Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken.
DE EEMBODE
XXVIIe Jaargang. No. 65.
UITGAVE VAN DE VEREENIGING DE EEMBODE TE AMERSFOORT.
Dit blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond.
Prijs per drie maanden vijftig cent. - Afzonderlijke nummers drie cent.
Ahoiuicnientcii kunnen elktn dag ingaan, doch opzegging van abonnement moet ge-
lleden vóór den aanvang v
v kwartaal.
Dinsdag 11 November 1913.
KANTOOR EN DRUKKERIJ: LANGEGRACHT 13, AMERSFOORT.
Advertentieprijs van één tot vijf regels dertig cent. Elke regel meer zes cent.
reclames: tien ct. p. regel. Advertentiën in het redactioneel gedeelte vijftien ct. p. regel.
Billijke tarlevon bij abonnement.
Alle mcdedeelingen en adverlentién in te zenden vóór drie uur op den dag van uitgifte.
VRIJDENKERIJ.
Ook onze lezers kennen 'i woord en
liooren hel zeggen, evenals wij.
't Is een woord, of liever een uitvlucht,
die niet zoo heel ongewoon meer is.
En wij weten, wie het zeggen en
waarom ze het zeggen.
Het zijn eenvoudige lui, die met deze
uitvlucht zich van alle godsdienstige
kwesties willen afmaken.
Soms iemand uit het minste slopje
van de smalste steeg, zoo een die twee,
drie jirul-brocliuurtjes, nu en dan een
schim|>blad en wellicht nog (om zijn
opvoeding le voltooien, weet u; een
pak zedelooze romans heeft gelezen en
nu meent de wijsheid in pacht te hebben.
En dan gaat ge 't hooron„Ik ben
vrijdenker"!
't Wordt als een slagwoord, 't wordt
een dooddoener.
Want is dat nu gezegd, dan, schijnt
liet wel, is alles gezegd.' En kom nu
niet meer aan boord met godsdienst: de
kwestie is uit.
Neemt men echter de vrijheid dal
woord eens te ontleden, dan ervaart
men dat het een dwaasheid uitdrukt.
Gij zegt, mijnheer de vrijdenker: „ik
ben vrijdenker" en gij meent dan een
wijsheid te zeggenwelnugij zegt
botweg een dwaasheid.
En hoe zoo dan
Eenvoudighicrom:omdat de volstrekte
vrijheid van gedachte een onding is.
Neem welk punt ge wilt en ik zeg
u, lijnrecht tegen uw bewering inwij
zijn niet vrij om te denken naar willekeur.
Niet vrij, oj> welk punt ook!
Wij scheppen, zegt Gibier terecht,
de waarheid niet en vormen ze naar
ons welbehagen't is omgekeerd de
waarheid, die ons vormt cn ons onder
haar heerschappij neemt.
En nu neem maar eenige vakken,
neem de rekenkunde, de meetkunde,
de geschiedenis, de aardrijkskunde, de
bouwkunst, de wijsbegeerte, kortom,
neem wat weteuschap ge wilt en ik
handhaaf mijn beweren.
Niet vrij zijl ge in uw denken, maar
gebonden; gebonden namelijk aan de
waarheid.
In de rekenkunde zijl ge niet vrij alles
als waar of vaiscli aan te nemen en dus
te denken wat ge wiltniet vrij b.v. om
te denken dat 2 X 2 v'j' is °f zes ot
zeven maar ge zijt gebonden, door de
waarheid, de waarheid die u dwingt
haar te huldigen en niets anders te er
kennen dan dit ééne: 2 X 2 4-
In de meetkunde zijt ge niet vrij ah
waar of valsch aan te nemen en te
denkeu wat ge verkiestniet vrij b.v.
om te denken, dat de kortste afstand
tusschen twee punten de kromme lijn
is, maar alleen de rechtt
In de geschiedenis en aardrijkskunde
zijl ge niet vrij in uw denken naar
willekeur; niet vrij b.v, om te denken,
dat er vóór u nouit meuschen ojj de
wereld geweest zijn, dat een man als
Na|ioleon eenvoudig nooit bestaan beeft,
dat 't oogenblik Groningen of Am
sterdam of Parijs
waarhei
ii |>laats
maar ge zit vast aan di
zijt do»', haar gebonden
te kunnen vrij-denken.
