Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 45.
Zaterdag 4 Februari 1899.
Twaalfde Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland.
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Yeenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Abonneneatapriji per. drie n
Franco per post
Afzonderlijke nummers
f 0,40.
f 0,05.
Nog eens: De openbare school.
Wij ontvingen ter plaatsing een .open
brief' ran den heer W. C. Oosterman.
Wijl echter daarin herhalingen voorko
men van hetgeen in ons artikel van
21 Januari II. uitvoerig behandeld werd,
zullen wij ons thans bepalen tot het weer
geven van het voornaamste gedeelte van
zijn schrijven, waarin genoemde heer,
in zijne hoedanigheid van onderwijzer
der openbare school, zich zelve teekent
Ie voeten uit.
Ziehier slechts hoe de heer O. op
treedt als verdediger van de openbare
school.
Thans komen we zegt hj) aan uwe .grie
ven en bezwaren" legen de openbare school.
Ze zjjn o. m.
,op de bijzondere school wordt godsdienstig
onderwijs gegeven en op de openbare mag dit
met geschiedenderhalve is het onderwijs op
deze school godsdienstloos en dientengevolge
alle godsdienstig leven in de jeugdige harten
stelselmatig vernietigend''.
Dit is de grootste lengen welke u debiteert.
Het is volstrekt niet verboden godsdienstig on
derwijs te geven in de openbare school, integen
deel artikel 33 der wet op het Lager Onderwijs
schrijft het als plicht voor. Opleiding tot
CSrietelijke deugden, is toch niet ongodsdienstig.
Maar n vergist u zeker, u bedoelt waarschijnlijk
godsdienst onderwijs. En daarom ia hel juist te
doen. Geen christelijk onderwjjs wordt door u
verlangt, maar onderwjjs doorkneed met uwe
onverteerbare dogmatiek. En daartegen zullen
wjj strjjden. Een eerste eisch der opvoedkunde
is ,Ga nimmer boven het bevattingsvermogen
der kinderen," en alles wat op godsdienstige
dogma's geljjkt gaat daarboven. De openbare
Lagere School stelt zich ten doel bet kind op
te voeden tot een zedelijk menech en de grond
elapen voor die opvoeding zijd Hebt wise naaf
Un lief alt u zelf, en Wat gij niet vilt dat
mm u aandoet, doe dat ook niet aan anderen.
Uitgaande van deze stelregels voedt men de
kinderen christelijk op, d. w. z. in navolging
van Christus. En dat doet de Bjjzoodere School
niet Daar wordt juist onverdraagzaamheid en
godsdiensthaat gekweekt U noemt uwe school
christelijk, msar ze is het niet. Niet Jeeus wordt
in de Bijzondere School nageslrecld, maar men
leert er naar Mozes' wet De christelijke bijzon
dere school is Ond-Testamentischzjj huldigt
bet Lsmecb beginsel. En dal wordt ook door
a vergeten, redactie van de Eembode.
BureauBreedestraatE 349. Amersfoort.
Uitgave van de Vereenlglng De Eembode.
De kerkhoca de geestelijkheid, noch
de millioenen kerklieden tijn chrietelijk.
Wij rukken om van het christendom
af, en dat is de schuld van geestelijk-
heid en publiek, die zoo onchristelijk
mogelijk zijn. Maar al maken de chris
tenen van het Christendom vaak een
karrikatuur, daarom vertcenschen wij
het niet.
Mijn vaste overtuiging tal steeds deze blijven
Geen dogmatisch geloof stempelt den chris
ten, maar het christelijk handelen.
Christen is menals men handelt naar xjjn
rein geweten, naar de wet van zjjn hart en
naar het inzicht der goede rede.
Deu heer Oosterman te weerleggen
in zijn even onbesuisden als onzinnigen
aanval tegen de Kerk, geestelijkheid en
leeken, zouden we beleedigend achten
voor onze lezers.
Waar hij echter optreedt met de
ondubbelzinnige verklaring, hoe hjj en
zijne geestverwanten denken over de'op-
voeding der kinderen in de openbare
school, zijn wij hem dankbaar. Waarlijk
hij maakt ons de zaak in deze gemak
kelijk geen vriend had ons beter dienst
kunnen prestoeren. Zoo stout en boud
als hij zich hier opwerpt, hadden wij ons
echter van geen der openbare onderwij-
kunnen voorstellen. Verwoeder afbre-
van hel openbaar onderwijs voor
geloovige christenen is immers moeilijk
denkbaar. Nu toch kan iedereen weten,
voor eens en voor goed uit den ntond
van een openbaar onderwijzer zelve,
nen hier ter stede in hem en zijne
geestverwanten voor kinderen te duch
ten heeft.
