Speciale condities r; Landbouw Advertentieblad Katholiek Nieuws- Omstreken. vóór Amersfoort en NI Centrale Crediet- en Landbouwbank KantoorLangegracht 28, Amersfoort - Telefoon No. 314. Verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag. Prijs per drie maanden zestig cent; voor buiten Amersfoort verhoogd met vijf cent voor incassokosten. Afzonderlijke nummers vijf cent per exemplaar. Abonnementen kunnen elke weck ingaan, doch opzegging van abonnement moet geschieden vóór den aan vang van een nieuw kwartaal. 31ste Jaargang. Vrijdag 26 Oct. 1917. No. 60. Advertentiën: Prijs per regel 12'/2 ct., met bewijsnummer. Voor incassa wordt vijf cent per maand-nota in rekening gebracht. Biilijke tarieven bij geregeld adverteeren. Adveitentiër. moeten Dinsdag-of Vrijdagmorgen vóór elf uur ten Kantore van De Ecmbode worden bezorgd. Mededeelingcn, ingezonden stukken en advertentiën te zenden aan de Directie van.De Eembode., Langcfarht 28, Amersfoort. J. B. SCHEUER AMERSFOORT. Langegracht 32 - Telefoon 254. Administratie- en Effectenkantoor. liffcclen, Verzilveren van Coupons. Sluiten vau pro- Kantoor geopend van 93 uur. Wijsbegeerte. „Geloof en Wetenschap", dc verv:- niging, die in de wintermaanden gere geld hare leden samenroept om door voordrachten van godsdienstige» en wctcnschappclijkcn aard mede le wer ken tol ontwikkeling, tot verdieping van w.ire kennis op 't punt van geloovcn en weten in de ruimste betcckenia dier begrippen, organiseerde voor het sei zoen 1917—1918 een cursus in dc wijsbegeerte. De '/.eereerw. Zecrgel, heet Or. J. Hoogveld, prof. in do Thomistische wijsbegeerte aan het Seminarie Cutcm- borg, bekend oin zijn boeken over Henri Hergson en, zijne inleiding op dc Tho mistische wijsbegeerte en andere vvij;- gccrigc werken, zal in een tiental lessen dit j v.ir eene inleiding geven op de wijsbegeerte, en het ligt in rijn voor nemen het volgende jaar hier rijn onder wijs voort te zetten. Wat toch Geloof en Wetenschap be wogen heeft, een cursus in wijsbegeerte tc openen? Was het niet een logisch gevolg van dc reeds la' g er kende noodzakelijkheid, dat 'r. meiisclitn geest wil hij hoog opstijgen naar het Zonnelicht der Waarheid; rónd rr gevaar neer te vallen i:i dc duistere afgron den van het stoffelijke, leert zijn d -nk- en geestkracht te gebruiken Dc mcri8ch is n:e'r;ch door zijn rede lijke sicl. H'»e juister de vermogen;, van 'b meu&chcn ziel, versland en wil in werk worden gesteld, des te zekerder komt tie mensch zijne hooge bestem ming en zijn levensdoel nabij. Van alle menschelijkc werken zegt St. Thomas is hol eerste beginsel de rede h> l geluk bestaat in de blijdschap over de waarheid waar de ni'lisch zicli aan moge wijden, de wijsheid te leeren kennen overtreft alles in volkomenheid, verhevenheid, nut en geneugtedo waarheid moet het laatste doel van geheel dc wereld zijn. En nil, meer dan vroeger, do drang naar ontwikkeling zich uit, nu donr 'i kostbaar instituut, de R. K. op. nbarc leeszaal en bibliotheek, de ontwikkeling van ons Kooinsche volk nog meer werd aangemoedigd en bevorderd, was het een ciscli van onverbiddelijke logica, don menscheljjken geest to richten. Het menschclijk veratand. is niet slechts tol ontvangen geschikt, alleen op te nemen wat door dc zintuigen tot ons komt, maar veeleer behoort tot het verstand een zeer werkzaam ver mogen, waardoor wij uit het bijzondere, bijkomende en veranderlijke tot de ken nis var. het algcmccnc, het wezen, het blijvende voortgaandc denkbeelden zijn, bestaan, oorzaak, gevolg ontelbare andere