i COMMANDITAIRE BANKVEREENIGING Giro en chequeverkeer met alle plaatsen van ons land DE EEMBODE KATHOLIEK NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN KANTOOR LANGEGRACHT 28. AMERSFOORT VRIJDAG IS AUG. 1919 33" JAARGANG No. 40 DE EEMBODE verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag. ABONNEMENTEN kunnen elke week in gaan, doch opzegging van abonnement moet Eeschicden vóór den aanvang'van een nieuw wartaal. Prijs per drie maanden 10.75. Bulten de gemeente Amersfoort f 0.80, Afzonderlijke Stenografisch Raadsvcrslag der gemeente adverteeren. Advertentiün moeten des Dinsdags en des Vrijdags vóór 10 uur worden bezorgd. Sparen. Het behoeft geen betoog, welk een allernuttigste instelling ccnc spaarbank of spaarkas is. De jonge man leere zich zoo in zijD jongelingstijd reeds iets ontzeggen, menige cent wordt van nuttelooze uitgave gered, men leert de heerlijke, schoone deugd der spaarzaam heid beoefenen, men leert beseffen en waardecren, dat vele kleintjes één groote maken (een kostbare wetenschap voor het leven). Door te sparen zal hij, die spaart, de waarheid ondervinden dat: «sparen is zichzelf 'bewaren. De handeling, waardoor de mensch aan zijn genotzucht weerstand biedt en een deel der vruchten van zijn arbeid ter zijde legt voor later, noemt men sparen. Deze handeling is steeds ver dienstelijk en moeilijk. Buitendien sparen beteekent vooruitzien, berekenen, reke ning houden met en zorgen voor de toekomstmen kan het niet genoeg aanmoedigen en aanbevelen. tasch een voorwerp, dat het modci van een slaapwagen bleek te zijn. On middellijk zag Carnegie het belang der zaak in en verzocht den uitvinder, inr. "Woodrufl eens bij zijn chef te komen. Ook deze begreep de uitvinding en sloot een overeenkomst, volgens welke twee wagens als proef op den spoor weg zouden loopen. Mr. Woodruff vroeg mij of ik geen aandeel in de zaak wilde nemen, dus schreef Carnegie later. Niets liever, luidde het antwoord, maar... hoe aan de maandelijksche stortingen van 540 te komen." Eindelijk besloot ik aan te kloppen bij den bankier van ons stadje en vroeg heul die som ter leen, met belofte elke maand f40 af te betalen.» En de Woodruff's slaapwagens zou den Carnegie een vermogen opbrengen, dat hij belegde in ijzer- en sualwals- werken, die van jaar tot jaar toenamen de grootste ter wereld werden. In lijn fabrieken werden maandelijks ruim 140,000 ton ruw ijzer en 100,000 ton gietstaal geproduceerder werkten 25,000 man en voor het vervoer hin de fabrieken waren 100 locomo- noodig. latenschap is gebleken, dat deze in het Ursuliner klooster te Oudenburg 7 groote kisten met kostbaarheden had verborgen,1 die afkomstig waren van aartshertog Friedrich. Buitenland De Amerikaansche geld-man An- dries Carnegie is op hoogen leeftijd overleden. Deze Amerikaan was be roemd als man van zaken, die zijn geweldig fortuin zonder minderwaardige praktijken bijeenbracht, als schrijver en filantroop. Den 25sten November 1837 werd hij in Schotland geboren als zoon van een kleinen wever. Deze laatste kon echter de concurrentie tegen den stoom niet volhouden en toen Amlrles 11 jaar oud was, trok hut geheete gezin naar Amerika. Vooral zijn moeder, een ernstige, vrome Christin, heeft grooten invloed op hem uitgeoefend en al zal ineu later in den filantroop geen theologische belangstelling kunnen ontdekken, het zijn toch dc leuringen en het voor beeld van zijn mucdcr geweest, die hem goeil deden doen. In l'itsburg werkte Andrew eerst een jaar in eeu katoenspinnerij, vervolgens in een kleine machinefabriek, waar hij beurtelings de waardigheid van stoker machinist cn van schrijver op het kantoor bekleedde. Eindelijk kwam er uitkomstop zijn 14c jaar