Nog iets waarop wij thans de aan
dacht willen vestigen. Wij meenen met
nadruk er op te moeten wijzen, dat
de inzender van bovenstaand schrijven,
gelijk uit den open brief der Pers-
Co.amissie van 21 Jan. l.L over
tuigend blijkt, door collega's in be
scherming wordt genomen en voorge
steld als iemand van te christelijk be
ginsel om de stelling,Het ouderlijk
gezag is van Gods wege ingesteld" te wil
len aantasten, 't Is dan ook daarom, en om
bovengenoemde redenen dat wij het weer
zinwekkende schrijven van een zich .van
het Christendom afrukkende" opvoeder
der jeugd op de openbare school op
nemen en wel aan het hoofd van ons
Blad.
En hiermede tluilen wjj dit hoogst
onverkwikkelijk, doch tevens ook zeer
leerzaam debat.
Wjj cursiveert-u. Red.
BUITENLAND.
Aangaande de toenadering tusschen
Frankrijk en Duitschiand, waarmede
vooral de Fransche pers zich in den
laalslen tijd veel bezig hield, bevatte
dezer dagen de „Kölnische Zeitung" een
artikel, dal zeer de aandacht trok, en
waaruit blijkt, dat van Duitsche zijde die
zaak ernstiger wordt opgenomen, dan
wellicht vermoed werd. Vooral werd dit
schrijven merkwaardig geacht, omdat
het bekend is, dat dit blad van tijd tot
tijd offlcieuse artikelen ontvangt. In be
doeld artikel wordt o.m. gezegd
,De tegenwoordige beweging kan,
wanneer zij van Duitsche zijde goede
tegemoetkoming ondervindt, vooreerst
niets anders ten gevolge hebben dan
het verdwijnen der politieke spanning,
welke tot nog heeft bestaan. Dit succes
moet echter, als het werkelijk bereikt
wordt, voor Frankrijk en Duitschiand
belangrijke vruchten dragen. Wjj denken
daarbij niet aan een beperking van onze
uitgaven voor hel leger, hetwelk iR deze
dagen een te groote sociaal politieke en
sociaal-pedagogische beteekenis heeft om
slechts een discussie over haar vermin
dering te kunnen toelaten wij gaan ook
de staathuishoudkundigeesties voorbij,
welke veel te ingewikkeld en te ver
verlakt zijn, om in deze ruimte bespro
ken te kunnen worden.
Een werkzame en duurzame toenade
ring der beide volken kan echter dan
slechts tot stand komen, wanneer een
levendig verkeer het begrijpen der ver
schillende volkskarakters en volkszeden
bevordert. Het is moeilijk aan te nemen,
dat iemand langdurig verbljjl houdt in
Frankrijk, zonder daaraan te danken te
hebben de kostbaarste en menigvuldigsle
prikkelingen. De lange, wederzijdsche
verwijdering heeft het wisselen van zulke
opwekkende indrukken belet; wanneer
nu wederom de student, de jonge officier,
Prijs dar Advsrtsntidai
Van 1 tot 6 regelsf 0.35
Voor iederen regel meer- 0.00
de technicus, de koopman in nauwere
aanraking trad met het Fransche volk,
zou daaruit zeker veel goeds groeien.
De wedijver op elk gebied zou ook voor
ons een nieuwe aansporing krjjgen het
dikwijls al te snel gevelde oordeel over
de waarde en de onwaarde der gebruiken
van onze buren zou juisler en meer
bezonnen worden het verbljjf le midden
van de verwarde republiketnsche toe
standen zou de nationale trots en de
liefde voor onze monarchistische instel
lingen, welke bij jonge en half ontwik
kelde personen nog altijd niet voldoende
ontwikkeld is, bevestigen en dieper maken.
Reeds lang doen invloeden van dezen
aard zich gelden bij de bevolking van
Elzas Lotharingen; juist de vergelijking
van Fransche toestanden met de Duit
sche drijlt de handwerkslieden en de
arbeiders, die onder de ultramontane (1)
en chauvinistische invloeden het vader
land hadden verlaten, allengs weder
terug, en deze beweging is reeds be
gonnen, nog voor de Dreyfus zaak de
sympathieën der Franschen voor de
Elzassers aan het wankelen heeft gebracht.
