BEZOEKT Firma Van Nieuwkerk Elzenaar Langestraat 14 Tel. 286 H. ELZENAAR UIT OROEVIGE DAGEN DE EEMBODE R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort en Omstreken Vrijdag 16 Mei 1924 No. 14 Acht en Dertigste Jaargang AliONNKMËNTfcN kunnen elke week In gun, doch oplegging vin abonnement moet geichieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Pr|i per drie maanden 11.00. Bulten de gemeente Amersfoort f 1.10. Afionderl|ke nummer» 10 et. KANTOOR: LANGEORACHT 28, AMERSFOORT, TELEPOON 314 DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAO- EN VRIJDAQMIDDAO ADVBRTBNTifilx' 25 cent per regel. Bllllke tarieven voor handel en nijverheid bq geregeld adverteeren. Advertentlên moeten Dinsdag en Vr|dag vóór 8 uur worden bcsorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd. Door al te veel omzichtigheid heeft menigeen zijn geluk verspeeld-, door roekeloosheid en onbesuisdheid echter wordt het mg veel vaker verloren. Katholieke Universiteiten. De universiteit der middeleeuwen was de openbaring van het sociale denk- en geestesleven der christen gemeenschap. Wanneer wij nu nog soms wandelen onder de golliische gewelven van wereldberoemde universiteiten, van Parijs, van Oxford etc.dan komt een diep gevoel van weemoed oi.s be vangen als wij denken, dat die hooge instellingen eenmaal burchten waren van het katholieke geloof, waarin in vroegere tijden geloof cn rede iu onverstoorbare harmonie atbeidden aan de verheerlijking van Gcd cn dien Hij gezonden heeft, O.H.J.C.terwijl nu de afvallige rede steunend op, eigen krachten, prat op de ontdekkingen, waattoe het gelor f haar eenmaal had gevoerd, ondankbaar, opstandig, verkiest rond te dwalen alleen in de duisternis en zich af te matten in duizenderlei kronkelpaden, waar geen licht van Boven meer schijnt. Maar dan komt daarbij eveneens een gevoel van katholieke fierheid, omdat die muren en gewelven ondauks de meoschen hunne hulde blijven brengen aan haar, die ze heeft doen oprijzen tot kathe dralen van wetenschap, aan onze Moeder de H. Kerk, omdat zij in hun zwijgende groolscbhcid, het welspre kendst getuigenis blijven afleggen tegen hen, die haar onze Moeder durven te beschuldigen de metischelijke Rede te hebben onderdrukt voor Haar, die ze herit gesticht en wie zij het zuiverste hunner glorie verschuldigd zijn. De Renaissance kwam met hare individualistische strekking, die in de Franschc Revolutie moest zegevieren, En het tnenschelijk denken werd geseculariseerd en de universiteiten vielen af van hunne ze-ding en stonden cp tegen hünne Moeder. De goddeloozc of ongodsdienstige Staten maakten die buichten va:t het katholieke geloof vaak tot burchten van goddeloosheid. Maar de Kctk wilde getrouw blijven aan hare zending van opvoedster der volken. Men hadliare buichten ontstolen met den steun barer trouwe kinderen zcu zij andere oprichten. Dat' gebeurde in telgen in vele andere landen, dat geucurde onlangs in ons land door de stichting der katholieke ucivetsiteit van Nijmegen. Naast de staats universiteiten die of wel vijandig staan tegenover het geloof of wel onverschillig dikweif ongodsdienstig zijn, streelt de Ketk er naar, om andere ge deeltelijke of volle dige hoogescholen op te richten. Het zal wel niet noodig zijn, hier breedvoerig aan tetoonen van hoe groot belang voor de kath. maatschappij zulke instellingen zijn, zij moetcu met één woord zijn