Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 34.
Vijftiende Jaargang.
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Bemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zéist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
prijs per drie miudn i
Franco per posti 0,40.
Afzonderlijke nummersf 0,05.
BureauBreedestraat, 18 Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Prijs dar Advertentièni
Van 1 tot 6 regels
Voor iederen regel meer
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel
Liberalisme ee Socialisme.
Het liberalisme spreekt ook ten on
zent van een Rechtstaat, springbron
van alle rechten. Het socialisme wil 't
woord behouden, maar de bron niet
slop zetten, voor dal het program der
.rechten van den mensch" geheel is
afgewerkt.
Grond en bodem moeten dan gemeen
goed, of collectief bezit der gemeenschap
worden, volgens het verdichtsel der
socialistische wetenschap. De productie
en verdeeling der goederen of waren
wordt door de gezamenlijke maat
schappij georganiseerd. Maar dit is voor
huisheer, landheer, eigengeërfden land
man een opheffing van 't privaat-bezit.
Juist geoordeeld. Voor 't kapitaal, groot
of klein, zal 't als een oordeelsdag zijn,
wanneer al 't goud en zilver, waarin
opgespaarde, opgepotte arbeid is om
gezet, naar omlaag stort.
Maar dan breekt ook de dag aan
van gelijkberechtigd te zijn voor allen,
de vrouw heeft dan dezelfde rechten
als de man. De echt wordt een puur
private zaak, waarmee geen ambtenaar
of bedienaar van den godsdienst iels
heeft te maken, noch bij de sluiting,
noch bij de ontbinding. De toekomst-
Staat moeit er zich niet mee. Godsdienst
wordt eveneens als private zaak be
schouwd. Wie godsdienst uitoefenen wil,
goed, mits hij zelf zorge voor godsdienst
leeraar, Bijbel of heilsoldaat. In gods
dienst erkent hel socialistisch-systeem
geen maatschappelijk noodigen arbeid
maar waar bljjft dan zjjn ruilwaarde
Iet eerzaam liberalisme, we erkennen
het volgaarne, gruwde van die conclu
sies met hare enormiteiten. Het kapitaal
was verontwaardigd over de vraag van
t proletariaat, of sommige menschen met
zak of taich in hun natuurlijken pels
of huid werden geboren, in plaats van
zakloos of taschloos op aarde te ver
schijnen.
De oude vader verloochende ander
maal den verloren zoon, die deze maat
schappij met haren mooien buitenkant,
gepolijste zeden, vooruitschrijdende be
schaving poogde terug te zetten tot een
toestand, waarin de mensch een half
wild dier geleekt
Voor een onnoozele, dat jong te hou
den, gaat niet. Dus gaat het liberalisme
met den wildeman aan 'l rodcnecren.
Hij zou eenvoudig de ontwikkeling en
den vooruitgang stuiten met zijn holder
de bolder gespring. Wie het eind van
de reis wil, moet eerst over 't midden
en nu belet de ruwe knaap, door zijn
woeste overijling naardal eind te komen,
aan het liberalisme om het midden van
den weg te halen. De natuur gaat geleide
lijk, niet met sprongen, en gjj, met uw
orkanenvaart, stremt de évolutic, die
wjj beiden volgen. Gij jaagt tegen ons,
die bedaard vooruitgaan, heel het cleri-
cale leger en de conservatieve staats
lieden in 't harnas. Het uit den liberalen
band springen der Vrijzinnig-democraten
hielp Rome en Dordt, en nu is dr.
Kuyper, President van den Ministerraad.
Dat is achteruil werken.
Met dit gekwezet is het socialisme
niet weggepraat, en verwijt aan het
liberalisme, dat de stapvoets quasi-
vooruitgang en ontwikkeling van den
kouden grond, verraad plegen is aan
zijn beginsel, verkondigd in hel axioom
de Staat bron van alle recht. Zijn hand
verzegelt die bron, of laat door een
kunstbewerking daaraan vooral het on
recht ontwellen.
