N.V. MiddenstandsCredietbank Credieten - Incasso's - Deposito's DE EEMBODE KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN DINSDAG 25 OC T. 1921. 35ste JAARGANG No. 61. Langefracht 28, DE EEMBODE verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag. ABONNEMENTEN kunnen elke week in gaan, doch opzegging van abonnement moet geschieden voor den a n aanvang v; ..„„.«.W.. 10 cl. ADVEKTENTIËN 25 cent per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld advertceren. Advertentiën moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd. Wat waardig is {/edaan Ie wor den, dal is ook waardin goed ge (laan Ie worden. Uolgetingen van Geert Grootc in de stad Utrecht. Te Utrecht, de zetel der Bisschop pelijke macht, toonde men eerst weinig gezindheid, om het voorbeeld van mindere steden, gelijk Deventt Zwolle, te volgen. Overtollig scheen het, eene nieuwe broederschap in te voeren, daar waar reedB onderscheidene zeer vermogende kloosterstichtingen in hooge eer stonden. Sedert de bekende verordeningen van Karei den Groole omtrent het onderwijs, was elke stad, die eene vergadering van Kanunniken bezat, ook vrij algemeen met eene Kapittel School voorzien geworden. Niettegenstaande dergelijke kweekscho len bijna uitsluitend tot opleiding van Geestelijken bestemd waren, was hel echter den aanzienlijken standen veroor loofd, daarvan ter vorming hunner kin deren gebruik te maken. Dit blijkt ten overvloede omtrent Utrecht uit de han delwijze van Hendrik 1, Keizer van Duitschland, van welken verhaald wordt, dat hij zijnen zoon Bruno, in de lie eeuw, aan de zorg van den Utrecht- schen bisschop Balderik toevertrouwde, dien men in staat keurde, om hem in de oude talen grondig te onderwijzen, en hem tot redenaar, ja zelfs tot dich ter, t Behalve de namen van eenigc ge leerde Geestelijken, die meo meent, dat de aloude Uirechtsche Bisschoppe lijke School bestuurden, zijn onsgecne sporen bekend waaruit men de wetenschappelijke waarde van het aldaar gegeven onderwijs alleiden mag. Dan de goede naam, in dit opzicht door de Broeders van Florentius verworven, noopte eenige Utrechtschc ingezetenen, ten jare 1474, aanzoek te doen bij de Hieronymus-broeders teDeltt.ten einde zij zich binnen hunne stad zouden komen vestigen. De Delftsche geeste lijken vaardigden hiertoe twee priester? en een klerk naar Utrecht af. Zij voor zagen dezelve niet alleen van goede boeken naar hun vermogen, i met al hetgeen tot hunne huisvesting noodig was, en daarbij ,een aanzienlijke som gelds. Te Utrecht bleef men weder keerig in milddadigheid niet ten achter. Men schonk hun een huis en erf, een Priestergewaad van «saffraankleur», een zilver vergulden beker en 300 Rijnsche gulden. Men was allereerst verlegen, aan welken Heilige de stichting ter bescherming zou worden opgedragen. n even veel redenen orn Gre- gorius, Hieronymus ol Willebrordus 't te kiezen. Men besloot zich ot te gedragen. Het geluk be gunstigde Hieronymus en van luer dat :t Uirechtsche Fratershuis, Hierony- ushuis in vervolg van tijd genoemd Buiten hunne woning op de Nieuwe gracht bij het Hof van Adrianus VI, kochten zij, in 1478 nabij de stadspoort nog eenige kamers of huizen, alwaar zij terstond met het onderwijs der jeugd bedrijvig waren. Spoedig groeiden hunne bezittingen aanmerkelijk aan. Ook zij verkregen kerkelijke voorrechten, als mede diegenen, die de school ijverig be zochten. Pieter 'sGravesande en Cornelis van Driel waren de eerste opzieners der nieuwe inrichting. Hunne opvolgers zijn onbekend tot Hendrik van Bommel (overl. in 1542) tevens opzienci een Ulrechtsch Nonnenklooster. Meer bekend is Johannes Rode, mede uit het begin der 16e eeuw, wegens zijne ge leerdheid hooggeschat