f
Katholiek Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken.-
■■MM
DE EEMBODE
XXVIIIe Jaargang. No. 40. Vrijdag 21 Augustus 1914.
UITGAVE VAN DF. VEREENIGING DE EEMBODE TE AMERSFOORT.
Dit blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond.
Prijs per (Irlc maanden zestig cent. - Afzonderlijke nummer» drie cent.
Abonnementen kunnen eiken dag Ingaan, doch opzegging van abonnement moei ge
schieden vóór den aanvang van een nieuw kwartaal.
Kantoor en DrukkerijLangegracht 13, Amorifoort - Telefoon No. 314.
Billijke tarlevei
Alle mededeellngcn en advertentKn In Ie tendtn vóór Iwaall uur op den dag van ullglltc
Paus Pius X.
Onze II. Vader, Paus Pius X is na
eene kortstondige ongesteldheid in
luislus riep Zijn Stedehouder op
aarde, den Paus, tol 'Zich.
In wel tragische omstandigheden
neigde deze heilige grijsaard het moede
hoofd ter eeuwige ruste.
Onrust en woeling heving Europa
«Ie wereld siddert en beeft onder den
geweldigen oorlogsgeesel l in bloed
en tranen wordt hel grootc geluk der
volkeren. «Ie vrctlc gesmoord.
Wel pijnlijk moet den bemumolljken
grijsaard ill zijn laatste levensil.tgen ge
weest zijn hel schouwspel van 'l krijg-
I Eu
Hij. «Ie man «les vrede», moet
uier onzeglijk geleden hebben.
ilaar-
VVij, kinderen «Ier Katholieke Kerk,
verloren dan onzen Vader in C'hristus.
Droef gestemd en vol weemoed sla-
ren wij naar de Eeuwige Stad. en meer
«Imt ooil beseffen wij thans hoe vader
lijk zorgzaam hij. «Ie gevangene van
het Valieann, het heil en het geluk van
ons Zijne kinderen bevorderde met rus-
tcloozen ijver en onbezweken kracht.
Dankbaai
Pal
sclmtbai
iiefde gaf en hoe hij. voorgelicht «looi
den li. (leest, die maatregelen trof,
welke godsdienstzin en deugd in alle
rangen en standen deden opbloeien trots
rondwarend ongeloof en twijfelzucht)
Want wel zegenrijk was zijn roem-
il po
icnat.
En «Ie historicus zal het boekstaven
hoe onder de leiding en hel bestuur
van «lezen vromen, nederigen grijsaard
liet godsdienstig leven als verjeugdigd
Als een ignis urdens, een brandend
vuur doorgloeide hem «Ie liefde Gods
en deze vuurgloed bestraalde «Ie wereld
en verdreef in veel kringen liet koude
indifferentisme. «Ie ijzige onverschillig
heid viior hel hoogcrc. Hij dceil veler
Christus en Iciilde «Ie zielen met vaste
hand naar Imre bestemmingden Memel.
Alles
zijn h
herstellen i
taak.
Christ
s. 't was
Eii al zijne a|Kist<ilische zi'iiilluieveii
en allocuties a.leni.leii ste< «|s «lien geest
van ijver vuoi liet herstel van Christus'
heersclinp|«ij in de wereld.
Met scherpen blik doorschouwde hij
den nood «Ier lijden en wel droef voor
zijn vota- Gods eer brandend harte was
liet te ervaren hoe onverschilligheid,
baatzucht en twijfel afbreuk deden aan
vromen godsdienstzin en deugd.
De 11. Kerk had dezen Paus noodig
en God heeft haar hem geschonken,
die in zijn zcndbric! Singulari «piadani
.verklaarde De meest heilige van mijne
(dichten is daarnaar te streven en dat
te bereiken, «lat «Ie Katholieke leer be
waard blijvc in al haar ongerepte zui
verheid eil op geen enkele manier le
gc«loogen, «lat het Geloof in gevaar
worde gebracht."
Om de wereld op te hctfcii. die in
«lieji verval van recht en zeden ter-neer
lag, ving hij aan «1e. Kerk te verjongen,
ijverend voor strenge tucht in «Ie leer.
