BEZOEKT
Firma Van Nieuwkerk Elzenaar
Langestraat 14 Tel. 286
H. ELZENAAR
UIT OROEVIGE DAGEN
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
Vrijdag 16 Mei 1924 No. 14
Acht en Dertigste Jaargang
AliONNKMËNTfcN kunnen elke week In gun, doch oplegging vin
abonnement moet geichieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal.
Pr|i per drie maanden 11.00. Bulten de gemeente Amersfoort f 1.10.
Afionderl|ke nummer» 10 et.
KANTOOR: LANGEORACHT 28, AMERSFOORT, TELEPOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAO- EN VRIJDAQMIDDAO
ADVBRTBNTifilx' 25 cent per regel. Bllllke tarieven voor handel en
nijverheid bq geregeld adverteeren. Advertentlên moeten Dinsdag
en Vr|dag vóór 8 uur worden bcsorgd. Een bepaalde plaats kan
niet worden gegarandeerd.
Door al te veel omzichtigheid heeft
menigeen zijn geluk verspeeld-, door
roekeloosheid en onbesuisdheid echter
wordt het mg veel vaker verloren.
Katholieke Universiteiten.
De universiteit der middeleeuwen
was de openbaring van het sociale
denk- en geestesleven der christen
gemeenschap. Wanneer wij nu nog soms
wandelen onder de golliische gewelven
van wereldberoemde universiteiten,
van Parijs, van Oxford etc.dan komt
een diep gevoel van weemoed oi.s be
vangen als wij denken, dat die hooge
instellingen eenmaal burchten waren van
het katholieke geloof, waarin in vroegere
tijden geloof cn rede iu onverstoorbare
harmonie atbeidden aan de verheerlijking
van Gcd cn dien Hij gezonden heeft,
O.H.J.C.terwijl nu de afvallige rede
steunend op, eigen krachten, prat op
de ontdekkingen, waattoe het gelor f
haar eenmaal had gevoerd, ondankbaar,
opstandig, verkiest rond te dwalen alleen
in de duisternis en zich af te matten
in duizenderlei kronkelpaden, waar geen
licht van Boven meer schijnt. Maar dan
komt daarbij eveneens een gevoel van
katholieke fierheid, omdat die muren
en gewelven ondauks de meoschen
hunne hulde blijven brengen aan haar,
die ze heeft doen oprijzen tot kathe
dralen van wetenschap, aan onze
Moeder de H. Kerk, omdat zij in hun
zwijgende groolscbhcid, het welspre
kendst getuigenis blijven afleggen tegen
hen, die haar onze Moeder durven te
beschuldigen de metischelijke Rede te
hebben onderdrukt voor Haar, die ze
herit gesticht en wie zij het zuiverste
hunner glorie verschuldigd zijn.
De Renaissance kwam met hare
individualistische strekking, die in de
Franschc Revolutie moest zegevieren,
En het tnenschelijk denken werd
geseculariseerd en de universiteiten
vielen af van hunne ze-ding en stonden
cp tegen hünne Moeder. De goddeloozc
of ongodsdienstige Staten maakten die
buichten va:t het katholieke geloof vaak
tot burchten van goddeloosheid.
Maar de Kctk wilde getrouw blijven
aan hare zending van opvoedster der
volken. Men hadliare buichten ontstolen
met den steun barer trouwe kinderen
zcu zij andere oprichten. Dat'
gebeurde in telgen in vele andere
landen, dat geucurde onlangs in ons
land door de stichting der katholieke
ucivetsiteit van Nijmegen. Naast de
staats universiteiten die of wel vijandig
staan tegenover het geloof of wel
onverschillig dikweif ongodsdienstig zijn,
streelt de Ketk er naar, om andere ge
deeltelijke of volle dige hoogescholen op
te richten. Het zal wel niet noodig zijn,
hier breedvoerig aan tetoonen van hoe
groot belang voor de kath. maatschappij
zulke instellingen zijn, zij moetcu met
één woord zijn en blijven wat zij waren
in de middeleeuwen de steike burcht
van het katholieke gelocf.
