DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWS. EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT ÊN OMSTREKEN
KANTOOR LANGEGRACHT 28. AMERSFOORT
VRIJDAG 9 MEI 1919 33* JAARGANG No. 12
TWEEDE BLAD.
De Gem.
door T. PLUIM.
I.
Ons „aardig rivierke" om eens
met Cremer te spreken dat zich zoo
speelziek door de groene weilanden
van Ermland slingert en dat aan dit
blad zijn naam leent, is een overblijf
sel van een zeer ouden Rijavm, die
den tegenwoordigen Grebberberg
den hoofdstroom verliet. Hij nam
van hier noordwaarts zijn weg door de
huidige Gelderscbe Vallei, ongeveer
als de tegenwoordige Grebbe nog loopt,
en had verder de richting van de hui
dige Luntersche beek en de Een^ Hij
stroomde daarna natuurlijk nietBit in
de Zuiderzee (daar deze nog niet ont
staan was), maar liep verder noord
waarts door het meer Flevo (op de
hoogte van het tegenwoordige Urk),
om dan verder als Flie bij het huidige
Vlieland de Noordzee te bereiken.
Mogelijk heeft die oude Rijntak, of
althans de Eem zelf, aanvankelijk óók
Flie geheeten, daar het landschap, dat
wij thans „Eemland" noemen en waar
toe ook nog Woudenberg en Rens-
woude (een paar uur ten Z. van Amers
foort) behooren reeds lang vóór Karei
den Grooten (800) als de gouw „Fle-
hitc" voorkomt. Later is dan die R$ntak
„Eem", dj. „het water" genoemd, of
liever en beter: „Hemur" „Emur"
„Amcr" „Hamer" waarin de klank a
of ee van ouds reeds een „loopend
water aanduidde (denk bijv. aan de Aa
in N.-Br. en de Ee in Friesland), Vage
herinneringen aan dien ouden Rijntak
als „Eem", leven nog in sommige
plaatsnamen ten Z. van Amers
foort de Grebbe heet bij Rhenen nog
vaak„Kromme Eem" de naam
Amerongen beteekent: hoogebouw
landen aan de Amer of Eem; onder
Renswoude heet een buurtschap „Em-
minckhuizen" cn een boerde: ij bij de
Luntersche beek „Overecm"verder
noordwaarts heeft men „Hamersveld'
een dorp, en „Emelaar" (d.i. huis aa
de Eem), een boerdeiij; terwijl nog
Noorderlijker Amersfoort ligt, d.i. de
voorde of veer over de Amer of Eem.
Dat de bedoelde oude Rtjnarm vroe
ger ook bezuiden Amersfoort inderdaad
Ecin genoemd wordt, blijkt nog uit een
giftbrief van Karei den Grooten (7 Juni
777), waarbij hij aan de kerk
Maarten te Utrecht, schenkt
landgoed „Lisiduna" (thans Leusden),
„aan den stroom der Eem", hoewel
thans de waterloop aldaar „Luntersche
beek" heet. Verder schonk bij nog in
denzelfden giftbrief het woud „Hengcst-
coto" (thans Hengstschoten ten W. van
Woudenberg) „liggend aan de beide
zijden der Eem". Ook daar stroomde
dus toea de Eem. (Men vindt er thans
nog een beekje).
Dc tegenwoordige Eem, want die
is het eigenlijke onderwetp van
artikel, ontstaat bij Amersfoort
de Koppelpoort uit de samenvloeiing
van verschillends Veluwsche beken,
waarvan de Barnevcldsche (meer oosti
tclijk) cn de Luntetsche (de Zuidelijki
de grootste zijn. Deze beken brachten
van lieverlede veel zand in de rivier,
zoodat ten laatste geheele gedeelten
dicht of „verland" lagen, Voor de op
komende stad Amersfoort was het
natuurlijk van groot belang om dezen
waterweg naar zee, bevaarbaar te houden
(dc stad verkocht zeer veel bier)
ook voor de bewoners der Geldtrsche
Vallei was een goede afwatering
misbaar. Kan n.l. de Eem niet goed op
zee afstroomen, dan stoppen de talrijke
beken haar water op, en zetten heinde
en verre de oeverlanden onder
zooals ik vaak in mijn jeugd onder
Barneveld en Renswoude gezien heb.