De teruggekeerden zijn echter niet alleen
in den grond genezen van allerlei voor-
oordeelen tegen het vaderland en voor
de vreemdelingen, zjj zjjn ook rijper en
bekwamer geworden voor de vervulling
hunner burgerplichten en voor de daad-
werkeljjke medewerking aan het welzijn
van het vaderland."
Het artikel eindigt met deze woorden
.Een eerlijke vrede met Frankrijk ver-
botert niet alleen onze betrekkingen tot
Rusland, maar hjj vergemakkelijkt ook
de betrekking van Oostenrijk en Italië
tot ons, en versterkt onze positie in de
mededinging met de groote zeemogend
heden in '1 kort, hij brengt ons een
goed deel nader tot de verwezenlijking
van de gedachte van graaf Golu-
chowski, die een aaneensluiten van alle
mogendheden van het Europeesche con
tinent voor den eerstvolgenden tijd be
schouwde als het hoogste doel harer
politiek."
Waaraan de vriendschap tusschen
Engeland en Amerika grootendeels te
danken is heeft de gewezen gezant der
Vereenigde Staten te Madrid, de heer
Woodford, in eene vergadering te New-
York eens duidelijk in het licht gesteld.
Hjj verhaalde o.m.
,Uw gezant kreeg, niet door tusschen-
kornst van het ministerie van buiten-
landsche zaken, per telegraaf de raede-
deeling, dat op den 18en Februari op
de Amerikaansche schepen of in de
.ordinary depóts" der Vereenigde Staten
geen twee ladingen kruit per kanon
aanwezig waren, en er werd mjj gezegd,
den vrede te handhaven tot 15 April,
den uitersten termijn, waarop wjj gereed
konden zjjn voor den oorlog.
Ik deed mjjn best, maar laat ik u
zeggen, dat ik misschien niet zou geslaagd
zijn in het weinige, dat ik gedaan heb,
zonder de onveranderlijke vriendschap
van Engeland en de houding van zjjn
gezant te Madrid, omdat de vertegen
woordigers van het continentale Europa
te Madrid elk oogenbük gereed stonden
om de plannen van de Vereenigde Staten
te dwarsboomen."
Aap Engeland dus de schuld, dat
Amerika het door oorlog uitgeputte
Spanje verder naar hartelust mocht uit
plunderen en berooven. 't Is maar goed,
dat het zoo openljjk, en wel door iemand,
die daarover het best de volken kan
inlichten, gezegd wordt, welk een fraaie
rol in do politiek door Engeland soms
gespeeld wordt.
Op de Philippjjnen verandert de toe
stand nog weinig ten goede.
Verscheidene vertegenwoordigers der
opstandelingen te Ilo-Ilo hebben zich
naar Manilla begeven, om met de op
standelingen op Luzon te beraadslagen.
Ook van Cuba ondervindt Amerika
minder pieizierige gewaarwordingen. Aan
de Tribune toch wordt uit Washington
gemeld, dat Gomez ten naastenbij 60
millioen dollars van de regeering der
Vereenigde Staten eischt om de soldjj
van zijne troepen te betalenhjj weigert
zijn soldaten naar huis te zenden voor
dat hjj dat geld ontvangen heeft. Gomez
wil zich niet meer houden aan zijn
vroegere schikking met de regeering, om
drie miilioen te verdeelen onder de dertig
duizend Cubanen, die hjj nog onder de
wapens houdt.
Nog steeds komen er in Italië toonee-
len voor van ergerlijke godsdienstbaat aan
den eenen, doch ook van innig gods
dienstig gevoel aan den anderen kant.
Zoo had in den laatsten lijd het burger
lijk armbestuur te Fano besloten, de
Liefdezusters uit het hospitaal te ver-
wjjderen. Het vertrek der Zusters gaf
echter het sein tot een schitterende be
tooging der gansche bevolking. Tegen
het uur, waarop de religieuzen de stad
zouden verlaten, hadden zich tal van
personen naar het station begeven, om
aan die weldoensters des volks een
FEUILLETOM.
Troosteres der Bedrukten.
(Bon varhaal uU de veertiende eouiej.
n.
