E"
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
2«s Bit twintigste Jaargang. 39
Woensdag 13 November 1912.
Verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag
Bureau: Langograclit No. 13 - Amersfoort.
Uitgave van do Veroeniging Do Eembode.
DfEEIIODE
ABONNEMENTSPRIJS:
Per drie maaudun50 cen
Afzonderlijke nummers 3
ADVERTENTIEPRIJS:
Van I tot 5 rogols30 cent.
Eiken regel meor6
Bij abonnement minder.
ONTWIKKELING.
werklieden, en /.ij niet alleen.
konden heel wat beter ontwik
kel.! zijn..
AU men hen in onze dagen van
terband slaat, hoort spreken, dan'b"-
nierlst men meestal heel spoedig, dat
.■ij slecht op ile hoogte zijn. Zij weten
dat er vele dingen in onze samenleving
zijn, die niet deugen, maar zij hebben
i al zeer weinig begrip van hoe de
i,"Manden zich zullen en moeten
hit is oorzaak, dat zij vaak slacht-
IniiKpretlikers, wier holle Ihenrieiin hen
M'liooii in de ooren klinken, terwijl zij
iHM'lithans niet conlge ontwikkeling
-pnedig de voosheid van veler redi>
Vele werklieden"'ook' nit onze krin
gen. meenen dat eigenlijk alleen de
Siciülislen en de anarchisten, die ze
nog ongeveer over één kam scheren.
heilmiddel hebben voor de maat-
-eliappelijkc kwalen. Zii hooren wel
verzekeren. dat het Socialisme bedrog
maar toch bezit dit stelsel voor hen
veel aanlokkelijks en bij verkiezingen
gaat er vaal: een stemmetje op den
*-» icialistomdat de Socialisten „het dan
toch maar 't best met den minderen
hitler
.•rderi
hel Liberalisme aanhangen en het
verdedigen. maar verdedigen met de
argumenten der onkunde. Zij geven
tevens vrocsclijk af op het'socialisme,
maar bestrijden het, zonder feitelijk het
stelsel te kennen, wat nit hun rede-
nveringen maar al te duidelijk blijkt.
Zeker, er zljtl gezonde koppen in
menigte onder ons. die de maatschap
pelijke nooden begrijpen en de goede
wegen kennen, langs welks men tot
verbetering kan komen, maar te groot
nog is het getal der onkundigen, die
over al deze dingen praten zonder er
begrip van .te hebben.
'ok zijn er, die aan al deze quaestie's
volstrekt geen aandacht wijden, die
sociale actie ccn onding noemen en
die ondanks alles wat onze maat
schappij in beroering brengt Ciods water
maar over Gods akker laten loopcn.
lat de onkundigen, én de onverschil
ligen onder ons dragen niet bij tot de
kracht van het Katholieke leger in zijn
strijd op maatschappelijk gebied.
Toch moet die strijd gestreden wor
den en riepen de Pausen Leo XIII
z.g. en l'ius X al hun kinderen op om
mede te helpen ten einde alles in
Christus te herstellen en de maat
schappij volgens de heerlijke beginselen
van het Christendom te hervormen.
Zaak is het dus te zorgen dat dc
latiwen onder de Katholieken worden
opgewekt en de onkundigen onderwe
zen. Dit laatste vooral is ccn eerste
verciscIUc en in die richting wordt al
l)e Katholieke Sociale Actie maakte
zich voor de ontwikkeling des volks
zeer verdienstelijk, maar veel zeer veel
blijft nog te doen over.
En „Volksontwikkeling" is dan ook
ccn der voornaamste punten en zal nog
lang een der voornaamste punten blij
ven op het Program der K. S. A.
Meerdere kennis moet onder ons
Katholieken verspreid worden, want
kennis is macht en bovendien kennis
Iemand met ecnigc meerdere ont
wikkeling heelt zoo oneindig veel voor
op zijn minder bedeelde broeders. Hij
vindt zijn genoegens dikwijls in hooger
staande dingen dan de onontwikkelde,
die na den arbeid van den dag zich
vaak verveelt of zich met laagstaande
genoegens moet tevreden stellen.
Xa het alledaagsche gedoe zijn geest
te kunnen verheffen in wat edel en
schoon is, o dat maakt het leven, van
den armsten zwoeger zelfs, zooveel
lichter ctl gemakkelijker te dragen.
Kennis en ontwikkeling zijn een
waardevol goed, maar haar genot sma
ken nog zoo weinigen.
l-n dan nog eens kennis is macht,
kennis is een macht ten goede. Zij kan
ons afhouden van veel wat kwaad is,
ichcrmcn tegen vele gevaren
i de v
viTjwar
dwaling.
