Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 52.
Zaterdag 25 Maart 1905.
Achttiende Jaargang.
DE EENDOOE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Abonnementsprijs per drie meenden
Franco per post
Afzonderlijke
tü,40.
f 0,05.
BureauBreedestraat 18, Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
BIJ dit nummer behoort
een Bijvoegsel.
HET KIND.
II. {Slot.)
De liberalistische Slaat putte uit twee
bronnen. Uit de belaslingpenning van
allen betaalde bij de staatsschool en
liet 't bizohder onderwijs over aan
eigen middelen van een groot deel der
bevolking. Voor zjjn onderwijs derhalve
ontbrak het niet aan middelen. Gevolg
daarvan was, dat de staatsscholen als
paleizen verrezen en er eene weelde
heerschte aan materiaal en onderwijs
krachten, welke door het bizonder
onderwijs niet kon worden gevolgd. Hij
deed de bizondere school e°n ongelijke
concurrentie aan, welke zeker zou
bezweken zijn, indien niet het kind op
het spel had gestaan. Over het algemeen
hielden de godsdienstige ouders zich
met het mindere tevreden en trachtten
zooveel zjj konden met het openbare
onderwjjs gelijken tred te houden. £chter
niet al de katholieke ouders begrepen
ten volle den ernst van het bisschoppelijk
Mandement. Daar zelfs, waar katholiek
onderwijs werd gegeven, zag men onder
allerlei voorwendsels het beklagenswaar
dig schouwspel, dal sommige ouders
voor hun kind 't openbaar prefereerden.
Zoo brachten zij, zonder 't wellicht te
bevroeden, behalve hun belastingpen
ningen nog een geheel bizonderen finan-
jieelen steun aan de atheïstische school
ten koste van de bizondere. Zij
derhalve niet met, maar daadwerkelijk
tegen de katholieke school.
't Waren gewoonlijk de betalenden,
die aldus handelden. Daardoor natuurlijk
kwam het bizonder onderwijs nog meer
in 't gedrang. De ongelijke concurrentie
met de openbare school, de afval van
sommige ouders dreef de geloovige
partijen tot den strijd, den bekenden
schoolstrijd, tot gelijkstelling van het
bizonder met het openbaar onderwijs.
Met taaie volharding werd voortdurend
door de christelijke afgevaardigden des
volks bij de liberale regeeringen daarop
aangedrongen. Aan de overzijde wilde
echter dezen rechtvaardigen eisch
erkennen. Men hield vast aan het
neutraal onderwijs als het eenig mogelijke
te midden eeoer gemengde bevolking. De
strijd duurde voort, bijna een halve
eeuw alvorens de tegenstanders de on
billijkheid en het onrecht inzagen en bereid
bevonden werden aan het bizonder
lager onderwjjs subsidie te verleenen.
Hiermede werd gedeeltelijk een lang
durig geleden onrecht hersteld, maar
niet ten volle. De gelijkstelling van
beider school liet zich nog wachten.
Bovendien bleef het middelbaar en hooger
onderwijs braak liggen. Een laatste
strijd over geheel het onderwijsgebied
moest nog gestreden.
Gelukkig bleek, dat de christelijke
elementen het kind hadden behouden
zjj net ook met de uiterste inspanning
en ontzaglijke offers. De christeljjke
partijen vereenigden zich en, tot dij
doel vooral, kwam het zoogenaamd
monsterverbond tot stand. Aan de
stembus van 1901 werd het duidelijk,
dat de ontkerstening, door de neutrale
school, was voorsomen; de overgroote
meerderheid des volk sprak zich uit in
christeljjken zin, het liberale ministerie
viel en een christelijke regeering nam
zijn plaats in. De vrijmaking van het
bizonder onderwijs was nu de hoofd
schotel van het ministerieel gerecht, niet
slechts, wal het lager, maar ook wat het
middelbaar en hooger onderwijs betreft.
Allen betalen, zoo klonk de eisch, allen
derhalve hebben gelijke rechten.