Toeh behielp men zich met den half
verlanden waterweg aanvankelijk zoo
goed en zoo kwaad het ging. De sche
pen konden bijv. reeds in 1500 uit
de Eem uiet verder opvaren dan
dc Melm, tegenover Soest. Hier werd
daa de lading in kleinere vaartuigen
verder naar Amersfoort vervoerd,
wel een bewijs hoe ondiep het gedeelte
tusschen de Koppelpoort en de Melm
was. (Natuurlijk bezonk het meeste
zand uit de beken dan ook in het
begin der rivier).
Deze onhoudbare toestand heeft tij
den geduurdmen droeg toen nog
weinig zorg voor den waterstaat, terwijl
ook de vele binnenlandsche oorlogen
daartoe niet bevorderlijk waren. Eerst
Karei V gaf in Maart 1554. kort vóór
zijn afstand, bevel om de Eem
diepen en te verbeteren en wel het
beruchte gedeelte van de Koppelpoort
tot de Melm. Die verbetering bestond
in het graven van een geheel nieuwe
bedding meer Westeljk den kaat
Soest uit, en wel van de Koppel af
langs Isselt tot aan de „Drie Sluizen".
(Het oude bed stRat nog op de kaart
als „Oude Eem" geleekend.)
Reeds vier jaar vroeger had dc Keizer
aan zekeren Jakob Dirks van Dantzig
octrooi verleend voor het uitdiepen en
verbreeden van de Eem en wel van
,de Stadt Amersfoort tot voorbij een
plaetse geheeten de mellum (d.i. Melm)
omtrent Soest, alwacr de scepen
daeglix aancomende syn" (daar zij,
zoo wij sagen, niet verder konden). De
diepte zou minstens 5 voet (van 3 d.M.)
noeten bedragen, de breedte aan de
ippervlakte 35 voet en op den bodem
i0 voet. Hiervoor zou hij ontvangen
240.000 gulden, voor die tijden een
verbazende som, want een graver aan
de Eem verdiende toen 30 cents per
dag. Het schijnt echter, dat de aanne
mer het werk niet aandurfde, althans
reeds 4 jaar later volgde, zooals wij
reeds zeiden, het keizerlijk bevel tot
het uitdiepen van de Eem, waaruit
stilzwijgend volgt, dat het plan van
Jacob Dirks niet werd uitgevoerd.
Dit bevel van Karei V, is zeer uit-
'ocrig omschrevener blijkt uit, dat
ille dorpen, die bij de Eem als water
weg of als afwatering belang hadden Wij mogen
(dus heel Eemland) een vastgesteld ge- als het stiefkind
tal gravers moesten zenden, evenredig behandelen,
aan de grootte van bevolking; bijv. eerstgeborene
Soest 10 man, Eembrugge 6, Eemnes-
binnen 4, Eemnes buiten 15, Baarn
met de Vuursche 5, Busschoten 16,
Amersfoort 13 (benevens nog 1000
gulden), Hamersveld 6. Snorrenhocf en
Santbrink (twee buurten bij Amersfoort)
2, Stoutenburg 7, Renswoude 6, Wou
der.berg 10, Hoogland en Overseldert
10, Emiclaar (thans onder Hoogland)
6. enz., in 't geheel 143 gravers. Boven
dien moesten de Gcldcrsche dorpen,
de beken, waaruit de Eem
lagen n.l. Lunteren, Scherpen-
zeel, Hoevelaken, Bennckom, Barne
veld en Voorthuizen samen 300 gld.
bijeenbrengen terwijl Gilhbert vati
Schoonebcek, dc groote vervencr van
Veenendaal, 700 gulden moest betalen.
Hij had n.l. voot de verturving van de
venen bij 't tegenwoordige Veenendaal,
toenmaals in wording, een kanaal naar
de Luntersche beek tnogen graven tot
afvoer van zijn turf; dit kanaal heet
nog deSchoonebeker Grift of Broeksloot.
