f u R. K. SPAARBANK L. Posthouwer 9 Adek Douglas DE EEMBODE R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort Vrijdag 13 April 1923 No. 4 en Omstreken FXUEyS Zeven en Dertigste Jaargang ABONNEMENTEN kunnen elke week In gaan, doch opzegging van II i/amthop. r AMnpnoaruT ia Aupownnw tfi ppohm ma II ADVERTENTIÊN 25 cent per regel. Billlke tarieven voor handel en abonnement moet geachledcn voor den aanvang van een nieuw kwartaal. kaniuuk. lanubukalhi ia, AMLHbr UUKi, iLLti uun J14 nijverheid bl] geregeld adverteeren. AdvertcntiEn moeten Dinsdag Prijs per drie maanden f 1.00. Bulten de gemeente Amersfoort 11.10. DE EEMBODE VERSCHIINT DINSDAG- EN VRIIDAOMIDDAG cn Vrijdag vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaala kan Afzonderlijke nummers 10 ct. II nlel worden gegarandeerd. In Home. VII. Rome is de stad van waterwerken en fonteinen. De verschaffing van goed driokwater was van den beginne af voor de stad met haar moerassigen grond tusschen de heuvels een grootc zorg. Reeds in den keizertijd en daarvoor bouwde men reusachtige squaducteD (waterleidingen), bouwwerken, waarvan men nu nog de schilderachtige ruïnes kilometers ver door dc Campagna ziet, die het heldere gezonde bergwater naar Rome voerden. Zoo was in latere tijden de drinkwatervoorziening van hun stad voor de Pausen een voortdurende zorg waarvan zij zich op praktische en artistieke wijze hebben gekweten, ge tuige de Acqua Pasla, de Fontani di Trevi en zoovele anderen. De Fontane di Trevi verheugt zich vooral in druk bezoek van vreemdelingen, omdat het volksgeloof wil, dat de reiziger, die vóór zijn vertrek uit Rome aan deze bron komt drinken en er, heengaande, over zijn rug heen een geldstukje in werpt, nog eens in Rome terug zbI keeren. Wij hebben het verzuimd, helaas De wandeling zbI U, lezer, hebben vermoeid als ze het ods deed. Daarom stel ik U voor door te delen over het Tibereiland, de Monte Palatine en de Monte Caelio naai Sint jan van Lateranen, vandaar de Maria Maggiore en dan nas fraaie parken van de Pmeio, waa wat uitrusten. We hebben dan ztourné: dc Rome» gemaakt in de richting West-Zuid Oost-Noord en daar mee het grootste deel vaD de stad gezien, De Basilica di San Giovanni in La- terano ligt aan de uiterste Zuidgrens van de stad, vlak aan de oude stads muur, Ze ligt dus eigenlijk wat achteraf en de omgeving, een groot, ma waarloosd plein toont, dat men de aandacht en zorg aan besteedt, die zij verdient. De forsche gevel, veer groote beelden dragend is een fraaiste van Rome en wint het m.i stijleenheid en statige rust an die Siut Pieter. Ook het inwendige maakt rustiger indruk. Het vergulde dak en de marmeren vloer zijn een waar sieraad van deze kerk, maar vooral beroemd is de overrijkc cu lijne mozsïk- ting van het priesterkoor. Prachtige graf monumenten slaan er in deze kerk: ver- meldingverdienen vooral die van Paus Innocentius III, der grooten Paus der Middeleeuwen en van Leo XIII. Leo XIII wordt staande cn zegenend gesteld, aan zijn rechterhand s treurende Kerk, aan zijn linker staat een werkman, die met liclde trouwen in zijo blik opziet na Paus der werklieden». Het monument beantwoordt in zooverre niet aan zjjn bestemming, dat het nog steeds niet de overblijfselen van Leo bevat. Deze had den wensch geuit in Sint Jan Lateranen begraven te worden, n de houding van staats- en stadsbestuur heeft het nog altijd ondoenlijk gemaakt aan dezen wcosch gevolg te geven. Evenals in den Sint Pieter ziet met ook hier biechtstoelen, waarin men ii alle talen der beschaafde wereld zijl biecht spreken kan. De Sint jan vai Lateranen voert den trotschen