DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
VRIJDAG 23 APRIL 1920.
34s»e JAARQANG No. 7.
Kantoor: Langegracht 28,
DU EEMBODE verschijnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week in
gaan, doch opzegging van abonnement moe!
geschieden voor den aanvang van een nieuw
kwartaal.
Prijs per drie maanden f0.90 Buiten de
gemeente Amersfoort f0.95. Afzonderlijke
nummers 10 ct.
Stenografisch Raadsverslag der gemeente
Amersfoort voorgeabonneerdenf 1.23 per jaar.
ADVERTENTIËN 25 cent per regel. Billijke
tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld
adverteeren.
AdvcrtentiCn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 9 uur worden bezorgd. Een bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
De mensch brengt hel ver ale
liij maar altijd de rechte lijn van
den plicht volgt.
Gen oud verdrag tussdjen
Baarn en Amersfoort (1443)
Door T. PLUIM.
Voor een stad was in de onveilige
tijden van voorheen een stevige muur
een begeerlijk bezit. Bij de nog onvol
maakte schietwerktuigen kon men
achter zulk een muur langen tijd aan
het beleg weerstand bieden en zoo
doende aan plundering en moord.ont
komen. Alleende muur kostte ver
hakend veel geld. Vooreerst moest de
stad het recht van «poerterij*, dat is
van ommuring, in den regel van den
landsvorst koopen en wel tegen een
zware som, want hij zag noode, dat
een stad zich aldus versterkte. Er
waren n.l. voorbeelden te over, dat
zulk een «bevestigde" stad later tegen
den landsheer zelf opstond, zooals
Utrecht kan bewijzen.
Doch had men al dat recht van
ommuring verworven, dan moesten de
steenen gekocht worden, en die waren
er in die dagen, toen er nog weinig
steenbakkerijen bestonden (dc huizen
immers waren groolendeels nog van
hout) verschrikkelijk duur.
Dikwijls werden dan ook de mis
daden gestraft met steenboeten of met
het bouwen van een of meer roeden
van den stadsmuur. De veroordeelde
moest zelf maar zien, hoe hij die
steenen machtig werd. Zoo beliep in
Amersfoort de kleinste steenboete 2000
stuks cn de hoogste 25000.
In 1269 schijnt Amersfoort reeds
met een muur omringd ie zijn geweest;
immers men leest, dat in dit jaar Otto
III, graaf van Gelder, de stad zóó
sterk aantastte en de muren door zijn
bestorming zóó zeer verzwakte, dat dc
stad zich overgaf. De grootte der
toenmalige stad werd toen nog aange
geven door dc Muurhuizen, en dc
Singelgrachtbenevens door dc Havi
kerpoort, de Kamperbinnenpoort, de
Plompetorenpoort en de Roodetoren
poort, aan 't einde der Langestraat.
Doch spoedig breidde de stad zich
buiten den ouden muur uitzeer veel
nieuwe huizen werden er gebouwd en
ook al een klooster. Daarom was bet
wenschelijk deze nieuwe stadswijk óók
door een muur tegen de veelvuldige
vijandelijke aanvallen te beveiligen.
Reeds in 1388 schijnt men met den
nieuwen muur begonnen te zijn, daar
in dat jaar van een «nieuwen* stads
muur in den Pothof en op de Glas
horst gesproken wordt. Maar de duurte
der steenen en andere omstandigheden
waren oorzaak, dat de nieuwe muui
pas legen 1450 voltooid weid.
Het nabijgelegen Baarn was een
opkomende stad. Reeds in 1390 was
zij in het bezit van stedelijke rechten,
lie in 1426, toen de brieven verbrand
vare», opnieuw verleend werden. Zij
,ad met Amersfoort steeds in gnede
.abuurschap geleefd, en teeds in 1410
lad zij met dc Eemstad een verding
gesloten, waarbij Baarn beloofde
Amersfoort ten allen tijde op de eerste
ivraag te zullen komen helpen, mits
n niets tegen den Bisschop zou
ondernemen. Dit verdrag had Baarn
haar eigen stadszegel bekrachtigd.
