DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 295.
MAANDAG 18 DECEMBER 1911.
8e JAARGANG.
Langs den Weg.
BUITENLAND.
DE EEMLANDER.
Hoofdredacteur: Mr. D. J. van Schaardenburg.
Abonnementsprijs
Per jaarf 4.Franco per
post id. f5,60. Per 3 maanden id. f 1.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
Bureau: HLEINK HtAO Telel.glnterc. 18».
Prijs tiet' Advertentie
Van 1 tot 5 regels f 0.40. Voor iederen regel meer f 0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel f 0.10. (By
abonnement belangrijke korting).
Tot plaatsing van advert, en reel, van buiten bet kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend" gerechtigd hel Alg Binnen-en Buiten landsch Advert., bureau D. Y. ALTA, Wnrmoesstr. 75- 78 Amsterdam
(Amersfoortsche Kroniek en Critiek).
XLI.
De Amersfoorters hebben dezen zomer,
vermoedelijk omdat de verkiezingen hen
zoozeer iu beslag namen, een zeldzaam
jubileum laten voorbijgaan.
Het was don 7en Juni namelijk 250 jaar
geleden, dat onze kei binnen de stad is
getrokken.
Even voor dien tijd was op den berg de
kei ontdekt; waarschijnlijk had toen de
een of ander vreemdeling bij die gelegen
heid met een schimpscheut gevraagd, wat
de Amersfoorters wel met dezen nieuwen
kei zouden aanvangen, wie heu daarvan
trekken, d. i. verlossen zon. De inwoners
onzer stad toch werden, naar een oud
gezegde, als met den kei gebruid, bespot,
omdat zij met onverstandige, maar eerlijke
hardnekkigheid, waarmee zij, dikwijls tot
hun eigen groot nadeel, aan ecne, eens
omhelsde, staatkundige partij bleven vast
houden.
En toen kwam jhr. Everardus Meister
op het denkbeeld om van do schande een
eer te maken en den steen in triumf binuen
de muren der stad te balen en op een
eerzuil te plaatsen.
Men hoopte daardoor ook vreemdelingen
naar Amersfoort te lokken, die dit monumont
wilden zien.
Zoo werd den 7en Jnni 1661 zoo lezen
wij in het Utrechtsch Dagblad van 2 Ja
nuari 1873 do kei op eeno groote ver
sierde slede met rollen, on terwijl ieder
een hand aan de touweD sloeg, triumfan-
kelijk Amersfoort binnengerold, en aldaar
op de Varkensmarkt op een vierkant voet
stuk geplaatst.
De onderneming had echter niet do ge-
wenschte uitwerking. In 1674 reeds is de
kei op stil bevel der overheid door uit
graving in den grond gezakt.
Het verdere kan het thans levende ge
slacht zich herinneren.
Over dienzelfden jhr. Everardns Meijster
lezen wij, dat hij zich in 't bijzonder ver
dienstelijk had getoond in het ontginnen
van heidegronden bij Amersfoort en het
aanleggen van een lusthof „Niiumerdor"
door hem geheeten, „met een doolhof,
fonteinen, beeld- en grotwerk, vijvers, ge
bouwen van allerlei aard enz."
Ja, wat Nimmerdor betreft, zullen we
vermoedelijk ook wel een gedenkdag kunnen
registreeren, al is het dan geen jubileums-
dag. 't Zal binnen kort drie maanden ge
leden zijn, dat het raadsbesluit tot aankoop
van dit landgoed aan Gedeputeerde Staten
van Utrecht ter goedkeuring is aangeboden.
Men moet het daar in Utrecht wel zear
druk hebben ofzeer weinig uitvoeren.
Amersfoort komt niet zoo gemakkelijk
aan grond als het er destijds afgekomen is.
Een kleine veertig jaar geleden 't
was in de raadszitting van 20 October 1873
werd met 13 tegen 2 stemmen besloten
„met platte keien te beleggen over hare
geheele breedte, de Utrechtsche-, Slijk-,
Lange- en Kampstraten en wijders mot een
spoor ter breedte van drie meters, het
Singel van de Kamperbinuenpoort tot de
St. Andriespoortbrug, als ook de Zeven
huizen, Hof, Lavendelstraat, het Havik
en Bloemendal, waarvoor boven de
gewone kosten van onderhoud der bestra
ting ad f 6325, eene buitengewone som van
f 44000 in uitgaaf is gebracht, te vinden
door verkoop van aan den berg golegen
heide- en boschgronden, geschat op f 32Ö00
en overigens door het sluiten van een
geldleening".
De toenmalige burgemeester rnr. A. G.
Wijers en de heer Scheltus stemden tegen.
Eere hebbeu hunne nagedachtenis.
Tot onze groote verbaziug lazen we iü
het destyds hier verschijnonde zeer voor
uitstrevende Weekblad, dat do redactie dit
besluit zeer toejuichte omdat zij meende,
dat die gemeente-eigendommen geen voor
deel voor de gemeente opleverden, üien
blik vooruit heeft de redactie blijkbaar niet
geslagen en geloof in de toekomst van
Amersfoort moet zij al heel weinig hebben
gehad.