Maar in onze dagen van ongeloof en
ongodsdienstige onverschilligheid heeft
de universiteit, en de door haar br-|
vorderde in haar als vereenzelvigd»
wetenschap een geheel bijzondere
roeping. Men heeft gesproken van
«ba? kroet der wetenschap» van
wetenschap, die in de roes barer jeugd
bclocfd had God te zullen overbodig
In de ontreddering der vrijzinnige
wetenschap mort dc katholieke univer
siteit de heldere baak ontbranden die
nogmaals veiligheid en leiding brengt,
door voor de wereld te herstellen de
christelijke eerbied voor Geloof en Rede.
Maar opdat haar licht zou schijne/1 in
de duisternis cn de duisternissen het
zouden opnemen, moet de katholieke
wetenschap met haar helderen glans de
schijnlichten der vrijzinnige wetenschap
overtri ffen, de katholieke wetenschap
t zich steeds krachtiger opdringen
de opmeikzaamheid der wereld,
'ant nog altijd staan in de oogen
velen de woorden christelijk en
onwetenschappelijk op een lijn en oog
altijd ondervond de katholieke weten
schap geen waardeeting in de ongc-
loovige wetenschappelijke wereld. In 'l
begin van dit jaar stierf in Portugal
Tecfilo Braga. Alle Portugecsche bladen
die.onder.invloed staan der vrijmetselarij
verheerlijkten der overledene als letter
kundig staatsman en wijsgeer. Zeker
Braga bezat grootc talenten maar of
hij nu wel zou geniaal was als de vrij
zinnige pen deed uitkomen, betwijfelen
•ij sterk,
Dcch als universileits-professorheefl
hij ten kwade, ontzaglijk veel op de
jongere generatie van Portugal inge
werkt. In zijn wijsgeerig stelsel was
Braga allesbehalve zedelijk.
Als staatsman stond hij aan't hoofd
der voorloopigerevolutiocaire regeering.
Alle reden dus hem te vieren,
N'og niet zoo lang geleden werden
door een Engelsche schrijfster met name
Dr. Marie C. Stopes twee boeken ge
schreven die in korten tijd werden ver
spreid resp. in 291.000 en 215.000
exemplaren. Deze doctores is geen
doctor in de geneeskunde (ze philoso-
pheerd>. wat te Londen, en biologeerde
wat in München...) maar ze schreef
zeer on'tttHSikapptlijk over »gezins-
beperking» en dan is men klaar in
onzen tijd, cn vindt men vertalers bij
ongeloovige medici en doctoren.
Denken wij hierbij en hiertegcuover
n den grooten denker en wijsgeer,
liversitcits-professor Jacob Mautain
,n de Katholieke hoogcschoo! ie Parijs.
Mautain is een bekeerling. Daarom.....
:eg de loyale vrijmetselaarspen over
hem, ofschoon Mautain in zijn kunnen
en kennen heel wat hooger staat dan
Br.... Tei fllo Braga.
Wij denken hier aan 't geval van
n der sympathiekste figuren onder de
professoren der R. K. universiteit wien
bij zijn promotie tot doctor ondubbel
zinnig werd te kennen gegeven, dat
als kalholiek zijn werk wel in 't Zuiden
it .liggen kans voor een profez-
i zetel in 't Noorden was er niet
hem. ook 't geval Dr. Sloett-van
Ginncken bij de benoeming van een
professeraat te Amsterdam is bekend.
En hoeveel katholieken zitten in orze
Koninklijke Academie van wetenschap
pen, die wo leden telt Ik meen van
tv-ee, zegge twee.
S. B, p. V.
Binnenland
Hulp voor Oostenrijk.
Donderdag-namiddag vertrok met
VHertogenbosch als uitgangspunt het
laatste kinderlranspoit van het Ned.
R.K. Huisvestings Comité naai Weentn.
Dit vertrek b/tcekende het de
finitieve eii.de van de Oostenrijksche
ctie van het R K. Huisvestings Comité.
Voor het bestuur van het R.K. Huic-
vestings-Ccmité was het eene voldoe
ning de kinderen in blakende gezond
heid a n de ouders te Weenen te
mogen teruggeven, zooals er reeds
tienduizenden in voorgaande jaren
waren voorgegaan.