Hoe rechtvaardig ook, toch klonk
deze eisch in Nederland stout, ongehoord.
Een wetsontwerp werd op 't hooger
onderwijs door dit christelijk Ministerie
ingediend, maar vond, gelijk men weet,
geen genade in bel oog der anti-christelijke
meerderheid der Eerste Kamer; 'l werd
verworpen. De Eerste Kamer werd ont
bonden en de nieuwe verkiezingen zetten
de meerderheid in christeljjken zin
De weg derhalve li gt gebaand tot vrijmaking
van geheel het onderwjjs. Maar ont
zettend is deze laatste strjjd om het
kind. Aan de overzjjde worden alle
krachten opgeroepen, alle weerbare
mannen in 't gelid geschaard om dit
krachtig bolwerk van 't liberalisme te
behouden, dit Hort Arthur te verdedigen.
Men begrjjpl, dat met den val van dit
Port Arthur, zjjn macht gebroken is.
Vandaar dat de verwoedheid 't kookpunt
heeft bereikt.
't Zwaarste geschut wordt gericht
tegen het Ministerie, voorat tegen den
generalissimus, dr. Kuyper. Scheeve
voorstellingen, valsche beschuldigingen
en vuige laster worden uitgebraakt
tegen het Kabinet der Koningin. Men
scheldt zjjn reusachtige werkzaamheid
na vier jaren een schrale oogst, zijn
gelijkberechtiging bij benoemingen par-
tjjdigheid enz. Tegen 't christelijk Minis
terie werd de leus. Ouder de ongodisten
werd de groote trom geroerd, verzame
len geblazen voor de aanstaande ver
kiezingen. Door den o lid-minister li or ge-
sius, voorzitter der liberale Unie, werd
de melodie aangegeven in het vermaarde
blanco-artikel der grondwet. Onder dit
hoedje waande hjj al de nuanceeringen
van het verbrokkeld liberalisme
anarchisme en socialisme incluis te
vangen om zoo bjj de Juni-verkiezing
de gehate Hegeering te doen vallen.
De strjjd om het kind prikkelt de
overzjjde tot vertwijfeling.
Hierbjj voegt zich het koor der neutrale
onderwijzers. Opmerkelijk is het, dat de
bittere klachten en de kreten van ver
ontwaardiging door hen aangeheven
over de verregaande verwildering en
teugelloosheid der jeugd hunner scholen
op eens verstomden. Maar zonderling!
Dezelfde monden, die voor cenigen tijd
zoo luide de bandeloosheid der neutrale
schooljeugd hadden verkondigd, openen
zich thans tot een loflied, verheffen hun
school boven de wolken, halen het
bizonder onderwjjs door laster neer en
sleuren het door het sljjk.
Waarlijk, wjj zjjn thans den crisis van
Prijs dar Advertentitn i
Van t tot 6 regelsf0.30
Voor iederen regel meerf0.05
Correspondenten en Adverlenlign n
n uiterlijk Vrijdagavond
den strjjd ingetreden. Drie maanden
slechts scheiden ons nog van de algc-
meene verkiezingen. Waarschijnlijk zal
de wet tot geljjkstelling van het bizonder
lager onderwijs met het openbare tot
stand komen. Maar het middelbaar
onderwijs?Om het kind zal de
aanstaande stembus-strijd worden ge
streden. Zal dit Ministerie blijven om
zooveel raogeljjk 't kind te behouden
voor 't Christendom, of zal eene vijan
dige regeering optreden om het kind
zooveel mogeljjk over te leveren aan
de atheïstische school, de school
zonder God en derhalve zonder gebod?
De beslissing ligt in den aanstaanden
stembusstrijd van Juni. Katholieke ouders,
begrijpt toch het volle gewicht van den
strijd! Tot den laatsten man in het
gelid, aan de stembus't Geldt hier
't dierbaarste, wal gij bezit, uw kind.
Laat uw hart zich in volle slrjjdlust
ontboezemen met den Vlaam»chen
dichter
.Zij zullen haar niet hebben
De schoont ziel van 't kind."