werd hij telegrambesteller. Door zijn grooten ijver kreeg hij reeds na niet le langen tijd f 60 per maand, dat was een fortuin voor den armen jongen. Na cenige jaren ging Carnegie naar den Pennsylvania-spoorwegmaatschap- pij over. Toen hij op zijn 24c jaar eens iu den trein zat, trad iemand op hem toe, die er uit zag als een heercu- boer, en deelde hem mede, van den conducteur te hebben gehoord, dat Carnegie een beambte was van spoorweg. Daarop haalde hij uit Het z zgn i dustrieclc loopbaan verder te beschrij- daarom volstaan we met de mededeeling, dat hij volgens de ge middelde schatting op zijn 60ste jaar een vermogen bezat van 350 millioen. Toen trok bij zich uit het zakenleven terug en wijdde zich geheel aan zijn idealen, die vooral op de bevordering der wetenschap gericht waren. Voor hel stichten van universiteiten, bibliotheken, enz., zou hij meer daD 200 millioen hebben geschonken, doch het meest bekend van zijn stichtingen is geworden het Vredespaleis te -Gravenhage, Dc benoeming van dr. August Miiller tot opperpresident van de provincie Saksen, heeft thans plaats gehad. Muller behoort tot de sociaal democratische partij. Hij begon zijn loopbaan als tuin mansjongen te Dortmund. Op het uitgestrekte gebied van het Russische rijk wordt nog steeds hard gevochten. Dc strijd tegen de Bntsje- wiki duurt cr voort en wordt met fel heid en naai het schijnt met wisselend succes gevoerd. Eerst kwamen de berichten van Bols jewistische nederlagen, waaidoor de Bolsjewiki uog maar een smalle strook langs de Zwarte Zee overhouden boven dien hadden de mannen der Oekraine ing Doebno genomen en Kon- stanlinof bezet en de Bolsjewiki trokken haastig in Wolhynië terug. Ook de Polen zitten niet stil; ze hebben hcelcn stoot voorwaarts gedaan. Dc positie van de Sovjet-regeering iu door al die tegenslagen geschokt zijn dat zij maatregelen zou nemen Moskou, waar zij zich veilig genesteld had te ontruimen. Uit Boedapest wordt bericht, dat, mededeelen, ten gevolge van het voorloopig onderzoek naar de door de communisten begane misdaden, 21 volkscommissarissen, leden van den arbeidersraad, en anderen in hechtenis genomen zijn. Bij de huiszoekingen kwam aan licht, dat tal van communistische leiders zich groote bedragen hebben toege ëigend. In de woning van Bela Kun is bedrag van 180.000 kronen in den gemetseld gevonden, terwijl bij n Santuely' f Mgr. Giesen. Door den Provinciaal der Minder broeders. werd, telegrafisch bericht ontvangen, dat te 'l'sinanfu (China) is overleden Mgr. Ephrcm Giesen, titularis bisschop van Palle en Vieaiis van Noord-Shautung. Mgr. Ephrcm Giesen was om zijn! geleerdheid cn vroomheid, om zijn onverschrokken moed en apostolische sterkte een figuur van geheel bijzon dere beteekenis in de geschiedenis der Chineesche Missies, en .in de rijen on zer wakkere Nederlandsche geloofsver- kondigeis neemt deze- heldhaftige bis schop-belijder een waardige plaats in naast den bisschop-martelaar Mgr. Hamer. Mgr. Giesen werd den 16 October 1868 te Amsterdam geboren. Het verbod tot vervoer van goe deren per spoor tusschen z.g. natte plaatsen zal binnenkort worden opge- Nadat te Gravenbicht tusschen ver schillende vereenigingen en een Bel gisch elftal voetbalwedstrijden hadden plaats gehad, weid het Belgische elf tal overwinnaar. Ouder geleide van de muziek met de vlag voorop, werden de Belgen naar de grens begeleid. Aan de grens verzochten de Belgen de Hollandschc vlag te mogen mee nemen en wat gebeurde...,, onder de oogen der Limburgers werd de Hol- landsche vlagverbrand..... Op de Binnenrotte te Rotterdam is iemand beroofd van f 950. De tuinder N. D., die op een bank op het Van Hogendorpsplein had zit- slapen kwam, toen hij