DANSCURSUS
DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
DINSDAG 21 SEPT. 1920
34ftS JAARQANU No. SO.
Kantoor: Langagracht 38, Amaratoorl
DB EEMBODB verschijnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week In
gaan, doch opzegging van abonnement moet
{eschieden voor den aanvang van een nieuw
wartaal.
Prijs per drie maanden f0.90 Bulten de
gemeente Amersfoort 10.05. Afzonderlijke
nammers 10 ct.
ADVERTENTIEN 25 cent per regel. Billijke
tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld
adverteeren.
AdvertentiEn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 9 uur worden bezorgd. Een bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Hoed jo vow liet aanhooren
van kwaadsprekerij. Een ieder
die zich niet van kwaadsprekerij
afkeert, maakt zich reeds aan de
gevolgen ervan mede schuldig.
Gen rampspoedig jaar voor
Amersfoort (1495).
door T. PLUIM.
I.
Het was voor deze streken en
deibeid voor Amersfoort een noodlot
tige tijd geweest, die dusgenaamde
Utrechtsche Oorlog (14801484). Het
Sticht zag zich toen aan een onzalige
verdeeldheid overgeleverd Utrecht en
Amersfoort hadden niet meer het wet
tige gezag van den Landheer, den
Bisschop willen erkennen, maar een
ander uitgeroepen, waardoor ook vreemd
krijgsvolk dit gewest was binnenge
trokken.
Ontzettend had Eemland geleden, en
toen eindelijk in 1484 de vrede tot
stand kwam, zag het er dan ook droe
vig in Amersfoort uit. Volgens een
verslag van de toenmalige Burgen
ters zelf, dat zij aan den Lands
toezonden, was de stad en 't platteland
door den binnenlandsche oorlog „groo-
telijcks verarmt", terwijl bovendien van
de bevolking der stad en het platte
land nauwelijks een vierde deel in het
leven was gebleven En dit overschot
van een eertijds zoo bloeiende stad
moest tot overmaat van ramp groot
gebrek lijden, immers de huizen waren
verbrand en de goederen bedorven.
Bovendien was de stad door de oor
logsschattingen met zware schulden
belast, zoodat de Raad niet wist, hoe
de renten te voldoen. Daarom vreesde
de stadsregeering niet ten onrechte, dat
de burgers, die elders koophandel gin
gen drijven, d:\Ar voor hun schulden
zouden worden gevangen gezet. Dit
zou den geheelen ondergang der stad
na zich sleepen. Daarom gaf de Hertog
Maximiliaan van Oostenrijk een uitstel
van 5 jaren in dien tijd mocht dus
nergens een burger van Amersfoort
wegens schulden der stad in gijzeling
worden gezet.
Zoo kon de handel weer ontluiken
en mocht Amersfoort de hoop voeden
door deze bron van verdiensten zich
langzamerhand van de ontzettende
rampen des oorlogs te herstellen.
Maar het jaar 1495 sloeg aar
hoop meedoogenloos den bodem in.
Eerstens brak er ook hier een ver
schrikkelijke pest uit, waaraan i
week tijds, niet minder dan 115
schen bezweken. De hoogst besmette
lijke ziekte kwam vroeger herhaaldelijk
voor. Gewoonlijk werden de pestlijders
naar een afzonderlijk gebouw gebracht,
het Pesthuis geheeten. Vermoedelijk is
in dit rampspoedig jaar zulk een pest
huis ook te Amersfoort geopend, ofwel
tengevolge vaD deze epidemie kort
daarna, want reeds in 1500 wordt van
zulk een huil gewag gemaakt. Het
stond in het Noordoosten der stad, niet
van de Poth. Dit laatste Godshuii
'as omstreeks 1437 door eenige vrome
lieden gesticht, ten bate der huiszitten
de armen (d.w.x., armen, die niet gin
gen bedelen). Wekelijks ontvingen deze
bedeelden aan dat huis allerlei levens
middelen, terwijl er in den beginne ook
een pot met eten werd gekookt, dat
door de verzorgers (de Polbroedcrs)
werd uitgedeeld. Dit was de oorsprong
van den naam „de Poth". Later werd
aan deze Potbroeders ook de verple
ging der pestlijders in het Pesthuis op
gedragen. Dat de pest ook voor Amers
foort een gevreesde ziekte was, kan
o.a. blijken uit de kronieken1439 bijv.