Ontwikkeling in de goede richting
de volksontwikkeling 'nog veel! zeer
veel gedaan worden.
Want met die ontwikkeling is het
nog allesbehalve goed gesteld. Als wij
onze mannen meerdere kennis en ont
wikkeling bijbrengen, dragen wij daar
door bij tot hun eigen geluk en tot
versterking der kracht van ons Katho
liek' leger.
Ken der middelen om tot volksont
wikkeling te geraken is het oprichten
van Sociale Cursussen.
Voorzichtige mcnschen zullen, als zij
dit lezen, wel een bedenkelijk gezicht
Sociale Cursussen, zullen zij zeggen,
zijn geheel overbodig, want het is
dwaasheid de werklui nog maar lasti-
.•r te maken, hen te leeren hoe zij
ilgens de regelen van de kunst mo
rn en moeten staken, hoé zij hooger
ion mogen cischcn.
Zij, die deze en dergelijke bezwaren
uiten, bewijzen daarmede reeds, dat
zulke cursussen volstrekt niet overbo
dig zijn en dat de bijwoning er van
noodig is, voor hen zelf op de
:erstc plaats.
Zoo'n sociale cursus doelt dient
'olstrekt niet om onderwijs te geven
n slaken, of om te leeren hooger loon
cischcn, 'wie dat meenen, maken
al
icheeve voorstelling.
Op zoo'n cursus worden echter din
gen geleerd, die velen hoognoodig
hebben te weten: wordt ccn inzicht
gegeven in vele zaken, hetwelk aan niet
weinigen ontbreekt.
Daar zullen de deelnemers begrip
krijgen van het samenstel onzer maat
schappij. Zij zullen leeren hoe de staat
is een door God gewilde organisatie
evenais de Kerk, zij zullen begrijpen
boe het huisgezin is de grondslag van
De 'huidige toestanden, die zooveel
te wenschen overlaten, zullen getoetst
worden aan de beginselen van liet
Christendom en men zal bevatten, dat
juist de afwijking van deze beginselen
de verkeerde toestanden veroorzaakt.
Men zal leeren dat Kerk en Staat
ieder hun eigen terrein bestrijken, maar
dat zij samenwerken moeten óm den
mensch zijn hoogste levensdoel te
doen bereiken.
En velen, die nu mee redeneeren over
de Sociale Ouaestic. zonder feitelijk te
begrijpen, wat deze eigenlijk is, zullen
inzien hoe zij ontstond, wat al met
haar samenhangt en zij zullen juist door
de opgedane kennis wat bescheidener
worden in hun cischcn en heel wat
kalmer in hun redeneeringen. En niet
gemakkelijk zullen zij zich meer laten
verblinden door ontevredenhcidszaaiers
en sociale kwakzalvers, die de hervor
ming der maatschappij in geheel ver
keerde richting sturen.
Goede sociale cursussen zullen cen
zegen blijken.
Vooral de jcudigc werklieden, de
jongelingen" uit "den middenstand die
nen onderwezen te worden op de wijze
hierboven geschetst.
Ons volk moet ontwikkeld worden
en doen wij dit niet, dan doen het dc
dwaallccraars van onzen tijd, wier ver
keerde voorlichting, door woord en ge
schrift, ten bederve voert.
IS DRIE DERDEN NOG GELIJK AAN
EEN GEHEEL?
Ons plaatselijk vrijzinnig dagblad kan
er nog maar steeds niet overheenstap-
pon dat de K. K. Openbare Leeszaal
en bibliotheek een subsidie van f500
uit de Gemeentekas zal krijgen.
Al twee hoofdartikelen heeft het ge
meend aan deze „belangrijke (pmestie"
bet
van j.l. Zaterdag schrijft de
een groot naschrift onder een ingezon
den stuk van den heer Joh. v. d.
Meiden, die het voor het raadsbesluit
opneemt.
Wij zullen op het geschrijf van het
blad, dal blijkbaar meent alleen te
weten wat met de vrijzinnige beginse
len is overeen te brengen, niet ingaan,
doelt een klein staaltje van de reken
kunst der redactie willen wij onze lezers
niet onthouden.