De opkomende stede nu sloeg op den
wen stadsmuur van Amersfoort
begeering oog ook zij zou gaatfte
zulk een veilige afsluiting gebouwd
hebben. MaarBaarn was nog niet
rijk genoeg om dit voorbeeld te kun-
volgen.
Wordt vervo^jd.
Binnenland.
- Speenhoffs Multaiulli-bcschouwing:
Multatuli is gehuldigd
Door het Nedcrlandsche volk
Professoren cn geleerden
Noemden zich ons aller tolk
Als men leest wat in de kranten
Zoo al van hein wordt verteld,
Zou men denken, dat ons landje
Niets dan Multatuli telt.
Als hij du nog uit ging halen,
Wal hij toenmaals heeft gedaan,
Kwam hij als een bolsjewiekert
Voor het strafgerecht te staan,
Als hij tegenwoordig brulde,
Dat hij het publiek veracht,
Werd hij als een zenuwlijder
Naar een gekkenhuis gebracht.
Als hij nu ging medcdeelen,
Dat er in het Oosten daar
Zich een gordel van robijnen
Slingert om den evenaar,
Maakte bij de speculanten
Met een beurs-manoeuvre blij,
En dan werd hij commissaris
In een rubber-maatschappij.
Hoeveel kolossale boeken
Heeft hij al niet vol-gepend
Hebben onze boekverkoopers
Ooit een beter fond9 gekend
Hij schreef studies cn ideeën,
Hij was knap op elk gebied,
Hij had wel milliocn :n studies,
Maar rnillioencn guldens niet.
De staking van de zeelieden en de
transportarbeiders is geëindigd. De ar
beiders hebben het werk hervat. De
Centrale Bond heelt dien uitslag wel
voorzien, zijn bestuur was daarom niet
bijster vóór de stakingmaar de Fede
ratie en de wilde elementen, die ook
nog in den Bond zijn, dreven het nood
lottig besluit door.
Als Woensdag de arbeid in de havens
wordt hervat, geschiedt dit op dc Iconen,
die vóór de staking golden cn die lager
zijn dan het aanbod op 19 December
1919 door deScheepvaartvereenigingcn
gedaan, maar door dc organisaties der
werklieden niet aanvaard. Het is be
grijpelijk, dat deze uitkomst de mannen
bitter stemt. De weikgevcrs hebben
hun eisch omtrent de voorafgaande
opheffing van den boycot in de buiten-
landsche havens niet gehandhaafd.
Deze staking mag niet eindigen
de simpele hervatting van den arbeid
op de oude voorwaarden, zonder n
ware niet in het algemeen belang,
noch in het belaDg van de werkgevers,
maar vooral niet ia het belang van de
arbeiders, Hun belang is uit de ver
loren slaking tc halen wat daaruit aan
is te verkrijgen. Zij kunnen zich
verhoogd slandaardloon van
f6,50 per dag op f7 verzekeren,
met terugwerkende kracht voor dit
hooger loon tot 1 Jan. 1920. De werk-
vers zijn bereid deze verhooging toe
staan, mits een collectieve arbeids
overeenkomst wordt aangegaan. Er is
nredellijks in deze voorwaarde,
„.„„„.in is zij voor de arbeiders na-
deelig te achten. W^ een iweede al-
genteene staking ir het haven- en
transportbedrijf kan vóór 31 Maart
1921 veilig uitgesloten worden geacht.
Montessori, dc geleerde doktores
uit Rome heeft ook va ons land op
gang gemaakt, omdat ze een nieuw
opvocdi »gssysteen: heeft gevonden. Dr.