en blijven wat zij waren in de middeleeuwen de steike burcht van het katholieke gelocf. Maar in onze dagen van ongeloof en ongodsdienstige onverschilligheid heeft de universiteit, en de door haar br-| vorderde in haar als vereenzelvigd» wetenschap een geheel bijzondere roeping. Men heeft gesproken van «ba? kroet der wetenschap» van wetenschap, die in de roes barer jeugd bclocfd had God te zullen overbodig In de ontreddering der vrijzinnige wetenschap mort dc katholieke univer siteit de heldere baak ontbranden die nogmaals veiligheid en leiding brengt, door voor de wereld te herstellen de christelijke eerbied voor Geloof en Rede. Maar opdat haar licht zou schijne/1 in de duisternis cn de duisternissen het zouden opnemen, moet de katholieke wetenschap met haar helderen glans de schijnlichten der vrijzinnige wetenschap overtri ffen, de katholieke wetenschap t zich steeds krachtiger opdringen de opmeikzaamheid der wereld, 'ant nog altijd staan in de oogen velen de woorden christelijk en onwetenschappelijk op een lijn en oog altijd ondervond de katholieke weten schap geen waardeeting in de ongc- loovige wetenschappelijke wereld. In 'l begin van dit jaar stierf in Portugal Tecfilo Braga. Alle Portugecsche bladen die.onder.invloed staan der vrijmetselarij verheerlijkten der overledene als letter kundig staatsman en wijsgeer. Zeker Braga bezat grootc talenten maar of hij nu wel zou geniaal was als de vrij zinnige pen deed uitkomen, betwijfelen •ij sterk, Dcch als universileits-professorheefl hij ten kwade, ontzaglijk veel op de jongere generatie van Portugal inge werkt. In zijn wijsgeerig stelsel was Braga allesbehalve zedelijk. Als staatsman stond hij aan't hoofd der voorloopigerevolutiocaire regeering. Alle reden dus hem te vieren, N'og niet zoo lang geleden werden door een Engelsche schrijfster met name Dr. Marie C. Stopes twee boeken ge schreven die in korten tijd werden ver spreid resp. in 291.000 en 215.000 exemplaren. Deze doctores is geen doctor in de geneeskunde (ze philoso- pheerd>. wat te Londen, en biologeerde wat in München...) maar ze schreef zeer on'tttHSikapptlijk over »gezins- beperking» en dan is men klaar in onzen tijd, cn vindt men vertalers bij ongeloovige medici en doctoren. Denken wij hierbij en hiertegcuover n den grooten denker en wijsgeer, liversitcits-professor Jacob Mautain ,n de Katholieke hoogcschoo! ie Parijs. Mautain is een bekeerling. Daarom..... :eg de loyale vrijmetselaarspen over hem, ofschoon Mautain in zijn kunnen en kennen heel wat hooger staat dan Br.... Tei fllo Braga. Wij denken hier aan 't geval van n der sympathiekste figuren onder de professoren der R. K. universiteit wien bij zijn promotie tot doctor ondubbel zinnig werd te kennen gegeven, dat als kalholiek zijn werk wel in 't Zuiden it .liggen kans voor een profez- i zetel in 't Noorden was er niet hem. ook 't geval Dr. Sloett-van Ginncken bij de benoeming van een professeraat te Amsterdam is bekend. En hoeveel katholieken zitten in orze Koninklijke Academie van wetenschap pen, die wo leden telt Ik meen van tv-ee, zegge twee. S. B, p. V. Binnenland Hulp voor Oostenrijk. Donderdag-namiddag vertrok met VHertogenbosch als uitgangspunt het laatste kinderlranspoit van het Ned. R.K. Huisvestings Comité naai Weentn. Dit vertrek b/tcekende het de finitieve eii.de van de Oostenrijksche ctie van het R K. Huisvestings Comité. Voor