woedde deze ziekte in de st .d zoo
hevig, dat er in een klooster 21 non
nen stierven. In 1458 verscheen de
pest opnieuw in Amersfoort
1467 tot 1470 hecrschte zij er
stuk door.
Terwijl dus in 1495 de pest binnen
Amersfoort woedde en van de reeds
zoo gedande bevolking nieuwe slacht
offers eischte, brak er op 11 (of op 13)
Maart een ontzettende brand uit, die
huizen, 30 bierbrouwerijen (Amers
foort was beroemd om zijn bier) en het
Minderbroederklooster in de asch legde:
een ramp, die op de weer eenigszins
opkomende stad dubbel zwaar drukte.
De brand begon in de Teutstraat
hoewel de vlammen reeds hoog op
sloegen, zou men het vuur nogbijtijdo
hebben kunnen worden, als
ander onheil zich tegen de
ongelukkige stad had gericht. Op dat
oogenblik n.l. had hertog Karei van
Gelder het beleg voor Nijkerk geslagen,
dat kort te voren door Maximiliaan
Oostenrijk vermecsterd en versterkt
was. Doch de hertog van Gelder, die
overal vervolgd werd door de heersch-
zucht van het Oostenrijkschc Huis,
wilde de stad hernemen. Terwijl hij
nu met zijn legerbende Nijkerk omsin
gelt, ontdekt zjn volk in de verte, dat
er in Amersfoort brand is ontstaan, of
wel het was toevallig in de Gel-
dersche stad bekend geworden. Dit was
de Gelderschen een welkome
leiding van Amersfoort te verras
de hoop met een grooten buit terug
keeren. Wel streed zulk een stroop
tocht met het verdrag, dat Amersfoort
kort te voren (1493) met Hertog Karei
Gelder had gesloten, men zou
van wederzijdsche aanvallen afzien,
naar misschien heeft een deel der
Gelderschen, die voor Nijkerk jlagtn,
op eigen gezag een strooptocht willen
ondernemen.
Hoe dit zij, de Gelderschen stonden
al spoedig voor de muren van Amers
foort en dreigden de brandende stad
binnen te dringen immers de mannen
moesten het vuur bestrijden en kon
den dus den aanrukkenden vijand
afweren. Doch de Amersfoorlsche bur
gers snelden gewapend naar
terwijl de vrouwen zich met het blus-
schingswerk belastten. Zóó dapper
streden de mannen, dat de Gelderschen
slotte onverrichter zake moesten
aftrekken. Maarontzettend had het
- tijdens de afwezigheid der
gewoed hoe manlijk zich ook de
hadden gedragen, de vlammen
hadden zij niet zoo snel kunnen
blusschen. Wordt vervolgd.
Aan de Ganges.
Aan boord bevonden zich zeven of
acht gewapende mannen. In
nuten bereikte het vaartuig, dat gecom
mandeerd werd door een sergeant
het Indische leger, op eenige meters
afstand den oever. Nog enkele krachtige
roeislagen, en de boot zat vast in de
wortels der boomen. De sergeant sprong
aan land en groette op militaire wijze.
•Roei de boot in den kleiaen inham
zei de kapitein tot de IndiSrs.» En gij.
Birata, gaat met mij niee.«
De boot verdween, de kapitein ging
met den Indiór naar den voet
raarinde en beiden vlijden zich
het lange gras.