Als ge niet dwaas wilt zijn, dan zijt
ge ill de poëzie verplicht den wcllui-
denden, maar bindenden vorm le eer-
digenin de schilderkunst de wetten
'an liet perspectief toe le passenin
ile bouwkunst te gehoorzamen aan de
wetten der zwaartekracht; in de wijs
begeerte u te regelen naar de strenge
wetten der redeneerkunst.
*'.n zoo is het eenvoudig overal, zoo
»le muziek, zoo in het zedelijke, in
staathuishoudkunde, kortom in alles,
alle kennis en in alle wetenschap.
)e volstrekte vrijheid van gedachte
:cn dwaze dwaasheid - - ccndwaas-
ilie bovendien vol gevaren voor
het algemeen welzijn is. Niet vrij is, kan
cn mag uw denken zijnmaar gebonden,
gebonden door de waarheid.
Welnu, waarom dan -- zoo vraag ik nu
- alleen op het stuk van Godsdienst
niet Waarom alleen hier anders Met
welk recht hier wél vrij-denken?
En ik antwoord: met geen recht.
Waarheid is waarheid. oj> welk gebied
ook, derhalve moet ook hier de waar
heid ii binden.
Ook godsdienstige waarheid is als
lodanig even absoluut cn dringend als
wetenschappelijke, philosophische,
moreele of staathuishoudkundige.
I)us hebben wij in zake van gods
dienst evenmin recht vrij-denkers te zijn
wij het hebben op ander terrein.
In zake van godsdienst evengoed als
oj) profaan gebied bestaat onze vrijheid
eenvoudig in de vrije instemming met de
waarheid en niet in het willekeurig ver
werpen van wat ons niet aanstaat en in
hei ojivolgen van eigen goeddunken.
En hij die zegt,.IIc ben vrij een gods
dienst te hebben of er geen te hebben
ik ben vrij een godsdienst te kiezen, die
lij behaagtik ben vrij om te denken
at ik wil in zake van godsdienst"
llij drukt een dwaasheid uit, in dit geval
nog verzwaard door een goddeloosheid.
S. N.
Der Religieusen heldenmoed.
lil China woedt in eenige provincies
de nielaatschhcid. Duizenden zijn ei
aangetast.
Nu schreef de bisschop van Canton
ilangs aan den aartsbisschop van Mon
treal (Canada) om vier liefdezu:
„Duizenden arme nielaatschen strekken
hun armen snieekend naar ons uil, Mon
seigneur. Drie of vier zusters zouden
kunnen volstaan, want zij zouden zich
door de minst zieken laten helpen."
De bisschop vroeg dus vrijwilligei
ior den dood. leder, dichnelaatschen
verzorgt, wordt zeker aangetast doe
de besmettelijke kwaalcn kans oj> ge
nezing is uilgesloten, omdat de genee:
Ie bier machteloos slaat,
'e aartsbisschop ging naar het kloo:
der zusters van de Onbevlekte
Ontvangenis, waar veertig zusters wa
die bijeen werden geroepen,
"e aartsbisschop zette de zaak
en liet niet na oj» de grootheid
het olïcr te wijzen en hesloo*
landocning met: „Kinderen, wij zou-
'ier vrijwilligers moeten hebben,
(ij die bereid zijn, opslaan." En
certig stonden oj>.
Binnenlandsche berichten.