Ongeveer een 300 tal kinderen blijven
met toestemming hunner ouders in
Nederland,
De Oostenrijksche Kinderactie begon
in 1918, toen 500 kinderen naar ons
lar.d werden gebracht. In totaal heeft
het Comité sedert dien in 60 kinder-
treicen 27.118 kinderen in ons land
ondergebracht.
In December 1920 weid het Kinder-
heim Fariteum te Weenen geopend,
in Mei 1921 het Kindetheim te Gablitz
en in Juni 1921 dat de GóHersdoif.
Deze drie Kiudeiheimen zijn geregeld
vanwege het comité giéxploiteerd.
Voor de vetpleging van citca 1000
kinderen heeft het comité daaraan
f 57 528 50 ten koste gelegd.
De totale ontvangsten en uitgaven
in geld hebben bedragen: f581.906 64
en f736 834.351/,.
Wat meer is uitgegeven dan ontvan
gen is geput uit de giften, die zonder
bestemming zijn gegeven.
Bovendien werd aan levensmiddelen
verzonden voor f1 822010.
Ongerekend dalgen#wat rechtstreeks
is gedaan komt men tot de volgende
cijfers.
Onderhoud van
27118 kinderen f5.423.600.—
552 wagons levensm. f 1.832.010.
Uitgaven in geld f 736 834.35
Totaal 77.982.444.35
Een cijfet, dat wel heel duidelijk
spreekt van den liefdadigheidszin der
Nederlandsche Katholieken.
Internationaal Eucharistisch Congres.
Men deelt mede, dat ook Kaïd.
Mercier voor de Belgen 26 Juli plechtig
zal pontificeeren in de keik van de
H.H. Petrus en Paulus en dat Z. D. H.
Mgr. Nomesch, Bisschop van Luxem
burg, een plechtige Pontiflcale H. Mis
zal opdragen 24 Juli in de kerk van
de H H. Martelaren van Gorcum. Nog
met zeven andere buitenlandsche Kar
dinalen en Bisschoppen zijn briefwisse
lingen gaande, zoodat er dan in bijna
alle kerken van Amsterdam tijdens de
Congresdagen een Pontiflcale Mis zal
zijn. De theologanten der Nederlandsche
seminaries zullen daarbij de noodigc
-SLAOLIE.
CROKlsIAAN
Algemeens vergadering van den Kring
Utrecht van den A.B.T.B.
Aan de belrokken afdeelingen weid
dezer dagen toegezonden de agenda
van dc Algemeene Vergadering v, d.
Kring Utrecht van den A.B.T.B. te
houden op Zaterdag, 24 Mei om 11
uurin Hotel «Noord-Brabant» te Utrecht.
Deze vergadering, die alleen reeds
gewichtig zou zijn om punt 5 van de
agenda «Het Landbouwonderwijs in den
Kring Utrecht van den A.B.T.B. ei.
6 »De organisatie en het weikprugiamma
van den A B.T.B. iu het Sticht* ver
dient bovendien de volle aandacht door
bet heugelijke feit dat drie of vier nieuwe
afdeelingen kunnen worden verwelkomd.
Men mag dan ook verwachten, dat var
alle afdeelingen niet enkel de afge
vaardigden, maar zooveel mogelijk alle
leden op dien morgen om 11 uur zomer
tijd (I) de bovenzaal van Nooid-Brabahl
zul en vullen. Waar van alle kanten
en op alle tijden vooral op Zaterdag
de autobussen naar Utrecht komen,
mag toch zeker op een druk bezoek
gerekend worden. Het is zoo noodig,
dat Roomsche boeren, die elkaar als
boeren en als inaiktbezockeis misschien
reeds genoegzaam kennen, ook als
Roomschen en Roomsche vereenigings-
menschen elkander leeren kennen, met
elkander omgaan, elkander meer leeren
waaideeicn en elkander helpen. Alleen
dit reeds maakt een vergadering als
deze nuttig, belangrijk en zélfs nood
zakelijk.