het bestuur van het R.K. Huic- vestings-Ccmité was het eene voldoe ning de kinderen in blakende gezond heid a n de ouders te Weenen te mogen teruggeven, zooals er reeds tienduizenden in voorgaande jaren waren voorgegaan. Ongeveer een 300 tal kinderen blijven met toestemming hunner ouders in Nederland, De Oostenrijksche Kinderactie begon in 1918, toen 500 kinderen naar ons lar.d werden gebracht. In totaal heeft het Comité sedert dien in 60 kinder- treicen 27.118 kinderen in ons land ondergebracht. In December 1920 weid het Kinder- heim Fariteum te Weenen geopend, in Mei 1921 het Kindetheim te Gablitz en in Juni 1921 dat de GóHersdoif. Deze drie Kiudeiheimen zijn geregeld vanwege het comité giéxploiteerd. Voor de vetpleging van citca 1000 kinderen heeft het comité daaraan f 57 528 50 ten koste gelegd. De totale ontvangsten en uitgaven in geld hebben bedragen: f581.906 64 en f736 834.351/,. Wat meer is uitgegeven dan ontvan gen is geput uit de giften, die zonder bestemming zijn gegeven. Bovendien werd aan levensmiddelen verzonden voor f1 822010. Ongerekend dalgen#wat rechtstreeks is gedaan komt men tot de volgende cijfers. Onderhoud van 27118 kinderen f5.423.600.— 552 wagons levensm. f 1.832.010. Uitgaven in geld f 736 834.35 Totaal 77.982.444.35 Een cijfet, dat wel heel duidelijk spreekt van den liefdadigheidszin der Nederlandsche Katholieken. Internationaal Eucharistisch Congres. Men deelt mede, dat ook Kaïd. Mercier voor de Belgen 26 Juli plechtig zal pontificeeren in de keik van de H.H. Petrus en Paulus en dat Z. D. H. Mgr. Nomesch, Bisschop van Luxem burg, een plechtige Pontiflcale H. Mis zal opdragen 24 Juli in de kerk van de H H. Martelaren van Gorcum. Nog met zeven andere buitenlandsche Kar dinalen en Bisschoppen zijn briefwisse lingen gaande, zoodat er dan in bijna alle kerken van Amsterdam tijdens de Congresdagen een Pontiflcale Mis zal zijn. De theologanten der Nederlandsche seminaries zullen daarbij de noodigc -SLAOLIE. CROKlsIAAN Algemeens vergadering van den Kring Utrecht van den A.B.T.B. Aan de belrokken afdeelingen weid dezer dagen toegezonden de agenda van dc Algemeene Vergadering v, d. Kring Utrecht van den A.B.T.B. te houden op Zaterdag, 24 Mei om 11 uurin Hotel «Noord-Brabant» te Utrecht. Deze vergadering, die alleen reeds gewichtig zou zijn om punt 5 van de agenda «Het Landbouwonderwijs in den Kring Utrecht van den A.B.T.B. ei. 6 »De organisatie en het weikprugiamma van den A B.T.B. iu het Sticht* ver dient bovendien de volle aandacht door bet heugelijke feit dat drie of vier nieuwe afdeelingen kunnen worden verwelkomd. Men mag dan ook verwachten, dat var alle afdeelingen niet enkel de afge vaardigden, maar zooveel mogelijk alle leden op dien morgen om 11 uur zomer tijd (I) de bovenzaal van Nooid-Brabahl zul en vullen. Waar van alle kanten en op alle tijden vooral op Zaterdag de autobussen naar Utrecht komen, mag toch zeker op een druk bezoek gerekend worden. Het is zoo noodig, dat Roomsche boeren, die elkaar als boeren en als inaiktbezockeis misschien reeds genoegzaam kennen, ook als Roomschen en Roomsche vereenigings- menschen elkander leeren kennen, met elkander omgaan, elkander meer leeren waaideeicn en elkander helpen. Alleen dit reeds maakt een vergadering als deze nuttig, belangrijk en zélfs nood zakelijk. Een propagandavergadering is dit niet, ofschoon toch ook weer van alles wat