Klein I
De Amsterdamsche Raad weigerde
n overeenkomstig een voorstel van
en W. f300 subsidie te verleenen
n een vacantiefeest voor R. K. kin
deren. K. K. onderwijzers hebben een
eigen kindervacantiefeest ingericht. Zij
hadden er bezwaar tegen mede te doen
met het vacantiefeest van den rood
gekleurde!! onderwijzersbond, dat f2000
subsidie krijgt. Kil zij hebben, gesteund
door gcloofsgcnootcn, een eigen kinder
vacantiefeest voor R. K. kinderen ge
organiseerd. Nu vroegen zij ook subsi
die. Consequent redeneerden B. en W.
dat dit niet geweigerd kon worden. Maar
de „vrijzinnige" en „liberale" en roode
hoeren, die 't altijd over gelijkheid heb
ben, weigerden den Katholieken een
bescheiden hulp.
De Katholieken.... die zijn goed ge
noeg om huil aandeel te betalen in de
o-'u pCt. niet waar? Niet om te profi-
teeren in de gelijkheid van subsidi
zegt De Tijd.
Handels-Hoogeschool.
Tc Rotterdam is een hoogeschool
lor den handel geopend. Het doel der
handelshoogeschool is algemeene ken-
akopleiding te verschaffen aan
n jongemannen, die het koop-
mansberoep kiezen en aan aanstaande
handelsvaklceraren dc noodige en prac-
ische kennis te verschaffen. Aan prac-
tisciie kooplieden wordt de gelegenheid
geboden zicll in enkele vakken
handelskennis te volmaken.
Onze voorwaarden,
katholieke Kamerclub heeft he
loten, dat hare leden bij uitnoodiging
zitting te nenicn in de Staatscom-
isic Onderwijs, die in de Troonrede
rd aangekondigd, alleen dan zich
daartoe bereid zullen verklaren, indien
regeeringswege art. 192 in
grondwetsherziening betrokken wordt
de opdracht aan de Commissie van dien
aard zou zijn, dat zij gelijkstelling van liet,
bijzonder met liet openbaar onderwijs
'et uitsluit.
Eerste Kamer.
De Provinciale Stalen van Zuid-Hol
land kozen tot Lid der Eerste Kamer.
Dr. Vermeulen, .Prof. van
Swaay, R.-Katli. uit Delft.
In de Tweede Kamer.
Wanneer men zicli herinneren wil
ai wilde angst voor Rome, welke onze
verlichte laiidgeiioolcn dezen zoiner be
ving, de moederlijke zorgen voor en
de deernis met de grüole Ilerv. Kerk.
welke moderne heidenen indiedagen ten
toon spreidden, zal liet duidelijk zijn cn
lelijk bevonden worden, dat men de
vrijzinnige regcering enkele vragen dien
aangaande stelde en wel deze:
lo. Zal het ministerie voorstellen doen
de toeneming der macht van Rome,
rover tijdens de verkiezingen zoo
luide geklaagd werd, tegen te gaan?
Zullen gitzouderingsniaatregelen wor
den ingediend 0111 dc vrijheid en den
ooruitgang der Koomsch-Katholiekcn
2o. Is het kabinet voornemens het
erleenen van eene speciale bescherming
an de Hervormde kerk, bijvoorbeeld
door verliooging van bijdragen uit
's lands kas te bevorderen
3o. Welke meening is het ministerie
toegedaan omtrent de vraag of bij de
benoemingen op de godsdienstige ge
zindheid der candidate!! zal worden gelet?
Hanze-plannen.
Bij Kon. besluit is aan de Statuten
m „Dc Hanze", Bond van R. K. Ver-
cenigingen van den Handcldrijvcndcn
en Industrieelen Middenstand in het
Aartsbisdom Utrecht, de goedkeuring
Het hoofdbestuur der „Hanze" wil
een actie oj» touw zetten ter bevorde
ring van dc aansluiting der R. K. Mid
denstanders in diocesane vakorganisaties.
Een circulaire, ter propageering van dit
streven, zal binnenkort aan de aange
sloten bonden worden verzonden.
