DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
Vrijdag 14 Nov. 1924 No. 66
Acht en Dertigste Jaargang
ABONNBMBNTBN kunnen elke week In gun, doch oplegging van
abonnement moei geschieden voor den unvang van een nieuw kwartul.
Pr(« per drie maanden 11.00. Bulten de gemeente Amersfoort f 1.10.
Afionderljke nummers 10 ct.
KANTOOR: LANOEORACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT D1NSDAO- EN VRIJDAOM1DDAO
advbRTBNTiAn 25 cent per; regel. Blllgke tarieven voor handel en
n|verheld b| geregeld adverteeren. Advertentlên moeten Dinsdag
en Vrfldag vóór 6 uur worden besorgd. Een bepulde plaats kan
niet worden gegarandeerd.
TWEEDE BLAD
Godsdienst en Kerk
Epistel en Evangelie.
LES uit den brief van den H. apostel
Paulus aan de PhilippenBen
ra, 17—IV, 3.
Broeders 1 Weest navolgers van mij
en let op diegenen, die zóó wandelen
ais gij ons lot een voorbeeld hebt. Want
daar wandelen er velen, van wie ik u
dikwijls zeide (en nu ook weenend zeg),
dat zij vijanden zijn van Christus'kruis
wier einde verderi is, wier God hun buik
en wier eer in hunne schande is, die
hunne zinnen stellen op het aardsche.
Maar onze wandel is in den hemel, van
waar wij ook als Zaligmaker verwachten
onzen Heer Jezu9 Christus, die het
lichaam onzer geringheid hervormen zal,
zoodat het gelijkvormig worde aan het
lichaam zijner heerlijkheid, ingevolge
de werkkracht, waardoor Hij ook alles
aan Zich onderwerpen kan. Zoo daD,
mijne veel geliefde cn zeer beminde
broeders, mijne vreugde en mijne kroon
wee9t aldus standvastig in den Heer,
zeer geliefden I
Ik bid Evodia en smeek Syntyche,
eensgezind te zijn in den Heer. En ook
u bid ik, oprechte medewerker 1 sta
haar bij, die met mij gearbeid hebben
in het Evangelie, met Clemens en mijne
overige medearbeiders, wier namen in
het boek des levens staan.
EVANGELIE
volgens den H. MattheusIX, 1826,
lu dien tijd, terwijl Jezus tot de scha
ren sprak, zie naderde er een overste,
dte Hem aaobad, zeggende: Heerl
mijne dochter is zoo even gestorveu
doch kom, leg uwe hand op haar, en
zij zal leven. Jezus nu stond op en
volgde hem met zijne leerlingen.
En zie, eene vrouw, die gedurende
twaalf jaren aan bloedvloeiing leed,
derde Hem van achteren en raakte het
boordsel van zijn kleed aan. Want zij
zeide bij zich zelveIndien ik slechts
zijn kleed zal hebben aangeraakt, zal ik
gezond zijn En Jezus, Zich omkeerend
en haar ziende, sprak: Vertrouw, doch
ter uw geloof heeft u gezond gemaakt.
En de vrouw was gezond van dat uc
Toen Jezus nu in het huis van
overste gekomen was en de fluitspelers
en de misbaar makende menigte zag,
zeide HijGaat heen I want de jonge
dochter is niet dood maar slaapt. E'
zij belachten Hem. En als nu de menigte
uitgedreven was, ging Hij binnen en
vatte haar bij de band. En de jonge
dochter stond op. Deze mare nu werd
door die gansche landstreek verbreid.
DINSDAG 18. Keikwijding. Credo.
WOENSDAG 19. H. Elisabeth, 2egeb.
H. Pontianus.
DONDERDAG 20, H. Felix, v Valoif.
VRIJDAG 21. Opdracht van O. L. V.
Credo. Praef. v. d. H. Maagd.
ZATERDAG 22. H. Cecilia.
Liturgische Kalender.
Week van 16—23 November.
ZONDAG 16. 23en Zondag na Pink-
MAANDAG 17. H. Gregorius, geb. A
cunctis, 3e geb. naar keuze.
De Brieven ven Jantje.
Nadruk verboden).
Eeuw. Pater 1
Nogmaals de vader van uw kleinen
vriend, die u in zijne plaats komt
schrijven.
Onze kleine jongen is nu reeds mee
dan een maand van ons heengegaan.
En toch, nooit heb ik me dichter bij
hem gevoeld, dan thans.
Dien Paaschmorgen na de H. Kom-
munie, de eerste van mijn nieuw leven,
het leven, dat zijn dood mij gaf, heb
ik in het diepste van mijn ziel een
gehoord, ^ijne stem, de stem van mijn
kind»Nu is 't uwe beurt, om iederen
dag naar den Meester te gaan -
mijne plaats. «Eerst wilde ik niet luis
teren. Maar de stem klonk zoo s
kend en vervulde me tegelijk met
smart en vreugde Uwe beurt, vader
tje 1 Toe dan heb ik uwe bekeeriog
niet duur genoeg betaald om haar vol
komen te maken
Dagen achtereen kon ik het stemme
tje niet kwijt geraken... Het drong altijd
meer en meer aan, vooral op het
Iets ooer de Jlmers*
foortscbe volksschool.