De liberale Slaat, bron van alle recht I
En waar is, naar eisch der volkssoeve
reiniteit 't algemeen kiesrecht ook aan
de vrouw bedeeld Waar is de benoe
ming van ambtenaren voor 't Hoog ge
zag, vervangen door de volkskeuze?
De burgers boelen gelijk voor de wet,
maar de wet kent geen gelijke rechten
toe aan de vrouw met den man.
De wet beschermt 'l privaat eigen
dom dus enkelen in plaats van
grond en bodem en alle productie-mid
delen te vermaatschappelijken, te ver
klaren lot collectief bezit. Terwijl de
vangvingeren van het uitbuiterskapilaal
al meer milliarden gekristaliseerden
arbeid omklemmen, verellendigt de
groote massa, het proletariaat. Zoo wordt
de Staat de bron van alle onrecht. Het
egoïsme belet aan het liberalisme, de
evolutieleer op zijn beginselen in volle
ruimte toe te passen en voor revolutie
is deze oude conservatieve bang. Ten
einde de staatsburgers zoet en aan zijn
leiband te houden, wiegt hel dezen lie
ver in slaap met een liedeke, waarbij
't roode spook als dreigement dienst
doel.
Het socialisme verwijt nog aan het libe
ralisme de theorie zijner staatkundige
leermeesters, A«>. Smith e. a. als een
openbaring te hebben begroet,
ducht te zjjn voor de toepassing. De arbeid,
maatstaf voor do ruilwaarde aller
goederen; de arbeid, alleen bron en grond
van alle waarde, met deze economische
stellingen in praktijk te brengen zou hel
heel den vierden stand weten te lijmen.
Maar de praktijk Och hier en daar werd
iets gedaan, en verder werden er wis
sels op de toekomst uitgegeven. De
arbeider begreep nu eerst de waarde
van zijn arbeid, grimmig streek hij zijn
weekgeld op, in zijn bol ruischte en
raasde het van loonslaven en honger
loon en van uitbuilen.
Het liberalisme schrikte terug voor
de toepassing bij 't vernemen, dat arbeid
voortaan ieders recht en plicht wezen
zou en vooral de eonige waarde-meter.
Daarbij liep 't arbeidlooze kapitaal van
landheeren en couponknippers, tot niels-
nultig verklaard, ernstig gevaar; ook
de eigengcörfde boer rook lont, hard
werken, zoo als nu plocgknecht of maaier
deed, werd zijn toekomst, en hij raakte
boer af, terwijl zijn eigendom op de
gemeenschap werd overgeschreven. Pa
troonschap, heerschap, baasschap, onder
wat vorm ook, moest aan kant worden
gezetgelijkheid in alle richting, niet
voor de mannen alleen, maar tevens
de vrouwen moest worden inge
voerd, of liever worden hersteld. Want
de plannenmakers vertelden, dal hel
geweest in den natuurstaat,
van welken natuurstaat de historische
bestaanswijze nog niet is ingeleverd.
Aan het liberalisme was deze som
matie te kras van het socialisme, dat
de leuzearbeid alleen bron en grond
slag van alle waarde, overnam. Om de
lijn tol de laatste gevolgen door te zet
ten, sneed zij eenvoudig dien gevolgen-
staart af. Ja de theorie heette te een
zijdig, 't kapitaal toch moet den arbeid
vruchtbaar maken; weigert nu de levende
arbeidskracht haar dienst, de machine
vervange het werk der mcnschonhand.
Maar de wilde zooi beriep zich op
't recht en dat der niunschheid, om in
't belang der maatschappij (1) vooruil
te gaan, waar zelfzucht don vader deecT
stoppen, en exploiteerde het gemeen
erfdeel op eigen hand. Hel socialisme
wendde zich tot de onmetelijke schaar
van gedwongen wcrkeloozen en broode-
loozen, en reeds in 1848 stiel Marx de
kreet uitProletariërs van alle landen,
vereenigt u!
Hel liberalisme zag nu, dat het mooie
staathuishoudkundige axioom de meest
gevaarlijke bacil was, in het maatschap
pelijk lichaam ingedrongen. Tegenover
een ijzeren wel van consequentie stelde
het stalen klingen en goed gerichte vuur
wapenen.