1 let hoofdbestuur besloot voorts de
aangesloten organisaties op te wekken
tot een krachtige gezamenlijke actie voor
ile „Utrechtsche motie" inzake dc on-
Ter bereiking van dit doel, zal tevens
door het hoofdbestuur eene vergadering
den uitgeschreven te Utrecht, voor
de besturen der Diocesane Hanzebon-
den in hel Aartsbisdom en in de bis
dommen Haarlem, Breda, Den Bosch
cn Roermond.
Hoek van Holland.
De Hoek van Holland, bij het reizend
publiek wel bekend, was tot nu toe een
verwaarloosd deel van de plattelands
gemeente Gravezande. De Tweede
Kamer heeft nu goed gevonden „den
Hoek" bij Rotterdam te voegen"
Deken Pastoor Fock werd te Amers
foort geboren den 20 Mei 1858 en is
sinds 1906 pastoor der parochie van
O. L. Vr. Hemelvaart.
Met ons, zullen alle Amersfoortscbe
Katholieken zich terecht verheugen over
de onderscheiding, welke den beminden
herder der O. L. Vr. Parochie te beurt
en we weten ons aller tolk, wan-
wij den wensch uiten, dat het Deken
Fock met Gods bijstand gegeven moge
zijn, zijn hoog ambt in lengte van dagen
waar te nemen, velen ten zegen. Moge
liij getuige zijn van frisch opbloeiend
Roomscli leven in alle parochiën van
zijn dekenaat
Agent v. d. Hanze-Bank,
- Naar men ons mededeelt, heeft de
lieer Th. J. F. Salcmink, agent van de
Hanzebank te dezer stede, wegens ver-
"rek naar elders, ontslag uit zijn functie
langevraagd.
Dit ontslag is hem door het Bestuur
ran de Hanze-Bank op de meest eer-
rolle wijze verleend met ingang van
15 November a.s.
Allen, die den ijver," de nauwgezet
heid en toewijding van den lieer Sale-
mink als agent van de Hanze-Bank
hebben leeren kennen, zullen het heen
gaan van dezen stillen werker betreuren.
Het zal voor zijn opvolger geen ge
makkelijke taak zijn den lieer Salemink,
die volgens getuigenis van liet Bestuur
de Hanze-Bank een der beste agen-
Plaatselijke Berichten.
AMERSFOORT.
Vrijdagavond, le laat om nog in
■lis vorig nummer op te nemen,, ont-
ingen wij de uiededceling, dat het Z,
1). 1-1. den Aartsbisschop behaagd had
te benoemen tot deken van het deke
naat Amersfoort, den Zeereerw. lieer
A. F. X. Fock, pastoor der parochie
rail O. I.. Vrouw Hemelvaart te dezer
itcilc.
Tot liet dekenaat Amersfoort bchoo-
:en de drie parochiën der stad Amers
foort en de parochiën Achtcveld, Baarn,
Barncveld, Blariciini, Ecnines, Hamers-
veld, Harderwijk. Hilversum, Hoogland,
Laren, Nijkerk. Pulten, Soest en f
Sinds liet overlijden van deken Mgr.
Henricus Blom, Kanunnik van hel Me-
trojiolitnan Kapittel en pastoor der pa-
ochie van St. Franc. Xav., alhier, w
le Deken van Amersfoort niet me
lier woonachtig.
K. S. A.
Vrijdag den 7den dezer werd in het
Patronaatsgebouw in de Elleboogsteeg
de vergadering gehouden van het Plaats.
Com. voor de Kath. Soc. Actie, welke
matig bezet was.
Om 8 uur opende de Voorzitter met
den christelijken groet, waarna dc no
tulen der vorige vergadering werden
gelezen en goedgekeurd. De heer M.
Groenestein die als afgevaardigde
den R. K. Volksbond voor de eerste
maal de vergadering bezocht, werd door
den voorzitter geïnstallcci 2.