Door A. F. VAN BEURDEN.
Zooals algemeen bekend is, zorgden
in de middeleeuwen de priesters, ver
bonden aan de parochiekerk voor het
onderwijs der kinderenwat ook te
Amersfoort regel is geweest.
De Benedictijnen van den Heiligen
berg, bedienaars der parochie Leusdeo,
zullen om te voldoen aan hun regel,
ook het hunne bijgedragen hebben tot
het volksonderwijs.
In 1380 en vroeger was Wilhelmus
Henrick rector der scholen te Amers
foort. In een voorrede van een door den
rector van Vladeracken aan den Raad
van Amersfoort opgedragen werk (Ant
werpen 1597) zegt hij dat zes onder
ijzers de jeugd onderwijzen en eene
oor dien tijd ruime bezoldiging ge
nieten. Wat in Rootselaar I bl. 291
verteld wordt, dat er in dien tijd, slechts
weinig inwoners van Amersfoort de
Latijnsche taal niet machtig waren en
lat men die taal op straat hoorde
ipreken, gelijkt heel veel op groote
overdrijving.
De raad der stad liet zich veel aan
het onderwijs gelegen liggen blijkens
vele ordonnanties.
Men leze
De Raet van onze stad, belooft een
geleide aan alle de clercken, die hier
ter scolen comen uijtgeoomen de
viande sin onses heeren des gestichts
ran Utrecht of der stad Amersfoort.
Verder vinden wij a°. 1437 in d
aadsprotocollen
Dat niemant »scoel sal houden, noch
kynder lereD, anders dan in der grooten
scolcn onder meister Symon, uijtge
nomen meegden clap bij 5 pond van
eiken kynde,
Itemso is den raet te weten ge-
imen, dat sommige seggen, dat elck
kynt van scoelgelt geven sal 1 Rijn-
schen gulden. Dat daromme veel luiden
hoir kynderen thugs houden, duchtende
dat swaer loen, soodat de luide be
drogen zijn. Zeer vaderlijk zegt nu
de raad ghij goede luide
«Dat suit ghij lus waer anders vinden,
dewijl de raet noch niet en weet wat
elck kynt geven sal als alleen nadat
voel kynderen eerst schoelgaen in die
reden en maat sal elck kint gei
2 port.
Item de Raet, out nije code ge-
eente, is overdragen, dat de school
kinderen 8 Meij naest comende geven
sullen voir hoin scoilgelt ein vlemsch
groot Fransch ende nijet meer ende
die stad sail den scoelmcyster gheen
geit meer geven en de scoelmeystei
sail de koraeien leeren sonder hem geld
af te nemen 2 port Lucas 1438.
In 1463 kondigde men nog eet
dat alle knechtgens in de groote school
oe9ten gaan en in geen andere.
Ia 1468 vernieuwde men dit gebod,
dat mijn kleine Jan gewoon was
de kerk te gaan... Ik kon niet
streven ik heb me overgegeven,
beelemaal I
nu ga ik alle dagen, alle dagen,
ik, de arbeider van de elfde ure,
goed ik kan, de plaats innemen
Heeren tafel, die hij fedig liet. Dit
jornemen heeft diepen vrede in mijne
ziel gestort.
Ik koester nog slecht één verlangen
in verre zijne voetstappen te volgen
voort te gaan op den weg der vol
maaktheid, dien koninklijken weg van
het offer en der blije overgave van ons
zelve; dien weg, dien hj vóór mij heeft
afgelegd in zoo korten tijdde leerling
te zijn van hem, wiens Meester ik had
moeten wezen.
Op m$n wandeling in den tuin, dezen
morgen, trof me een prachtige lelie,
wier blanke kelk in den nacht was open
gegaan. Aan haar voet koesterde een
klein slerrebloempu zijn teer-zilveren
kelkje in de zonnestralen, 't Was of
de lelie iets van haar witte pracht had
neergestrooid in de aarde, als een zaadje,
dat ontkiemd was en vrucht zou dragen,
onder haar beschermende schaduwen,
Mocht ik dat arme zaadje zijn
terwijl men in 1471 het oprichten en
houden van kleine bijscholen met boete
bedreigde. 1520 was er een groote brand,
die achter de St.Joristorcn begon en naar
de Kamp liep. De groote schot-I brandde
af. In 1529 was ze herbouwd toen
ruzie tusschen den rector der
Latijnsche school en den clerck op de
Camp, die op eigen gelegenheid school
hield. Hij stoorde zich niet aan de
reglementen.