•Zijn wij alleen, kapitein Macpherson
vroeg de sergeant.
Geheel alleen,antwoordde de ka
pitein. Gij kunt alles vertellen, zon
der dat anderen het hooren.
Binnen «en uur zal Negapatnain
hier tijn.«
Een bloedstroom kleurde het gelaat
van den kapitein hoogrood. >Zij hebben
hem dus gevangen riep hij levendig.
Ik dacht, dat men mij bedrogen had.
't Is zeker, kapitein. De ellendeling
werd sedert een week gevangen ge-
bouden ia de ondcraardsche kelders
der vesting William.»
Zijt ge er zeker van, dat het
worger is
•jawel, kapitein, 't is zelfs een
iloedrijkste opperhoofden.»
Heeft hij niets verraden
•Neen, kapitein, niettegenstaande wij
hem honger en dorst lieten lijden.»
-Op welke manier werd hij gesnapt ?-
De schurk hield zich schuil in de
nabijheid der vesting en wachtte dan
op zijn buit. Zes soldaten waren reeds
door zijn nooit missenden lasso geval
len. Luitenant Hall besloot voor onge
zeven dagen, den moordenaar
eenige soldaten op te sporen. Na
vruchteloos zoeken vau een tweetal
I, Het hij halt houden in de schaduw
een boschje, om uit te rusten.
Plotseling voelde hij een lasso om zijl
nek. Hij sprong overeind, greep het
snoer vast en wierp zich op den worger,
terwijl hij om hulp riep. De soldaten
schoten toe, en maakten zich meester
van den verschrikkelijk worstelenden
en brullenden Ind<Sr,«
En binnen een uur zal die persoon
bier zijn vroeg kapitein Macpherson.
•ja, kapitein.»
Eindelijk I»
•Wilt ge iets van hem tc weten
komen
Binnenland
Op den Graafscben weg te Nijme
gen, is een kn«ap die met zijn rijwiel
de helling bij 4e spoorviaduct afreed,
door een vrachtauto overreden. HQ is
aan de gevolgen overleden.
De jongelui, die gebelgd over den
lafhartigen moord te Kootwijkerbroek,
alle familieleden van den moordenaar
uit die buurtschap verjaagd hadden,
hebben Donderdagnacht ook nog een
dezer ledigstaande huizen totaal afge
broken. Deze woning behoorde intus-
schen aan iemand, die niets met den
moordenaar of zijn familie had uit te
Hoe men in ouden tijd van zijn
vrouw trachtte af te komen vertelt rar.
Bake in het weekblad v. h. R.
als volgt:
In een werkje in 1613 tc Amsterdam
verscheoen, komt een verhaal voor
Van eenen boet uyt den dorpe van
Abcoude, die zijn wijff nagelde door
haer oor- aen een post van een earner-
deure in zijn huysinghe ende ginck ter
stont daer naer zijn huys vercoopen
t alle, dat draet ende naghel vast
Het hoofdbestuur van den Ncdcrl.
K. Bond van Handels-, Kantoor-
en Winkelbedienden »St. Franciscus
van Assisie» is op audiëntie geweest
bij den Minister van Arbeid, ter bespre
king van de uitvoering der Arbeidswet
lor de kantoor- en winkelbedienden.
De Minister had er geen bezwaar
tegen, dat na de uitvoering der wette
lijke bepalingen voor fabrieken en
werkplaatsen, het eerst de kantoren
in de beurt zouden komen.
Voor de winkels bracht zulks grootere
bezwaren mede, wijl bet in de bedoe
ling ligt om de arbeidsduur van de
winkelbedienden te regelen tegelijk met
de Wet op de Winkelsluiting, welke
wachteu is.
Te 's-Gravenhage werd een verga
dering gehouden van vertegenwoordi
gers der colleges van dagelijksch be
sturen der gemeenten met
25.000 inwoners, ter gemeenschappe
lijke beraadslaging over de leeniogs-
moeilijkbeden voor de gemeenten. Bij
de besprekingen, welke een voorloopig
karakter droegen, kwamen verschillende
belangrijke denkbeelden in behandeling.