goed is propaganda uilgaat en een algemeene opkomst uit alle afdeelingen dit t fleet zeker zou bereiken. Maai toch staat uitdrukkelijk onder de agenda "Alle Eerw. H.H. Geestelijken en R.K. boeren, worden uilgenoodigd deze ver gadering bij te wonen.» Ieder dus, die van goeden wil is, zal haitelijk welkom zijn. J. J. SWILDENS. Geestel. Adv. v. d. Kring Utrecht van den A.B.T.B. Amersfoort De impossante nieuwbouw van het St Jozcf-gesticht werd dezer dagen be zichtigd door Z. D. H. Mgr. den Aarts bisschop, die eenige bezoeken in onze stad aflegde. Op 84-jarigen leeftijd overleed te dezer stede Jonkvrouwc Christina dc het Meubelmagazijn van de tevens het aangewezen adres voor Behangen en Stoffeeren Bosch Kemper, die zich tijdens li: leven zeer verdienstelijk maakte door stilte veel wél te doen. Bij dc sportteesten, behaalden prij- n bij 't voorrijden van versierde twee- vierwielige voertuigen, toebehooren- aan landbouwers 1. J.v, Drie, Vinkenhoef, Hoevelaken, et zwart voor dogcar. 2. A. Sandbriuk Amersfoort, met Emma voor dogcar. 3. J. v. Veenendaal te Amersfoort, met Tonny voor dogcar. 4. D. Huurdeman te Hoogland, met Mina voor dresseer- kar. 5. R. J. Voskuilen te Hamersveld, met Huba voor wagentje. 6. J. L. v. Wieringcn te Achteveld, met Mina voor tilbury. 7. H. Hoogenhout te Soest, met Moor voor sjees. 8. J. Blokker te Baarn, met Ali voor sjees. Eindelijk is de Lente gekomen en met haar de rijke bloesem- en bloemen weelde. De natuur is nu op haar mooist. Prachtig is thans de proeftuin aan den Hoogenweg. Dankbaar zullen dan ook velen gebruik maken den tuin te be zichtigen, waarvoor door een welwil lende beschikking van de directie Zater dagmiddag gelegenheid is. Woensdag werd de Heer J. Rein- boud, brandmeester, bij monde van den Chef der afdeeling Bevolking en Burger lijke Stand ter Secretarie alhier, den Heer Groenveld, namens en in tegen woordigheid van het personeel ter Secre tarie. gelukgewenscht met het 40-jarig jubileum als brandmeester. Zooals bekend, is de HerrReinboud, ook werkzaam aan de afdeeling Bevol king en Burgerlijke Stand. Den Jubilaris werd namens het secretaris-personeel lamp aangeboden. Onze stadgenoot, de Aichitect Adriaans, bezocht dezer dagen het museum van de oudheidkundige ver- eenigirg Flehite, en toont zich niet tevreden over de inrichting eu het be heer van dit toch wel veel moois be vattend oudheidkundig kabinet, Hel museum mist levenssfeer schrijft hij in Amersf. Dagbl. Die levenssfeer vermag een bestuur alleen niet te geven, maar daartoe moet de burgerij achter bet bestuur staan. Een museum moet niet het eigendom zijn van een oudheidkundige vereeniging. Zoo'n vereeniging is goed voor het beheer, maar verder moet ieder inge zetene van Amersfoort het gevoel hebben «dat is ons museum». Eerst Boek-en Kantoorboekhandel Langestraat 84 - Telef 528 Speciaal adres voor Uw Kantoor- School-, Schrijf- en Teekenbenoo- digdheden. - Advertentie-Bureau in is er wat te bereiken. Zooals het museumbestuur tot dusver zijn taak heeft opgevat is aan de be hoeften der bevolking niet voldaan. Het beste bewijs hiervoor vinden wij I in het feit, dat de Amersfoorters onver schillig staan tegenover het museum. Het museum moet zijn het Araers- foortsche Kunstkabinet, het centrale punt waar de kunstbelangen worden behartigd. Hiertoe is een reorganisatie nood zakelijk, Niettegenstaande het museumgebouw verkleind is, biedt het voldoende ruimte. Een tweetal vitrines is geheel met scherven van urnen gevuld.