BUITENLAND.
Het gerucht als zou Z. H. de Paus
ter gelegenheid van zjjn Patroonsfeest,
bij de ontvangst van de kardinalen, een
allocu'ie houden over den toestand van
Frankrijk is niet bewaarheid.
Wel heeft Pius X aan het slot een
toespeling gemaakt op do beproevingen,
die hjj de laatste maanden ondervinden
moest, maar hjj deed het in zeer
algemeene termen, zonder Frankrjjk te
De Pp us onderhield zich met de kardi
nalen als met zijn medebroedershij wijdde
enkele woorden aan zjjn Patroon, den H.
Joseph. Vervolgens spak Z. H. van een
verzoek van den aartsbisschop van Lyoc,
kardinaal Couillié, om den pastoor van
Ars, laatst zalig verklaard, tot Beschermer
van de pastoors van Frankrjjk te ver
klaren. De Paus zeide het verzoek aan
de Congregatie der Riten te hebben
overgedragen. Kardinaal Tripepi kon
uitslag geven, hoever het met het onder
zoek stond.
De kardinaal verklaarde, dat er alle
reden was te gelooven, dal het verzoek
zou worden toegestaan.
Koeropatkine is door Linevitsj ver
vangen. Generaal Koeropatkine bijjlt
echter op het oorlogstooneelhjj is
benoemd tot bevelhebber van hel eerste
Russische leger. Het besluit van den
Tzaar blijkt te zjjn uitgelokt door een
verzoek van Koeropatkine zelf, die toen
hjj van het opperbevel ontheven werd,
vroeg een post bjj het veldleger, hoe
gering ook, te mogen behouden. Dit
heeft het hart van den Tzaar verteederd
en generaal Koeropatkine heeft nu dc
gelegenheid oru te toonen, dat hjj als
legerbevelhebber beter op zjjne plaats
is dan als opperbevelhebber.
De nieuwe opperbevelhebber van het
Russische leger seinde Dinsdag, dat hjj
de troepen, uit Rusland aangekomen
geïnspecteerd had, en dat hun houding
uitstekend en de gezondheidstoestand
goed is.
Omtrent de raobilisatieplannen in
Rusland zond een Petersburger corres
pondent van het Bert. Tagebl. het vol
gende telegramBesloten is tot de
mobilisatie van zes legercorpsen. Boven
dien zullen verschillende kozakken-divisies
van den Don naar Mandsjoerije worden
gezonden. Onder de Russische officieren
is sedert de nederlaag bij Moekden een
zeer actieve beweging op te merken
uit allerlei militaire districten worden
aan het ministerie van oorlog verzoek
schriften gezonden van officieren, die
verzoeken naar het oorlogstooneel te
worden gezonden met verplaatsing der
gewonde en zieke officieren in hun f unct iön.
Ernstig houdt de regeering zich thans
bezig me' de quaestie van de munitie-
levering. Door de staking op de staals-
patronenfabrieken is een zeer merkbaar
gebrek aan patronen en projectielen
ontstaan, zoodat in Duitschland zeer
aanzienlijke bestellingen zijn geplaatst.
De Russische regeering zal, om de
zware verliezen aan officieren eenigs-
zins goed te maken, twee nieuwe kadetten-
scholen oprichten, met een cursus van
voorloopig vier jaar4U0 tot 600 jonkers
kunnen er geplaatst worden.
Van de 40--.000 soldaten, die tegen
Japan moeten worden gemobiliseerd, zijn
150 000 beschikbaar, die sedert Januari
zijn geoefend de overigen zullen in drie
termjjnen, April, Mei en Juni, onder
de wapenen geroepen worden.
Een belangrijke mededeeling is ge
daan door der. Russischen minister van
openbare werken, prins Chilkof, die den
Tzaar een rapport heeft voorgelegd,
waarin uiteengezet wordt, dat binnen-
FEUILLETON.
Op 't goede pad teruggekeerd.