wakker werd, de ontdekking dat hij beroofd was f 70 en zijn gouden horloge. Binnenland Duitschland koopt geen of weinig meer, daar het met onze koeien, ondanks alle maatregelen, het mond- klauwzeer binnen zijn grenzen heeft gehaald. Onder vee uit Friesland, Gro ningen en Gelderland, naar Hannover en Westfalen verzonden, is de gevreesde ziekte uitgebroken. Ook een der dure Fiicsche stamboekkoeicn heeft, hoewel gebeterd», de ziekte in Duitschland ipnieuw gekregen. Er zijn nog 140 koeien voor Saksen en Miichen aangekocht, waarvan bij onderweg de ziekte is geconstataieerd, D:i 140-tal zal nog naar Duitschland gaan, maar dan worden verder de aan- koopen gestaakt, hoewel Duitschland nog vergunning had 400 stuks ln te De uitvoer vau rundvee wordt dus geminderd, Maar (laardoor zal geen prijs daling voor die vcesoort komen. Eerst e a.s. herfst weer volop in de varkens zitten en het spek en varkens- vleesch weer concurrentie aandoet, is een belangrijke prijsvermindering te wachten. En de volop voer gevende weiden zullen straks ook weer slachtvee opleveren. De hooge prijzen, welke de boeren thans voor hun melk maken, blijken verschillenden nog niet voldoende te zijn, zoo schrijft men uit Amster- Geeu dag gaat voorbij of dc keurmees- :rs nemen vervalschte melk in beslag. Over het algemeen trekt men zich m de verbalen weinig aan. Een fltnke hoeveelheid vervalschte melk, deD vol genden dag de stad binnengesmokkeld, vergoedt alle schade ruimschoots. Naar het »Vad.« verneemt, zullen de Duitsche deserteurs, die gedurende den oorlog in ons land zijn gekomen, binnenkort genoopt worden ons land te verlaten. Het aantal deserteurs heeft ongeveer 6000 ;'i 7000 beloopen. Velen hunner gingen vrijwillig terug. De ande- worden nu gedwongen heen te gaan. Mr. Trotlstra die in Zwitserland toefr, is daar aan 't praten geraakt over de kans op revolutie hier te lande. In het overgangstijdperk van hei oude naar het nieuwe systeem verwer pen wij noch onwettige middelen noch dc diciatuur van het proletariaat» heeft Troelstra gezegd. Dit is duidelijke taal. Wij ken den dit standpunt van den heer Troelstra reeds uit de Novemberdagen, doch onder den indruk van de verze keringen der meer gematigde socialisten was men maar al te zeer geneigd te gelooven, dat de roode leider lichtelijk had overdreven en dat men zich r zoo bijzonder ongerust behoette maken. Thans, na 9 maanden, blijkt echter, dat de heer Troelstra, dat is 90 pCt. van dc S. D. A. P., nog zelfde standpunt inneemt en zoodra de gelegenheid gunstig is voor onwettige middelen niet zal terugschrikken en de diciatuur van het proletariaat zal instellen. Landbouw. De landbouw voorheen door T. G, II. 't Ploegeo geschiedde met ossen. Het koren werd tot garven (verwant met de woorden: garen, grijpen, greep) ge bonden en met den vlegel gedorscht. De maat was toen al de mud thans _,aa steeds gebruikt voor H.L, (oud-Saksisch muddi maat). den Karolingisctlen lijd had de overgang plaats tot het groot-grondbezit. Dc kleinen konden zich niet handhaven, Kaïel de Groote hield veel landbouw, deed er veel voor; zijn boerderijen waren inodel-boerdeiijen waren zin van 't woord, dus wa leeren kan hoe men zijn bedrijf ,t inrichten om rendabel le boeren iet zooals thans vaak met model boerderijen hut gevat is, een voorbeeld, hoe nten zoo gauw mogelijk wórden- Tijdens Kaïcl de Groote werd veel gedaan aan ontginnen, droogleggen assen. Door zijn voorbeeld werd het drieslagstelsel hier meer -■gel. Wat wel eens geleerdwordt.dat Karei het invoerde of wettelijk voor schreef, is uit de historie niet te be wijzen. Dit drieslagstelsel, afwisselend de grond gebruiken voor winterkoren, zomerkoren en bouwland had groote economische