Besloten werd dat de vereeniging een
commissie zou benoemen om de zaak
studie te nemen en spoedig rapport
uit te brengen. In die commissie zullen
zitting nemen mr. J. B. Bom&ns,
weth van Haarlem Kettlitz, weth.
UtrechtA. R. Vcenstra,
Amersfoort.
De bijslag van regeeringswege op
het bruinbrood blijft, naar het Ned.
Corr. Bureau meldt, dezen winter
gehandhaafd.
Door de Ned. Spoorwegen is be
paald, dat de winterdienstregeling zal
ingaan cp Maandag 25 October.
De regeering is voornemens
het Nederlandsch kanker-instituu
voorschot te verleenen van f400000
den bouw van een nieuw Zieken
huis voor kankerpatiënten.
Volgens »Het Volk» wordt op de
ontwerp-begrooting van Binnenlandsche
Zaken voor 1921 een post
burgerwacht uitgetrokken van ongeveer
anderhalf millioen gulden.
Ondergeteekendc, bericht dat hij medic October zijn danslessen tal
aanvangen.
Inschrijvingen tot en met 1 October 't avonds van 7.30 - 0.30
Aanbevelend,
D. OCKHUISEN,
Qedipl. Dansleeraar.
Aldegondestraat 85, Amersfoort.
Over de reis van Mgr. H. v. d.
Wetering naar Rome vernemen we
nader, dat de reis einde dezer maand
begin volgende maand wordt onder
men. De reis gaat niet rechtstreeks
ar Rome. maar langs een omweg,
waarbij vooraf Zwitserland en Noord-
Ralii (Milaan, Genua), zullen worden
bezocht. Tusscben 20 en 30 Oct. denkt
D. H. in Rome te arriveeren. Het
•blijf te Rome zal ongeveer veertien
dagen duren, waarna de terugtocht naar
bet Vaderland wordt aanvaard. Secre
taris J. H. Scholte op Reimer zal
D. H. vergezellen.
De omzet in de rijksvischhallen
IJmuiden bedroeg in de eerste acht
maanden van dit jaar f 6.566.325 tegen
c 14.865.573 in de eerste acht maanden
het vorig jaar. In dat tijdvak van
1920 alzoo ruim acht millioen minder.
een verhuring van landerijen te
Sellingen (Gr.) ia de huurprijs twee
driemaal hooger geloopen dan dien
over de vorige zes jaren. Een akker
bouwland steeg o.a. van 125.op
f130.en een perceel groenland van
föO.- tot 1206.
Twee Nederlandsche genie-officieren
zullen een studiereis maken naar Frank
rijk, ter beoordeeling, op de slagvelden,
van de ondervindingen inzake de ver
sterkingskunst in den oorlog opgedaan.
De Tweede Kamer
pen Dinsdag 21 September
Aan de orde is aanbieding der
begrooting voor 1921 en bet opmaken
van de n<-.ninatie voor het voorzitter
schap. De Eerste Kamer zal Dinsdag
21 Sept. te half vier vergaderen.
ja riep de kapitein, terwijl *Qr
gelaat verduisterde,
•Gij lijdt een vreeselijk verdriet, ka
pitein, dat ge voor mij tracht
bergen,
Dat 's waar, Birata,* sprak de
kapitein zacht.
Waarom deelt ge het mij niet mede,
misschien kan ik u helpen 1»
De kapitein antwoordde niet. HQ
volhardde in een dof stilzwQgep zijn
oogen waren vochtig. Een geweldige
smart moest zich op dit oogenblik
hem hebben meester gemaakt.
•Kapitein,» zei de sergeant, bewogei
door dien plotseiingen ommekeer. »Heb
ik misschien smartelijke herinneringen
bij u opgewekt? Vergeef 't mij, ik wist
't niet.»