Een propagandavergadering is dit
niet, ofschoon toch ook weer van alles
wat goed is propaganda uilgaat en een
algemeene opkomst uit alle afdeelingen
dit t fleet zeker zou bereiken. Maai
toch staat uitdrukkelijk onder de agenda
"Alle Eerw. H.H. Geestelijken en R.K.
boeren, worden uilgenoodigd deze ver
gadering bij te wonen.»
Ieder dus, die van goeden wil is, zal
haitelijk welkom zijn.
J. J. SWILDENS.
Geestel. Adv. v. d. Kring
Utrecht van den A.B.T.B.
Amersfoort
De impossante nieuwbouw van het
St Jozcf-gesticht werd dezer dagen be
zichtigd door Z. D. H. Mgr. den Aarts
bisschop, die eenige bezoeken in onze
stad aflegde.
Op 84-jarigen leeftijd overleed te
dezer stede Jonkvrouwc Christina dc
het Meubelmagazijn van de
tevens het aangewezen adres voor Behangen en Stoffeeren
Bosch Kemper, die zich tijdens li:
leven zeer verdienstelijk maakte door
stilte veel wél te doen.
Bij dc sportteesten, behaalden prij-
n bij 't voorrijden van versierde twee-
vierwielige voertuigen, toebehooren-
aan landbouwers
1. J.v, Drie, Vinkenhoef, Hoevelaken,
et zwart voor dogcar. 2. A. Sandbriuk
Amersfoort, met Emma voor dogcar.
3. J. v. Veenendaal te Amersfoort, met
Tonny voor dogcar. 4. D. Huurdeman
te Hoogland, met Mina voor dresseer-
kar. 5. R. J. Voskuilen te Hamersveld,
met Huba voor wagentje. 6. J. L. v.
Wieringcn te Achteveld, met Mina voor
tilbury. 7. H. Hoogenhout te Soest, met
Moor voor sjees. 8. J. Blokker te Baarn,
met Ali voor sjees.
Eindelijk is de Lente gekomen en
met haar de rijke bloesem- en bloemen
weelde. De natuur is nu op haar mooist.
Prachtig is thans de proeftuin aan den
Hoogenweg. Dankbaar zullen dan ook
velen gebruik maken den tuin te be
zichtigen, waarvoor door een welwil
lende beschikking van de directie Zater
dagmiddag gelegenheid is.
Woensdag werd de Heer J. Rein-
boud, brandmeester, bij monde van den
Chef der afdeeling Bevolking en Burger
lijke Stand ter Secretarie alhier, den
Heer Groenveld, namens en in tegen
woordigheid van het personeel ter Secre
tarie. gelukgewenscht met het 40-jarig
jubileum als brandmeester.
Zooals bekend, is de HerrReinboud,
ook werkzaam aan de afdeeling Bevol
king en Burgerlijke Stand. Den Jubilaris
werd namens het secretaris-personeel
lamp aangeboden.
Onze stadgenoot, de Aichitect
Adriaans, bezocht dezer dagen het
museum van de oudheidkundige ver-
eenigirg Flehite, en toont zich niet
tevreden over de inrichting eu het be
heer van dit toch wel veel moois be
vattend oudheidkundig kabinet,
Hel museum mist levenssfeer schrijft
hij in Amersf. Dagbl.
Die levenssfeer vermag een bestuur
alleen niet te geven, maar daartoe moet
de burgerij achter bet bestuur staan.
Een museum moet niet het eigendom
zijn van een oudheidkundige vereeniging.
Zoo'n vereeniging is goed voor het
beheer, maar verder moet ieder inge
zetene van Amersfoort het gevoel
hebben «dat is ons museum». Eerst
Boek-en Kantoorboekhandel
Langestraat 84 - Telef 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
in is er wat te bereiken.
Zooals het museumbestuur tot dusver
zijn taak heeft opgevat is aan de be
hoeften der bevolking niet voldaan.
Het beste bewijs hiervoor vinden wij I
in het feit, dat de Amersfoorters onver
schillig staan tegenover het museum.
Het museum moet zijn het Araers-
foortsche Kunstkabinet, het centrale
punt waar de kunstbelangen worden
behartigd.