Bronsveld in zijn Kroniek van de
Stemm.n voor Waarheid en- Vrede»
Men jaat nu in ons iand,- bier en
daar Montessorischolen oprichten, en
dit verwondert ons niet, Onze paeda-
gogen zijn meerendeels met onze kin
deren verlegen. Ze zijn, eerlijk gezegd,
dc jeugd kwijt. Al onze theorieën
blijken te falen, en men weet niet
goed wat met de jeugd aan te vangen.
Daar komt dr. Montessori en zegt
geeft de school aan de kinderen j Laat
heu zichzelven opvoeden! En nu gaat
beproeven, hoe ver men daar-
komen zal. Een districts-school-
opziener noemt het 't bolsjewisme
toegepast op het gebied van 't onder
wijs. Ik vrees, dat tot dit oordeel veel
grond is. Wat mij o.a. bij dit onder-;
wijs-fenomeen trof, is vooreerst het
voistrekle zwijgen over den godsdienst.
Die schijnt, evenmin als de fantasie,
ale factor bij dr, Montessori in aan
merking te komen. En hiermede batigt
waarschijnlijk ook samen het negeeren
neiging tot het kwade, die in
elk kind aanwezig is."
Het komt zelden voor, dat men het
net den ouden Utrechtscheu predikant
neer eens kan zijn.
Onze pedagogen zitten met de jeugd
'erlegen. Ze zijn er geen baas meer
iver. Niet op straat en ook niet meer
op school. Ze verwildert meer en meer.
Dr. Montessori laat de kleinen de
kat u
tjes heerscht de volmaaktste rust, om
dat ieder er doen kan wat hij wil, „Als
de katjes muizen dan mauwen ze niet,"
denkt ze.
Niet alleen echter dat er bij die
Montessori-opvoeding niet over den
godsdiehsl wordt gespt oken en men er
de boekjes over die methode niets
i verneemt, maar het schijnt dat de
geleerde Romeir.sche geen rekening
houdt met de werkelijkheid, die een-
maat voor elk mcnsch aanbreekt en
die hem dwingt zich te schikken
r een bevel, een gebod. En toch
is dat absoluut noodig, ook in een vol
strekt anarchistische toekomst, mis
schien juist het meest daarin. Bij ons
nog over het geheel vigeerend opvoe
dingssysteem tracht men het rijsje jong
buigenbij het nieuwere laat men
het opwassen, zooals het wil. Er zal
er onkruid dan tarwe te maaien ziji
de Montessori-school.
Willem Mengelberg, de vermaarde
musicus, herdacht den dag dat hij vo'or
25 jaar directeur van het Amstcrdam-
sche Concertgebouw werd, Hij jverd
gehuldigd eu gevterd als een begaafd
kunstenaar en sprak in zijn dankwoord
het volgende
Mijn streven is altijd geweest het
i mij door God gegeven talent te
omwikkelen en te gebruiken in het be
lang van onze kunst, welke zulk een
belankrijke facior in de samenleving is.
Ik heb getracht de muziek de plaats te
geven, welke haar toekomt. Als dit ten
deele gelukt is, is dwt voor mij een
groote voldoening. De eerbewijzen van
dezen avond, aanvaard ik niet als per-
i, in mij wiStden daarduor de muziek
de kunstenaars gehuldigd. Mijn
wensch i«, dat in Nederland de Muziek
haar beoefening een eereplaats
e innemen, gesteund door de liefde
het volk eu de middelen der re
geering. Muziek is iets, dat een volk
nooit ontnomen kan worden,*
Mevrouw Henriëtte Roland Holst,
de bekende communiste en revolutie
predikster, bewoont des zomers een
landhuis in de buurt van Zundert, ten
Zuiden van Breda.
aan haar voeten, zoo meldt het
v. Nbr.«, wroet het proletariaat,
moet worden opgeheven »uit den
poel vaa zijn ellende* in den onvrucht-
baren bodem luistert goed van
morgens 6 tot 's middags 12 uur met
uur schafttijd en vervolgens van 1
ir nam. tot pl.m. 7 uur 's avonds
jor f 2.50 per dag.