'I ls uo prachtige zomeravond san de xee-
zust van BretagneVer in 't westen verdwgot
too joist de laatste straal der wegzinkende
zon en giet een stroom van purper over land
en zee; bet water scbiUert van goudglans, en
de vistcbersbooten en kleine zeilschepen, die
niet ver van de aan klippen zoo rjjke kost
been en weer varen, glanzen in de schitterende
stralen. Zells bet ruwe, wildverbrokkelde land
der BreVtgoere neemt een vriendelijk aanschijn,
bjj dexri prachtige purperverlichting, en de
norsche Bretagners toils lijken er vriendelijk
en vrooljjk onder.
Een weerspiegeling van dezen wonderlijken
afscheidsgroet der zoo, ligt op de gelaats
trekken der beide jongelingen, die op dst zelfde
oogenbük langs bet strand op en neer wandeleo
tjj zien er bigde, tevreden en opgewekt uit en
zjjn in een druk gesprek gewikkeld.
Beide sjjn Bretagners, dat verraadt de klank
banner stemmen en bet ca ebt moduleerend
„Hoe schoon is toeb ons anders zoo ruw
geboorteland," zegt de een, een slank jongeling,
met zacbta innemende gelaatstrekken .dit
avondbeeld, zooals het daar voor ons ligt, tal
mg nooit meer nit bet geheugen gaan, tl wordt
ik bjj mjjne studitn nog zoo ver van hier
„Mjj ook niet," antwoordde zgn metgezel, een
klein, gezel jongeling met echt Franscbe trekken,
levendige bewegingen en geestige, tonkelende
oogen. ,Wjj Bretagners, maken de volksspreuk
„Hoe ruwer en wilder 't vaderland, des te
dieper indruk maakt het in 's meoBcheo ziel."
„Zoo is bet, Eugèoe de oogeo van den
blondgeloklen knaap namen een droomerige
uitdrukking aan, toeo tg nogmaals zweetdeo
over hel met roodgoud overgoten landschap,
en daarna op zijn makker bleven rusten
„en niet waar, 't scherpst van alle indrukken
uit ons dierbaar geboorteland ligt wel die van
ons zelf in onze zielen? Vreugde en smart
hebben wg bjj onze sludiêo samen gedeeld,
als broeders saamgeleefdzulk eeo edel, innig
vriendschapsverbond ksn nooit verbroken wor
den door scheiding of beroepsstand."
„Nooit," luidde het antwoord, „wjj bljjven
vrienden voor 't leveo."
Beiden drukten elkaar de band als ter be-
zegeliog van bet verbood, juist toen van den
nabnrigen kerktoren eeo klokje begoo te luiden.
„Het Angelusklokje," duisterde de blonde,
en plotseling hield het werken eo zwoegen der
meuscben op. De landliedeo staakten het werk.
de viaschers lieleo hunne netten rusten, de
wandelaars bleven staan, om de handeo te
vouwen eo der bemelscbe Koningin den groet
des Eogels te brengen. Het was een' plechtig,
aaugrjjpeod oogeublik. De met rood-goud over-
logen hemel, de purperen zee, bet zachte me
lodieuze geklep van bet klokje, de biddende
meotcben, alles scheen zicb te vereenigen in
otprjjzingen der Hemelkoniogin. Ook d
eo gevi
tot de heilige Maagd richtend. Vooral de blond
gelokte joogeling werd evenals door den
schooneo avond, tbans door het Angelusklokje
geheel meegesleept; io zjjn groote, heldere oogen,
parelde een traao, en zjjne stem trilde licht,
toeo bjj na bet eindigen van bet Ave Maria
tot zjjuen vriend zeide: „En behalve ons ge
voel voor 't vaderland eu onze vriendschap,
boeit ons nog een derde aao Bretagne en aan
elkaar, onze heilige godsd-eost en de liefde
tot de Hemelkooiogin. Niet waar, Eugèoe
De aangesprokene knikte, lerwjjt de avond
over land en zee neerdaalde. De uitgestrekte
watervlakte lag daar in 't schemer, schaduwen
omhulden berg eo dat De visschers en schepe
lingen kwamen aao land, legden buone vaar-
tnigen vast en gingen naar buis. De landlieden
volgden hun voorbeeld eo beide vrienden keer-
Jaren zjjn voorbjjgegaao. Beide boezemvrieu-
dei die wjj in hun geboorteland Bretagne
heb,. ,n leeren keooen, hebben een verschillend
beroep gekozende ideale, blonde Jeannot Villot
bad de neiging van zjjn vroom, godvruchtig
bart gevolgd eo bracht als pater Redemptorist
zjjoe leerlingen tot goddeljjke en wereldljjke
wjjsbeid. De jonge ordesgeestelijke bad te
Parjjs niet slechts den naam van zeer vroom
te zjjo, maar ook dien van bekwaam professor,
naar wiens ondei richt vooral de voorname
Franseheo buone Btudeerende zonen zonden.