voordeelen, welke van wege ons bestek niet behandeld kunnen worden. Bij de oude Germanen was het reeds bekend en had men zelfs en vijfslagstelsels. Zomerkoren moest het onbemest doen. Winterkoren bemest met stalmest ook reeds met mergel, 't Bemesten t mergel is reeds oud. Plinius spreekt H. L. A. DULLAERT Co. Amersfoort - Soest - Utrecht - Steenbergen - Noordbroek reeds van en Tacitus noemt de Ubiërs, die »de kunst verstonden met mergel de akker te verbeteren». Tijdens Karei moesten de boeren er niet veel in hebben. Karei was het ook die den land bouwers leerde hooge eischen aan het zaaizaad te stellen. Had men geen goed zaaizaad, dan moest het m elders aangevoerd worden. Interessant is het te lezen, dat Karei al wetten uitvaardigde, die thans wi nieuw zija geworden, als een verbod 'oer wegens scbaarschte verbod van vruebten op stam te koopen en zelfs dat hij maximumprijzen van landbouwproducten vaststelde. Gewassen uit dien tijd zijnpeul vruchten, vlas, hennep, tarwe, speit en de 9e eeuw in gebruik gekomen Als handelsgewassen uit dien tijd vindt inen: meekrap, hennep De tochten der Noormannen hebben den landbouw veel kwaad gedaan. De lateren eigenaars van den grond lieten zich niet veel aan den landbouw gelegen liggen. Ze inden de pacht bekommerden zich niet om den v uitgang van het bedrijf, dus stond die stil. De jaren die daaina aanbraken zijn vol veldtochten, plundertochten, oproeren enz. en zijn zeer ongunstig voor de ontwikkeling van het boeren bedrijf. Alleen valt er op te merken, dat waar vroeger veel boeren in de steden woonden, ln dc 12e tot en met de 15e eeuw er meer en meer een trek de boeren naar het platteland valt r te nemen, zoodat er niet veel boeren in steden gevonden werden de 15 eeuw. is natuurlijk in hooge mate bevorderlijk voor het marktwezen den handel in 't algemeen. Toch werd dezen geen vrijheid van handelen gelaten. De marktreclnen en stapelrech ten gaven beperking, 't verbod vrijen handel en 't gebod alleen op open markt te verhandelen van Karei V, zoowel als de bepaling van Philips II, dat men zijn'koren op de naastbij- zijnde markt moest brengen, gaven veel belemmering aan de vtije ontwikkeling van den handel. Leed in het begin der 16e landbouw nog veel door de veroverings oorlogen van Karei V, omstreeks midden dier eeuw leek het wat bi' te zullea worden, maar helaas 1 de i jarige krijg gaf al weer stagnatie, De verandering die 't vermelden waard is, was, dat men niet enkel ossen gebruikt! voor het ploegen, maar 't ook door paarden liet doen. Als gewassen uit dien tijd vinden wij vermeld koren, tarwe en boekweit. Akkerbouw vond men in Zeeland en Zuid-Hollandschc eilanden. Holland -j Friesland en ook Groningen waren meer veeteelt-streken. De prijzen die betaald werden hebben oor ons betrekkelijke waarde, daar het geld veel meer waarde vertegenwoor digde dan thans. Als we dus vermelden dat 1 mud (H.L.) tarwe in 't midden der 14e eeuw verhandeld werd voor «.80 4 (5.30; I. 1481 9 goudguldens en in 1550 ongeveer 22 goudguldens, dan zijn dat dus betrekke lijke waarden. Slechts als we weten dat het dagloon in 1481 ongeveer 22'/! cent bedroeg krijgen deze cijfers eenige waarde voor ons. Tot op Kareis tijd leefde de land bouwende bevolking onder hooge be lastingdruk. Alle of bijna alle belastingen moesten de boeren opbrengen. Dit vCT. anderde door Karei V toen alle be woners gelijkelijk belast werden, maar toch bleef nog eeuwen in veel gevallen .n extra last op het land drukken in :n vorm van tienden en cijnsen. Nog mag niet vergeten worden, dat de kloosters in de middeleeuwen veel hebben bijgedragen tot de ontwikkeling van het boerenbedrijf. Vooral bij ont ginningen, lieten zij «rich gelden. Tijdens de Republiek der zeven ver- „enigde Nederlanden, dus van 1581— 1795 bleef de landbouw op ongeveer hetzelfde peil staan. Gedurende het begin van deze periode i wordt de landbouw zelfs geheel ver zwegen in de werken van de toenmalige I geschiedschrijvers. Alleen was er oog or handel, zeevaart en nijverheid. 