De heer v. d. M. schrijft, na dc vraag
of elke andere richting, die hier voor
dit doel om subsidie vraagt, zulks ook
moet verleend worden bevestigend be
antwoord te hebben, het volgende
..Gestold, du sociaal-democraten vragen sub
sidie voor eene openbare s. cLTCeszaal. Nomen
we aan, dat Yio onzer stadgenooten tot 'ie
partij behoort. Voor de neutrale is f 1500 uit
getrokken^ ergo zal voor de sociaal-demoraten
Het Amersf. Dagbl. zegt hierop:
„Ook hier staat schr. onder clericalcn in
vloed. De roomschcu vormen ongeveer 'n derde
deel der bevolking en kregen dus voor hun
(LelTn zouden duïannspraak°™nncn maken
op f 150. Tot zoover loopt de zaak. Maar nu
komen de Hervormden en stichten een her
vormde leeszaal, waartoe ze toch evenveel
recht hebben als de rêomschen. De hervorm
den vormen bijna 2/3 der bevolking; zouden ze
dus aanspraak kunnen maken op f 1000? En
eindelijk, de vrijzinnigen, mogen zij nu nog 'n
vrijzinnige openbare leeszaal oprichten en kun-
Hoo hebben wij 't nu.1 l/3 der be
volking is katholiek, 2/3 vrijzinnig en
sociaal-democraat.
Bartjes zou met zulk een dueling
van een geheel zeker geen genoegen
P. E. R. Son'nk.
EVEN LACHEN.
Onder dit opschrift schrijft het Kricsch
Dagblad het volgende stukje
„Even lachen", zeggen de bladen.
En dan volgt dc aardigheid.
Voor dat „even lachen" zorgen ook
de drie vrijzinnige partijen. Zij hebben
een stuk opgesteld, dat ten grondslag
zal worden gelegd aan hun samen-
Dnarin wordt gezegd, dat in 1913
de strijd gaat tegen Rechts.
Accoord, mag men zoo zeggen.
Maar in één adem wordt er bijge
voegd óók tegen de S'. D. A. 1'.
Dat is nu toch kostelijk.
Ze nemen 't program van de S. D.
A. 1'. over op dc hoofdpunten: alge
meen stemrecht, vrouwenstemrecht,
Ze moeten bij herstemming door
Troelstra's mannen in de Kamer wor
den gcbr.-cht. Ze zitten nu al te hun
keren naar een goedkeurend knikje op
hun program,
lïn tóch gaan ze heldhaftig tegen
de S. D. A. P. in den strijd
„Even lachen!" zegt men dan.
Uit het Buitenland.
België.
Voorstellen tot legerhcrvorming niet
invoering van persoonlijken dienstplicht
zijn in Hclgll' te wachten. Ook zal een
ministerie van marine en Imndcl wor
den geslicht.
Met groot leedwezen werd in den
lande vernomen, dat de gezondheids
toestand van Koningin Elizabeth min
der goed is. II. M. is zeer zwak, doch
reden voor ongerustheid bestaat geluk
kig nog niet.
Engeland.
Iiel Engclschc parlement, bezig met
de icgccringsvoorstclleti waarbij aan
Ierland zclf-regccring wordt toegestaan,
was dezer dagen het looncel van groolc
opwinding. 1 >e regeering leed bij stem
ming over een onderdeel der wet dc
nederlaag. E11 daar hadden dc tegen
standers zoo'n pret van. dal ze ill luide
kreten ervan blijk gaven.
Toch denkt de regcering ernieïaan
terug te trekken. De minister zal er
wel wat op vinden. De nlgemeenc
politieke toestand deugt niet en daar
om is een verwisseling van ministerie
gevaarlijk.
De Oorlog.
Niet aan gebrek aanmoedbij de krijgers
moet de ondergang der Turksche
armee worden toegeschreven. Dc sol
daten streden immer dapper, maar toen
ze bemerkten, dat de toestand hope
loos werd, lieten ze den moed zakken,
't I-'alale noodlotsideè den Turk eigen
werkte door en zoo was niets in staat
het krijgsgeluk te doen kecren.
Schandelijk hebben de Turksche le
gerhoofden alles wat op de voeding
en verpleging der troepen betrekking
heeft, verwaarloosd.
De correspondent van hel Fransche
dagblad Le Journal deelt daaromtrent
het volgende mede:
„De convooien gekwetsten komen
naardc hoofdstad", „waar nietsin gereed
schap is gebracht om ze le ontvangen.
De enkele honderdtallen bedden, van
de vreemde hospitalen zullen niet vol
doende zijn voor deze invasie van
zieken, verminkten, stervenden. De
Turksche hospitalen zijn een ruïne,
evenals de rest, zonder personeel of
Bij het leger bestaat dc medische
dienst letterlijk niet; cen belachelijk
aantal doktoren van ondervinding, geen
instrumenten, geen ambulances, geen
geneesmiddelen.