Hiertoe is een reorganisatie nood
zakelijk,
Niettegenstaande het museumgebouw
verkleind is, biedt het voldoende ruimte.
Een tweetal vitrines is geheel met
scherven van urnen gevuld.\GrooJe^^^
ten worden iogenomen door graf-
zerken en gevelsteenen, waarvan het
meerendeel de eenige verdienste bezit
van oud te zijn, hetgeen van betrekke
lijk geringe waarde is. Een groot ge
deelte van een andere vitrine is gevuld
iet 12 borden van dezelfde soort, ter
ijl één geheel gevuld is met allerlei
gravures, betrekking hebbende op het
leven van Oldenbarneveldt.
Hier is verandering geboden. Die
vitriDes met urnenscherven kunnen voor
betere zaken benut worden. Wanneer
typen-collecte voor hex urnen- f
materiaal wordt ten toon gesteld is dit f
waardeeren. Eveneens is het mei de
grafzerken en gevelsteenen en de ge
noemde Oldenbarneveldt-gravures. De
beste exemplaren moeten slechts ten
toon gesteld worden, terwijl de overige
in depót blijven. Zoo is hel met de
geheele museum-inventaris, die deskuo-
dig geschift moet worden.
Een groote leemte is ook het gemis
■n een katalogus.
Bij het vormen van depóts, die steeds
voor belangstellenden toegankelijk zullen
~ijn,zal het blijken dat verschillende
voorwerpen zeer geschikt zijn om in
idere gebouwen, zooals het Stadhuis,
1) Doo' A. F. VAN BEURDEN
1.
Langzamerhand had men Amers
foort. dc bedevaartplaats] naar
O. L. Vrouwe, die daar in het
monumentale bouwwerk, den toren
vol bouwpracht, vereerd werd, haar
sterk Katholiek karakter ontnomen.
Men had er lang aan moeten
werken. Vanaf 1581, toen men alle
geestelijke goederen cn kerken
voor goeden prijs verklaarde en
1582, toen de staatsman Paulus
HuijsAartszoon „een borgherszoon,
met bitter aangesigt ende mondt
als of hij Godts gramschap geweest
ware de oude Mater en de sustcrcn
van Sint Aagten zocht te bewegen
haar habijt te verlaten, wat ze niet
deden" (v. Bemmel 279) fot een
halve eeuw later.
En dan nooit rustend en altijd
op nieuwe middelen zinnend, om de
trouwe Katholieken lot een niet
te achten minderheid te maken of
wel ontrouw te doen worden
hun II. geloof.
Maar in Den Haag hadden de
Hoogmogcnden gedecreteerd, dat
de nieuwe staat in de Lage landen
was een Gereformeerde Staat, al
wat daar buiten stond was recht
loos en had zich ook in gewetens
zaken te voegen naar,,de placcaten,
op dat stuk gemaneert",
Men was in Den Haag en in
de Staten van Utrecht zoo zeer
overtuigd, dat dit tegenover dc
Papisten en „die van den Paues
domme" gerust mocht geschieden,
„dat men de geheele reformatie
op de geestclikheijt en hare goe
deren behoorde ter executie te
stellen" terwijl uitdrukkelijk bepaald
werd, dat men die „geestelijkheijt"
daarin niet behoefde te hooren of
te raadplegen ,,als wesende partije."
't Gezond verstand zou zeggen,
dat men de betrokken partijen
juist had moeten hooren, maar dat
stond .een snel ten onderbrengen
van 't'aloude geloof den weg in
en men ontnam dc Katholieken
alle kerken, kloosters, gestichten
cn ambten en joeg hen naar sluip-
winkcls, spelonken cn riolen'
Het aantal predikanten werd ver
meerderd, dat der priesters tot een
enkele ingekrompen, die volstrekt
geen vrijheid van beweging had.
De Katholieken, die toch een
aanzienlijk deel der Amersfoortsche
bevolking uitmaakten, verdroegen
veel, want zij wisten dat zij oin
Christus' naam vervolging moesten
lijden, maar ook dat zij niet ver
laten werden.