't Was een benauwenden lijd voor den landbouw. Het land werd in 15W verhuurd voor 39 ct. per H.A. en lichtere grond voor f 1.50 per HA. (b.v. te Zuidhorn) vele landen lagen onverhuurd en ongebruikt en de ved voorkomende clausule in de pacht- contracten: .als het vredelicke jaertn bint» (dus alleeo dan zou de pacht betaald worden) zegt ons genoeg om trent de oorzaken. Na het aanbreken van rusfiger tijden bemerken wij dat veel landerijen, vroeger meest aan kloosters behoorend aan particulieren zijn gekomen, die niet meer een zeker deel van de opbrengst vragen als pacht, maar een vaste som. De pachter is nu minder zeker van te zullen blijven wonen, want elk jaar of periode jmeerbiedende U«m verdrijven. In 't begin der 17e eeuw wordt veel geld besteed aan droogmakerijen en daagt een tijd van welvaart voor de I boeren. Toen was ons rundvee al bc- roemd. V Wordt vervolgd. 24) FLORA. >lk beveel bij mijn gunstspreek Het zij zoo, hoogheid. Het betreft uw levenPeretti en Torre beramen een samenzwering tegen u... en Carlo... ach, dat ik het moet zeggen... Carlo is als werktuig uitverkoren, on zwarte misdaad uit te voeren». Als versteend staarde Alexander Cat- taui aan. •Een zamenzwering En dat tegen mij prevelde hij dof. «Spreek je de waarheid, Paolo De gunsteling zette een droevig gelaat. »U twijfelt, hoogheid», zeide hij drietig. «Welnu, dan wil ik niets gezegd hebben.» Alexander liep opgewonden in vertrek heen en weer. De gedacht! een samenzwering deed hem beven. Tijdens zijn regeering waren reeds ver scheidene samenzweringen, tegen hem gericht, ondekt geworden. Te midden van zijn weelderig, door genietingen omgeven leven, waande hij zich toch voortdurend door dolk cn vergif be dreigd. Reeds meer dan één burger en edelman van den Staat had zijn leven geëindigd in den kerker of onder het zwaard van den scherprechterzij had den tegen Alexander samengezworen of waren ten minste van samenzwering beschuldigd. De hertog bleef nu voor hooge vensters staan, die uitzicht gaven op den prachtig aangelegden tuin. Plotseling keerde de vorst zich i :ijn gunsteling. »Ik dank je, Paolo, voor je gehoor zaamheid zeide hij. »Ik zal je weten te beloonen.» »Nog één verzoek heb ik, hoogheid. «Dat je gaarne wordt* toegestaan. Spreek I» •Noem mijn naam niet als aangei U weet, hoogheid, dat Marco Torre en Peretti vele aanhangers hebben, voor namelijk onder het volk en de burgerij. Mijn leven zou geen ceutesimi mee waard zijn, wanneer men wist... •Goed, dat je mij daaraan herinnert- viel hertog Alexander zijn gunsteling in de rede. »Je wil zal vervuld worden». Dc vorst liet den ellendigen laste- raai verstrekken, na hem herhaaldelijk de verzekering van zijn genegenheid te hebben gegeven. Nauwelijks had Paolo zich verwijderd, :of de hertog deed den bevelhebber zijner lijfwacht bij zich te ontbieden, De verscheen en ontving uitdehan- zijn meester het geschreven bevel, den senator Marco Torre, den geneesheer Peretti en den edelman Carlo Ferroni oogcnblikkelijk in hechtenis te nemen. De bevelhebber verwijderde zich. Een half uur later hield een troep van twaalf man stil voor het huis van den senator Marco Torre. De hoofd man verlangde toegang. •Waar is je meester?» vroeg de of ficier den bediende, die open deed en op het zien der soldaten verschrikt terugdeinsde, •Hij bevindt zich in zijn vertrekken, gaf de bediende ten antwoord. Leid