Toen prof. Koaapen van de abdij
Bcrne te Heeswijk zich per rijwiel
den Bosch naar Heeswijk begaf,
hoorde hij, ter hoogte van Sluis I ge
naderd, een schot vallen.
Spoedig volgde een tweede schot,
dat prof. Knaapen in den hals trof. Hij
keek naar de richting vanwaar het schot
gekomen was en zag eenige mannen,
aaronder een, dien bij even te voren
en geweer had zien vasthouden.
Laat in den avond meldde zich op
het bureau van politie te 's Bosch een
aan, M. B., geheelen, die
klaarde de dader te zijn. Hij beweerde
geen kwaden opzet te hebben gehad
bij het schieten, hij had alleen vogels
illen treffen.
De toestand van prof. Knaapen is
gunstig.
In de Zuid-Willemsvaart te 's Her
togenbosch is zekere Hoek, gehuwd
en vader van zeven kinderen verdronken.
Te Groningen is naar het huis van
bewaring overgebracht een post-con-
ducteur, betrapt bij het openen van
poststukken en verdacht van postdief-
stal.
De 60-jarige heer W. die te Blari-
werd verpleegd is, toen hij te Hil-
m in het station een kaartje nam
Amsterdam, plotseling ineenge
zakt en op de plaats doodgebleven.
Tot voorzitter van het departement
Amersfoort der Maatschappij tot be
vordering der Nijverheid is gekozen
Hardenbroek van Ammer-
M. Gerritsen.
Amersfoort
R. K. Huisvestings-Comité
Amersfoort.
De trein, bestemd voor het ver
voer naar ^eenen der hier gehuis
veste kinderen, vertrekt aanstaan
den Donderdag des middags 5,48
Nijmegen. De kinderen moeten
daarom uiterlijk kwart over twaalf
Amersfoort aan het station zijn,
vanwaar om 12.37 de trein naar
Nijmegen vertrekt.
De vereen, tot het houden van
kunstbeschouwingen zal 1 en 2 Mei
aquarellen exposeeren van Dysselhof,
Hoynck van Papeodrecht, Storm van
's Gravensande en Schiedges.
In J. O. de Jong's kunstvitrine zijn
geëxposeerd twee vrouwenportretten,
pastels van Mevr. Uyldert.
Geboren Aotonia, d. v. J. B. Wery
en W. HijmeriDg George Arnold
Jan, z. v. C. F. A. de Bruijn en N. J.
in Heycop ten Ham.
Overleden Aaltje van de Buut, 62
j., echtg. v. R. v. de Velden Geer-
truida A. Termaten, 19 j„ ongeh.
Burgemeester eo Wethouders heb
ben den Raad aangeboden
1. een verordening voor het bedrijf
de HaDdelsdagschool en Handels
avondschool te Amersfoort*
2. een verordening voor de Commis-
van Toezicht op de Handelsdag
school en Handelsavondschool te
Amersfoort
reglement voor de leeraars-
vergaderingen aan de Handelsdagschool
en Handelsavondschool te Amersfoort
verordening tot regeling van
het eindexamen aan de Handelsdag-
school te Amersfoort.
Teneinde uitvoering te kunnen geven
in het denkbeeld, het onderwijs als
■n bediijf te organiseeren, bieden zij
tevens ter vaststelling aan een ontwerp
Het is nu dertig jaar geleden dat
Amersfoort ook infanterie in garnizoen
Naar Amersf. Dagbl. verneemt, heeft
de Melkveehoudersbond vergaderd met
de Coöp. Melkslijtersver. Amersfortia.
Besloten is, om melk niet lager in prijs
stellen dan ze nu reeds is, n.l. 16 ct.
per liter. Verder zouden de melkvee
houders zich verplichten om geen melk
:er te leveren aan de concurreerende
ichtisg Geldersche vallei, die nu reeds
beneden den prijs van 16 ct. per L.
irkoopt n.l. voor 15 en 14 ct.