bij den letter- lievenden Bisschop Filips van Bourgon- die. Maar Rode begunstigde later onder zijne leerlingen de-beginselen der Her vorming. Men heeft een brief van I.uther aan hem gericht. Hij kwam ook betrekking tot Zwinglius. Zijn vriend :erling te Utrecht was, onder an deren, Jan de Bakker uit Woerden, in de geschiedenis der Nederlandschc Her vorming overbekend. Rode's denkwijze moest hem spoedig het verblijf in Utrecht onveilig maken, Men vindt hem als predikant te Nordcii in Oost-l-'riesland, van waar hij in 153Ü ,ar Wolfhuizen nabij die stad vertrok, aldaar kort daarop overleed. Na Rode treft men don naam aan van Theodortis Cornelis Berg, schiijver beklag over den Geest der Nederland. Toen volgde Lam- bertus Hortensius, onderwijzer in 1527 bij de Hieror ymiaansche Broederschool, alwaar hij inzonderheid les gat in de Geschiedenis. Zijne verschillende ge schriften mochten de goedkeuring van bevoegden niet erlangen. Deze Lamber- tus Hortensius, een luinmanszoon van Montfoort, was de Hervormde leer niet ongenegen. Wellicht bezorgde zijn denk wijze hem den bijnaam van »Luijtersc I'acp«. Hij oveileed bij Naarden, alwaar hij, van 1544 tot aan zijn dood 1574, schoolvoogd gewee6t is. T" (Wordt vervolgd. 3 Di Wnklieden in niigii lijf. dook T. Pluim. Een der hoofddoeleinden van de gil den was n.l., dat men zekerheid had bekwame werklieden of hand wei kers krijgen; men zorgde dus voor een b hoorltjke opleiding. Het was niet altijd even gemakkelijk reeds als leerling geplaatst te worden, immers geen meester (of patroon) mocht meer dan twee leeikuapen houden, ja voor de meeste gilden één toegestaan. Deze beperking lag geheel in den geest van het gildewezen de gilden toch streefden zooveel gelijk naar gelijkheid onder dc leden het De Amersfoort De Hanze. Donderdag hield de R. K. Midden standsvereeiuging De Hanze een alge vergadering. Bevredigende op komst bewees de noodzakelijkheid om vooral in dezen crisistijd elkander met en daad terzijde te staan door hechte organisatie op echt chris- telijken grondslag. Vooral ook door de kleine middenstander te steunen, opdat :t worden verdrukt, door overhecr- schende machten, want ook de kleine middenstander heeft recht van bestaan. Alle redenen waarom de voorzitter er alle kracht op aandrong, mede organisatie. Dat deze woorden ingang vonden bij de leden, bewees de uitbreiding der propaganda-commissie, die nu is samen gesteld uit Th. H. J. Nieuwendijk, H. "icuwendijk, G. Boekenoogen, S, G. Kortbeek en Vcrhaaff. Ook werd een rrkprogramma vastgesteld. Besloten werd een adres aan den Gemeenteraad te zenden, om veibete- marklwczen in casu de kaasmarkt, teneinde een betere standplaats voor de venters te verkrijgen, r.u vooral daar de win'er ophanden is. Vervolgens leverde de heer Hassirg :n keurig verslag over het gehouden Middenstandscongres te Roermond. De heer Willenborg als afgevaardigde ior een Diocesane jaarvergadering Zwolle gaf een overzicht van deze v< gadering. die eigenlijk geen vergadering was, reden waarom v besloten een buitengewone vergaderi er te noemen datum te houden. Beide sprekers werd door den Voorzitter dank gebracht voor de moeite zich getroost in 't belang van den Bond. Bij de rondvraag btkwam de heer Boekenoogen 'l woord. Deze stelde voor nu de gelegenheid zich voordeed, om door de Hanzeleilen een keikraam te schenken, in de l'aiochiekctk van O. L. Vr. Hemelvaart, om daardoor te toonen de aanhankelijkheid jegens den Adviseur van den Bond, den Hoogeerw. Deken, en er prijs op stellen mede te werken tot opluistering ran het Huis van God. Na enkele be- prekingen voor en tegen, kon het ten slotte de goedkeuring der vergadering wegdragen en werd besloten l'ropaganda-Commissie, in