Lndgerus Eskens was een iff zoon. Het w-
een vriendelijk, vreedzzem buis, beschot do
hooge dennen, waarin zjjae ouders woonde
De kleine stokken grond, welke men de heide
mei moeite had ontwrongen, leverden nog wel
weinig vrachten, msar deze waren dan toch
ahjjd voldoende geweest voor het dageljjkach
brood voor de eenvondige bewoners en zjj
hadden dan ook nog wel een stnirertje overge
legd voor den harden winter, voor ziekte ol
andere ongelukken. Het tuintje, dat door een
sterken doornenheg omgeven was, prijkte me'
trSSkheideoe mooie bedjes, waarop, behaln
kruiden en uien. viooltjes en rozemarijn en eet
hunne bloemen sloten. Binnen de zorgvuldig
afgesloten plsals achter het huis hepen
lijk kakelende kippen; 6enc geit en een
dozijn schapen stonden in den stal, terwgl twee
varkens in het hok knorden.
In den xomer, als de ijverige Jan Bernard,
hand- en spandienst moest verrichten op de
hoeve van zjjnen landheer, den rijken boer aan
yïe Fraakenvoorde, moest de kleine Ludgeras
met de geiten en de schapen naar de heide.
Dat wan een bigde tjjd voor den lot oroomen
en niets doen geneigd en krallebol, uil wiens
oogta sen onbestemd verlangen sprak, op wiens
roorhoofd eene ernstige vrasg stond, zonder
1st noch Ludgeras, noch vader of moeder wisten,
•at dit beduidde. Met een hazelnooten stokje
in de hand, een stuk brood en een enkele ma-
stukje kaas in den zak van zijne linnen
trok de kleiue eiken morgen met zijne be
schermelingen en den trouwen, ouden kees door
iet dauw beparelde heide en de geurende
biezen. Eenzaam en grootach was de onbewoonde,
a tills aireek, eenzaam en grootscb waren de
gedachten, die door de beide, zich naai- alle
ijjdea uitbreideade, en door het zich schier
eindeloos ver uitstrekkende blaaw des hemels,
in den knaap werden opgewekt. Uren aaneen
kon Ludgeras aan den met riet begroeiden poe!
op eeo gebogen wilg zitten, kjjkende naar het
flikkeren en glinsteren der zonnestralen op bet
donkere water of ossr het heen en weer vliegen
der waterjuffers; dan weer lag hjj op eenen
oop zand in de achadnw der dennen, met be-
geerige oogen als het ware de warmte en den
glans der zon in zich opnemend en de uitge
strekte vlakte der rossig gekleurde heide met
de wonderlijkste wezens bevolkend, terwijl zijne
schapen hun karig voedsel zochten en di
aan de teere takjes der jonge dennen knabbelde.
Gewoonlijk maakte de oude keeshond, door
ongeduldig geblaf, eeo einde aan bel mijmeren
van den knaap.
Nog veel liever eehler aat de knaap a;
voeten der half waanzinnige Diela, eene
half gekke vronw, die geheel alleen in eei
blijf in den grond aan het tnrfveen woonde.
Deze ongelukkige, gek geworden door een
seljjke gebeurtenis, was op dertigjarig au leefljjd
reedt grijs. Dicht, aueeuwwit baar, goüde iu
i lokken om baar hoofdvreemde oogen
blikten waanzinnig uit de diepe holen. Veralelen
kleeren bedekten hare ledematen en waren aanw
in staat bare armen voor koude of regen
te beschotten. En toch liep zjj zomer en winter
op de beide doelloos heeo en weer, harkte met
de armen om bare beenen onbeweeglijk op don
een of anderen grooten steen of sat in een
gegraven opening in den grond, met beide ban
den het vallenden zand wegwerkend, terwjjl zjj
daarbij onverstaanbare woorden sprak. Geon
wonder dan ook, dal het meerendeel der dor
pelingen en der heidebewoners de arme krank
zinnige met schuwen blik aanzagen en angstig
een kruis maakten, als zjj in de schemering
voor hen stond. Zoo niet vrouw Heilwiga goed
hartigheid der verlatene van baar eigen armoede
zoo nu co dan wal brood gegeven had, had
de arme vrouw zeker meermalen bitteren nood
moeten Ijjdeu.
De gekke Diela kende de wonderlijkste sprook
jes, waarvan niemand ooit iels gehoord had.
