Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 33.
Zaterdag 16 November 1901.
Vijftiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Abonnemeutaprij* par d-ia maanden i
Franco per post10,40.
Afzonderlijke nummers f 0,05.
BureauBreedestraat, 18 Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Prijs dar Advertentilui
Van 1 tot 6 regelsfo.30
Voor iederen regel meer-0.05
Correspondenten en AdvorlontiCn moeien nilerljjk Vrijdagavond
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel
Liberalisme en Socialisme.
m.
Nog enkele aanstippingen omtrent
beide verwanten.
De grootmeesters van het socialisme
erkennen niet de tweeheid: geest en
stof, volgens hen is «ff«s stoffelijk (mate
ria.). Zij loochenen 't bestaan van God,
en de onsterfelijke ziel des menschen. Zij
laten den mensch afstammen van een
aapgeen hemel bijgevolg en geen hel.
Ze zijn bang daarvoor.
Arm mcnschdom door hen verstrikt
Zij gelijken den rattenvanger van Ha-
merln, wiens gepijp de argelooze kleinen
meelokte in den vloed, die zich sloot
boven hunne hoofden, 't Wordt na een
poosje van 's levenswel voor sommi
gen op aarde een doode zee van
vernieliging.
Met de filosofie verklaren ze 't niet,
al staan ze na aan Hegel en Darwin
over ideeën suffen ze niet, dat geeft
hooldpijn. Hoe verklaren ze dan de
voortbrenging der stof, en de aanwen
ding der kracht en hare gevolgen tot
algemeen nut Hoe heel de geschiedenis
Door de leer der nationale economie,
de staathuishoudkunde. Er wordt ons
gezegd, dat in een kapitalistische maat
schappij alle producten in één zak zijn
te werpen, 'l arbeidsvermogen van den
arbeider erbij, en zet daarop 't woord
Waren. Pak ze uit, of sorteer ze, daarna
komt de bepaling der waarde, en daarbij
heelt elk persoon en heel de maalsehappij
belang, hoedanig hare inrichting ook zij.
In alle product of waar zit waarde,
en deze is tweeërleigebruikswaarde
en omzet- (ruil-, verkoop-, handels-)
waarde. Een koe door zjjn melk en
vleesch strekt lot voeding, ook da buid
kan benuttigd worden, 't Koebeest wordt
omgezet in geld. Ziedaar 't ding ruilwaar
geworden, met ruil- ja verkoopwaarde.
Kiezen we echter boter voorbeeld,
waarbij voor beide waren of dingen de
menschelijke arbeid duidelijker spreekt,
Is 't ons bekend, dat in den ruilhandel
20 el linnen zich laten omruilen tegen
Iwecjassen, dan weten wij meieen, dal
in beide dezelfde ruilwaarde schuilt
al verschillen ze in gebruikswaarde. Ruil
waarde, volgens Marx, zit 'm in den
menschelijken arbeid, welke in elke waar
is ingesloten.
Hoe veel of hoe groot deze is? We
rnemen hel, maar in ietwat geleerde
uitdrukkingen. De hoegrootheid van in
de waren vertegenwoordigden mensche
lijken arbeid, stelt ook vast hoe groot
hare ruilwaarde is. Zoo veel mensche
lijke arbeid derhalve in een ding o(
produet, zoo veel ruilwaarde, is korter
en klaarder uilgedrukl. Marx zetle dat
om in een formule, heel bekend, maar
die tot goed begrip tweemaal dient ge
lezen le worden. Twee waren, diedezellde
hoeveelheid maatschappelijk noodigen
arbeid inhouden, hebben ook dezelfde
ruilwaarde. Derhalve20 el linnen
twee jassen. Komt hierbij 't gebruik,
't nul niet in berekening Wel neen.
In de ruilbetrekking der waren /.elf
kwam ons hare ruilwaarde voor, als
iels van hare gebruiks-nulligheid geheel
onafhankelijks. Een gebruiks-lichaam of
goed heeft dus slechts waardi, omdat
abstract menscheljjke arbeid in hem is
belichaamd, gematerialiseerd.
't Gaat ^lles om den arbeid. De arbeid
moet immers zijn geboren vijand, het
kapitaal, neerslaan. Weerstaat het aan
de ruilwaarde-theorie, dan verschijnt de
maxim- meer waarde-theorie. Die moet
den in "t leelijke kapitaal gestolde en
opgehoopte massa menschelijken arbeid,
weer vloeibaar maken en verspreiden,
natuurlijk ten nutte van 't algemeen.