De melkveehoudersbond wijt het
blijkbaar geheel aan de inrichting de
Geldersche Vallei, dat de melkprijzen
door concurrentie van deze fabriek nog
lager zullen gaan.
Het blijkt wel, zegt Amersf, Dagblad,
dat de Coop, melkslijtersvereenigiug
Amersfortia geene stelling aanneemt
tegen het hooghouden van de melk
prijs door de melkveehouders.
Vrijdag 7 Mei, 2 uur, zal door Wa-
tergraaf en Heemraden van het Heem
raadschap de rivier de Eem, in het
Secretariegfbouw Muurhuizen 15, bij
inschrijving worden aanbesteed hel op
de diepte en onder profil brengen van
verschillende beken onder beheer van
het Heemraadschap in 8 perceelen.
Het bestek ligt ter inzage ter secre
tie van het Heemraadschap en is
tegen betaling van f0.75 verkrijgbaar
bij den Kameraar van het Heemraad
schap W. C. jansen, Pieter Pijpcrslr.
43, bij wien nadere inlichtingen zijn te
bekomen.
Het Bestuur van het Alg. Militair
Tehuis heeft besloten tot het stichten
Tehuis voor Militairen. Aan
imissie van voorbereiding is
het gelukt het gebouw »Ons Huis« aan
de Korte Gracht te koopen voor dat doel.
llil ill Fianschs luiliilii-jiiin.
Laat ons thans onze koelbloedigheid
bewaren, mijn kind zeide markies, wien»
krachten in tegenwoordigheid des gc-
vaars terug keerden. Houd u goed. Laat
mij op al de vragen dier mannen ant
woorden. Raoul, spreek geen woord.
Eén woord zou ons het hoofd kunnen
kosten.
Een bediende vertoonde zich en kon
digde den markies aan, dat een kapi
tein der gendarmerie van Brest hem
verlangde te spreken.
Laat hem binnenkomen, Bertrand I
antwoordde dc markies bedaard. I)e
grijsaard had al de geestkracht zijner
jeugd weder gekregen.
Men hoorde den zwaren stap
twee mannen op de trap, en w<
werd de deur geopend voor een jong
officier der republiek, die vergezeld
door een man. die diep in zijn ma.
gewikkeld was. De republiekcm scheen
verrast toen hij de kamer binnen trad
hij was niet voorbereid op het toonc -I,
dat zich aan zijne oogen vertoonde.
De markies was tusschen de gravin en
Raoul gezeten. Zijn gelaat was rustig,
en zijne witte haren bedekten de bleek
heid van zijn voorhoofd. De jonge
krijgsman vestigde vooral zijne blikken
op Mevrouw de Tréseguidy, wier schoon
gelaat, rustig en kalm, geen spoor van
schrik vertoonde. De scherpe tegen
stelling dier drie tijdperken, het edel
gelaat van den markies, dc verrukke
lijke groep van moeder cn kind, slotei
r een oogenblik (ie lippen des kapi
i. Maar de aarzeling was van korten
duur; hij trad in het midden der kamer
i zeide met luider stem
Burger de Tréseguidy, waar
De heeren de Tréseguidy zijn
sedert eenigen tijd op reis, mijnheer
Overigens weet ik niet met welk recht
gij mij bier in liet midden van dei
nacht komt ondervragen.
Gij bedriegt ons, de burger:
Tréseguidy woonden het gevecht vai
Savency bijgij verwacht hen, zij ziji
misschien hier. Wij hebben lien to
het naaste dorp achtervolgd. Voor het
overige, hier is een commissaris der
republiek. De jonge man weet
een gebaar zijnen metgezel aan,
zijn mantel open sloeg, en ec-ne
kleurige sjerp zien liet. Hem inoct
gjj antwoordenmijne zendiqg is vol
bracht, zoodra ik het kasteel ^al onder
zocht hebben. Dc burger, lid van het
revolutionaire bewind, zal hier met acht
mijner manschappen blijven.