verwerven en midden in de wisselvalligheid verplaatst, vele waarheden eene on verander- wetenschap bezitten. Het vermogen beginsel is hier het verstand, de zinnelijke waarneming het uitganspunt. Zlctdaar wat bewoog een cursus in wijsbegeerte tc openen. philosophic of wijsbe geerte In den allerwjjdsten zin, zegt prof. Dr. Bcijsscns, bctcokcnt zij de samen vatting van alle menschelijkc wijsheid of wetenschap. In wijderen zin betei- kent het woord de hoogeru theoretische >f zuiver wetenschappelijke behandeling 'au lederen tak van wetenschap. In .(rikten zin d.i. nis afzor.Jcrlijkc wcien- icliap is de wijsbegeeitc de natuur lijke keur is der dingen in hun laatste aken en diepste gronden. Wat ingen i Je i wetenschappen haar taak hebben vol bracht, in het waarnemen van uiterlijke etc verschijnselen (olgenr>cli8pp.::> tgcbreidhcidï daar begint het ge bied il-.r wijsbegeerte in strikten zin. die derhalve do wetenschap is van het ovciizinncüjkc (metaphyiiscla- -dewe inschap die dc dingen onder hun meest Igcinccne opzichten, in hun diepste en latstc gronden doorvorscht. de incest Igcmecnc beginselen en betrekkingen ei dingen tracht tc bepalen, en tot in diepste diepte van al wat is, voor onver mogelijk, tracht door tc (hingen. Paus Leo XIII scli eef„D.tar vn zu'. Icn ook dc natuurkundige wetenschap- die titan» zoozeer op prijs worden ld en door zoovele schoone uit-, vindingen alom zuHFwcn buitengewone ndeting wekken, bij hel herstel i'.-: wijsbegeerte der ouden, niet i geen nadeel, maar veel steun n. Want oin iiaar niet vrucht re •uen en tot haren vooruitgang bij te dragen is de studie der Liter, n de beschouwing der natuur niet vol doende maar als de feiten va astaan, mort men hocger klimmen, cn zich v.. vrdig toeleggen om de natuur der ich v.iK-lijko dingen te lemen kennen en Ie wetten op te sporen, waaraan zij vhoorzamen en de beginselen waaruit iiinnc Orde, dc eenheid in de verscliei- lenheid, en de onderlinge verwantschap lij liet verschil voortspiuiten. Bij deze insporingen zal de scholastieke wijs begeerte vjci kracht, licht cn jtti'. i r.an- bicngen mits zij verstandig onder wezen prdt". De bijzondere wetenschappe i voeren allen vanzelf op naai het gebied der wijsbegeerte. Ten slotte sloolcn zij al- van zelf op dc algemeens vragen, het diepste wezen der dingen raken, irop zij hunne waarnemingen cn proeven hebben gegrond, maar dat zelf or waarneming en proefondervindelijk dei zoek gesloten is, bv.: Wat is stof, wat is werking Wat 'S leven, wat is kennen, denken cn voelen Wat is zijn Het antwoord op die vragen moet de wijsbegeerte geven. Wijsbegeerte is theoretisch of prac- tiscli naarmate liet de dingen in zich en op zicli 'zelve beschouw!,'of 's nien- schen werkzaamheid onder de mees! algcmccnc opzichten der dingen neemt. De theoretische wijsbegeerte handelt Cosmologic of natuurphilosophie psychologie of ziclclevenpbilosophie, Criteriologic middel om 't écoc ding van liet andeic te onderscheiden, Meta physics generalis, ontologie, algemeene metaphyaica, Theodicee of natuurlijke Godsleer. De praclischc wijsbegeerte handelt Logica of dcnkleer of redeneerkunde, Ethica of natuurlijke zcdclccr, Aesthe tics Ol kunstphilosophie. De wijsbegeerte spreekt in alle weten schappen liet laatste woord. Dc bij zondere.wetenschappen geven meer een nadere bepaling van een of ander voorwerp, maar blijven in eigen be perkten kring opgesloten cn worden lol de uiterlijk waarneembare verschijn selen beperkt, de wijsbegeerte daaren tegen spreekt over den eigenlijken grond waarop