En nog wil onze aarde maar niet ver-
hemelen I
Keeren we uit de socialistische myste
riën-wolk op den vlakken dorschvloer
terug, dan blijkt, dat die formulen en
theorieën maar onvoldoend houvast heb
ben, en strijden met een goed op hare
beenen 'staande gezonde praktijk.
Het gaat niet op, om als de voor
alle waren gemeenzame ruilwaarde, enkel
den in de waren opgesloten menschelijken
arbeid voor maat te gebruiken en
te passen. De bruikbaarheid van
waar of product doet ook mee en i
voortreffelijkheid weg te moffelen als
factor bij ruilwaarde-bepaling V Best bier
betalen we graag duurder dan een min
soort, al is de arbeid van onzen brouwer
by beide brouwsels dezelfde. Redeneeren
onze huismoeders anders bij den inslag
van heur provisie winteraardappelen?
En de voortreffelijkheid, bij producten
van den geest, welke alevel ook waren
kunnen heel enToen een dichter zijn
volksliedje bij Hr. Ms. Huwelijk en een
musicus de toonzetting omruilden mei de
Telegraaf-<prem\e van f 500, had de jury
hun werk boven dat hunner concur
renten de premie, derhalve die ruil
waarde toegekend.
Was 't wegens d* hoeveelheid van
het daarin opgesloten waarde vormend
gehalte van den arbeid? Best mogelijk
dat de dicht-waar of de muziek-waar
concurrenten meer menschelijken
arbeid inhield, cn toch geen premie
Dal aan kleine patroons cn landbou
wers een le korl aan socialistische welen-
schap inzake waren, arbeid, ruilhandel
enz. door Sociaal-democraten wordt
verwelen, is te begrijpen. Bij den boer
en den houder van klein bedrijf vindt
'1 geen ingang. Zij passen Hcinrich
Heine's woord toe: ,leli keini' attch
die Herren Ver faseer". Zij kennen de
wandelleeraars en voorzien wat 't wordt
in een loekomsl-staal op athcïstisch-
inaterialistischcn grondslag.
Zit 't 'm alleen in den arbeid, bepaalt
enkel de hoeveelheid menschelijke arbeid
in een waar of ding schuilend hare ruil
waarde, dan ziet hel gezond versland
van den landman opperbest de gevolgen
van zoo'n theorie. De blanke schijven,
waarvoor hij zijn waar omruilde, behoo-
ren dan voor 't meerendeel aan .de
bouwknechts, wier menschelijke arbeid
aan de waar hel waardevormend gehalte
bezorgde.
Arme keuterboer en klein baasje I
Soms moet ge een man in dienst nemen,
wiens menschelijke arbeid aan uw waar
ruilwaarde gafkapitalist in 't klein,
ge zijt er niet beter aan loe. Het moge
nu geen rlynamict-aanslag zijn, waarbij
heel de burgermaatschappij wordt opge
blazen, plots gelijk een Engelsclie spoor
trein in Transvaal, door de Boeren opge
wacht. Ook van aderlating kan verbloeding
het gevolg zijn.
Prijkt nu het socialisme met de eere
medaille wegens de uitvinding dezer
theorie over waren en ruilwaarde We
mogen hierop geen ja zeggen, Aan
hem de eer der strenge toepassing der
theorie, maar 't liberalisme had vóór
hem die theorie reeds ontdekt. Mannen
als A'«. Smith, Dav. Reeardo, J. B. Say
zijn in 't liberale kamp geëerd, en deze
huishoudkundigen zyn voorloopers van
hel socialisme, wiens groote en kleine
profeten zich op hen beroepen. Die staat
huishoudkundigen graaf ten onder hel
oude werk den grond weg en legden
fundeering voor een nieuw maatschap
pelijk gebouw, voorraad-sctiuur van volks
welstand 't was sturen in een nieuwen
koers.
liet liberalisme zette zich aan het
werk, maar voorzichtig, 't dak mocht
niet le hoog zijn op dit nieuwe gebouw,
maar ruim de bergplaats voor 't kapi
taal goede inrichting voor ft bourgoisie
satisfaite, wal minder engte voor de
arbeidklas en de tioop in later tijd beter
verzorging in de concentratie kampen
der ellende. Met de zelfverklaring van
weldoener der menschheid le zijn, hield
het liberalisme hall.