titel van Moeder en hoofd van alle kerken van Rome en de wereld«. In kerkelijke rangorde staat zij dan ook nog boven Sint Pieter. Het oude (later verwoeste) paleis van Lateranea werd door keizer Constaniijn aan Paus Melchiades ge schonken cn was lot in de 14e eeuw de gewone verblijfplaats der Pausen. Zoo is deze kerk rijk aan historie. Ze zag o.a, vijf algemeene kerkvergaderin- s binnen hare muren. Op een dezer 1215 onder Innocentius III gehouden kwamen 500 bisschoppen, 800 abten en tallooze gezanten uit alle declen der wereld bijeen. Een historische bijzonder heid, die deze kerk voor ons Hollan ders aautrekkelijk maakt, is, dat Willi- brord en Bonifacius hier van den Paus hun zending ontvingen voor de lage landen in het Noorden. Deze kerk bezit een rijken schat relikwieën o.a. de hoofden der beide Apostelvorsten, de tafel van het laatste avondmaal, twee groote partikels van liet H. Kruis en een groot aantal over blijfselen van heilige martelaren, belij ders en maagden. Vlak in de nabijheid, maar in een afzondeilijke kapel, bevindt zich de grootste reliek van Lateranen de Scale Santa, de heilige trap. Dit is de marmeren trap uit het Praetorium te Jerusalem, waarlangs Jesus tijdens zijn verboor bij Pilatu; ecnige malen naar binnen en naar buiten gevoerd is, en die Hij na Zijn geescling met Zijn Bloed heeft besproeid. Om uitslijten Ic voorkomen is de trap met hout be kleed stukken kristal, daarin gelegd, geven op verschillende plaatseri gele genheid de trap zeil te zien. Twee aangrijpende beeldengroepenJuds verraad en Ecce homo verlevendigen de vanzelf aangewezen overwegingsstof. alvorens men de trap gaat bestijgen, Dit geschiedt slechts geknield. Aldus wordt de trap iederen dag biddende door honderden, in de Vasten- en Lijdenstijd vaak door duizenden in stichtende godsvrucht beklommen. Natuurlijk spot de ongeloovige wereld deze devotie cu veiklaarl zij dc trap voor onecht, Maar 't is wel op merkelijk, dat het marmer, waaruit zij vervaardigd is, niet in Italië of Griekenland gevonden wordt, mal in de buurt van Tyrus. Het is ni- onwaarschijnlijk, dat zij door keizeri Helena uit Jerusalem naar Rome gebracht. Maar we gaan weer op stap. De ooie breede Via Merculana brengt is in rechte lijn de kortste afstand tusschen twee punten naar de Maria Maggiore. Een waudeling kwartiertje. Ik vertelde U i haar slanken toren, die haar onder scheidt van bijna alle andere kerken. Deze toien is niet, zooals wij hier ge- zijn vóór aan, maar midden op de kerk geplaatst en bevindt zich tus schen twee koepels. Ook de voorgevel maakt een geheel anderen indruk dan 'ij hier vau een kerk gewoon zijn door haar muur-indeeling en gewone kleine ramen duet zij meer aan een groot huis dan aan eea kerk denken. Maar de ingang met zijn vijf breede dubbele deuren brengt ors in een heer lijke, diiebeukige basiliek, wier prachtig eHet fijnste voor Pudding, Vla's i gouden dak gedragen wordt door 36 ionische zuilen, die nog uit eeu ouden heidenschen tempel afkomstig zijn. Het goudwerk aan de zoldering is van het eerste uit Amerika aangevoerde goud, dat door Ferdinand en Isabella ter eere der Onbevlekte aan dit heiligdom werd geschonken. Door de hooge vensters vallen breede lichtbundels binnen en verboogen de gewijde en feestelijke stemming, die zich aanstonds van den binnentredende maakt. Weelderig en verblin dend door den kwistigen overvloed kostbare marmersoorten, van goud, zilver eu edelsleenen zijn de beide zij kapellen, waar Sixtus V en Paulus V begraven zijn, twee Pausen, die zeer veel voor de grootheid en schoonheid Rome hebben gedaan. Behalve de graven van meerdere Pausen bewaart deze kerk o.a. het gebccDte van den Apostel Matthias en den H. Kerkleeraar HieroDymus. 