Toch schijnt deze verlegging, ver
dieping en verbreeding der Eem op
den duur niet afdoende geweest te zijn,
want herhaaldelijk moesten de dorpen
van Eemland opnieuw gravers zenden
natuurlijk: dagelijks voerden de beken
nieuw zand van de Veluwe aan. Vaak
wilden de dorpen zich aan dezen last
onttrekken en dien aan Amersfoort op
dragen. daar deze stad onmiddelijk
belang bij ren bcvaaibare geul bad.
maar dan werden zij van hoogerhand
er toe gedwongen. Zoo lezen wij bijv.,
dat de beide Eemnessen op 5 Juni
1590eenige gravers hadden gezondenom
het hun aangewezen stuk uit te diepen,
maar dat de maonen er den volgenden
dag al genoeg van hadden en zoo
doende maar thuis bleven. Daarom
stelde Amersfoort op kosten der beide
nalatige dorpen 26 aibeiders aan, die
het genoemde vak uitgroeven tegen
een loon van6 stuivers per dag.
Hetzelfde geschiedde met het nalatige
Bunschoten en 't onwillige Soest.
sporen en gevolgen vun den wereld
oorlog zullen na langeren of korteren
tijd woiden uitgewischt, zooals tot nu
toe de loop der dingen geweest is.
Daarentegen zijn de gevolgen van de
btkeering van Asie cn Afrika gewich
tiger en duurzamer dan de gevolgen
n eenige andere beduidende alge-
:ene beweging van dezen tijd.
Wat Hiong-ki-Ung stidt over htl
Katholicisme.
Hiong-hi-ling, vroeger Minister-Presi
dent van Chiua, heeft in een rede, ge
houden te Peking, het volgende ge
zegd
•Zonder den waren godsdienst is er
geen redding voor China. Want de
ware godsdienst is de ziel van den
staat. Van de ziel gescheiden sterft het
lichaam zonder den waren godsdienst
is dus ook de staat verloren. Welke is
Ie ware godsdienst Naar mijn
overtuiging, waartoe ik gekomen ben
ernstige en onbevooroordeelde stu-
van de Chineesche en buitenland-
sche geschiedenis, is tegenwoordig in
de geheele wereld het Katholicisme de
godsdienst, die het zuiverste Godsgeloof
eu de best mogelijke zedenleer met de
meest volmaakte icnheid vereenigt.
:t langer de Missiën
nzer offervaardigheid
integendeel als
inze wereldfamilie.
Wet is deze voorstelling v.
Rijntak indertijd heftig bestred
1 wetenschap heelt het bc
:n, vooral op grond van dr
i den ouden
Godsdienst en Kerk
Begin Juni zal door Z. D. H. den
Aartsbisschop van Utrecht het H. Sacra-
des Vormsels worden toegediend
alle parochiën van het dekenaat
Amersfoort, uitgenomen de parochiën
der gemeente Hilversum.
Epistel en Evangelie.
DERDE ZONDAG NA PASCHEN.
LES uit dea eersten brief van den H.
ipostel Petrus; II, 1119.
Zeer geliefden I Ik bid u, als uit-
landigen cn vreemdelingen, dal gij
i onthoudt van de vleeschlijke begeer
lijkheden, die strijd voeren tegen de
zielltidt eenen goeden levenswandel
onder de heidenen, opdat deze om dat
gene waarom zij u als kwaaddoeners
lasteren, wanneer zij uw goede werken
gadeslaan, God mogen verheerlijken
op den dag der bezoeking. Weest dus
om God onderdanig aan alle mensche-
lijke overheid, hetzij aan den koning,
als aan de opperste, hetzij aan de land
voogden, als die door hem gezonden
zijn tot straf der boosdoeners
lof der goedenwant aldus is
wil van God, dat gij door goed te doen,
de onwetendheid van dwaze menschen
tot zwijgen brengtals die vrij z$t.
doch de vrijheid niet bezigt tot een
dekmantel der boosheid, maar als dienst
knechten van God. Eert allen heb de
broederschap liefvreest God
koning I Gij dienstknechten
alle vreeze onderdanig aan uwe heeren.
niet alleen aan die goed en bescheiden,
maar ook aan din hard zijn. Wi
is loffelijk, in Christus Jezus
EVANGELIE,
volgens den H. JoannesXVI, 1622.