Geen halt, roept T socialisme; dat is
benepen werkgjj beroept u op begin
selen, voer ze dan ook door. Gy gaat
van n slechts door tot k, en 't prole
tariaat, en wij ook, lot z. Zoo niet, dan
houden wc aan allen voor, welke de
conclusion zijn, uil de beginselen, die gij
aanvaardt.
Aanvaardt gij de grondstellingen uwer
volks-cconomislenarbeid alleen moet de
grond van alle waarde zijn, en A1». Smith's
stelregel: arbeid is alzoo de ware maat
staf voor de ruilwaarde van alle goede
ren begrjjpt ge de beteekenis van meer
waarde Say gevoelde er iets van
van dien opgehoopten cn opgespaarden
arbeid, dan eizcht de logica de conse
quente doorvoering van de beginselen,
die ge als waar erkent, en wier ver
wezenlijking in het lev»n, het heil der
mensclien-rnaatschappij op ons wereldje
kan bevorderen. Is met de halve uit
werking dier mooie maximen, het kapi
taal, den arbeid uitbuitende, een reus.
zelfs van 't reuzengebergte geworden,
ain zijn voet ligt de a! meer bevolkte
citta dolente van 't proletariaat, waar
liet smeult en kookt en vloekt logen
uw alstappen op halte halfweg. En de
sociaal-democratie trekt de consequentiën
met onverbiddelijke logica, o.a. zij waant
zich sterk genoeg, zoodat het niet eens
noodig is na een geweldige en bloedige
revolutie haren blijden intocht le doen
houden te midden van rookend puin,
op de manier der Engelschen in Trans
vaal.
Brengt zij liet lol volle meerderheid
bij kiezers en in de Parlementen dan
kan de omzetting een bloedelooze ope
ratie zyn.
BUITENLAND.
Zoover gaat het reeds met de Kerk
vervolging in Frankrijk, dal de II. Stoel
eene circulaire tot de Fransche bisschop
pen heeft gezonden, om hen aan te
sporen hun brieven aan den Paus of
aan de Romeinsche Congregaties met
de meeste zorg te sluiten, en zóó, dat
het onmogelijk is, die te openen. Men
heeft in de laatste weken in het Vati-
caan een groot aantal brieven ontvan
gen, die sporen droegen, dat zjj onder
weg geopend waren. De Romeinsche
correspondent van den Courrier de
Bruxelles schrijft, dat dit het werk is
van het kabinet Waldeck Rousseau,
dat zich ook niet ontziet, de brieven
der kloosterlingen te openen. Genoemde
correspondent beweert, zoo noodig, deze
beschuldiging mot wonderlijke bewijzen
te kunnen staven.
De ernst der lijden is ook doorge
drongen in de hoofden en harten van
de Fransche vrouwen. Deze hebben een
verkiezingscomité gesticht, dat in een
geestdriftig beroep op het moederschap
en het recht van onderwijs in christe-
lijken zin alle Fransche vnuwen op
roept tol bestrijding der huidige, on
christelijke regeering, die het recht
der ouders aantast en vertreedt, 't li
haar ernst met deze bestrijding, want
de Parjjsche dames moeten reeds vast
besloten zijn gedurende den volgenden
winter alle bals en andere feestelijk
heden na te laten. Als verklaring van
dit besluit deelde een harer mede, dat
zij de droevige tijden niet geschikt ach
ten voor wufte feesten, dat zjj derge
lijke feesten niet konden bijwonen, nu
zoovelen harer bloedverwanten onder
de verbannen religieuzen in de diepste
droefheid verkeerenen ten slotte, dat
zjj de ontzaglijke sommen aan deze
weelderige feesten besteed, thans wil
den gebruiken tot ondersteuning van
den verkiezingsstrijd tegen de huidige
regeering. Ieder onzer, verklaarde de
dame aan een verslaggever der Soleil,
zal iets van haar weelde moeten op
offeren voor de groote zaak, welke wij
allen voorstaan.
Een kloek be^uit voorwaar, en een
goed voorbeeld, aantoonende, dat ook
de vrouw in het openbare leven kan
medewerken aan de verdediging van
hetgeen haar heilig en dierbaar is.