't Is in deze kerk, dat Paus Bcncditus XV tijdens den oorlog een monument heeft laten plaatseD, dat Maria voorstelt als Koningin des vredes. De kostbaarste schal dezer kerk is wel het grootste gedeelte van óc kribbe in Bethlehem deze wordt alleen et Kerstmis ter bezichtiging iing uitgesteld. Nog een enkel woord om di dezer kerk te verklaren. Zij wordt ge noemd Maria dc Meerdere (Maggiore), omdat ze de grootste is ouder de 80 Maria-kerken te Rome. De andere naam O.L.Vr. ter Sneeuw houdt verband n .-1 de geschiedenis van haar ontstaan. De legende verhaalt hiervan, dal een rijk man te Rome m de dagen van Liberius besloten had een Gode welgevallig werk te verrichten. Hij bad tot God om te mogen weten, wat Hij van hem verlangde. In den nacht nu van 4 op 5 Augustus verscheen hem Maria ic den droom eu vroeg hem een kerk te bouwen op die plants in de stad, waar den volgenden morgen sneeuw zou lig gen. Paus Liberius had denzelfden nccht een dergeiijk droomgezicht. En ziet den volgenden morgen vond men een gedeelte vau de noordelijke helling van den Esquilijuschen heuvel met sneeuw bedekt, waarop dan ook de keik verrees. We gaan ouze wandeltocht eindigen, Langs het station en de Villa Margherita bteng ik U door de Porta Pinciana op den Piucio, «Rome's bloeraenheuvel» noemde Schaepman hem. In den ouden lijd hadden palriciëis als Siilustius c Lucullus dezen beuVcl uitgekozen vól hun paleizen en tuinen, terwijl de kt zers zetelden op den Palatijn. In latere jaren maakte het grootste deel van dezen heuvel de bekende Villa Borg hese uit. Tegenwoordig is het 't ge lielde paik van Rome. Iederen dag telt het zijn bezoekers bij auizc.iden, aar Zondags kan men men wel zeg- :n, dat half Rome er komr. In de breede palmen- en cypresseo- AMERSFOORT onder controle Centrale Accountantsdienst van den Nederlandschen. Boerenbond. De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden worden gehouden R. K. JONGENSSCHOOL BREEDESTRAAT. ZONDAGS van 12 tot 1 uur WOENSDAGAVONDS van 7 tot 8 uur. l Dadelijk ingaande Rente 36,0 Spaarbusjes gratis verkrijgbaar. pCt. Rijwielen Motoren wilt iets nieuws koopen wilt slechts PRIMA KWALITEIT wilt 'n ZEER OROOTE SORTEERING zien wilt SCHAPPELIJKE PRIJZEN betalen Dat kunt U alles hebben door c Utrecbtschestraat 25 ra bezoek aan Telefoon 81 j laren is 't dan een*parade van chic gekleede Romeinen en Romeinschen fijne auto's cn elegante equipages rijden laogs de hoofdwegen onder de zware eiken bij de prachtige vijvers is geen plaatsje onbezit. Maar liever was ons toch de Pincio op de rustiger werk dagen, als we er tegen het vallen van avond giggen uitiusten van onze omzwervingenals wij daar zaten op het terras bij de Piazza del Pepoio met den blik op den koepel van Sint Pieter tegen den kopeien avondhemel, genie tend van dc heerlijke natuur en de ie muziek nabetrachtend overal looie wat we op den dag gezien en genoten hadden. Ik heb getracht U hier en daar een kijkje op Ronr te geven, U eenig voorstellingen bij te brengen van de stad, waarvan wij zoo dikwijls hooren spreken en die ieder katholiek dierbaar is. Natuurlijk is het maar zeer weinig en zeer oppervlakkigmaar Rome beschrijven ir.et al wat het biedt aan schoonheid op het gebied van gods dienst, kunst, geschiedenis en natuur zou botkdeelen vergen, en... zou mijn werk niet zijn. Daarvoor is verblijf van jaren in Rome noodig. Mijn doel was slechts met dankbaar heit U iets mede te declen van indruk- keuen stenrairgen, die een achtdaagsch verblijf in Rome bij