Eugèoe Meriot daarentegen tras advokaat
geworden, docb bad door zjjn stalen vljjt zjjn
taaie volharding, io 't bereikeo van 't voorge
stelde doel, maar vooral door zgne welbespraakt
heid na enkele jaren van werkeo, zoodanig de
aandacht der regeeringskriDgen op zich ge
trokken, dat bg weldra in 't ministerie kwam,
en daar de hoogste sport der ambtenaaraladder
beklom. Nog geen veertig jaar was de koappe,
werklustige, energieke man, als het ware de
rechterband geworden van den minister van
eeredieost, eo was bjjoa alvermogend is deze
gewichtige afdeeliog van bel Franscbe kabinet.
Jammer maar, dal met Eugenes wetenschap
pelijke en staatkuudige beteekeols zjjn gods
dienst eo vroomheid geen geljjken 'redbadden
gehouden, lu tegendeel! De moeitevolle be
roepsbezigheden hadden de vroegere christeljjke
grondbeginselen geheel verstikt, eo het geloof,
dat zicb in daden toont, gebeel vernietigd. Eerst
bad het bem aan tjjd ontbroken bjj zjjo steeds
aangroeiende werkzaamhedea, eo later was bem
bet niet vervullen van zjjn godsdienstplichten
tot een gewooote geworden.
Ja nog meerDe Franscbe rrgeering van
dien tjjd bewoog zicb in eene bepaald anti
christelijke richting, en woedde vooral onder
monniken en zusters, onder voorwendsel, den
staat en de wereldgeesteljjkeo te beschermen
tegen den grooten invloed der ordes-geeeteljjken.
In bet gebeele land werden de eerbiedwaar-
eigendom
dige, zoo zegenrjjk werki
beroofd, verjaagd en ove
was dezen kerkhaters heilig; zelfs grjjsaards
en zieke zusters vonden in bun oog geen genade.
En juist Eogèue Meriols hand was bjj deze
gruwzame vervolgingen altgd in 'I spelzjjo
ondergeschikten gaven bem de congregaties aan,
en bjj zelf wees zjjn chef, den minister van
Op zekeren stormachtigen herfstavond zat
Eugeae Meriot in zjjo werkkabioet; over zjjne
papieren gebogen zat hjj jjverig Ie schrijven
en maakte zoo nu en dan aanteekeoiogen in
zjjo dagboek,
Daar werd de porlière van de voorkamer
gerulscblooa op zjj geschoven eo de bureau-dienaar
trad binneo.
„Staat Zjjn Excellentie toe, dat een verzoekeT
wordt binnengeleid f' vroeg bjj zacht.
Nauweljjks melkbaar hief de aangesprokene
bet boofd op van zjjoe akten, om een vluggen
blik op het kaartje te werpen, dat de dienaar
voor hem bad gelegd. „Emile Sergeant" stood
er op, met slechte hand geschreven, zonder
nadere aanwjjziog vso stand of beroep.
Hg maakte eeo afwerende handbeweging so
schreef door, Toch bleef de bediende nog op
zjjn plaats.
„Acb, Excellentie," stamelde deze,, "t is eeo