In dien tijd sprak Jezus tot zijl
lingen Een weiuig tijds, en gij zult
My niet meer zien en wederom
ig tijds, en gij zult Mij zien;
ga lot den Vader. Sommigen
zijne leerlingen zeiden tot elkander
Wat is dit, hetgeen Hij ons zegtEen
weinig tijds en gy zult Mij niet zien
wederom een weinig tijds en gij zult
Mij zienenWant Ik ga tot den
Vader? Zy zeiden dan: Wat is dit,
heigeen Hij zegteen weinig tyds wy
i niet wat Hij spreekt. Jezus
dat zy Hem wildea ondervragen
en zeide tot hen Gij vraagt onder el
kander dkirover, dat Ik gezegd heb
Een weinig tijds en gij zult Mjj niet
zien en wederom een weinig tyds, en
gij zult Mij zien, voorwaar, voorwaar.
Ik zeg ugy zult schreien weeaen
doch de wereld zal zich verheugen
echter zult in droefheid zijn
droefheid zal in vreagde veranderen.
Eene vrouw, wanneer zij baart hetft,
droefheid, dewijl haar uur gekomen is
als zy het kind gebaard heeft,
denkt zij niet meer aan de kwelling.
n Heer.
ring en sochten een toevlucht in het
bosch. De trainers, die zich op de ren
baan bevonden, lieten hun paarden in
den steek; wat er van de dieren ge
worden is, weet men niet. Alle ruilen
te Hoeyaert zijn gesprongen. Onder de
granaten waren projectielen met ver
stikkend gat. Het gas is deor den wind
in de richting van Waterloo gedrevea.
Om eventueele plunderingen te voor-
komen hebben gendarmen het dorp
Hoeylaert bezet, waaruit alle bewoners
gevlucht zijn. De ontploffingen van
granaten hielden 1 of 2 dagen aan
Een deel van bet bosch staat in brand.
Verscheidene boerderijen en villa's zijn
vernietigd.
Aan ondervoeding stierven er in
Duhschland van 1915 tot 1918 764.000
overleden aan giep 150.000. De
teruggang ia geboorten bedroeg in de
oorlogsjaren 4093.000. De arbeidt,
prestatie is nu wel 40 pet. minder dat
van voor den oorlog.
De Bisschop van Wakefield reed
dezer dagen met zyn auto in een drukke
straat een gewezen soldaat George
Parkinson omver. De man werd n
familie gebracht en een wond, die
zyn arm had, gehecht, Daar schudde
den Bisschop, die hem kwam op
zoeken, de hand»U hebt mij een
goeden dienst bewezen*, zeide hij, «vóór
dat ongeluk was ik stom*.
De soldaat had vroeger op het slag
veld ten gevolge van een granaatschok
spraak verloren.
De regeering van Baden heeft be
paald, dat voortaan geen titels mei
worden verleend en de bestaande afg<
schaft. De oberrat, geheimrat, wirl
licher geheimrat, rxiellenz, rechtiungs-
oberrechnungsrat, kanzleirat enz.
daarmee van de baan. Tevens heeft
dé regeering den senaten van de hoogi
scholen gevraagd, voor het vervolg wa
spaarzamer met de verleening van eere
doctoraten om te springen. Voortaan
zal by de pensionneering van ambte
naren bovendien de dankbetuiging voor
de bewezen diensten vervallen.
Het aantal slachtoffers, gevallen bij
de bezetting van München door de re-
geeringstroepen, moet zeer aanzienlijk
zijn. Een aantal raddraaiers is gevangen
genomen, sommigen zijn door de woe
dende volksmenigte gelyacht, hetgeen
zulk een ontzettende terreur begrij
pelijk is.
Volgens een Ooslenryksch ambten:
iu ook de Hongaarsche Radenregee-
ring ineengestort zijn. Bela Kun
na het publiceeren van »yn jongste
heroïsche proclamatie over dsn laatsten
druppel bloed die vergoten dient te
worden, op de vlucht zijn gegaan
klaarblijkelijk bedoelde by niet z
bloed en de onvoorwaardelijke capi
tulatie der Sovjet-regeering wordt uit
Weenen bevestigd.
Aartsbisdom Utrecht.