mij wekten. TH. BREMER, Pr. Binnenland Staat en Ambtenaren. Oud-niir.ister prof. Treub besprak onlangs de verhouding van den Slaat tot den ambtenaar als volgt »De verhouding tusschen ambten andere dan die tusschen particulieren werknemer en werkgever. »In theorie staan in het particuliere bedrijf beide partijen op gelijken voet, doch in staatsdienst niet. De staat is igenaardig werkgever, staande boven de ambtenaren, die alleen uit voerders zijn van de staatstaak. De loonen en arbeidsvoorwaarden kunnen in - gezamenlijk overleg worden bepaald, want waar zouden het budget blijven, de verantwoordelijkheid van den Minister en de autoriteit van het volk Daarop berust bet geheele staats recht in Nederland. De ambtenaar heeft geen stakings recht,' de staat kan niet staken en de ambtenaar ook niet, want dan keert hij zich tegen den staat. »De theorie is, dat iemand, die in staatsdienst treedt, het stakingsrecht prijs geeft, waartegenover gelegenheid tot overleg moet bestaan. In deD dienst moet de ambtenaar zijn plicht doen, buiten den dienst niets, wat tegen het belang van den staat iodruischt. «Wanneer iemand buiten zijn dienst, zonder openbare orde of veiligheid te schaden, het dienstbelang schaadt, moet n daartegen opkomen. Een ambtenaar mag bewust, buiten den dienst schrijvende of sprekende, de dienstbelangen niet schaden. «Hij moet dit achterwege laten, elk fatsoenlijk man moet zulks nalaten, rnaar de ambtei)aar|in de eerste plaatse. Prol, Treub is van oordeel, dat de ambtenaar ook ambtenaar is, de kantoordeur achter hem dicht is. Hij mag niets doen tegen het gezag. In ';et algemeen moet het gezag wor den hoogg-houden, doch de eerste die dit doen moet, is de ambtenaar.» De R.-Kath. Kerk van Baarn. door T. PLUIM. De hedendaagsche Herv, kerk op den Brink was oorspronkelijk het bedehuis der R.-Katholieken, en dagteekent van omstreeks 1350. Voor dien lijd heeft er een oudere kerk of kerkje gestaan, zooals ik toevallig uit andere gegevens heb kunnen opsporen. Wij lezen n.l„ dat de bewoners van Nardinciant (oor-1 stuk spronkelijk het land tusschen Vecht in 1888 gevonden. Toen is de (Herv.) kerk vergroot en bij die gelegenheid werd een hardstecncn doopvont uitge graven, dagteckcnende uit dcu Romaan- tcheo tijd. d.i. uit 900 a 1000, Het was 1.20 M. hoog en bad ecu middel lijn van een halve meter. Het bekken zelf bezat vier hoeken, elk gebeeldhouwde kop, voorstellende de stroomen van het Pjradijs. Een van 'i bekken ontbrak, helaas! is na de voltooiing der restauratic Étro) hurt belastingen of thinten, diejonder den toren geplaatst. Dit zeldzame de Abdis van Elten verschul digd waren jaarlijks op het kerkhof te Baarn kwamen storten. Dc eigenaar van dit Nardinciant, nl. Graaf Wichmau, slichtte voor zijn dochter Luitgarde de Abdij van Elten en schonk aan haar klooster genoemde landstreek (968) Er moet dus toeu al een kerk of kerkje in Btarn bestaan hebben. En nog ui 1413 sluit hertog Albrechl, die door den aankoop vanwege Floris V in bezit gekomen was va» Nardinciant, met de Landgenooteu van Baarn, Soest en de beide Eemnessen een verdrag over de thijos, dien zij hem schuldig zija te betalen «jaerlijx op St.