al het waarneembare rust. De wijsbegeerte spreekt mede in dc godgeleerdheid, maar godgeleerdheid en wijsbegeerte spreken over de geloofs leer up eigen wijze en hebben eigen standpunt. Zoo zal de wijsbegeerte om redenen .aan de natuur ontleend opstij gen lot God, aller dingen oorzaak en (hopsten grond dc godgeleerdheid om de duidelijke uitspraak der openbaring. En evenmin als dc geloofsleer op het uit sluitend gebied der menschelijkc weten schap veroorlovc zich de wijsbeg -triede rechter te zijn op het uitsluitend gebied der openbaring, waartoe al de my: hjjoren, die boven 's menschcn verheven zijn, en die door de open baring alleen ons bekend zijn met de hoogste zekerheid, hoewel zij niet be grepen worden. De zekerheid des ge- tools op Gods onfeilbaarheid, is voor de mensciielijiie wetenschap het licht dat hein voir afdwaling behoedtj en den weg wijst om de waarheid tc Maar al bewijst de rede, van God, dat „Hij niet verre is van een iegelijk onzer", zij weet tevens, dat God een verborgen God is, cn dat door liet na tuurlijke licht des verstand», de Onzicht bare alleen uit dc werken verstaan cn gekend wordt. „Bezwaard aldus Boiitius door onze lichamelijke bedeifelijkheid kan de natuurlijke blik van 's menschcn verstand zich niet vestigen op der waar heid eerste lichtbron, waarin alle dingen zeer kenbaar zijn; dus moet onze na tuurlijke denkkracht van het uitwerksel tot dc oorzaak van dc schepselen to God gaan. In God is alle waarheid ééi maar God is oneindig, dc mctisch [eindig; dus bestaat er voor i stand, zegt S. Th., een hoogete orde waarheden, verborgen in hei God. Het stoutste genie moge als arend zich verheffen, de afstand zon van Gods wezen blijft oneindig al verkondigen de schepselen, dat God bestaat, zij kunnen ons de luister Zijner oneindige zelfstandigheid niet onthullen. God alleen kan ons de ge- :imen kenbaar makcu en als God ze inbaar maakt is er evidentie van ge loofwaardigheid. Ik heb met een enkel woord willen verkennen het terrein waarop os wijs begeerte zich beweegt. Mogen de lessen door prof. Dr. Hoog :id re Amersfoort te geven, zich i'; grootc belangstelling verheugen niet al leen vau de leden, maar ook ver daar buiten bij de vele zoekenden, wijsgcerig aangclegden, die zich aan allebei stei ls van wijsbegeerte vasthechten, zon- ir ooit de scholastieke wijsbegeerte hebben beoefend. Moge G. en W. door dezen cursus de grondslag hebben gelegd voor een Katholieke volksuniversiteit, die allen. inzonderheid Amcrsfoorts Katho lieken blijvend zal bezielen inet een Iele helde voor de Waarheid. Kap. C. VAN DIJK. Binnenlandscha Berichten. - In de Tweede Kamer verklaarde de limsler van Builenlandschc Zaken Dc Engclschc Regeering heeft ge- eischl, «lal dc Nederl. regeering dc doorvoer van Duitsch grint geheel zal •vtten op straffe van ontzegging den Ned. handel van het gebruik der Britsclic kabels, welk gebruik zij bij wijze van gunst tot wedcropzeggens to: gestaan. Tegen bedoelde, weinig welwillende poging van diuk op haar uit te oefenen is de regeering opgekomen, tot dusver evenwel zonder uitwerking. De r.