Z.D.H. de Aartbisschop van Utrecht
heeft aan den weleerw. heer J. G. Ber
bers, op zijn verzoek om gezondheids
redenen eervol ontslag verleend als
pastoor te de Lutte, en benoemd tot
pastoor te de Lutte den weleerw. heer
J. C. Rudingtot pastoor te Vriezen-
hea weleerw. heer B. Lowes tot
kapelaan te Gcndt den weleerw. h
H. F. M. Morselttot kapelaan
Heeten den weleerw. heer H. W. Th.
Hoorneman.
wegens de vreugde, dat er een mensch
wereld geboren is. Ook gij dan hebt
wel droefheid doch Ik zal u weder
zien, en uw hart zal zich verheugen,
en niemand zal u uwe vreugde ont-
Buitenland
missie-actie.
Het groote belang van onsen tijd.
Politieke verovetingen en verliezen
gelden niet voor de eeuwigheid. De vangenen verbraken de draadversper-
Een ontzagiyke voorraad munitie,
die op de renbaan te Groenendael by
Brussel was opgestapeld, is ontploft.
In het munitie-depot waren alle grana
ten opgehoopt, die de Duitschers in
I Brabant hadden achtergelaten. Men ge
looft, dat de ontploffing het gevolg
van de inwerking van de zoi
i man van de wacht slaagden
redden. De pro-Duitsche krtjgsgi
Het Bolsjewisme heeft, ook in R
land, het land van zijn oorsprong,
den laatsten tijd gevoelige klappen ge
had. Een van de gevoeligste is
dat de Bolsjewiki Petrograd, wi
zoo lang de baas zijn geweest en
ze zoo verschrikkelijk hebben buis ge
houden, hebben moetan ontruimen,
moeten nu hun macht op Moskou
ugtrekken. Het bericht van de ven
mg van Petrograd door dc Finsche
troepen kwam onverwacht.
De voormalige Keizerin van Frank-
ryk, Eugenie, gemalin van wyien Napo
leon 111. heeft haar 93en veijaatdag
gevierd. Zy houdt thans in Fornb jrough
(Engeland) verblijf.
Binnenland
De Duurte.
De oorsaken der duurte zóo be.
toogt De Tyd zyn velerlei, n
•ntspruiten alle uit één bron de duurte
den arbeid, van het produceeren,
het verhandelen en van het ver-
Hoewel er zoowel in ons land
als elders groote werkloosheid heerscht,
wordt van den lediggaag toch niet
profiteerd en houdt men den arbeid
hoogen prijs en vermindert den werk
tijd. Daardoor wordt en blijft de pro
ductie gedrukt en men schiet niet op
met het op peil brengen van de be
hoefte, veel minder met het inhalen
van wat men ten achter is. De eenige
productie, die hel druk heeft gehad
het nog druk heeft, is het fabriki
van papiergeld, welks omloop buiten
alle verhouding staat tot de gebruike
lijke betaalmiddelen: goud en zilver,
en buiten alle verhouding tot hetgeen
men er veor koopen kan. Ook
vervoer-arbeid is duur.
Dat ook de schippers- en dc
vrachten nog enorm hoog zyn, is
oorzaak van de duurte der noodzake
lijke volksbehoeften en kost ons binnen
enkele dagen nu weer een paar centen
de dageiyksche boterham. Loons-
•hoogingen baten daartegen niet, zoo
lang er niet harder en intenser gewerkt,
niet goedkooper geproduceerd en ver
voerd wordt. Het blijft een economische
waarheidals er niet gewerkt wordt,
wordt er niet gegeten.
De 26-jarige hotelhouder Jansen te
Zevenaar geraakte onder een omgekan-
telden cementen aaltkoker van 1400
De man werd letteriyk verplet
terd en is even later aan de verwon
dingen bezweken.
Door de groote daling der pryzen
van de guste-koeien in Friesland ver
kocht een slager te Heerenveen bet
rundvleesch voor 75 cent het pond.
Honden zyn vermaard om hun ge
hechtheid aan den meester, doch het
schynt, dat ook paarden zich in dat
opzicht loffelgk onderscheiden. Dezer
dagen kocht een landbouwer uit Zaan
dam op de markt te Haarlem een paard
van iemand te Huizen. Thuis geknmen
werd het paard in de wei gedaan, doch
den volgenden morgen bleek het spoor
loos verdwenen. Natuuriyk werd direct
diefstal gedacht en by de politie
de vermissing kennis gegeven.