Alweermacht is recht.
Zeer begrijpelijk is echter diL ter
hulpc roepen van de politie en de
militaire macht. Want moest het libe
ralisme het uitvechten met argumenten-
wapenen, aan zijn theorie, zijn systeem
of zelfs aan zijne wetenschap ontleend,
tegenover het socialisme moet het 't
beslist afleggen.
Nu hel liberalisme bij de tenuitvoer
legging in de praktijk van de gevolgen,
uit zijne beginselen gevloeid, zich af
wendt, richt 't socialisme, waar dit den
arbeid en de waarde-lheorie als laatste
uitgangspunt voor zijn krijgstocht of
paradijs-vaart ontkent, zich vooral tegen
hem de strijd, en die strijd is een inter
nationale.
Hoe zal 't in de toekomst er uit
zien? Het prolotariaat vooral moet er
belang in stellen. Want is 't op heden
ellondc van ochtend tot avond en
is, volgens socialistisch credo, den
hemel voor fabel verklaard, dan hunkert
hij terecht naar 't weinigje aardsch
geluk.
Langs welken weg dit paradijs be
reikt wordt, is aan dien misdeelde
onverschillig, aan de ontdekkers leent
hij op hun tocht zijn stem of zijn vuist.
Aan de zoogenaamde akkcr-socialis-
ton, de agrariërs der parljj, aan de
parlementair-socialisten de slem, aan
de anarchist-socialisten even graag de
vuisl.
Wat dat verhoopte land van beloften
oplevert is niet gering. Den vrijheidsboom
kennen we reeds en die lange, breede
gelijkheidslanen insgelijks. Die oude loon
slaaf heeft, na bewijslevering van zijn
quantum arbeid, recht op de consumptie
artikelen in de hoeveelheid, die hem
belieft. Voor 'l buitenwerk zjjn machi
nes, hij behoeft slechts haar werk te
regelen.
Maar do kost moet extra zjjn en van
den baggerman een fijnproever maken,
want de bereiding der voedingsmiddelen
zal geschieden naar de eischen der
wetenschap. In de zinnelijkheid zagen
de oude heidenen des menschen bestem
ming zoowel als in de veredeling van den
geestdat is dus te benutten. Loopt dat
echter soms al te ver, ook hiervoor
is een verklaring dat komt nog van de
afstamming der menschen van het
dier.
daar voor hel grjjpen zjjn.
Denkt de lezer hier niet aan den
ouden Satan en zijn woord, een leugen
woord al die heerlijkheid zal ik u geven,
indien gij neervalt en mij aanbidt?
Trouwens in de materialislisch-athe-
Tstische wereldbeschouwing, die op zoo'n
toekomst-staal hare voltooiing vindt,
spiegelt zich een ideaal af, dat de booze
niet behoeft te verbeteren, en de aan
wending der middelen kan hjj veilig
de ontwerpers overlaten.
BUITENLAND.
Ziedaar ecnige paradijsvruchten, welke
De economische toestand in Duilsch-
land geeft rechtmatige reden lot be
zorgdheid. Verscheidene industrieele on
dernemingen kwijnen of worden opge
heven en vermindering van loonen is
aan de orde van den dag. Alleen te
Berlijn wordt het aantal arbeiders, die
zonder werk loopen, reeds op 35,000
geschat. Reeds worden dan ook maat
regelen beraamd om dezen ellendigen
locstand te lenigen, waartoe de tusschen-
kotnsl van het gemeentebestuur werd
ingeroepen.
Maar behalve deze bedenkelijke wer
keloosheid, openbaren zich in de Duilsche
Statenbond dingen, die de Duitsche
regeering, en vooral Keizer Wilhelm,
wel eenigermate zullen verontrusten.