Geen enkele administratieve dienst
is er. Het Turksche leger stcrlt van
honger. In de kazernes in de hoofdstad
geeft men den mannen, gedurende'hun
kort verblijf, een paar koeken, als
voedsel geheel onvoldoende. Eenmaal
om!' 'weg krijgen ze niets meer. De
Turken beweren, dat hun soldaten
sober zijn, dat zij kunnen leven van
het land waar ze zich bevinden, dat ze
voor het vaderland alle ontberingen
zullen verdragen, enz. Maar 'zelfs do
soberste mcnschen moeten voedsel
hebben. De waarheid is dat overal na
den derden campagnedag de Turksche
soldaten bedclde.n met de'punt van
hun bajonet, op hun eigen grondgebied.
Men heeft maar in allcrhnast alle
mcnschen en alle dieren bijeengebracht
0111 ze over Thraciö uit te storten.
Reeds bij het doortrekken van K011-
stantinopcl, van de kazernes naar het
station, zijn er achterblijvers; er zijn
mannen en paarden, ezels en muildie
ren, die uitgeput neerstorten onder den
last van hun geweldigen zak of van
hun zadel. Dat alles sterft van honger.
In de vlokten, in den regen, in slijk
en moerassen, en bij de reeds strenge
temperatuur van de laatste aeht dagen,
zullen er moorddadige epidemiën uit
barsten, Gebrek, vermoeienis, koorts,
typhus, en de cholera, waarvan de
Anatoliërs de bacillen overal met ziclt
voeren, zullen ccn ontzettende sterfte
veroorzaken. Tnllooze lijken van men
schel) en beesten zullen pest doen ont
staan. Rondom Kirk-Killisse heeft de
pestwalm de twee tegenstanders reeds
doen terugdringen.
De Bulgaren daarentegen hebben
sinds jaren methodisch alles voorbe
reid ze hebben cen modern leger, on
metelijke hoeveelheden proviand en
een woeste geestdrift.
De Balkanstaten blijken niet genegen
zich neer te leggen bij de regeling
door de mogendheden te treffen. Ze
willen profilocren van hun wapengcluk
en denken er niet aan de streken welke
ze hebben bezet weer af te staan aan
de Turken;
Hun hoofddoel is de Turken naar
Azië terugdrijven, En dat doel naderen
ze snel, Wanneer (le Bulgaren met
hun bondgenootcn doorzetten, valt
Konstauiinopcl hun in handen en dan
is 't uit met 't Turksche rijk.
Maar vooraf dienen zc nog Adria-
nopel te bezetten, DU lukte nog niet
wegens gemis van voldoend geschur.
Salonika, een belangrijke handelsstad,
werd door de Grieken bezet. Er werd
dagenlang op leven en dood om ge
vochten. 't Schijnt dat de Turken niets
meer kunnen behouden.
't Wordt nu cen ellendige toestand
rond de Turksche hoofdstad.
L'it de veroverde provinciën trekt de
bevolking in groote troepen naar de
stad. Arm en ellendig, hongerig en
koud, biedt de massa een treurig
schouwspel van rampspoed.
Allerlei besmettelijke ziekten beginnen
te hcerscltcn. De drie groote plagen
pest. hongersnood en oorlog teisteren
het ongelukkige laud.
Geve God dat er spoedig vrede komt I
Binnenlandsche Berichten.
Voor de gewonde Turken.
Het Hoofdcomtté van het Roode
Kruis heeft uit Indië bericht ontvangen,
dat. door bemiddeling van het Roode
Kruis in Ned. Indië, f 10.000 beschik
baar gesteld is voor dc ambulance naar
Turkije.
Samenwerking.
Naar Het Centrum verneemt, zijn tus-
schen de drie Rcchtsche partijen bespre
kingen ingeleid tot het samenstellen van
cen gemeenschappelijk program van
actie voor de verkiezingen van 1913.
De sigarenmakers
zijn ontevreden en zinnen op staking.
In den Bosch kwant het reeds zoover.
De besturen der werklieden-organisaties
zijn alle leiding kwijt; de stemming te
genover dc afgevaardigden is bitter; hun
wordt verweten dat zij willekeurig ge
handeld hebben en verzuimden dc af-
deelingen te hooren, hetgeen eerst had
moeten geschieden.
Feuilleton.
EEN ARME UIT DEN MIDDENSTAND.
Tn de gevangenis, veroordeeld tot
lange jaren eenzame opsluiting, -
zoo verhaalde een veroordeelde aan
den geestelijke, die voor de zielzorg
in hel luchthuis was aangewezen,
denk ik met bitter berouw en ein-
delooze wroeging aan de geschiedenis
van mijn leven, een voortdurende aan
eenschakeling van verdriet, zorg en
eindelijk van misdaad.
