetgeen geleidelijk ge
schied door 4 stellen van gorilïelde stalen
walsen, om 't tot de juiste fijnte te kunnmi
verkrijgeu, daar, bij voorbeeld, bij ongebuild
brood, te grove zeroels de darm beweging te
veel versnellen en te fijne zemels tot verstop
ping aanleiding kunnen geven. Tevens wordt
daardoor verineden, dat afslijpsel van raaal-
steenen ouze zoo doelmatig gereinigde tarwe
ot rogge weder verontreinigt. Al deze machines
werken geheel van zelf, evenals tusschen hen
het transport van dit graan, verticaal door
elevatoren, hurizontaal door transpoitsehroeven,
en hellend door kokers. Zelfs het meel wordt
door eene machine opgezakt en nauwkeurig
tot een bepaald gewicht atgewogen, terwijl zij
tijdens haar wegen, een anderen zak "uit. Slechts
één werkman houdt toezicht, alleen voor het
juist gesteld zijn van do geheole inrichting,
zonder do tarwe of do rogge aan te raken,
eu bedient dan tevens een der stoomketels en
stoommachines, welk economisch bedrijf zeer
veel medewerkt tot onze billijke prijzen. Al het
in onze iuriehtiug verwerkte water welt op
nit onze diepe Artesische pijpwellen in een
ondergrondsch reservoir en wordt van daaruit
gepompt door een dubbel werkende zuig- eu
perswaterpoinp, een en ander zooals door do
moderne waterleiding-maatschappijen het water
wordt verkregen en geleverd. De bereiding
van het meel tot brood geschiedt in onze
inrichting volgens een verbeterd systeem,
hetwelk berust op een groot aar.tal door ons
systematisch verrichte vergelijkende proefne
mingen. Door deze bereiding komen de voedende
bestanddeelen, welke in het meel opgeborgen
liggen, zoo goed als geheel vrij en maken
dit brood gemakkelijker verteerbaar en dus
opneembaar voor het bloed, waardoor 't een
krachtiger voedsel is, en speciaal voor hen die
aan de maag lijden, een heilzaam levensmiddel
mag worden genoemd, daar dit brood, als ware
het reeds gedeeltelijk verteerd, vóór het de
maag heeft bereikt. Dit brood is tevens fijn
van smaak en heeft een aaugenameu geur,
hetgeen de eetlust bevordert en het daarom in
het bijzonder tot een uitstekend vcedsel maakt
voor kinderen, wolke nog iu den groei zijn.
Do vermenging "an het deeg geschiedt door
machines in stalen kuipen, in elk waarvan een
stalen arm roet klauw het deeg vermengt en
kneedt zooals roet de hand, doch veel beter en
zindelijker dan door vermoeiend handwerk kan
geschieden. In onze moderne ovens me door
dringender hitte, wordt ons brood meer
doorgebakken, tengevolge waarvan het zijn
moeilijk verteerbare kleverigheid geheel ver
liest, waardoor het bezwaar tegen versch brood
is opgeheven, en ons brood tevens zeer
smakelijke croquante korsten krijgt. Daar wij
geregeld de boste grondstoffen verwerken, is
't, na kennisneming van het voorgaande,
duidelijk, dat de zuivere en echte nootzoete
tarwesmaak en roggesmaak onzer groote ver
scheidenheid van soorten brood, door geen
•Hider fabrikaat wordt geëvenaard. Onze geheel»
inrichting kan in werking worden bezichtigd,
welke bezoeken ons zeer aangenaam zullen
zijn. Telkens in Februari wordt het lOpCt.
dividend van het voor ons brood, beschuit en
koek in het vorige kalenderjaai betaalde
bedrag, uitgekeerd; voor eene juiste opmaking
dezer bedragen der vele duizenden dividend
boekjes, is zulks niot eerder mogelijk. Ons
dividend vormt een jaarlijkscbe spaarpot voor
het huishouden en is geene denkbeeldige, doch
eene werkelijke besparing, omdat onze artike-
kelen voor hunne prijzen supérieur en daarom
zeer billijk zijn. Bedragen tot ongeveer f30.—
werden als dividend per gezin door ons
uitgekeerd. Eventueele aanmerkingen eu
verzoeken om nadere inlichtingen zuilen met
de meeste zorg worden behandeld en gelieve
men te richten aan de afdeeling „Broodfabriek*
van Meursing's Machinale Fabr'dcen van
Gebak, Amersfoort. (Adv,^