Het bezwaar van burgemeester Wijers:
dat hy zich niet van den verkoop der be
doelde gronden kon vereenigen, omdat hij
eene verwisseling met vast goed in keien
niet wenschelijk achtte, zegt de redactie
„niet te kunnen vatten".
Voor haar was het alleen de vraag „o(
die gemeente-eigendommen meerdere ot
mindere opbrengst hebben, dan de som der
renten van kapitaal, gelijkstaande met de
verkoopwaarde dier goederen, welk kapitaal
door leening zou moeten worden verkregen".
Eenigen tijd later schroef dezelfde redac
tie, dat zy toch liever had gezien, dat het
geld voor den berg voor noodzakelijker
dingen dan verbetering der bestrating ware
besteed. En zy hoopt „dat, nu de keien
zullen worden verbeterd ook die keien op
den duur zullen pryken voor tal van nut
tige eu noodige inrichtingen",
Dat giog echter zeer langzaam. er
viel niet veel meer te verkoopen.
FLANOR.
De Oorlog.
Heden niets dan een paar korte berichten,
In den nacht van 14 op 15 December
deed een troep Bedoeienen een aanval
op de Italiaansche redoute. Zij werdeu
door de Italianen afgeslagen. Do Italianen
hadden geen verliezen. Aldus wordt uit
Benghasi bericht. Een heel ander bericht
komt omtrent dit gevecht uit Konstanti-
nopel. De Ikdatn eu Taoin melden dat
de Turken zich van alle versterkingen om
Benghasi meester hebbeD gemaakt en de
Italianen hebben gedwongen op Barka
terug te trekken. De Turken echter moes
ten op hun beurt terugtrekken voor de
kannonade der oorlogsschepen. Zij kondon
echter munitievoorraden en vele kanonuen
buitmaken en meevoeren.
Bij een verkenningstocht in de buurt
van Horos zuidwaarts hebbeu te Italianen
Vrydag talryke groepen Arabieren ontmoet,
die hevigen tegenstand boden, doch ten
slotte werden teruggedreven, talrijke dooden
achterlatend. Aan Italiaansche zijde zijn 3
man gedood en 13 gewond.
Het Turksche gezantschap te Parijs heeft
een nota gepubliceerd, waarin wordt
gezegd, dat de Italianen Vrijdag jl. do
moskee te Nicha gebombardeerd hebben.
Er zijn 9 dooden en talryke gewonden.
Het „Motu Proprio".
Do officieele Nordd. Allg. Ztg. schrijft:
Er is door enkelen getracht om de ver
klaring van de Curie omtrent het nieuwe
pauselijke Motu Proprio voor to stellen
als een, gocn bindende kracht bezittende,
uitlating van den kardinaal-staatssecretaris.
Zulk een verdonkeromaneu van de juiste
bcteekenis is echter onmogelijk met het
oog op de omstandigheden, waaionder de
verklaring is gegeven. In antwoord op een
officieele vraag van den Pruisischon gezant
iB op eveneens officieele wijze, woordelijk
en schriftelijk, te kennen gpgeven, dat de
verklaring antheutiek vaststelt, dat de Curie
zelf aan hot Motu Proprio ten aanzien van
Duitschland geen bcteekenis hecht.
De Groothertog van Luxemburg.
In den gezondheidstoestand van den reeds
langen tijd zioken groothertog van Luxem
burg is in de laatste dagen een ernstige
wending gekomen, zoodat hel ergste ver
wacht wordt. De Groothertogin-Moeder iB
van haar kasteel iu den Taunus te Luxem
burg aangekomen.
Tegen Vrouwenkiesrecht.
Asquith, de Eugolsche premier, heeft
onlaags een deputatie uit de verschillende
vronweustomrecht-vereenigingen outvangen,
aan wie hij, naar men weet, het uitzicht
opende, dat hij de behandeling van de
algemeene kiesrecht-hervorming ook een
amendement zou worden opgenomen,waarbij
zoo niet aan alle dan toch aan eenige
millioenëu vrouwen het parlementaire kies
recht werd verleend.
Gisteren heeft de minister-president een
deputatie ontvangen, die hem, persoonlijk
tegenstander van vrouwenkiesrecht als hij
is, vrij wat sympathieker moet geweest
zijn: een deputatie uit do National League
for opposing Woman Suffrage, die er bij
hem op aan kwam dringen te zorgen, dat
een dergelijke nieuwigheid toch vooral niet
werd toegelaten.
Namens deze deputatie, die geïntroduceerd
werd door Lord Curzon, werd het woord
gevoerd o.a door mevrouw Humphry Ward,
het parlementslid Sir Charles Henry en mej.
Violet Markham.