Vervolgens werden de punten der
igenda voor de Vergadering van het
Dioc. comité, welke 17 dezer te Zwolle
zal gehouden worden, gelezen en bc-
sproken, waarna tot afgevaardigde naar
die vergadering werd gekozen de heer
W. G. Klomp. Daarna werd de begroo
ting van den Pcnningm. voorgelezen
die sloot in ontvangsten cn uitgaven
1"182,19s. Na toelichting op die
bcgrooting werd deze goedgekeurd.
Bij de rondvraag werd de wenschelijk-
hcid uitgesproken dat in ons plaatselijk
kath. blad uitvoeriger verslagen van
de raadsvergaderingen zouden wor
den geplaatst, omdat men om die ter
lezing te krijgen, zich anders zou moeten
wenden tot de neutrale bladen. Verder
werd opgemerkt dat het voor dc katho
lieken plicht was, ons kath, blad te
steunen door abonnementen en door
de j>!..atsing van advertentiën, waartoe
de neringdoende burgerij moest aan
gespoord worden.
Om half tien sloot de Voorzitter de
vergadering met den chr. groet.
FEUILLETON.
EEN VLAAMSCHE VERTELLING.
De vrouw van den vlaskooper Vc
beek verbleekte, toen bare dienst
meid haar aankondigde, dat zij ging
trouwenen zij had er wel reden toe
want er was geen meisje dat beter
liet vlas bewerkte dan Marie, die
onverwacht haren dienst opzegde.
„Met wien is het vroeg zij.
het niet, Jan den metselaar of
Piet den zandboer?"
„Met Piet," antwoordde Marie.
„Met Piet I" riep de meesteres
eenen dronkaard van de ergste se
En gij zoudt op de Hei gaan we
tusschen al dat slecht gespuis tusschen
beurzensnijders cn dieven. Wel Marie,
waar zijn uwe droeve zinnen?"
Die uitval maakte weinig indruk op
hel dienstmeisje. Zij wist, dat hare
meesteres niet uit belangstelling,
uit baatzucht sprak. „Op de Hei u
ook eerlijke lieden," antwoordde zij
kill in „l'iet's vader heeft daar zijn huis
je gebouwd, omdat hij daar den ge
meentegrond voor niets had. Ik ben
ook op de Hei geborenben ik
slechter om, juffrouw
„(iij zijt bij uwe ouders niet groot
gebracht," bemerkte de vlaskoopers-
vrouw.
Marie voelde zich gekwetst.
"aren mijne ouders gcene brave
lieden, die eerlijk hun brood wonni
vroeg zij en daar zij mei dadelijk
voord kreeg, ging ze voort
„Het is door lang bij vreemde i
iclien te zijn, dat men liet dienen i
le wordt. Ik verlang niets liever dan
n mijn eigen doen te komen, al
het ook met eenen zandboer."
Sen zandboerzei de meeste
ijl haar gelaat de bitterste spotter
nij uitdrukte „Gij moet weten, wat
iet, meisje, mij gaat hel niet aai
De vlaskooper kwam te huis.
an had goede zaken gedaan en
buitengewoon vroolijk uit.
„Vrouw," zeide hij, „onze Mari
goud waard. Wat zeg ik. goud?
moet ik zeggen. Hoe lang heeft
...j .rail die honderd stecneii vlas van
drie ncderlandsche poiuleil gewerkt?"
Imtrent veertien «lagen," antwoord
de, de vrouw „maar er was niet veel
aan te doenliet was goed gezwi
geld, zij moest het alleen nog wat glad
strijken eu op doen."
„Wij hebben liet tegen drie gulden
n steen van boer Willems, ilie ze
ker niets onder de markt zal afzetten,
gekregen," sprak de man „en ik heb
bet aan John den engelscliman legen
vier gulden verkocht.
Onze meid heeft voor ons
veeitien dagen honderd gulden verdiend.
„O die Marie, die Marie I zij heeft
ilechts de hand over het ruwste vla:
.e strijken, om het le doen blinken al:
zilver."
vrouw zuchtte.
i'at hebben we nu vroeg de man
„Gij hebt een gezichi, alsof er een on
geluk gebeurd ware. Heb ik beneden
den prijs verkocht
„Marie gaat trouwen," zei de echt-
moote.