De berichten uit Zuid-Afrika, door
de Engclsche regeering publiek gemaakt,
behelzen in de laatste dagen slechts
vermeldingen van kleine schermutse
lingen, maar Daily Mail bevat een
afschrift, over de post ontvangen, van
tiet volgende telegram, dat door den
censor niet is doorgelaten: .Kitchener
FEUILLETON.
Wedergevonden.
[Slot).
4). Op zekeren avond echter snelde ik als
eene waanzinnige weg en stond onbewust voor
het vondelingenhuis. Ik trad bionen, stond een
oogenblik daar, wilde de hand uitsteken naar
de schel, maar een blik op het kind, zijn zacht
schreien, deden mg opschrikken, en ik snelde
de straat weder op. Miar waar zon ik 'savonds
slapen? Omdat ik de huur van het zolderka
mertje niet kon betalen, bad men rnjj smade
lijk de denr gewezen. Onder den blooten hemel
zoo ik den nacht moeten doorbrengen. Mg hin
derde zulka niet, maar mjjn arm kind, dat ik
bovendien niet genoeg kon voeden, waarom
moest dat arme wormpje met mjj en door mij
ne schold Ijjden En welke duistere beelden
verborg de toekomst voor mjj en mijn kleine?
Snel besloten keerde ik terug en lisalde de
echel over. Dot weerklouk het geluid en een
beambte vorscheen aan het venster. Nog een
maal drnkle ik mijn kind aan het harthel be
gon inide te weenen. Ook ik weende, terwijl
ik zeide: .Als mijn man zijne vrijheid terug
krijgt, zal ik mjjo kind komen terughalen."
„Wil je miaschien je kind terughebben," vroeg
de beambte zooder gevoel, gewoon als lijj waa
aan zulke tooneelen, „nog la het tijd." Ik kon
niet antwoorden door het weenen, ging in een
hoek zitten, waar ik bijna levenloos neerzonk.
Toen ik ontwaakte was hel donker en zeer
laat, Ik snelde iveg van het hni9, dal mijn
dierbaar kind, mjjo alles op aarde, in zich had
opgenomen. Nog denzelldcn oachl verliet ik
de stad, welke rnjj zoo onzeggeiyk veel leed
berokkend had, ging steeds verder en verder
tol de plaats, waar nijjo arme man gevangen
zal, om hem tenminste nog eenmaal le zien,
met hom le spreken, om bjj hem troost te
vinden, o( zoo noodig hem deze legeven. Mjjne
levensbehoelleo en mjjn onderkomen moest ik
door milde giften zien le verkrijgen. Dat was
iiel begin van het ellendige, ouleerende werk,
dal ik lot nu loe heb moeten doen, want mijne
gezondheid, mjjne lichamelijke en zielskrachten
waren dusdanig gobroken, dat ik later niet
meer kon werken.
Eindelijk kwam ik in bet stadje T. aan
ging i
t vóór d
gevangenis, bet oogenblik afwachtend,
ik zou kannen binnengaan, of zon te weten
komen, hoe en waar ik de noodige stappen
moezt doen, om lot mgnen man le worden toe
gelaten. Hel was nog vroeg in den morgen,
Daar ging de deur open, een priester met een
paar misdienaars verschijnt en er wordt een
doodkist uitgedragen. Juist ging mjj een werkman
voorbjj en deze sprak verachtend,AI weer
een dengniel minder op Gods aardbodem."
.Wie was die overledene? Hoe heet hjj?"
vroeg ik den cipier/
.Lucas DoponL"
„Ik wankelde en viel bewusteloos op eene
oabjjzjjnde bank. Acb, het wu mjjn man, dien
men wegdroeg, wiens hart was gebroken, die
do schande der onrechtvaardige seroordeeling
niet bad kunnen dragen. Ik volgde liet fijk naar
bet Kerkhof."
.Wot zegt g(j?" riepen man en vrouw, hoogst
verbaasd, tegelijk uil.
.Hoe heette uw man? Üupont?" De man
hield zich krampachtig vast aao de tafelmar
merbleek stood hjj daar.
.Ja, zoo heette mjjn ongelukkige man, Lucas
Dupoot."
.Haar dan zijt gü mjjne moeder," riep de
meubelmaker uil, snelde op de oude vrouw loe
en sloot de bedelares in zijne armen.