De eerste betoogde, dat de steun, dien de
vrouwenkiesrechtbeweging in het parlement
ondervond, in geen verhouding stond tot de
sterkte "dier bewegiDg in het land. En zij
kon zich dan ook niet voorstellen, dat eenige
regeering een zoo groote verandering, van
onberekenbare gevolgen voor het politieke
leven, zon voorstellen (dit is onjuist: Asquith
heeft alleen namens de regeering, die in
deze verdeeld is verklaard, dat zij zich niet
tegen een door het parlement aangenomen
vrouwoDkiesrecht-amcndement zal verzet-:
ten), wanneer niet eerst de Latie zich op
oudubbelzionige wijzo had uitgesproken.
M. a. w. vóór er een referendum was ge
houden, Op zulk een referendum drongen
daarna ook de beide volgende woordvoer
ders aan.
Asquith begon in zyn antwoord te ver
klaren, dat hy persoonlijk óók van oordeel
was, dat het toekennen van het kiesrecht
aan vrouwen „een rampzalige politieke fout
zou zijn." Maar de meerderheid van zijn
collega's dacht er anders over, en als hoofd
der regeering rustte op hem de plicht zich
loyaal te houden aan de politiek, die zij
na gemeenschappelijke beraadslagingen be
sloten hadden te volgen.
Wat echter het plan betrof van een re
ferendum daar voelde do premier wel
iets voor.
De minister-president was evenwel van
oordeel, dat men zich voorloopig nog niet
bezorgd behoefde te maken. Zinspelend op
de meer dan waarschijnlijke verwerping
door hot Hoogerhuis van een wet, waarin
vrouwenkiesrecht werd ingevoerd, waatdoor
een uitstel van oen paar jaar minstens zou
worden verkregen, verklaarde hij overtuigd
te zijn dat de tegenzin in het land tegen
zulk een nieuwigheid, trouweu9 toch reeds
sterker dan wol werd aangenomen, dan wel
zóó krachtig zou zijn geworden, dat erop
een uitvoering van het gevaarlijke experi
ment voorloopig geen kans meer zou zijn.
De dames en heeren der deputatie moesten
daartoe zelf ook maar goed hun best doen.
Turkije en Montenegro.
Uit Saloniki wordt gemeld, dat ten ge
volge van de voortdurende oorlogstoebe-
reidselen, welke niet meer doen twijfelen
aan de dreigende houding van Montenegro,
de Turksche regeering bevel heeft gegeven
tot het troffen van voorzorgsmaatregelen.
5000 mau infanterie vertrekken naar het
vilajet Skoetari, om de troopen aldaar te
versterken. De forten aan de Montene-
grijnsche grens worden eveneens vorsterkf.
De regeering deolde den Wali's van Sa
loniki, Monastir en Oeskjoeb mede, dat er
reden is om te vermoeden, dat een aantal
verkleede Montenegrijnen naar Macedonië
gekomen zijn om dynamict-aanslagen te
plegen. De regeering vraagt dus van deze
autoriteiten de grootste waakzaamheid.
Gemeentelijke Winkelexploitatie.
De gemennteraad van Boedapest heeft
besloten tot oprichting van een maat
schappij tot verkoop van levensmiddelen,
voorloopig met een kapitaal van vier mil-
lioen kronen, waarin de stad deelneemt
veor 60 proc. terwijl particulieren de overige
aandeelen kunnen verkrijgen.
De maatschappij heeft ten deel den toe
voer van levensmiddelen uit het geheele
land naar de hoofdstad te leiden, ten einde
op deze wijze gunstige invloed te oefenen
op de prijzeD.
Bovendien heeft de gemeente Boedapest
in alle wijken winkels geopend, waar voor
loopig echter nog slechts wild, schapeu-
vleesch en brood zal worden verkocht.
Binnenkort zal ook een worstfabriek op
gericht worden.
Voor de organisatie der onderneming en
de noodige gebouwen is door het gemeente
bestuur vooiïoopig een bedrag van 500.000
Kr. uitgetrokken.
Ex-Sultan Abdoel Hamid.
Naar uit Constantinopel aan het Berl.
Tagcbl. wordt gemold, is het gerucht dat
de ex sultan uit Villa Allatini naar de
Tursche hoofdstad overgebracht is, niet
alleen volkomen onjuist gebleken, maar is
er ook geen enkele aannemelijke rede te
vinden, hoe het bericht ontstaan is. Een
politicus meende, dat men een en ander in
verband moest brengen met do uitingen
van een paar bladen, welke in het bij de
Kamer ingediende wetsontwerp tot wijziging
van de grondwet, een terugkeer tot het
absolutismo (regeeriDgsstelsel-Abdoel Ha
mid) meenden te zien. Hun artikelen had
den tot opschrift „Abdoel Hamid in Con
stantinopel" en deze leuze deed op de Beurs
de ronde, waar een niet erg snuggere cor
respondent van buitenlandsche bladen de
woorden letterlijk opvatte.