\GrooJe^^^ ten worden iogenomen door graf- zerken en gevelsteenen, waarvan het meerendeel de eenige verdienste bezit van oud te zijn, hetgeen van betrekke lijk geringe waarde is. Een groot ge deelte van een andere vitrine is gevuld iet 12 borden van dezelfde soort, ter ijl één geheel gevuld is met allerlei gravures, betrekking hebbende op het leven van Oldenbarneveldt. Hier is verandering geboden. Die vitriDes met urnenscherven kunnen voor betere zaken benut worden. Wanneer typen-collecte voor hex urnen- f materiaal wordt ten toon gesteld is dit f waardeeren. Eveneens is het mei de grafzerken en gevelsteenen en de ge noemde Oldenbarneveldt-gravures. De beste exemplaren moeten slechts ten toon gesteld worden, terwijl de overige in depót blijven. Zoo is hel met de geheele museum-inventaris, die deskuo- dig geschift moet worden. Een groote leemte is ook het gemis ■n een katalogus. Bij het vormen van depóts, die steeds voor belangstellenden toegankelijk zullen ~ijn,zal het blijken dat verschillende voorwerpen zeer geschikt zijn om in idere gebouwen, zooals het Stadhuis, 1) Doo' A. F. VAN BEURDEN 1. Langzamerhand had men Amers foort. dc bedevaartplaats] naar O. L. Vrouwe, die daar in het monumentale bouwwerk, den toren vol bouwpracht, vereerd werd, haar sterk Katholiek karakter ontnomen. Men had er lang aan moeten werken. Vanaf 1581, toen men alle geestelijke goederen cn kerken voor goeden prijs verklaarde en 1582, toen de staatsman Paulus HuijsAartszoon „een borgherszoon, met bitter aangesigt ende mondt als of hij Godts gramschap geweest ware de oude Mater en de sustcrcn van Sint Aagten zocht te bewegen haar habijt te verlaten, wat ze niet deden" (v. Bemmel 279) fot een halve eeuw later. En dan nooit rustend en altijd op nieuwe middelen zinnend, om de trouwe Katholieken lot een niet te achten minderheid te maken of wel ontrouw te doen worden hun II. geloof. Maar in Den Haag hadden de Hoogmogcnden gedecreteerd, dat de nieuwe staat in de Lage landen was een Gereformeerde Staat, al wat daar buiten stond was recht loos en had zich ook in gewetens zaken te voegen naar,,de placcaten, op dat stuk gemaneert", Men was in Den Haag en in de Staten van Utrecht zoo zeer overtuigd, dat dit tegenover dc Papisten en „die van den Paues domme" gerust mocht geschieden, „dat men de geheele reformatie op de geestclikheijt en hare goe deren behoorde ter executie te stellen" terwijl uitdrukkelijk bepaald werd, dat men die „geestelijkheijt" daarin niet behoefde te hooren of te raadplegen ,,als wesende partije." 't Gezond verstand zou zeggen, dat men de betrokken partijen juist had moeten hooren, maar dat stond .een snel ten onderbrengen van 't'aloude geloof den weg in en men ontnam dc Katholieken alle kerken, kloosters, gestichten cn ambten en joeg hen naar sluip- winkcls, spelonken cn riolen' Het aantal predikanten werd ver meerderd, dat der priesters tot een enkele ingekrompen, die volstrekt geen vrijheid van beweging had. De Katholieken, die toch een aanzienlijk deel der Amersfoortsche bevolking uitmaakten, verdroegen veel, want zij wisten dat zij oin Christus' naam vervolging moesten lijden, maar ook dat zij niet ver laten werden. 