overleg met Bestuur, de verdere regeling op te dragen. De heer Hasaing deed nog eenigc lorstellen, o,n. om meer co 't leven te roepen, die verschillende Middenstands-vraagstukken of voorstel ten zouden kunnen uitwerken, doende de actie uit te breiden of levendig e houden. De voorzitter beloofde den eer Hassing in een volgende bestums- 'crgadering een en ander aan de orde te stellen, Verder maakten nog veischiller.de leden van de rondvraag gebruik die deels door den Voorzitter weiden beant woord, Eenige punten werden verdaagd een volgende vergadering, daar het uur gebood deze zeer geanimeerde nuttige vergadering te eindigen met den christelijkcn groet. R. K. Handels- en Kantoorbedienden. Vrijdagavond vergaderde dc R. K. Bond v. Handels-, Kantoor- en Winkel bedienden. Bij zijn inleiding wres de Voorzitter er op, dat men ondanks alle pogingen om dc sluiting ongewijzigd te laten, deze toch gebracht had op 8 uur 's avonds en 6'uur voor den Zaterdag. Verder werd medegedeeld dat er 2 stand gekomen zijn n.l, >or Boekhouden en 1 voor Duitsche dels Correspondentievoor beide vangen de deelnemende leden subsidie van het Hooidbestu. De notulen werden goedgekeurd. Hier installeerde de Z.Eerw. Adviseur twee leden, Z.Eerw. hoopte dat veel plezier van elkander mocht beleven wekte hun op tot propagandistische :r. Hel lijstje met de ontwikkeiings- ondenwasnog niet gereed. Wel kon uden medegedeeld dat het Bestuur in geslaagd was van Mevr. Steenbof- Smulders toezegging te kiijgen voor eer lezing. Daarna komen eenige leden var het Hoofdbestuur terwijl met de Z.Eerw Heer Rector de Groot nog onderhandeld wordt. Nog een gunstig nieui afdceling was, dat het lid, de Heer A. voor Amersfoort en Omstreken AMERSFOORT. Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304 Deposito rente van 3'/2 - 5% kend i Beckers, het gunstige lot name aan 't Federatie-i houden getrokken heeft. Deze gunst en ubsidie bij Handelsonderwijs voordeden vei krijgt bij 't lidmaatschap var, Bond. Daar de maand Novi i. 't teeken der Propaganda staat or de ver- eeniging een uitnoodiging -oor deel name hieraan, waartoe eenige leden bereid gevonden werden. Vervolgens werd de Z.Eerw. Adviseur de gelegenheid gesteld, zijn lezing rer «Spiritisme» te houden. In 't kort ging spreker na de oorsprong van het moderne spiritisme, beBprak verschillen de spiritistische verschijnselen en kwam tot de conclusie, dat drie kwait dier vertooningen kunstenmakerij en bedrog is. Van de feiten, die niet kunnen ge loochend worden, kunnen sommige na tuurlijk zijn, terwijl anderen moeten toe geschreven worden aan'n kracht buiten de zichtbare natuur. Die kracht kan geen j Kuikens f4 u f6 p. st. andere zijn dar. die des duivels. De (0.40 ii 11.50 p. st. an wachtmeester Rethans van Reg. huzaren. De Ned. Herv. Gemeente alhier hield gemeenteavond in de St. Joriskerk aanleiding van 't tekort der kerke lijke financiën. Medegedeeld werd, dat het tekort der kerkvoogdij dit jaar zal klimmen tot 1 28.000. Op de Leusderheide had 'n oefening plaats in het werpen met handgranaten. Door een kleine fout in de constructie ontplofte een der granaten binnen den vastgestelden tijd van 2 seconden met het noodlottig gevolg, dat een luitenant en een onderofficier verwondingen op liepen. Marktbericht. Appelen f4 a f 12 per heet. Peren f 6 a f 20 p. heet. Zandaardappelen f5 ii f 6 Hoendereieren f 19 a f 21.50 p. 100 st. Grasboter f3 a f3.50 p. Kippen f 1.50 a f 2.75 p. st. - Piepkuikens ■■PH Oude eenden Katholieke kerk verbiedt daarom aan fQ.80 a f 1.70. p. st. Hazen f2.50 alle geloovigen ten strengste spiritis-I (4 p st. Duiven f0.80 a fl.20 tische mededeelingen of verschijnselenp paar Tamme konijnen f 1.50 a bij te