Beieren liet bjj voorkomende gele
genheden reeds vernemen, dat de Duit
sche Statenbond door hem reeds knellend
gevoeld wordt, en nu heeft de openings
rede in het Saksische Parlement in
Duitsche regeeringskringen eene onver
wachte ontsteltenis verwekt. In de
troonrede toch wordt onomwonden
gezegd, dat de toenemende lasten, door
hel keizerrijk aan de Duitsche Staten
opgelegd, onduldbaar zjjn en dat het
financieële systeem van hot Keizerrijk
wjjziging behoeft.
Met zulke verklaringen, wordt de
Duitsche Statenbond toch zeker aller
minst hechter gegrondvest.
"Al loochent de Engelsche regeering
ook nog zoo driest, dat de concentratie
kampen in Zuid-Afnka moordholen zjjn,
het baat haar al heel weinig meer. In
Engeland zelf uit de verontwaardiging
zich steeds sterker over de onmensche-
lijke behandeling, welke de vrouwen
en kinderen der Boeren in die kampen
te verduren hebben, al publiceert de
regeering ook al gunstige rapporten ter
harer verdediging, De Daily Mail o. a.
werpt haar voor de voeten
,Wij waarschuwen de regeering, dat
FEUILLETON.
{Naar het Engelech.)
Eo inderdaad, dal werk zon opzien baren by
al lUn geleorde kenuieeen. Het zou hem do
eenige onaterfeiykheld geven, waarnaar by ver
langde. Dit werk wae geschreven ala eene uit
daging aan de macht, wjjabeid en rechtvaardig
heid van den levenden God.
Dit wil niet zeggen, dat de proresaor zulke
duivelachtige bedoelingon bad. Neen, hg koes
terde nog teedere herinneringen aan een zekere
oude kathedraal, waarheen zgne teergeliefde
moeder hem ln zyoe kindiche jaren zoo dik-
wjjli begeleid had. Doch deze horinnering bleef
hem slechts by, zooals een morgendroom I
Zyn moeder was vroeg gestorvenzy'n vader,
geheel en al onverschillig voor den godsdienst,
was hartronwd ia zyn jeugdige jaren gingen
onaangenaam voorbij, Een ongodsdienstige va
der, scholen en meesters zonder God hadden
hun werk gedaan. Thans 4ö jaren ond, was de
professor zoo groot een heiden als er ooit een
geleefd bad, vödrdat da ster van Bethlehem
haar stralen over de duistere wereld liet schijnen.
Zoo hy somtyds tan zjjn eigene theorieën
Iwyielde, dan weerlegde hg dien twyiel met
het wachtwoord der geleerden van zyn rich
ting: ,lk kan 't niet begrgpen ik weet het
niet."
De professor was ongehnwd. Vele jaren ge
leden had bg een schoon en edel meisje be
mind, doch de liefde »»s niet wederkeerig.
Haar reine ziel had reeds ,het betere deel"
gekozen, hetgeen zg hem zacht doch beslissend
te kennen gaf, en na korten tyd ging zij bui-
leolands in een klooster. Sedert dien tyd was
de wetenschap zyn koningin geweest en zy
had zgn dienst koninklijk beloond.
Als sehrgver en professor was zgn roem
over twee werelddeelen verbreid en dil werk
dacht by met een gevoel ven trols, zo
kroon zgn.
Het was een koude Decemberavond, waarop
de professor zgo groot werk voltooid had.
stood op en keek vergenoegd door het rai
juist tegenover zgn studeerkamer stond
golhieke kerk. De paetoor was eeu bejaard
Fransch geeslelgke, aan wion hy min of m<
konnis had.
Het nas congregatie voor do kinderen v
Maria en terwgl hg het dalen derzon beschouwi
streelden de plechtige lonen van het orgel, I
geleid door bet koor van zoete jonge alemm.
zgn ooren.
aPuloor Blanc aehgnt vanavond groot feest
te hebben," zei de profossor glimlachende terwgl
by het raam openschoof om nog beter de mu
ziek te kunueu liooreu. Laug stond hg te luis-
teren, tot eensklaps zgn vriend dr. Gaze hem
flink op de schouders likte en hem opwekte
uit zgn beschouwing.