-Mariynsdagh (11 Nov.) te Baerne op het kerekh- ff». Een tweede bewijs voor het bestaan van een zeer oude kerk aldaar werd doopvont bewijst dus ook, dat Baarn n der oudste Katholieke Godsgc- >uwcn uit deze streken bezat. Over de geschiedenis der keik vóór dc Hervorming ligt een diepe duisternis niet verder gaan de berichten terug dan tot 1577, toen Pastoor Guilelmus Lam- phridus was overleden en opgevolgd werd door den heer Everlacus Hendrikx. Tijdens zijn bediening gingen de Staten Utrecht tot de zijde van deu Prins (zij werden «Geusch,» zoo men zeide), en besloten toen overal den Herv. Godsdienst in te voeren. Op 25 Dec. 1580 bij 't begin der Kerstv.eriog verdreven de Calvinisten de Katholieken uit de kerk op den Brink en namen haar in bezit. Al spoedig zonden uu de Staten als predikant' hierheen zekeren Cornells Egbertsen in Duigen, die in Baarn geboren De Roomsch-Kaiholieken warei in een eigen Godsgebouw verstoken, evenals van een eigen Pasteer, placemen werd hun de uitoefening hu» godsdienst vciboden, en zoo moesten zij in 't gJuim door cer.ige onversaagde geestelijken van elders oedieud woideu. Zoo lezen wij o.a. in 1593, dat «heer Jan t' Amersfoort mcnichmael in doodsnood: bij dc huijs luijdeu gehaeld wordt», en nog in 1606 klaagt ds. Van Duugen er over, dat «heer Eibert Proot (dc ontslagen Pastoor van Eernbruggt), te Baarn wonent, hem afbreuk doet cn de lieden van c!e (Heiv.) kerk zoekt .if te trekken.» Meer dan een eeuw lang bleven de Katholieken hier zonder eigen kerk eu zonder eigen Pastoorin al dien tijd moest de R. K. gemeente alhier door geestelijken vau elders bediend worden, of wat zelden gebeurde door een tijdelijk vertoevenden Eerw. Pater. Zoo lezen «ij, dat van 16Ó01672 (de tijden waren al iets verdraagzamer gewordeii) zekere Joannes of Laurentius Kam hier arbeidde cn daarna gtdure ide anderhalf laar een Benedictijn, Gijs- bertus La irenburg, die van hier naar Hoogland vertrok. Na hein werd de gemeente bediend door joannis Haegen, sinds 1666 dc eerste Pastoor na de Hervorming te Soest; er kwam dus al meer verdraag-1 zaamhei;'. Eerst in 1703 kreeg ook Baarn een eigen Pastoor. Vermoedelijk is toen ook dc eerste Kath. kerk na dc in voering der Hervorming gebouwd ec wel op Zandvoort, een buurtje buiten 't dprp. Voor dien tijd schijnen de Katholieken alleen een «orarium», d.i. bidhuis gehad te hebben. Volgens o vei levering, die ik hoorde, was dit de latere boerderij van Van de Vuuist, die omstieeks 1888 Is afge brand. Dit huis moet cenige kruisramen en spitsbogen gehad hebben, waut wel werden dc godsdienstoefeningen oog luikend geduld, maar 't gebouw mocht uiterlijk in 't geheel met op eeu kerk gelijken. Ik zal nu de lijst drr Pastoors volgen en daarbij tevens gewichtige feiten uit de geschiedenis der kerk melden. (De aantcekcaiugen, die wijlen Pastoor Kok had gemaakt, mocht ik indertijd van Z.Eerw. raadplegen.) 1. Cornelis van de Breugel, 1703— 1712. Hij was in Amsterdam geboren en trad op 19-jarigen leeftijd, n.l. op 26 Juni 1691, in dc Propaganda. Hij werd Priester te Rome, waar men over zijn werk en sludie-ijver zeer tevreden was. Hij verliet de Propaganda op 26 Mei 1696 en keerde naar Holland terug, hij te Amsterdam door den Aposto- lischen Vicaiis, Petrus Codde, eerlaog benoemd werd tot kapelaan van heer Gabriel Prauwels, Pastoor op 't Singel bij de Oude Spiegelstraat. Hij bleef aldaar tot 1702, toen hij tot Pastoor te Muiden werd benoemd. Hij werd spoedig daarna, n.l. 2 Nov. 1702, Pastoor te Didarn, en kwam in 1703 Baarn. Hij was hier tot 1712 werk- im, toen hij naar De Rijp en Graft werd overgeplaatst, waar hij den 30 Nov. 1731 overleed. I. Jacobus Kistenmaker, 17121714. Hij vertrok van Baarn als Pastoor naar Goes, (1714—1738) en arbeidde ver volge, s te Hoogland waar bij in 1759 stierf, 3. Jacobus van der Grabben, 1714— 1743. Hij had hier nog slechts 163 coinniuuicanten. Hij overleed te Laren, waar hij vermoedelijk tijdelijk vertoefde. 4. Arnold de Bouter, 17451748.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1923 | | pagina 1