-gcering zou sliiji! achten met hare waardig- l-4i«id, in strijd ook met het beginsel in haic verhouding tot a" oorlogvoerende paitijen onwiikb: heeft vastgehouden en vasthouden z zij door cen-gcilei pressie v dier partijen zich liet afbrengen een plicht dien zij krachtens be ide verdragen tegenover een aa partij te vervullen heeft. Dc regeering vertrouwt, dat deze hare houding ii mit'g de volksvertegenwoordiging e geheele Nedcilandsche volk. n liet AMERSFOORT, SOEST, Langegracht 8. Tel. Int. 363. Van Weedeetr- 206, Tel. Int. 6. Telegramadres „Credo". Safe Deposit. taUHMMM nomiicbc nood in Int binnenland dcr- slijmt. Rusland is een uitgestrekt en het vocdingsvraagstuk baart regeering pijnlijke zorgen. Kan de ïcli v.in broed alleer. al mociiijk dc geheele rcpubliik, En daartoe behoeft hij arbeidskrachten, die hij aan het front moet onttrekken. In Vlaanderen drongen ds Duit- schets den vijand dooreen tegenaan val bijna geheel uu -Ie in dc afweerzóne nog bezette strook. c Franschen begonnen in twee □oorden v Vauxvillon. Dc zich mor- 'i "licvigeu, wi«se!vailigen strijd, riorgens vroeg tegen door het 1'ra- selier, -.tuitten i p krachtigen 'n' l iet 'voorii't. HiA gelukte cc'si i lat Gemengde Berichten. Oorlogsberichten. Na de gelukkig geslaagde en met grootc vooitvaierdheid uitgevoerde operatics op den Ocsel-archipel, hebben de Duitschcrs een landings-expeditie op dr Esllandsche kust ontscheept. Zoowef infanterie als cavalerie wer- :n aan wal gezet, en dc Russische kustbewaking werd verdreven. Dc weg voor dc Duitschc legers van Riga landinwaarts, in de richting van Petrograd, is thans aanmerkelijk verkort. Een front-uitbreiding is voor de Ru»- m praciisch onuitvoerbaar nu dc eco- panlserde Automobielen ondersteunde aanval van veischc F.-a-,nclic striji kraclr.cn. oin in de Duitiche stel Inge door tc dringen. Daardoor werden dc hier lu-schen gelegen stellingen onhoudbaar. Bij In terugtrekken der troepen moesten z batterijen in dc lucht laten vliegen c Fianschcn achtervolgden hcvij insclic berichten geven natuurlijk nieuws over dezen gejla.a aanval, die voor dc Duitscheis ipgclukkig atlicp. Aan 't Itali:.3nschc front gaa Duitschcrs nu ook een v.-o-rdje spreken. Grootc t-.vpenmazsa's daar heen gezonden cn bij uc ,c aanvallen leden de Italianen cn verliezen, lu dcdag 10.000 nr.n ian krijgsgevangenen. ;gen niet eenige „overzetters" Hol- la-idsch grondgebied te bereiken nabij Eindhoven. Reeds waren eenige der vluchtelingen op Hollandschen bodem, toen een der nog aan de andere zijde staande vlucli- telingen den draad aanraakte. Op het zelfde oogenblik werd hij met drie zijner kameraden, die hem bij de schouders vasthielden, gedood. Onmiddellijk werden de drie van den draad verwijderd, doch alle levenstee- n waren geweken. De vierde -.t aan den draad blijven hangen, daar de Duitschcrs reeds nabij waren. vee waren broeder», wier moeder ach: dagen geleden gestorven is. Een d-.r dooden is afkomstig uit Noord- Frankrijk. De andere drie zijn uit Brussel. Ter stadswaag te Alkmaar is een partij van ongeveer 300,000 kilo kaas gewogen. Deze kaas was verkocht legen t 55 a i 57 per 50 kilo. Te Ivniner-Compasciim is liet lijk opgehaald van een grenswachlsoldaat niet «cn messteek in den rug. Tc Dicumel is algebrand de hof stede met twee aaagreuzendc schuren van de wed. van de» Berg. Er is wei nig gered ongeveer 100,«XX) pond hooi en ten achita! wagens verbranden Door alle drankbestrijdersveieeni- giugcn is het besluit genomen aan de Regeering te «ragen de alcobnlfabri- cagc uit voedingsmiddelen en hel ko len v. ib: nik voor de alcuholinduslric temt, brengen tot dc» kleinst mope- lijkcn ui.uiig, hetzij door verbod v nschc- 's Nachts beproefden acht vluclite- iljk gcbru'k, hetzij door een strikt peisou: lijk stelsel var. rantsocnccring van ilcoholhoudende draaken. 