1 nederige bedehuizen werden de H. Geheimen gevierd. Klopjes of kwezeltjes maakten dc uren be kend, daar geen vriendelijke kiok- kenklank de katholieken kon op roepen. Maar de herders bleven trouw op hun post en hoe mociclijk 't soms was aan de speurende oogen der vervolgers te ontkomen, de liefde vond list. Ook de jezuiten waren trouw op hun post en werkten als mis sionarissen met ijverigen zorg. Maar geen enkele geestelijke stond meer in kwaden gunst van de Hoogmogcnden dan de volge lingen van den H. Ignatius. Zij werden door bijzondere placcaten vervolgd, met bijzondere liooge boeten gestraft, uitgedreven, ver bannen en verjaagd, maar keerden met levensgevaar terug. Over hen vooral werden de fiolen van toorn uitgeschud. Waren de aanklachten tegen de katholieken zelf al voorgebracht in krasse, on- noodig kwetsende taal, de Jezuiten stonden geboekt als samenzweer ders en volksverleiders en voor hen en hunne kerken bestonden afzonderlijke, vaste, verachtende kwalificaties. Omstreeks 1650 bestond er in de huizen tusschen het Havik en den Vijver een Jeznitenkerkje, klein, armelijk, zonder sieraad, binnen waarts gelegen •- - maar veel be zocht. Het lag „in of achter de huizen van de Clock en de Witte- scheer af tot Haverloos op het Havick, van Hendrik Aerts en soo voort tot aan den Grutter" zooals de huizen bij een voorgenomen inval of onderzoek omschreven zijn. Daarin werkte Pater Joannes van Alckemade, geboren 17 September [617 Amsterdam, Jezuitgewijd 15 October 1634, priester gewijd 17 Maart 1640, missionaris in Amers foort van 1651 af. Men kan begrijpen, dat zijn ver blijf in eene stad van 5000 zielen, als Amersfoort destijds had, bekend Volgens dc placcaten mocht hij er niet zijn, maar de felle strijd lust van den magistraat mits Itij niet opgewekt was was wel eemgzins geluwd. Maar men keek veel naar Utrecht en Den Haag 1 de katholieken wisten dat ze lorzichtig moesten zijn. Pater van Alckemade woonde er zeer bescheiden in een kamer achter zijn kerkje met zijne zuster 1 de verderfelijke sccte der kloppen" of tertiarissen. En nu gaan wij uit de oorspron kelijke stukken een episode schet sen, van wat men in die dagen van •erdrukking' te lijden had en wat onze voorouders manmoedig heb ben verdragen. Men mag in deze dagen van vrijheid wel eens weten, dat deze niet zoo gemakkelijk ver overd is. maar door standvastig heid en volharding, eerst na eeuwen is verkregen. De katholieken zijn door den druk gelouterd en sterk geworden. Wij erkennen met dankbaar gemoed onze vrijheid en het zij verre van ons nog te mok ken of te klagen over die vergane tijden en over die kortzichtige ver volgers, alhoewel de tijden zwaar L te dragen waren. En men moet M de volgende feiten in het raain an den tijd beschouwen, waarin de partijen scherp tegenover elkan der stonden en éëne partij meester was en alle macht bezat. -Nf De vervolging werd in het jaar 655 ingeluid door een verzoek schrift aan den Amersfoortschen magistraat van verschillende predi kanten, onder wie Arnoldis Orinius (Angerloo, Eede, Nijkerk, 1650 Amersfoort 1677) en Johannes Teckman Arnoldszoon, (Jutfaas, 1654 alhier, 1671 Rotterdam 1672). Zij waren alzoo nog niet lang in Amersfbort en wilden in hun ijver vooral eene spoedige tenuitvoerlegging der plakkaten, daar zij den Jezuiet weg wilden hebben. Het verzoekschrift is van 12 November 1655; wij zullen 't in een volgend artikel behandelen. Wordt vervolgd..

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1924 | | pagina 1