•Ik heb u niets te vergeven,
goede Birata,» antwoordde Macpherson,
de hand van den sergeant drukkende.
•Integendeel, ge moet alles weten.»
HQ sprong op. Met het hoofd op de
borst gebogen, deed hij eenige schreden
op en af en zette zich daarna weer
naast den sergeant neer. Een traan
rolde over »Qu gebruinde wang.
Het was in 't jaar 1853,» begon
hQ, terwQI hQ te vergeefs trachtte kalm
te blij ven. »MQne echtgenoot* was vóór
aren aan de cholera gestorven, en had
Buitenland.
Honderd en twintig Duitsche in
dustriearbeiders hadden sicb laten ver
leiden, om naar Rusland te gaan, in
de hoop, aldaar als vrQe menschen een
gelukkig bestaan te voeren.
ZQ dachten in het paradQs te komen.
Edoch toen ze er een paar dagen
waren, ontdekten ze, dat ze b|
gissing in de bel terecht waren gekomen.
Een deel der arbeiders weigerde te
werken en wilde naar Duitschland terug.
ZQ zeiden, dat in Duitschland kun alles
heel anders was geschilderd, dat
bun gezegd had, dat ze een kleine
fabriek voor ziek alleen zouden krijgen,
dat voor allen woningen klaar stonden,
dat de voeding goed en overvloedig
was. En nu was van al dat moois niets
waarl De Russische arbeiders hadden
ivricndelijk ontvangen. Men had
bun toegesnauwd, of ze soms waren
gekomen, om het laatste brood der
Russische arbeiders ep te eten, of ze
de plaatsen der Russische arbeiders
kwamen innemen, opdat deze
zeggen hadden, werden zQ door de
fabrieksbazen en een verteg» nwoordiger
der regeering voor contra-revolutionai-
uitgemaakt. De betreffende fabriek
een machinefabriek, waar vroeger
17000 man werkten. Thans zijn er nog
—ar 5000.
Werktuigen en werkstukken lagen
overal kapot op den grond, de stil
staande machines waren klaarblQkelQk
verwaarloosd. De Russen toonden geen
spoor van belangstelling voor hun werk
integendeel zQ poogden het werk te
sabotteeren. Ze werken een half uur
een beetje, dan gaan ze zitten en draaien
een uur lang sigaretten, rooken en keuve
len. Dan weiken ze weer even. Zoo
gaat het heel den dag.» De Duitsche
landverhuizers hielden een vergadering
met de opperhoofden. Een der werk
lieden verklaarden dat ze belogen en
bedrogen woren. ZQ wilden terug, maar
weigerde verlof daartoe te geven. De
levensomstandigheden waren van dien
aard, dat zQ niet konden leven. Het
brood was een soort turf, slecht, on
genietbaar, vol haksel. Verschillende
hadden er bloedspuwing en bloed in de
ontlasting van gekregen. Hier moesten
ze verhongeren. Het onderkomen was
precies zoo slecht. Vier dagen hadden
ze In een goederenwagen gelegen zon
der dek, dan werden ze in een paar
huizen samengepakt eu hadden selfs
geen stroo. In Rusland hecrschte geen
communisme, wat er was, deugde niet.
Wat beteekenden 1112000 roebel
loon per maand, als 4én pondje boter
alleen al 3000 reebei kost en alle ove
rige levensmiddelen, óók aardappelen,
precies zoo duur zQn Van alles waren
ze afgesneden, ze konden niet eens
brieven naar Duitschland sturen.»
Het transportwezen is totaal in de
ar. «Weliswaar hebben de arbeiders
der wagon- en locomotieffabrieken veel
voorrechten, maar het helpt niet veel.
decreet heeft hun het recht ge
geven, met lederen gerepareerde» trein
den eersten tocht te doen om levens
middelen voor de fabriek ie halen. Ook
krQgen ze schoenen en pakken. Maar
ook daardoor is geen verbetering ont
staan. Men hoopt deze tot stand te
brengen door betere voorziening met
nafta Daardoor zouden de spoorwegen
van de houttransporten worden bevrQd.»