Vóór echter bet onderzoek naar den
vermeenden diefstal was aangevangen,
kwam uit Huizen het bericht, dat het
paard by zyn ouden meester was terug
gekeerd.
Scheepvaartbloei, zoo schryft de
Haagsche Post, is een hoog nationaal
belang. Maar verk.erd is 't uitzuigen
an onzen handel door onze scbeep-
aarl. zooals dat thans in vollen gang
Het bedrag dal de beklagenswaar
dige consument laatstelijk elk jaar
moest opbrengen om den sbloei* van
onze reedersondernemingen te verze
keren, kan bezwaariyk op minder dan
een paar honderd milioen worden ge
schat. Op al betgeen wy gebruiken,
voor zoover het over zee komt, beta
len wij tol aan onze reeders, buiten
sporig hoogen tol zelfs. Die reeders
behoorea tol onze gevaarlijkste duurte-
labrikanten. Ea evengoed als de staat
reeds lang door middel van de spoor
wegwetgeving eea oog houdt op de
landvrachten, dient hij onverwijld in
te grijpen bij de zeevrachten. Redelijk
goedkoop zeetransport is het levens
bloed van den handel en nijverheid;
ihans betalen wy er woekerpryzen voor.
Men aarzelt steeds-exploitatie der
groote stoomvaartlijnen te bepleiten,
maar het staat vast. dat toezicht op
hare tarieven dringend vereischt is.
Volgens van de Holl. Spoorweg-
Maatschappij ontvangen inlichtingen
heeft zy overeenkomstig bet advies van
haar rechtsgeleerden raadsman voor
het op 13 Sept. 1918 bij het Merwede-
kanaal plaats gehad hebbend spoor
wegongeval gecnerlei aansprakelijkheid
kunnen aanvaarden, aangezien blijkens
het onderzoek het ongeval noch aan
haar schuld noch aan die van haar
personeel zou zyn te wijten. Mitsdien
heeft genoemde Maatschappy alle ver
zoeken om schadevergoeding van de
hand gewezeo.
AMERSFOORT
Geaientelijke Arbeidsbeurs.
Aanvragen van Werkgevers
l Behangers. 4 Dagmeiden, 1 Dienst
bode, 1 Bewaarschoolhelpster, 1 Be
hanger-stoffeerder, 2 Kappersbedienden,
1 Kok, 2 Kruideniersbedienden, 2 Loop-
knechts, 5 Metselaars, 1 Nikkelaar, 4
Werkvrouwen, 1 Waker.
Aanbiedingen van Weiksoekenden
1 Administrateur, 2 Banketbakkers,
3 Bankwerkers, 2 Boekbinders, 3 Boek
drukkers, 1 Boekhouder, 13 Brood
bakkers, 3 Etectriciens, 1 Fabrieks
arbeidster, 96 Grondwerkers, 1 Bood-
schappen loopster, 1 Cigarillomaakster,
1 Cigarillosorteerster, 1 Glasmaker, 1
Cacaoinpakker, 1 Boomkwetkcr, 6
Kantoorbedienden (mann.), 3 kantoor
bedienden (vrouw.), 2 Kelluers, 5 Kleer
makers, 2 Koetsiers, 1 Kok, 3 Kruide
niersbedienden, 1 Kuiper, 1 Letterzet
ter, 3 Loodgieters, 4 Loopknechts, 179
Losse arbeiden, 1 Machine bankwerker,
3 Hulpmonteurs, 1 Groentenkweeker,
1 Colporteur, 1 Reiziger, 1 Chauffeur,
5 Maga»ynknechts, 3 Metselaars, 1
Meubelmaker, 1 Monteur, 22 Opper
lieden, 2 Rijwielhoistell' rs, 2 Schilder*,
15 Schoenmakers. 20 Sigarenmakers,
6 Sigarensorteerders, 10 Slagers, 1
Steendrukker, 1 Stenotypiste. 1 Spiegel-
vergulder, 1 Olieslager, 1 Lompen
sorteerder, 2 Schippers, 3 Stokers, 1
Slraalmaker, 1 Timmerman (leerling),
3 Tuinlieden, 11 Veldarbe.ders, 1 Voe
ger, 9 Voerlieden, 1 Winkelbedienden,
2 Zadelmakers, 2 Wevers.