Velen zijner schapen dreigden ten
prooi te vallen ami modernistische
dwalingen een verslappende lauwheid,
een zich soepel buigen voor wat men
«len tijdgeest noemde was veler ken
merkende eigenschap.
Sociale instellingen en organisaties
dreigden tc kwijnen oiuler den invloed
van valsche l>cgri|)|icn en misse in-
Met vaste hand regecrcnd, doelbe
wust handelend in alles, was 't ken
merkende van zijn pontificaathet
doorvoeren der Katholieke idee in alles,
overal en altijd.
De II. Vailcr was geen man van
schipperen en toegeven. I lij eischic «lc
doorvoering «Ier Katholieke principen
o|> elk gebied, volledig en zonder
terughouding.
Van hem ontvingen wij geloofsmoed
en strijdenslust. Van zijne lippen vingen
we woorden vul wijsheid op.
Door zijne decreten over de veel
vuldige of dagelijksche II. Communie
bevcihgiie hij onnoemlijk velen tegen
«Ie smetstof van valnchc leering en
wuft zingenot.
Als bloeiende ranken om 's Moeren
Memclsch Gastmaal ordende hij de
onschuldige jeugd aan Meuren liel.le-
«lisch en als Paus «Ier II. Eucharistie
zal hij blijven voortleven in datikbnre
herinnering van milliociien Katholieken,
XogmaaUzijn ponlilic.ial viel in een
der meest merkwaardige tijdperken,
een der meest belangrijke tevens, welke
wij in den loo|> «Ier eeuwen kunnen
naspeuren ontwikkeling, her- en ver
vorming, wctcnsc!i.-i|i|)clijk onderzoek,
artistiek leven, geheel gewijzigde eco
nomische verhoudingen, beweging der
geesten, zoekend nieuwe banen, oischend
nieuwe |>roefiicmingcn. wijzend nieuwe
gezichtspunten.
En daar stond hij jarenlang, de
Paus o|> de hoogte, waarop hij door
God werd gesteld, en zijn blik over
zag het gewoel van den strijd, en zijn
stem weerklonk langs de aarde, be
moedigend, waarschuwend, bestraffend,
aanvurend vooral lot een krachtinspan
ning, die liet behoud, liet veroveren
der edelste goederen voor de mcnscli-
lieid gold.
De Vader, dien wij allen zoo lief
hadden, ging dan henen, betreurd over
geheel de wereld, en in de weidsche
basilieken en kathedralen, zoowel als
in «ie nederige bedehuizen en dorps
kerkjes, onder den reuzcnkoepel van
St. i'ieler, zoowel als in liet eenvoudige
kapelletje, verloren in «Ie Pampa's,
rijze thans een hartelijk gebed tol Oud
oji voor de rust zijner ziel:
lieer, geef hem de eeuwige rust en
het eeuwige licht verlichte hein.
De levensgang van den
ontslapen Paus.
IV II. Vader werd geboren .„teen-
rel.l
mug het volgende niel.ll
s X (Jozel Sarto; werd in «lil hui
'Men Juni 1811 j der we
hier
dat
«le heilige nederigheid nu
tte grootheid en macht wei
«Ie IK
te bet
IV ..««Ier van «len Paus was Gin-
bode ecu halve lire daags verdiende,
waarbij dan nog enkele inkomsten kwa
men van het lapje grond, waarop hij
een koe hield. De mociler van «len
Paus heette Margheriia Sans.m en was
zij had door naaien in haar «uulerhoiKl
leereu voorzien.
lil 1833 werd liet huwelijk van
's Pausen ouders voltrokken. I'ien kin
deren ontsproten aan dien echt, waar
van de oudste, in 1834 en de jongste,
I852 Jf"-'boren, vroeg
Pin
X
ede i
2 Juni 1835 aanschouwde Mij het ié-
venslicht. Hij het Doopsel ontving Mij
de namen van Jozef, Melchior.
De kleine „Bcppo" zooals zijn mooier
liem m zijn jeugd noemde, ontving liet
eerste onderricht bij den dorpsleeraar.
Deze. zoowel als Ricse's pastoor, be
merkte alias wat wonderbaren aanleg
de jonge knaii|> toonde, wiens hoofd
vreugde liet was de M, Mis te mogen
dienen of t<; studeeren.
Met Pasehen 18-P> ontving Jozef in
zijn jiarochickcrk de Iste II.ommunie
i-n later het M. Vormsel.