1 evens om een beroep te doen op lu't Nederlandschc volk om in deze lijden li< t gebruik van alcoholhoudende dranken geheel na te Uien. mes de meer dan 125000 leden die vcrcenigingea wordt een krachtige agitatie in het geheel.: land lereid out de verspilling van voc- tuffen voor de vervaardiging van schadelijke genotmiddelen te doen ein digen. 11 Di Miililinsse van llfisliit Zij braken het katholieke kerkje var Sghellingwoude af, en gcbiuikten «h steoncn cn liet puin, om door di zwaarte daarvan «ie schepen in di diepte tc laten wegzakken. Tot zelfs de graven der dooden werden niet ontzien. Men brak' ze open en gebruikte de zerken voor hetzelfde doel. Herhaaldelijk vielen er grootc cn kleine schermutselingen op de 'Zuider zee en den Diemerdijk voor. Ook op liet Haarlemmermeer hadden dergelijke pogingen van weerszijden plants. 2ccr begrijpelijk is het nu. d..t in de stad Amsterdam, dc toevoer van levens middelen van alle kanten oiimogJji of hoogst moeilijk en gevaarlijk was Het gevolg hiervan was dan ook, dat dc' prijzen dier levensmiddelen, v< namelijk van zuivel buitengewoon h. De minder in anrdsche goederen be doelde Amsterdammers kwamen hier door in ongunstige omstandigheden. I)e inwonende poorters hadden niet hunne eigen verzorging dus dc handen vol genoeg en zeer begrijpelijk is liet, dat, hoe liefdadig van natuur ook, de huislieden dor koopstad al zeer weinig tc missen hadden voor het groot getal gevluchte ballingen, die hier ecu toe vluchtsoord hadden gevonden. Er werd onder deze klasse van bevolking dan ook werkelijk gebrek geleden. Dc Cornelius Adiiacns Sinionszn van Wor- er behoorde onder dit getal. Heeroom", zcidc Wabbetje, „ik on j een blijder boodschap brengen, «lan den moord op den wacl, maar :n hier wees hij bedenkelijk met den oorvinger op den geliciinzinnigen „Wabbe", sprak Heeroom, „ik leb voor dezen geen geheimen. Hij Weer zag Wabbe de bliksemsnelle ker.teiing der schrik bij den vreemde ling. Niet alleen op zijn bemorst gelaat, maar over. zijn geheele lichaam. Die schrik was kenbaar aan een zichtbare rilling, die zijn bovenlijf zoodanig be loerde, dat een knijf uit den borstzak van zijn wambuis op den grond viel. We! raapte hij het moordtuig in een ondeelbaar oogenblik op, wel borg hij het bliksemsnel weg, maar toch. Wabbe had hot maar al te wel gezien, it er een bloedvlek op kleefde. „Heeroom", spiak Wabbe, :tt vaste stem, „Heeroom, als ge wilt, zal ik sproken. Maar dan voorwaarde. Ik spreek hier geen woord van de blijde boodschap, voor cn aleer ik dc stem van dien man heb gehoord. Hoort ge. Hecroem, liet gelaat dien man heb ik gezien, cn ik zie liet. Ik zal liet nooit vergeten. Waarom niet, dar weet ik niet. Manr ik wilook zijn stem liooren, om hem daaraan tc herkennen, als ik hem ooit in het duis- OOtmoet." De vrijmoedige poorter van dc ton opgestaan, toen hij sprak cn recht voor den geheim- xinuigen vreemdeling gaan slaan. „Men- schelijk wezen', sprak Wabbelje vei- der, „ik geloof niet, dat je ooit bij dag op straat loopt." „Waarom niet reutelde de ge heimzinnige nauw hoorbaar. üoe-je 'l Dan is liet ook zeker en Godsgruwel te bcdrij' Wabbe ging weer zitten. „Waarom?" reutelde de geheim zinnige aiwecr. „Vraag dat aan je-zclven," zei Wabbe met ten zucht. - „Heeroom Coinelis," hernam de imdeling schoirer nog dan te niet een gejaagde slem. „Heeroom, gij hebt beloofd, mij lieden avond stil buiten dc Sint-Theuuis tc brengen." „Ik ga den doode begraven. Wabbe zal u geleiden, Wabbe „Omdat het uit dc stad is, zal ik het doen. Maai moest liet zijn in de stad, ik deed het voor geen honderd Coroliguldcns. Dat zeg ik, cn ik deed het nog vqoi geen twee honderd „Wabbe I" zei de eerw. Corne lius, om hem te herinneren