wonen. f2.50 p. st. Zeugen f85 a f140 p. sl_ Biggen 18 a f21 p. st. Aangevoeld waren ongeveer 250 heet. De Voorzitter dankte den Z.Eerw. Adviseur voor zijn welwillendheid. Bij de verkiezing van een bestuurslid, werd weder niemand bereid gevonden een functie te aanvaarden. Medegedeeld werd dat in Januari de Jaarlijksche Feestavond zal gehouden wordenvervolgens dal gecollecteerd zal worden na afloop d»r vergadering om gelden te verzamelen v vaandel, terwijl een deel van de op brengst van de feestavond hiervoor ook zou besteed worden. Nadat nog door eenige leden ndvraag gebruik gemaakt was, werd vergadering met den Christelijkcn groet gesloten. N. R K. Kiesvereeniging. Niet Woensdag, maar Donderdag avond vergadert het Centraal Bestuur der R. K. Kiesvereeniging «Recht Orde». Als blgk van goedkeuring en vredenheid is de bronzen eerepenning menschlievend hulpbetoon en een loffelijk getuigschrift toegekc nd aan onzen stadgenoot, den heer B. Walet, werk zaam aan de gem. gasfabriek, wegens het met levensgevaar tot staan brengen van hollende paarden. Een vliegkamp-auto met een be schonken bemanning reed op den Utr. weg een telefoonpaal aan stukken. De heeren reden door, maar hun nummer werd genoteerd. De bronzen medaille voor 12 jaar militairen dienst wordt toegc- patroon mocht dus niet nen verdienen dan de ander eu vooral het grootbedrijf moest worden tcg< gegaan vandaar dat een meester (baas) maar een klein, voorgeschreven getal van knechts en leerknapen mocht hou den. Daar er dus niet veel leerknapen werden aangenomen, kwamen er niet te veel meesters, zoodat de spoeling niet te dun werd gemaakt. Was er nu een plaats open voor een leerknaap, dan sloten zijn ouders of voogden een overeenkomst met den De leerling verbond zich zijn en (vooraldiens vrouw gehoorzamen op lijd ter werkplaat» winkel te konten, met vlijt te arbeidt rlijlcs een zekere som te beta len. Gewoonlijk werd daarbij schenk voor de vrouw of de dochter bedongen. De meester van zijn kant vei bond bond zich den knaap het ambacht te leeren met alles wat er aan vast wa eerste plicht van den patroon wï den jongen voor de o vei lieden (hi bestuur van het gilde) te brengen en hem in het lecrlingcnbock te laten in schrijven met de voorwaarden der over eenkomst. Tevens betaalt dan de mees ter (soms ook de leerling) een entice geld ten behoeve der gildekiy,bijv. bij de timmerlieden voor poorterskinde ren 10 stuivers, voor vreemdelingen 15 stuiver. De laatste kwamen bij den meester in den kost, terwijl een leei knaap uit dc stad bij zijn ouders kon blijven of ook van den meester kost en inwoning Icon vragen. De leerling kwam dus reeds terstond onder de gildewetten, die hem zoowel verplichtingen oplegden, als in bescher ming namen. Hij was bijv. gehouden zijn leertijd, gewoonlijk twee jaar, bij denzelfden meester uit te dienen. Niets Appelen30 heet. Peren200 heet. Zandaardappelen 18000 st. Hoender eieren; 200 kilo Grasboter; 150 Biggen; 10 Zeugen. Op het eerste der door het Con certbureau Hans Augustin georgani seerde Abonnem.-Concerten, Zaterdag 5 November in Amicitia, zal optreden de Deensche Tenor Mischa-Léon, een der voortreffelijkste zangers van onzen lijd. Hij heeft een zeer belangrijk inter nationaal programma samengesteld. Marcel van Gooi zal den eminenten zanger begeleiden. Burgemeestei en Wethouders bren gen ter openbare kennis, dat de jaar lijksche uilloting van aandeelen iu de geldleeningen. door deze gemeente aangegaan, zal geschieden op 8 Nov. a.s. des middags 2 uur ten Raadhuize. Woensdag j.l. werd in hotel Schwem- mer de jaarvergadering van de Amers- foortsche ljsvereeniging gehouden. On geveer 50 leden waren aanwezig. Hel belangrijkste gedeelte van de vergade