Gumprich vertelt een bekoorlQk voor
beeld, met welk een wQsheid de commu
nistische organisatie zulke houttrans-
porlen heeft geleid. »Een treia met
hout, zestig wagens, reed 600 kilometer
en had, toen hQ was, waar hQ wezen
moest, de heele lading als brand voor
de locomotieven verbruikt.» De trein
had dus slechts gereden, om het hout
op te branden, dat bestemd was voor
een streek, die gebrek heeft aan hout.
Midden in de benrswQk van New-
York had eene hevige ontploffiog plaats,
waardoor 30 menschen gedood en
loopgraven gezonden konden worden, i
Omdat ze in de volkomen verwaar- 170 gewond werden. Bovendien schat
loosde fabriek niet wilden werken, waar- men de schade op meer dan 2 mil
de arbeiders zelf niets te lioen dollar.
mij een beeldschoon kind achtergelaten,
arte haren en groote, zwarte
oogen, die als diamanten fonkelden.
Ik herinner mQ nog, hoe zQ lustig rond
sprong in de schaduwrijke dreven van
het park, en de vlinders achtervolgde.
O 1 hoe gelukkig was ik toen Ada,
lijn arme Ada Tranen verstikte zQne
stem. Eenige minuten verborg hQ zQn
hoofd tusschen zQn handen, en Birata
hoorde hem snikken als een kind.
Moed kapitein I» zei de sergeant.
<Ja moed.» mompelde Macpherson,
terwijl hij bijna toornig zQn tranen op
droogde. Het is reeds lang geleden,
sedert ik voor 't laatst geweend heb.
Dat doet mc altijd goed.
HQ hield eenige oogenblikken met
spreken op, om zich te beheerschen,
en ging dan voort»Op 'n goeden
morgen was geheel Calcutta in op
schudding. Dï Thoegs of wurgers, of
hoe men hen ook noemen wil, hadden
op muren en boomstammen de bewo
ners der stad bekend gemaakt, dat
hunne godin een meisje voor haar tem
pel verlangde. Zonder te weten waarom,
werd ik door groote vrees bcvaagen,
als de voorbode van een groot ongeluk,
dat mQ treffen sou. Ik liet Ada den
selfden avond nog Inschepen, en bracht
haar achter dc rnurea der vesting Wil
liam, vast overtuigd, dat de Thoegs
tot daar niet zouden doordringen. Drie
dagen daarna, ik vertrouwde mQn oogen
nauwelijks, ontwaakte Ada met de ge
heimzinnige tatoeCering der worgers
P»Ah!» riep Birata, terwQl hQ bleek
werd. En wie tatocCerde baar
•Dat kwam ik nooit te weten.»
Een Thoeg was dus in de vesting
doorgedrongen
Dat zal wel zoo wezen.»
'Tellen zQ misschien aanhangers
onder onze soldaten?»
Hunne sekte is reuzengroot BAratB»
In geheel Iodi» telt zQ leden, in den
Maleischen Archipel, zelfs in China.»
•Ga voort, kapitein.»
•Ik, die vóór dien tQd geen vrees
gekend had, begreep dien dag, wat »Q
te beteeekenen heeft. Ik begreep, dat
mQne dochter door de afschuwelijke
godin uitgekozen was, en verdubbelde
daarom de wacht. WQ aten te samen,
ik sliep in dezelfde kamer, Ada werd
bewaakt dag en nacht, maar alle» te
vergeefsch.»
Uwe dochter verdween, maar hoe
Een venster was uit den muur ge
nomen, waardoor de worgen binnen
kwamen en baar roofden.»
Wótdt vervolgd.