De jonge ollicier groette, en vertrok
een half uur later naar Brest. Die mede
gezel was inderdaad een lid van he
revohonair bewind, Rignard genaamd
op het tijdstip der omwenteling werkte
hij te Nantes als smidsknecht. Als
want van Carrier, had hij zich weidra
den naam zijns meester waardig ge
maakt, en op den kleinen troon, dien
hij in naam van het verblinde volk
bezette, zetelde hij met de pracht een:
keizers. Rignard was groot, mager er
zeer bleek, al zijne leden waren on
evenredig, ieder zijner bewegingen va:
onbevallig en ruw. De onwillekeutigi
lach, die zijn misvormd lichaam kon
oowekken, werd door de wreede
drukking zijner gelaatstrekken in
dwang gehouden. De markies begreep,
dat de beul de plaats van den rechter
innam. Hij wierp ccnen blik vol o
op zijne dochter en zijnen kleinzoon,
omhelsde ze als het ware tcederlijk
met dien vaderlijken blik, en verliet
het vettrek met het lid van het
lutionaire bewind, die gebood hem te
volgen.
Burger, zeide hij, kom, ik moet
Toen Rignard zich verwijderd had,
stond mevrouw de Treseguidy op,
luisterde eenige oogenblikken met open
mond en oogen naar de verwijderde
voetstappen, die in den gang weer
klonken, en opende spoedig de deur,
>ijl zij den kleinen Raoul met zich
In het vertrek gekomen, liep zij
:t venster, dat zij open had gelaten.
et was een dier schoone w'
avonden, zoo helder en liefelijk, i
de onuitwisbare poëzie de zomer
nachten gelijkt. De sterren fonkelden
aan. den donker blauwen hemel als
schitterende diamanten, en de i
'erhief zich boven de hooge toppen
der eikcnboomen in hel bosch. Niets
stoorde de stilte van het landschap.
De zee, die kalm en vreedzaam was,
ipoelde met een eentonig geklots tegen
de rotsen, cn onder de stralen der tin
telende hemelbollen, scheen zij het oog
een onmetelijk bekken van gepolijst
Raoulzeide zij tot haren zoon,
hem in hare armen opheffende,
gezicht is beter dan het mijne
eens goed daar ginder bij den vijver,
of gij niemand ziet komen.
Het kind wierp den blik in de diepte
des wouds.
Ik zie niets, zeide hij na eenige
oogenblikken stilte.
De gravin zette eenen stoel bij het
venster, en plaatste er Raoul op,
Verlaat geen oogenblik met uw
oog den kant van het bosch, mijn kind!
Het komt er thans op aan uwen vader
en uwen oom te redden. Indien gij
iets bemerkt, roep mij dan en zij
nam bij de deur plaats, om hel ge-
druisch, dat zij binnen hoorde, af te
luisteren.
Een lang half uur ging aldus in een
voortdurenden angst, voorbij. De gravin
liep onophoudelijk van het venster naar
de deur, terwijl zij hier luisterde en
daar met opmeikzaamheid uitzag.
Dikwijls ondervroegen moeder en
kind elkander met afgebroken woorden.
Ziet gij geene drie mannen bij
den uitgang van het bosch zeide de
gravin.
Neeo, hernam het verstandige
kind, wiens helder verstand spoedig
het gevaar van zijn nieuwen toestand
begrepen had, Maar het komt mij voor,
dat ik voetstappen op de trap hoor.
Eensklaps slaakte het kind een ge-
smoorden kreet, en liep naar zijne
moeder, zeggende: Daar zijn zij!
Mevrouw de Tréseguidy zag inder
daad een groep schaduwen, die haastig
Ploilerneck naderden.
(Wordt vervolgd.)