ring betrof het linancieele verslag. De onkosten vallen geducht tegen. Ook betreffend de huur van het terrein ondervindt de vereeniging niet de ge- wenschte medewerking. Ten allen tijde bereid de pachters van het terrein waarop wordt gereden een billijke ver goeding te betalen voor het gebruik van hun grond, stellen dezen hunne eischen voortdurend hooger; dit be- jaar de exploitatierekening kon dien leertijd verkortenzelfs zuim door ziekte moest de knaap halen. Kwam echter de meester ie overlijden of deed hij zijn zaken aan den kant dan mocht de leerknaap de rest van zijn leeftijd bij een anderen meester uitdienen. Natuuihjk werd dit dan 111 het gildeboek opgeteckend. Liep de knaap weg. dan kon hij bij niemand meer werk vindennergens toch zou hij liet gevraagde bewijs kunnen toonen. dat hij zijh vorigen mccstei had voldaan terwijl bovendien de overlieden terstond met zijn wegloopen in kennis waren gesteld. Natuurlijk kon de knaap bij hen zijn beklag indienen, als hij di werd behandeld. Ook in dat g> hij als zijn klacht gegrond bl< een anderen weder rijn leertijd Omgekeerd mrcht de meester den knaap niet willekeurig wegzenden, of hij (d.i. de patroon) verbeurde een zware boete, terwijl hij de weggezonden leer ling omniddclijk weer in dienst moest nemen. Zeil als de jongen zich erger lijk gedroeg, moest de meester eerst een klacht bij de overlieden indienen, die dan. na gehouden onderzoek, zoo noodig den knaap ontsloegen. Was de leertijd naar behooreo vol bracht, dan gaven de overlieden bewijs, een leerbiief af, waarin zij verklaarden, dat de kraap aan alle ver plichting had voldaan, en genoeg ken nis had verworven om als gezel (d i. knecht) te kunnen dienen. Gewoonlijk ontving de gildekas voor die verklaring een vastgestelde bijdrage. Bij een paar gilden moest de leerknaap vóór hij zijn leerbrief ontving, nog een proeve lijn bekwaamheid afleggen. 5. Da gezel of knecht. Wij zagen in het reeds meegedeelde, dat dc leeiknaap gewoonlijk na I jaren gezel of knecht was gewor Thans was hij in staat zijn eigen brood te verdienen. Met zijn «leerbrief» kon hij ook den vreemde ingaan, want overal schonk men aan dit schriftelijk bewijs Doch niet altijd ging het even ge- makkellijk een plaats als knecht te vin den. Immers de gildewetten schreven nauwkeurig vóór hoeveel (of lieverhoe weinig) gezellen een mees ter mocht houden meestal maar twee. In slappe tijden werd zelfs dit getal tot één verminderd. Bij zulke toestanden dreigde er soms weikeloosheid, en ont dal gevaar, ten minste voor de geboren poorters (in gezetene der stad zooveel mogelijk af wenden gaf de stedelijke regcering ns last, dat de meesters een gezel, 1 buiten afkomstig, moeten ontslaan, zoodra een knecht, in de stad ge- geboren zich aanmeldde. Ja, de begun stiging van stadgenooten boven vreem delingen ging zelfs zoo ver, dat de laat- sten in den regel een bijdrage van hun dagloon aan de gilde moesten Op nog andere wijzen werden de knechts van buiten soms bemoeilijkt immers de siadregeering zag ze liever niet binnen haar muren, want uit den vreemde, vooral uit Vlaanderen, kwa men soms zeer woelige elementen. (Ik kom daar later nog op terug.) Weuschte nu een gezel als knecht geplaatst te worden, dan vervoegde hij zich ten huize van den gildeknecht of audeie bekende plaats, waar ais liet w are de arbeidsbeurs werd ge houden. Was er voor hem een dienst optn, dan moest hij, als hij nog niet als gezel gewerkt had eerst zijn leer brief toonen. Had hij reeds als knecht een meester gehad, dan moest hij een schriftelijk bewijs overleggen, dat hij bij rijn laatsten pruoon in alles vol daan had. Wordt vervolgd.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1921 | | pagina 1