1 nederige bedehuizen werden
de H. Geheimen gevierd. Klopjes
of kwezeltjes maakten dc uren be
kend, daar geen vriendelijke kiok-
kenklank de katholieken kon op
roepen.
Maar de herders bleven trouw
op hun post en hoe mociclijk 't
soms was aan de speurende oogen
der vervolgers te ontkomen, de
liefde vond list.
Ook de jezuiten waren trouw
op hun post en werkten als mis
sionarissen met ijverigen zorg.
Maar geen enkele geestelijke
stond meer in kwaden gunst van
de Hoogmogcnden dan de volge
lingen van den H. Ignatius. Zij
werden door bijzondere placcaten
vervolgd, met bijzondere liooge
boeten gestraft, uitgedreven, ver
bannen en verjaagd, maar keerden
met levensgevaar terug.
Over hen vooral werden de fiolen
van toorn uitgeschud. Waren de
aanklachten tegen de katholieken
zelf al voorgebracht in krasse, on-
noodig kwetsende taal, de Jezuiten
stonden geboekt als samenzweer
ders en volksverleiders en voor
hen en hunne kerken bestonden
afzonderlijke, vaste, verachtende
kwalificaties.
Omstreeks 1650 bestond er in
de huizen tusschen het Havik en
den Vijver een Jeznitenkerkje, klein,
armelijk, zonder sieraad, binnen
waarts gelegen •- - maar veel be
zocht. Het lag „in of achter de
huizen van de Clock en de Witte-
scheer af tot Haverloos op het
Havick, van Hendrik Aerts en soo
voort tot aan den Grutter" zooals
de huizen bij een voorgenomen
inval of onderzoek omschreven zijn.
Daarin werkte Pater Joannes van
Alckemade, geboren 17 September
[617 Amsterdam, Jezuitgewijd 15
October 1634, priester gewijd 17
Maart 1640, missionaris in Amers
foort van 1651 af.
Men kan begrijpen, dat zijn ver
blijf in eene stad van 5000 zielen,
als Amersfoort destijds had, bekend
Volgens dc placcaten mocht
hij er niet zijn, maar de felle strijd
lust van den magistraat mits
Itij niet opgewekt was was wel
eemgzins geluwd. Maar men keek
veel naar Utrecht en Den Haag
1 de katholieken wisten dat ze
lorzichtig moesten zijn.
Pater van Alckemade woonde
er zeer bescheiden in een kamer
achter zijn kerkje met zijne zuster
1 de verderfelijke sccte der
kloppen" of tertiarissen.
En nu gaan wij uit de oorspron
kelijke stukken een episode schet
sen, van wat men in die dagen van
•erdrukking' te lijden had en wat
onze voorouders manmoedig heb
ben verdragen. Men mag in deze
dagen van vrijheid wel eens weten,
dat deze niet zoo gemakkelijk ver
overd is. maar door standvastig
heid en volharding, eerst na eeuwen
is verkregen. De katholieken zijn
door den druk gelouterd en sterk
geworden. Wij erkennen met
dankbaar gemoed onze vrijheid en
het zij verre van ons nog te mok
ken of te klagen over die vergane
tijden en over die kortzichtige ver
volgers, alhoewel de tijden zwaar L
te dragen waren. En men moet M
de volgende feiten in het raain
an den tijd beschouwen, waarin
de partijen scherp tegenover elkan
der stonden en éëne partij meester
was en alle macht bezat.
-Nf
De vervolging werd in het jaar
655 ingeluid door een verzoek
schrift aan den Amersfoortschen
magistraat van verschillende predi
kanten, onder wie Arnoldis Orinius
(Angerloo, Eede, Nijkerk, 1650
Amersfoort 1677) en Johannes
Teckman Arnoldszoon, (Jutfaas,
1654 alhier, 1671 Rotterdam
1672). Zij waren alzoo nog niet
lang in Amersfbort en wilden in
hun ijver vooral eene spoedige
tenuitvoerlegging der plakkaten,
daar zij den Jezuiet weg wilden
hebben. Het verzoekschrift is van
12 November 1655; wij zullen 't
in een volgend artikel behandelen.
Wordt vervolgd..