blijde boodschap. „Ooinetje, van middag kreeg ik de boodschap dat uwe zuster Getr- truydt, overmorgen in Amsterdam zal „God zij gedankt," zei de priester, terwijl een traan lang» zijn wangen biggelde. Zij heeft inij dus niet ver geten." „En raadt eens, wat zij mede brengt, Heeroom „Een goed hart, Wabbe, een goed en vroom zusterhart, en daar smacht ik naai. Ik heb geleden. Wabbe. „Een goed hart, ja, zeker'. Maar," Wabbe lag zijn mond aan het oor van den priester, maar sprak toch zoo luid, dat de vreemdeling woord voor woord kon liooren, „maar op den koop een vat boter cn nog twee uitgeiezen De geheimzinnige vreemdeling spitste - „Zij vaart met een braven veer schipper, die wel «cn waterpaadje tus schen de galeien der geuzen zal vin den. Hij heeft twee vlaggen aan zij wimpeltouw geknoopt. Tot aan dei Zaanmottd vnarl hij de geuzenvlag. Maar krijgt hij het „Roodc Blockhuys in 't zicht, dan hijsclu hij de Anistcr damsche." rccmdtling bleef zijn ooreti spitsen. „God behoede haar." „En God zal haar behoeden Heeroom. God is macliligei dan al dc geuzen, en God is rccluvaaidig; Hi De priester zegende zijn i [hukte hem de hand. Hij ging vervol gens uit om den vermoorden soldaal eerlijk graf te bezorgen tot den jongsten dag. En toen het avondduis ter dc Amsterdarasche stralen in liet geheimzinnige waas hnd gehuld, en dc maan door warrelende wolken brak ging Wabbe met den vreemdeling dc Siut-Antonius-poort. Wa e alleen geweest, voorwaar mand van de schuttcrwacht bad troebele dagen het poortklinket dien zonderlingen man gelicht, i zware deur halverwege voorzichtig geopend. Maar nu Wabbelje hem tot geleide strekte, werd hij doorgelaten. Beide mannen stonden buiten de poort. Zij hadden sprakeloos kander geloopcn, cn nu tij bij het hek der-pooit waren gekomen, wisselde zij een blik. Hel was er een, waart liet wederzijdècli wantrouwen sprak. - „Sinjeur, hoe is je naam v.-o; Wabbe. Bliksemsnel .greep de vtccmdelu yi zijn borstzak, en nrél een fooc'n sprong ontweek <le poorter den stoot, dien de vreemdeling met zijn knijf naar .-.ij-i hart richtte. Toen deze ver raderlijke stout mislukt was, sprong luj over het hek Wabbe zag hem in hel duister voortsluipcn, en toen hij slechts zijn schaduw zag, hoorde hij een dc IÏ-. plof iu het water, en hij was ver dwenen. Du vrome priester bleef den vol genden dag, en nog vele volgende dagen wachten, om het geluk in zijn ballingschap te smaken, zijn hoofd aan de borst zijner vrome ausler Gecrlruydt te laten rusten. Maar nooit nooit I :ij. cn nimmer zag hij haar weer, j op aarde. Want toen hij stieif, had zij reeds jaren geleden, den palmtak der martelaren voor het waarachtige geloof Jesus Christus ontvangen. Dc Prins van Oranje, na de mislukte ontzetting van Haarlem door Luincy, geen voldoende krijgsmacht bij de hand hebbende, om opnieuw een poging rot :t te wagen, stelde alles in het vveik om den belegeraar» den loevocr van levensmiddelen af te snijden. In den aanvang had hij kennis gemaakt met D rk Sonoy, die onder den naam' van Daniel van Santen rijn intrede in 1 ons lar.d had gedaan. Nadat deze Sc- noy c«-.n mislukte commissie om hulp bij iU-:i Dccnschcn koning had verricht we ii hij ten slotte tot Stadhouder van het Int Noordeiquartier door den l'rins aangestdd. Dc wettigheid dezer benoeming stil- swijgf nd vu.nbijgaande, doet men der .v.i .'li. id volstrekt ge-n geweld aan door dc veiktariüg, dat de regeering 1 van Sonoy meer dan een schrikbewind Wordt vervolgd.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1917 | | pagina 1