Wijl liet gewoon «lorpsomlerricht tc
Kiese geen hnogc vlucht nam, besloot
de pastoor Jozef privaat onderricht te
geven en voor te bereiden voor de
eerste klasse van het gymnasium.
Jozef verdubbelde zoo mogelijk zijn
ijver en onlwikkchlc zooveel aanleg,
«lat «Ie pastoor hem spoedig voor het
toelatingsexamen durfde laten «pgaan.
Zijn leerling slaagde schitterend.
Jozef ging toen naar het gymnasium 1
te i-telfraiieo, waarheen hij dagelijks -
zich tc voet moest begeven, of later
samen met zijn broertje Angelus in I
i-i-i ezelkarretjc, door den vader daartoe
aangeschaft,
De rapporten luidden omtrent Jozef
altijd voortreffelijk en liet werd den
liastoor meer en meet duidelijk, dat
«Ie knaap niet tot een dorpsarbeider
ol' ambachtsman, maar lot iets grooters
zou opgroeien.
En ook Jozel zeil had hoogcrc ver
hingen» hij voelde een dringende roe-
|iing lot het priesterschap.
Aan liet Seminarie te Padua was een
stichting om ecnigc jongelingen kos
teloos te laten studeeren.
Een warme aanbeveling van zijn
pastour, onder overlegging van de ge
tuigenissen omtrent Jozef Sarto's talcn-
ten, w.is meer dan toereikend een kar
dinaal te bewegen om den jeugdigen
Sarto voort tc helpen.
Midden September 1850 trad de 13-
jarige Jozef Sorto in liet Seminarie
van Padua.
Men had den kwci-kcling reeds zoo
ver voorbereid, dat hij terstond de derde
klas kon beginnen.
De jonge student was in den regel
de eerste zijner khisgenootcn en ver
wierf «Ie meest schitterende getuig
schriften. -
Maar, ofschoon hij in alle oefenin
gen van godvrucht, iedereen lot voor
beeld strekte, was Jozef een echte
jongen ook. die aan alle vermaken en
spelen naar hartelust deelnam. Gelukkig
en vol vreugile verliepen zoo 'sPausen
jeugdjaren, die alleen verduisterd wer
den «luor «len «lood van zijn vader in 185'.'.
Den 1 Soit September 1858 brak de
groote «lag der H. Priesterwijding aan,
hein toegediend door den bisschop
Enkele «lagen, nadat de jonge priester
te Kiese zijn eerste plechtige II. Mis
h ul opgedragen. ontving hij zijn benoe
ming lol kajielaan van een dor|H>pecnigc
uren abstain) van zijn geboorteplaat»
gelegen. Een zijner zusters, K»sa, kwam
•la.» .«Is huishoudster bij hem wonen.
Spoedig had hij de liefde van zijn
parochianen gewonnen. De zielzorg be
hartigde hij met onverdroten ijver; zijn
predikaties nukken; voor zieken en
armen toonde hij zich een vader
maar tevens stelde hij ook belang m
maatschappelijke aangelegenheden der
inwoner» en schuwde hun gepaste ver
maken niet. Mij bevorderde de algemeene
ontwikkeling en met name de kerkzang,
was een bijzonder voorwerp zijner be
lli Juin 18o7 ontving kapelaan Sarto
zijn benoeming tot pastoor le Salzano,
een ilorp bij Vcnctii'.
Die benoeming was een belangrijke
promotie. Met bleek spoedig, dat hij
was bcgaafil met buitengewone hoeda
nigheden. Zijn zielenijver strekte zich uit
Kit ver bulten hel kerkgebouw eu de
armen en hjilindcn mochten zich weer
■>p bizondere wijze in zijn opofferende
liefde verheugen. Vooral bleek dit toen
een eholcra-i'pidi'inii' liet dorp teisterde
en «le pastoor zich nauwelijks ecnigc
rust gunde te midden zijner zorgen voor
«Ie getroffenen. Niet slechts bood hij
hun zijn geestelijke hulp, maar hij stond
hun ook stoffelijk ter zijde, en bracht
met eigen haml verpleging en steun.
In 1876 werd de toen 40-jarige pastoor
tol hoogcrc waardigheden geroepen,
door de benoeming tot domheer van
l'reviso en later tol vicaris-generaal van
het diocees.