De oude vrouw wist nlot, wat haar over
kwam zjj keek beiden beurtelings aan, terwijl
zjj over haar geheele lichaam beefde. Daarna
Jozef zjj geprezeo, zjj gezegend I lk zeg u
duizendmaal dank I Gü, injjn kind Mjjn lieve
Jozef? Hoe dikwijls heb ik tijdens mijn om
zwervend levon aan mijn arm kind gedacht
boe vaak heb Ik van hem gedroomd, boe me
nigmaal het plan gemaakt den wees uit het
vondelingenhuis terug te halen. Maar dan zou
ik immers rnjjn eenig kind hebben opgevoed
als bedelares en vagebond Neen, hel kind
uit hel voodelingenhuis zou gelukkiger, tevrede-
ner zijn, gemakkelijker een nuttig lid dor maat
schappij wordeo daar, dan bjj mij, de bedelares,
zonder onderdek, zonder vaste woonplaats.
Zeker zou de goede God mjjn kind, dat een
huis, kreeg ik ten antwoord, dat hij lang gele
den op veertienjarigen leofljjd bjj etn braven
meubelmaker In de leer was gegaan. Men
kende zjjn adres niet, daar hjj als werkman
de wereld woe ingetrokken, Men las m(j echtei
uit de boeken voor, dat bp op school sleeds
de beste geweest was, altijd bad uitgemunt
door vljjt en gedrag en een schoooe toekomst
hem Was weggelegd. Deze troost volgde
mjj overal en de hoop, li
erng te
zalig, ongelukkig leven. Mijn gebed is dan ver
hoord geworden, ik heb mijoen Jozel terugge
vonden, gelukkig, gezond, in welstand en in
golukkigen echt."
De teerhartige Agnes weende vol medegevoel
over het tijden der martelares, die zjj zoo
derbaar aan de kerkdeur had aangetroffc
die nu bleek hare schoonmoeder te zjjo, Hier
had zichtbaar de Voorzienigheid de band
.Hoor eens, moeder," sprak de zoon tol
hcldering, .toen ik grooler werd en de
deelen van eene goede opvoeding mjj had ten
plaats van een rijken inouhelmaker, om mjjn
vak le leeren. Door mjjn goed gedrag en bc
tengewone gaven naar lichaam en geest, ve
wieif ik spoedig aller achting, ook die vi
mijnen patroon. Zijne achting ging over in ver
trouwen en genegenheid, hij maakte my deel
genoot der zaak en gaf mjj zijne eeoige
dochter ten huwelijk. Dat is do goedi
gevoelvolle Agnes, dia teedere ziel, di
ik u thans als uwe dochter tegemoet leid, en
die er haar grootste genoegen in zal vinden,
u als moeder in uwen ouden dag te verplegen
en u schadeloos te stellen voor al, wat gy
geleden hebt. Mg, uwen zoon, heelt God willen
beloonen, voor bet groote leed en bet u aan
gedane onrecht."
Een stroom vao tranen onderbrak zyne item;
alle drie weenden, Agnea zacht met de handen
voor het gelaat, de toon aan de borat der
moeder, Maar hel waren vreugdetranen, die
haar oorsprong hadden in het medegevoel.
De pen is niet in slaat deze tooneelen weer te
Nadat de bedelares van Meeding had
verwisseld, trad zjj de kamer weder binnen.
Mot uitgebreide armen kwam Agnes baar le
geraoet, terwgl de zoon in vervoering sprak:
.Moeder, zie hier uwe dochter, zy zal O lief
hebben in weerwil uwer doorgestane armoede,"
Vreugdetranen liepen de onde vrouw over de
Ter aanvulling zg nog vermeld, dat de ware
diet der fabriek, gefolterd door gewetenswroe
ging over de veroordeeling, den snellen dood
van den onschuldige, eindelgk rouwmoedig be
keerde, ee voor zyn afsterven, dat slechte en
kele dagen voor bet wedervinden van moeder
en zoon plaats vond, zyne schold openlgk
bekende en zoodoende de eerherstelling vu
den vader, Lucas Dupoul, bad bewerkt.
Haar geheele leven lang dankte de onde
vrouw den heiligen Jozof voor de wonderbere
bescherming ven haren zoon, en voor ijjnezoo
wondervolle wedervinding.