Ik was bediende bij eene groote
Londcnschc firma, dertig jaar en had
een inkomen van I 15.5(1 in de weck,
waarvan ik ccn zwakke vrouw en twee
kinderen moest onderhouden.
Dorothy Callow was een aardig,
opgewekt meisje, toon ik haar trouwde;
het leven lag toen voor ons als cen
paradijs, vol zon en licht. Wij zetten
ons nederig huishoudentje op in een
stille straat vlak bij de City.
I )en eersten tijd ging alles uitstekend,
maar toen de kinderen kwamen, heel
kort op elkander, werd Dorothy bleek
en mager door de vermoeiende dagen
en de slechte nachten.
Op ccn goeden dag stapte ik vast
besloten naar het hoofd (Ier bekende
firma; ik vroeg hein 0111 verhooging
van salaris. Als reden van mijn verzoek
gaf ik op, dat mijn vrouw zwak was,
en ik haar wat rust wilde bezorgen.
Hij was heel vriendelijk en sprak van
de vele gevallen, die hij zoo kende,
maar hij bleef er bij, dat het salaris
in evenredigheid was van het gevor
derde werk, en dat hij dadelijk iemand
anders voor de betrekking zou hebben
gevonden.
Treurig verliet ik hem en begaf mij
naar huis, waar ik Dorothy bezig vond
het jongste kind in slaap te sussenzij
zag nog iets blocker dan gewoonlijk.
„I lobt gij opslag gekregen?" vroeg zij.
„Neen. Dolly! De heer Jones is cr
niet toe over te halen. Ik geloof, dat
het kind den gehcclcn uug huilt".
„Het scheelt weinig; ik geloof, dat
het ziek is. Konden wij maar eens een
poosje naar buiten gaan, Henry."
De dagen gingen voorbij als vroeger,
Dolly werd al magerder en blocker, en
de kinderen werden sterker en hadden
dc eetlust der gezondheid.
Mijn kantooruren waren van negen
tot zes: dus moest ik reeds om acht
uur van huis om er niet terug le komen
voor zeven. Was de huur in de buurt,
waar het kantoor was, niet zoo hoog
geweest, den was ik dichterbij gaan
De tram was een weelde, die ik mij
niet kon pennitteerenmijn middagmaal
gebruikte ik in het goedkoopste eethuis,
totdat ook dat werd afgeschaft, en ik
mij tevreden stelde meteenpaarbroodjes.
Hoe vurig wcnschte ik in die dagen,
dat ik Dolly nooit getrouwd had. niet
0111 mij, want 0111 niets ter wereld zon
ik haar willen missen, maar voor haar,
wie het tegenwoordig bestaan wel bitter
bard moest vallen. Zij was onderwijzeres
op cen kostschool, toen ik haar leerde
kennen; we hadden ons liet huwelijk
zoo heel anders voorgesteld cn nooit
lang nagedacht over huur, levensmid
delen cn dokters-rekeningen. Ook had
den wij zeker op verhooging van salaris
gerekend.
Eens kwam ik van het kantoor cn
ging zij juist de trap op; alsof zij geen
kracht meer had zich staande te hou
den, sleepte zij zich naar boven, zich
vastklemmend aan de trapleuning,
„Dolly, voelt ge u zoo zwak?" vroeg
il; haar.'
Zij gaf geen antwoord, maar boven
op het portaal gekomen, barstte zij in
snikken uit.
Henry," zcide zij na een ongcnblik.
„ik beu zoo zwak. dat ik niet tang
meer leven knn. Kon ik maar eens
voor ccn paar weken naar buiten gaan,
ver van die bedompte, rookcrige-stad.
Overal zou ik liever sterven dan Uier."
„Dolly, gij zult ttnnr zee, cn dan
kunt ge weer de vogels hooren zingen
en van het groen genieten: dan wordt
ge weer even sterk als vroeger."
Vastbesloten alles in het werk te
stellen om mijn vrouwtje weer gezond
te doen worden, slapte ilc dadelijk naar
het hoofd der firma. Ik deelde hem alles
tnedc: mijn voortdurende worsteling
met onbetaalde dokters- cn kruideniers
rekeningen. de aanhoudende zwakte
van mijn vrouw cn den buitengewone»
eetlust van mijn kinderen. Ik was ccn
verloren man, als hij mijn inkomen niet
wilde verhoogen.
Hij weigerde beslist, beleefd cn als
een gcntlemat^; bedaard had hij mij
uit laten praten. Hij weigerde mij dc
f3 opslag in dc week.
Wordt voortgezet.