„Dat zal niet gebeuren," riejj «Ie
vlaskooper.
„Walzij zou trouwen, die ondank-
ireGedenkt zij hot niet
wij haar voor ruim vijf jaren hebben
biiiiiciigenomen, gelijk zij washavc-
en zonder klcedercn dat wij haai
den stiel hebben geleerd
oj> bet punt zijn van forti
heengaan. Neen, lier zal niet gebeuren,
ik zal liet beletten, zoowaar ik Verbeek
:etEn «Ie vlashandelaur werd pur-
:r van verontwaardiging.
II.
De middelen die
gebruikte om Marie
plan te doen afzien
werksel gebleven. Hij had liet zacht
aardige meisje hare neilerige afkomst
cn hare vroegere armoede
hij had Piet den zandboer als een slechte
kerel en een zatla|> afgeschilderd. Marie
trouwde met Piet en zij gingen te zamci
oj» «le Hei wonen op die armoedig»
de vlashandelaar
van haar huwelijk:
wijk, waar de lceuien hutten 0|>rijzen,
gezaaid, zonder rang
schikking en zonder orde waar
zijne woning heeft opgeslagen, zonder
op de ilcugdclijkheid des gebouws le
rekenen, en alleen om onderdak t«
l'iet's vader, die zeer klein van ge
stalte was, lia«l waarschijnlijk niet ge
jacht. dat zijn zoon, zijn eenige erfge
naam. zoo rijzig zou opschieten, want
anders haddc hij de hul wel wat lioo-
ger gebouwd. Nu echter was de rieten
zoldering zoo laag. dat Piet er onder
gebogen ging en dat Marie nooit liet
toplicht durfde omhoog heffen, uit
■eeze liat het brooze gebouw vuur
oclit vatten.
In den beginne van haar huwelijk
as Marie zeer gelukkig. Piet reed alle
dagen met zijn paard naar de stad en
de man gedroeg zich als een waardig
echtgenoot, dat iedereen moest vergeten
dat llij vroeger een dronkaard was ge
weest. Marie bewerkte nu het vlas voor
haren ouden meester, in hare eigene wo
ning, per steen, en zoo wonnen man
en vrouw een schoonen stuiver, waar
van door de zorg van beiden iets werd
overgespaard.
Is liet niet jammer dat het meiische-
lijke geluk zoo broos is Op zekeren
scliooncn Junidag, juist liet belangrijk-
dhandel, ont
raad, die ccnigen lijd in Frankrijk had
doorgebracht, Marie's echtgenoot ging
er een paar uur mee uit, en zoo kreeg
hij weer den smaak van den jenever.
Nu bleef bij soms tot middernacht
met zijn zandventen weg, en wanneer
bij dan te huis kwam was de opbrengst
der koopwaar bijna gansch verteerd.
Het eenïg goed, dat er in den jenever-
drinker bleef, was, dat hij Marie nooit
mishandelde, en dat hij soms tranen
van leedwezen stortte, wanneer zijne
goede vrouw hem met liefderijlce woor
den zijn wangedrag afschilderde.
Zoo kon het niet blijven duren. De
meuschen rekenden Marie reeds redde
loos verloren. Zij ook verdiende uii
veel minder dan voorheen, want zij
had een kind te verzorgen haren eer
steling, een blond knaajije met rood
kleurige wangen en blauwe oogen een
schoon kind. dat de (dichters, indien er
ooit dichters langs de Hei hadden ge
reisd, een engeltje zouden genoemd
hebben. Neen. zoo kon bet niet lan
ger duren, aan dien toestond moest
een einde komen. Dag cn nacht was
Marie met zicll zelve in overleg, hoe
zij het moest aanloggen om Piet van
den drank te houden, en eindelijk kwam
zij tot een besluit.
(Wordt voortgezet.)
i »!e stad e
ud-kam