In 1882 werd hij tot vicaris-capitularis
gekozen en bestuurde als zoodanig het
diocees Treviso langer «lan een half jaar.
tot een nieuwe bisschop gekozen was.
In 1884 kwam de bisschopszetel van
Mantua vacant.
Er was daar een man noodig, die aan
godsvrucht en zielenijver groote beza-
«hgdheid paarde en besturen kon
met vaste hand. Leo XIII raadpleegde
de kanlinalen over den domheer van
l'reviso, dien hij in 1880 bij een bezoek
had leeren waardeeren, en weldra was
kanunnik Sarto bisschop van Mantua.
Me nieuwe kerkvoogd wist noodigc
hervormingen «loor te voeren en nam
zelfs gedurende ccnigcn tijd een voor
naam deel van het liooger onderricht
der seminaristen voor zijn eigen reke
ning. Bij deze maatregelen voegde hij
andere, die niet minder noodig waren.
De godsdienstplichten bleken ver
waarloosd te worden en de geestelijk
heid gat'bhjken van tekort aan zielenijver.
Mgr. Sarto ging zelf preeken. zelf
blcchthooren. zelf den catechismus on-
derwijze». Mij zorgde er voor, «lat de
geestelijkheid al datgene deed, wat voor
«ie vervulling liarcr gewichtige laak
nooilig was; dat zij conferenties hield
en retraites, en vuurde allen door zijn
voorbeeld aan.
Dok toonde de bisschop den invloed
der pers op prils te steden en stichtte
hij in do hoofdplaats van zijn diocees
een blad dat de goede beginselen met
moed verdedigde, terwijl hij eveneens
het katholieke vercenigingsteven, vooral
onder de arbeiders, aankweekte.
De vruchten van «lezen zegenrijken
arbeid, waarbij de bisschop steeds allen
tot voorbeeld was, bleven niet uit.
Tot hooger taak en waardigheid was
Mgr. Sarto verkozen. De patriarchale
zetel van Venetit' kwam vacant en
dadelijk was het oog van Paus Leo
XIII. «lie den bisschop van Mantua
lintl leeren waardeeren, op hem gericht.
Om Mgr. Sarto's aanzien te verhoo-
gen. nam Leo XIII hem in Juli 1813
op in het H. College «Ier kardinalen.
Drie dagen later volgde zijn benoe
ming tot patriarch van Ycnetiü.
Eerst einde November 1814 deed de
kardinaal zijn |>lechtigcn intocht in Vc-
nclil.', waar hij terstond met apostoli
sche kracht «Ie hem toevertrouwde be
langen ter harte nam.
Met groote geestelijke werk tc Man
tua begonnen, zette de |iatriarcli met
gelijke energie en onvcrmiiidcr<lcn zie
lenijver iu Vcnotic voorthij |>reekte.
hoonlc biecht, vormde, hield visitalie-
Hier, gelijk te Mantua, ilrong hij aan
op godsdienstonderwijs voor groot en
Itlcln.
Toespraken en herderlijke brieven
volgden elkander op en ook hier be-
diemle de kerkvoogd zich vooral van
het vereenlglngslevcn en van de |iers,
om de godsdienstige en sociale be
langen te dienen.
Dank zij «Ie bemoeiingen van den
|iatriarch werd dc eenheid onder «le
katholieken hersteld en herwonnen zij
«Ie leiding van het openbaar leven.
De Katholieke Per» vond in den jia-
triareh zulk een vurig beschermer, «lat
«leze, toen zijn blad oen» met lïtiacicelc
inoeilijklicdeti te worstelen kreeg, ver
klaarde, «lal hij liever de sieraden zijner
wanrdigheid zou willen verknopen, «lan
«lulden, «lat het blad zou ten gronde
gaan.
Voor zich zelt bleef hij allij«l uiterst
sober, steeds «Ie armen gedenkende
en ongemerkt gevende wat hij geven
kon. Maar ecnerzijds v««l mildheid «Ie
chnritas beoefenende, ijverde hij van «len
anderen kant voor «Ie bevordering «Ier
volkswelvaart, door liet oprichten van
boerenleenbanken, spaarkassen en meer
andere sociale instellingen.