,!k klopte driemaal, Lester, en de deur half
open ziende ataan, waagde ik het onaangediend
binnen te komen. Wat is er gaande? Zyt gij
gehypnotiseerd
.Neen," zei de professor lachend. .Ik ben
uitspanning aan het neinon, want aedert een
jaar heb ik geen lyd gehad om te droomei
.Het doet my genoegen geen belet te v
den," hernam de dokier. ,Ik kwam met e
vreemd verzoek.
,Er is een arme jonge kerel stervende
,La Miséricorde," die aanhoudend om u vraagt."
.Wie is hg," vroeg de professor.
.0, gg kent hem niet. Zgn naan is Ward
Filip Ward, en alhoewel alechta twee of
drie en twintig jaar oud, heelt bg naar mgn
oordeel niet lang meer Ie leven. Hy ia naar
ziel en lichaam ongelukkig."
.Doch hoe kon ik hem helpen vroeg de
„Gg knnt niets voor hem doen naar myn
meening" was het treurige antwoord.
.Het is een van die vreemde inbeeldingen,
die men niet kan verklaren, maar hy schijnt
te deukeu dat gij hem kuot geruststellen en hem
moed gtven om den onvermijdelijken dood te
goraoel Ie gaan. Het schijnt, dat by uwo lossen
hoeft bygewoond, uwe boeken heeft gelezon
in liet kort, bg beschouwt u als een soort van
hoogeprisster van hel nieuw wetenschappeiyk
Verhoud, en hg verwacht van u verlichting en
aanmoediging. Ik gat hem te verstaan, dat ik
n nog dezen avond zon verzoeken, want de
nren van den armen jongen zgn geteld."
.Komt gü?"
„Zeker," antwoordde de professor, alhoowol
hg niet zeer geneigd was te gaan.
„Ik ga lorelond met n mee."
De afstand naar ,La Mlséricorde" was kloin,
Het was een schoon nieuw gebouw - do gift
van een ryken philantroop aan zyn geboorte
stad het was open voor iedereenhet werd
bestuurd door eeD comité en bezocht door dok
ters van alle godsdiensten. De stichter had
slechts ééne voorwaarde gesteld dal je Zus
ters van Liefde er altijd als verpleegster zon-
.Het was een kloek on praktisch besluit,"
zeide dr. Graze, lorwyi hy zjjn vriend door don
tuin in het portaal binnen leidde.
.Geen twist, goen verkeering, geen krakeel
over plaatsen en salarissen. Daar ia een i
hier, die, naar ik meen, een leger kan com
deerenzg is nit het buitenland voor on* hior
gezonden. Zg heeft oorlog, pest, hongersnood
medegemaakt en ia nergens bang voor. Zy
het hart van een heilige en het hoofd van een
diplomaat. Gy kunt zuster Angela niet li
kennen, zonder dat gg legelgkorlyil geloolt aan
oene plaats, beter dan deze oorden, waar zul
ke vrouwen thuis hooren. Doch liier ia de ka
mer vau mgn jongen lgder. Gy kont denken,
boe govtarlgk hg is, als zuster Angela hem
niet baas kan. Ik heb een storken kerel moe
ten buren om hem in zyn vlagen van woede
vaat to honden."
Terwgl hg sprak, gingen zjj door een half
geopende deur binnen, ln het midden van een
kloino kamer lag op oen sneeuwwit bed het ge
raamte van een vroeger krachtig gebouwd
.Is hy dood," vroeg hy aan den verpleger.
.Neen, mgnheer, afgetobd na oen van zgne
aanvallen. Hg zal terstond oen andere krijgen,
zgn pols is nog niet sterk. Ik begrijp nifli boe
hg hel nilhondL"
.Hond bem zoo stil mogeljjk. Dit is profss-
De dokter spoedde zich naar de andere ly-
„Zyt gy een gecsteiyke, mflohoor," vroeg de
verpleger.
.Neen," was het antwoord,
,Ik stond anders niet ln voor de beleefdheid
van mgn patient, zoo gy het waart. Hy wordt
woedend, zoo men er hem van spreekt. Neem
een stoel, mgnheer, bg komt by.
(Wordt vervolgd,)