mij tot hem.» De bejaarde bediende liep voorop, de officier en twee soldeniers volgden. Het wapengekletter was reeds tot de ooren van den senator doorgedrongen, Nog vóór de soldeniers zijne vertrek ken konden betreden, verscheen reeds de majestueuze, slechts weinig gebo gen figuur van den grijzen Morco Torre op den drempel der deur. Wat beteekent dit binnendringen in mijn huis?» vroeg hij toornig den offi cier. »Hier zijn roovers noch dieven te vinden.» Maar wel verraders en samenzweer ders, gaf de officier ten bescheid co toonde den grijsaard het bevel tot in hechtenisneming. Marco Torre las het daarbij drukte zijn gelaat een stoïcijnsche kalmte uit. Slechts toeu hij de Peretti en Ferroni las, zeide hij. Het is dwaasheid, zulke meoschen le beschuldigen van verraad. Maar ook ik ben mij van geen schuld bewust. Ik »En Peretti Waar vinden wij hem Daar, waar een geneesheer zijn moet, bij zieken,» luidde Torres bedaard ant woord. Men wilde de handen van den senator boeien, verontwaardigd wees hij de soldeniers af met de woorden. „Lafaards I Zijt gij bang voor een grijsaard Marco Torre verliet het vertrek, met den hoofdman naar de staatsge vangenis te gaan. Toen de kleine stoet op str; scheen, liepen van alle kanten schen te hoop. De plotselinge inhechte nisneming van den geachten maakte de toorn van het volk hoogste mate gaande. Het scheelde weinig of het zou zich op de soldaten geworpen hebben, om hun de gevangene te ontrukken. Marco Torre echter bracht de menschen tot bedaren. Het is een vergissing, die tot mijn in- heebtnemiag geleid beeft,» zeide hij op milden toon. 'Ik zal spoedig weer in vrijheid zijn.- Wij zelf zullen u bevrijden 1» riep de saamgeschoolde menigte >als gij niet binnen twaalf uren in vrijheid ge steld zijt." Een uur later werden ook Peretti en erroni ir. de gevangenis afgeleverd. De opgewondenheid onder 't volk steeg bedenkelijk. Wel had zich onder de burgers der stad het gerucht verspreid, dat men een samenzwering op het spoor gekomen was, door de gearresteerden tegen het leven van den hertog maar niemand heehte geloof aan dit bericht. Men wist, dat vooral Marco Torre en Peretti door het hof gehaat werdenmaar nooit had men van deze rechtschapen mannen 'ook slechts het geringste kunnen zeggen wat hun goe den naam werkelijk kon benadeelen. De bevelhebber der lijfwacht ver scheen voor zijn heer en meester en lichtte hem betreffende de dreigende houding van het volk in. De groote hoop moet in bedwang gehouden worden,» verklaarde Alexan der toornig opgewonden, „roep terstond de lansknechten opf» •Ik vrees, dat het reeds tc laat Er zal bloed vloeien.» •Des te beter. Het volk heeft een aderlating noodig. Het is reeds lang te volbloedig en daardoor eigenzinnig, niet onderdanig en oproerig. Gij kent nu lijn bevelen, kapitein Deze verliet zijn heer met een be klemd hart, de man gevoelda, dat hij onrechtvaardige zaak te verdedigen had. Doch als gehoorzaam krijgsman moest hij zich aan den dwingeland onderwerpen. Op het plein voor het hertogelijk paleis krioelde het van menschen. Drei gende kreten werden geuit tegen Alexan der en het doen zijner gunstelingen. Men hoorde het geklettei van wapenen de burgers hadden zich ten strijde toe gerust en waren tot den hevigsten tegenstand bereid. Opeens verhief zich een luide stem. •Lever de gevangenen uit of wij be stormen de gevangenis i< Dat was voor de lansknechten het teeken tot den aanval over te gaan. Zij wierpen zich onstuimig op het gewa pende volk. Zij stieten met hunne zes- tien-voet-lange lansen de dichtopeen- gedrongen hoop, om deze uiteen te drijven. Maar het volk stond zoo pal 1

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1919 | | pagina 1