Zjj kende de plek hare grootmoeder, die
meer dan negentig jaren lang menschen en
voorwerpen had zien komen en gaan, bad haar
die gewezen waar de draak met de vurige
oogen den schat van koning Alberich bewaakte
zjj bad den verwenachten gonwgraaf op een
wit paard over de belde zien rgdeoaan den
kruisweg was vrouw Holle in wilde jsebt
baar voorbjj gerend; dwergen eo reuzen
vogels eo aardmannetjes waren goed
kenden van baar. Zjj was bjjna onuitputtelijk
ia hare sprookje* en vertellingen. Maar altijd
brak zjj ze af, als de klnwen ontward moest
worden. Dan hield Dieta plotseling midden in
dea zin op en besloot het verhaal met den half
ad geuilen uitroep,De geharnaste rni-
o, neen, het was geen geharnast ruiter,
as de duivel zeil greep hel kindje uit
de wieg en schreeuwde mot eon dreigende stem
..Goud wil ik! Goed gemuat goud of het leven
dien nthreeuworl"" Goodgeld I Hoe moest
tan gold komenEr was bijna geen good
meer in bet land en het laatste van waarde
eeds gestolen door de Hessisehe rooversl
O, mijn kind I mjjn arm kind I De oumensch
stak het aan zjjoe lans en wierp het mjj scha
terlachend voor de voelen. Toen ik het opnam
het bleek en dood eo stijl, joist zooals zjjn
vader, toen zjj hem tbnis brachten van het
houthakken, en al mijne tranen hebben het
niet weder in bet leven kannen roepen."
Ludgeras keode het treurige lot van Dieta
uit den mond zijner moeder, hg will ook, dat
van al dien dag haar verstand beneveld was,
maar toch luisterde bg steeds weer met dezelfde
begeerigheid naar bare wonderlijke woorden.
Het hinderde hem volstrekt niet, dat bare ver
balen nooit geSindigd werden, integendeel, dit
verhoogde slechts de trek ntsr bet geheinuin-
nige, het onuitgesprokens. Zjjne fantasio spon
de afgebroken draden ijverig voort. Zjj vulde
de eenzaamheid der heide met het wonderlijkste
leven aan en weefde nil bet wegsnellend rood
der wolken de prachtigste beelden. Alleen wan
neer Dieta hire gedrukts te dagen bad en van
'a morgens vroeg tot 's avonds laat in hare bal
voor het smeulende turfvuur zat, ging Ludgeras
met een schuwen blik voorbjj en richtte zjjne
schreden near de kluis onder de eisen. Bg
broeder Meiowerk was alles rustig, licht en
helder. Wit bjj bel arme, zinnelooze vrouwtje
iu nacht en nevel gehuld werd, was helderen
duidelijk geworden in den geest van den vromen
kluizenaar. Ook b|j was door een zonderling
noodlot, dat al zjjne verwachtingen den bodem
had ingeslagen, nil het gewoel der wereld hier
naar de eenzaamheid der heide gedreven, maar
het ongelnk had hem den vrede gebracht, de
doornen weren hem tot rozen geworden.
Neergeknield voor hei eerbiedwaardige iteeneo
kruis, dat de kluizenaar uit de kapel zgns ver
woesten burgs gered had, in een vurig gebed
verzonken, op bet kleine slakje grond met lust
arbeidend, biezen matten vlechtend of bonten
lepels anjjdend, of ook wel zich zelf vergetend
bjj tochten voor de naastenliefde, ontvloden
dezen kluizenaar dag aan dag, maand aan maand,
jaar aan jaar lol bg ten slotte den ijjd slechts
naar zomers en winters afmat. Steeds verder
verdween de bitterheid van bet verledene nil
zijne gedachtensteeds schooaer, steeds ver
hevener lichtte zijn voorhoofd in de hoop op
een reeds begonnen eeuwig zalige toekomal.
Ludgeras voelde den bemelsehen gloeil in
hel oog des kluizenaars, ofschoon hjj er zich
den groDd noch de herkomst van kon verklaren.
Hjj dreef zijne kudde steeds dichter near do
kluis en was in de wolken van pret, toen broe
der Meinwerk hem eene zeide, dat bü ook bjj
hem mocht komen ais hjj de schapen niel be
hoefde te boeden. Het waren dan ook bljjdo
dagen, welke Ludgeras voortaan in de atilie