"Jok het woningvraagstuk had zijn
belangstelling. Dank zij zijn invloed
werd menige gezonde woning voor
den arbeider gebouwd, De werkzaam-
held, het doorzicht en volhardingsver
mogen van den tockomstigen Paus
strekten zich over alle maatschappe
lijke behoeften uit.
Kardinaal Sarto's inkomen was ge
ring en vond voor een groot deel «len
weg naar de armen. Daarmee niet te
vreden, moesten zijn zusters het linnen
achter slot bewaren, anders verdween
het zeker bij den armen.
Geen wonder, dat dc eenvoudige
Kerkvorst buitengewoon was gezien,
Op zijn dagelijksche wandeling bracht
men liem dikwijls geestdriftige ovaties,
waaraan hij zich na «len zegen dade
lijk ontt'ok.
Den 20sten Juli 1903 was Paus
Leo gestorven en kort dnarnn vertrok
kurdinacl Sarto naar Komc.
De voorzitter der werklieden zei aan
het station len afscheid „Wij zullen
L' niet terugzien, wijl God U tot een
hooger ambt heeft geroepen". Doch
mgr. Sarto hechtte aan die woorden
weinig waarde. Hij rekende er zoo
weinig op. Paus te worden, dat hij ver
trok met een rciourbiljet.
Te Rome nam hij zijn intrek in hel
Lombardisch College aan welks Rec
tor hij vooraf had geschreven geen on
kosten voor hem te maken wijl hij
toch reeds diep bij hem in schulden stak.
Den 31 Juli werd dc plechtige H.
Mis van den H. Geest gelezen, waar
onder 61 kardinalen uit de hand van
den kardinaal-camerlengo dc H. Com
munie ontvingen. Des anderen daags
begonnen dc stemmingen, en telkens
stonden tienduizenden op het St. Pie
tersplein In spanning, of dc rook van
het verbranden der stembriefjes al dan
niet zou opstijgen. In zeven stemmin
gen was de keuze beslist.
De Fransche kardinalen waren eerst
allen voor Rumpolla. en dit tc meer,
omdat Sarto, «le ecnigc, dien zij ge
polst hadden, hun in het Latijn tc
woord stond. „Als gij geen Franseh
spreekt", merkte kardinaal Lecot oji,
„kunt gij geen Paus zijn." „God zij
dank'', antwoordde Sarto.
De keuze liep dan ook eerst tus-
schcn kardinaal Rampolln, oud-staats
secretaris, en Gotti. prefect der Propa
ganda; «loch na de derde stemming
hing de keuze reeds tusschen Knmpol-
la en Sarto.
Vol ontroering stonil dc ootmoedige
kardinaal op en zei„Ik bid u, Broe
ders, ziet van mij afl Ik ben niet wanr-
iltg noch berekend op die verantwoor-
,.l leze bescheiden woorilcn liadilcn
echter ecu omgekeerde uitwerking."
vciliaalde later kardinaal Gibbon», „en
trokken juist «Ie aandacht van het con-
claal «les lc meer op hem."
En ten slotte ging «Ie meerderheid
«Ier stemmen oji kardinaal Sarto over.
Zoudrn «Ie vcrelschtc tw.ee tierde «Ier
stemmen zich op kanlinaal Sarto ver-
cciiigd had. begaf de kardinaal-deken
zich tot den koorstoel van hem en
vroeg„Aanvaardt gij uwe verkiezing
lot Paus?"
Mgr. Sarto was douilshlcck en diep
ontroerd zuchtte hij„Ik heb God ge
beden «lezen kelk valt mij tc nemen,
maar Zijn Wil geschiede I Ik neem liet
„Moe wilt gij genoemd worden:"
vroeg de kardinaal-deken.
En het antwooid was „Plus X, ter
herinnering aan de M. Pausen van dien
naam, die zoo moedig streden voor dc
kerk."
Midderwijl stond buiten op het St.
Pietersplein in weerwil van «Ie blake
rende Augustuszon, eene onnfzicnbare
menigte in gespannen afwachting.
Daar werd een loggia boven den
hoofdingang geopend en na enkele
minuten verschijnt kardinaal Mncclti, en
onder doodsche stilte zegt hij „Ik
verkondig l' een groot^ blijdschap wij