De ouders moesten de kosten van
de groote school dragen, ook al zonden
zij ze elders. Er bestond in dien tijd
al een soort hoofdelijke omslag of kop-
geld. De Magistraat hield de orde cr
in en verbood in 1562 aan de klercken
der scholen in de herbergen te zitten, te
drinken of te spelen, wat een kwaad
voorbeeld kon geven aBn de jeugd en
daarom nagelaten moest worden. Io
1569 werd ten behoeve der ouderlooze
kinderen, jongens en meisjes, die buiten
het Weeshuis werden opgevoed in de
H. Geestkapel eene Leerschool ge
sticht, ten einde op zekere ureD des
Hciligendags lezen en schrijven te leeren,
hen tot deugden en goede manieren te
brengen, «jae daeruijt een geheele goede
onderdanige Catholieke Gemeynte
'ormen.« Men voorzag de kinderen
van boeken, pennen en papier, zorgde
des winters voor kleeding, gaf hun het
gereedschap voor ambachten,
s dus een middeleeuwsche model
Zondagsschool. De Raad begunstigd!
dit goed voornemen en stelde een com
missie van toezicht aan uit de eersti
burgers en burgervrouwen der stad
(Rootselaar II 379.)
Dit waren scholen op geheel Katho
lieken grondslag. Na de Hervorming
veranderde dit en zag het er een eeuw
later geheel anders uit, waarvan wij een
voorbeeld aanhalen uit de Ordonnantie
op de scholen van 13 Augustus 1655,
door den Raad der stad opgesteld.
Eerstelijk: niemand 't zij mans ol
vrouwspersoon binnen dezer stad en
vrijheijt van dien, sal eenige Latijnsche,
Fransche of Duilsche school mogen
houden ten waar deselve professie van
Gereformeerde relegir ware en
zich aen de Magistraat hebben aange
geven en acte van admissie gevraagd
op poene van 25 gld.
Die al school houden en consent
hebben moeten hunne acte aan de op
zichters toonen op poene van 3 gld.
Voorgeschreven is dat deselve school
meesters en meesteressen den kinderen
niet anders sullen mogen leeren als
't deze navolgende boecken
Het groot en kleijn A.B.C.-boek,
De Hcijdelbergsche Catechismus.
De Evangeli-.n ende Epistelen.
De Trap der jeught.
De historiën van David.
Proverbia of Bpreuk Salomonis.
De Sendbrieven van de nieuwe editie.
Met eenige stichtelijcke dichters, daar
achter aangehecht.
Ende geensins mogen leeren andere
boeken, die met de religie en goede
seden strijden ofte eenighe Roomsche
superstitiën smaecken ofte maeken
kunnen, op de verbeurte van tien gul
den telcke reijse.
Niemand zal zonder consent aan huis
les geven op boete van 10 gld.
Ook niet op Zondagen of op geboden
erdagen op de uren, er gepredikt
wordt voor of na deD middag, op boete
lever onder de bescherming van mijl
kleinen jongen blanke lelie, hij ook I
heel, heel dicht bij hem...
Bid voor mijne arme ziel.
Van den Bosch
De kleintjes roepen om brood...
Jantje slaapt zijn langen slaap...
Janneman rust op dit hooge kerk
hofje, vanwaar inen de zee kan zien...
Jantje is ingesluimerd op de groote
ilaapplaats, waar kindertjes
engelen waken...
Boven zijn grafje houdt een rood-
armeren kruis de armen wijd uitge
spreid... Een klimroos slingert er haar
geurigen bloemtrossen overheen.
Op den grafsteen is een ciborie
gehouwen, waarboven een hostie schit
tert, en om de hostie is de klach! ge
grift van den Meester, den Vriend der
«Laat toch de kindertjes tot Mij komen,
En weerhoudt ze niet.
Want aan dezulken behoort het Rijk
[der Hemelen.<
Boven den Kelk had de
van 3 guldtn.
Niemand zal schrijfvoorbeelden uit
hangen, als bij ze niet met eigen band
geschreven heeft.
De schoolmeesters en meesteressen
zullen de kinderen bij beurten doen
uit spreken het morgengebed, tegen den
'iddag het gebed voor den eteD,
namiddags 't gebed na den eten en
weder uitgaande, bet avondgebed naar
de Gereformeerde formulieren daarvan
bestaande.
Zij zullen de scholieren die gebeden
in buiten doen leeren, alsmede het
Gebed des Heeren, de 10 geboden en
't Geloof.
De arme kinderen en die van den
Armen Noothulp zullen worden bestelt
bekwame Gereformeerde school
meesters.
Men moet hen den catechismus
overhooren, die ze Zondags in de kerk
moeten opzeggen. Zaterdagsnamiddags
zullen zij de gebeden leeren.
De schoolmeesters en meesteressen
zullen de scholieren inplanten onder
danigheid en eerbied voor de overheden,
leeraars, ouders en mombers.
De buizen der naaisters, speldewerk-
sters en alle anderen, waar de kinderen
onder het deksel van handwerk, mede
leeren, lezen en schrijven of catechi-
eren zijo te onderzoeken. Bij weigering
in visitatie 25 gl. boete.
De schoolmeesters en meesteressen,
speldewerksters en naaisters zullen ge
houden zijn gedurende den schooltijd
door haar deur een sijen wijtterteecken
of aan de deur te hebben een draai-
klinck, opdat de opzichters 't allentijde
de schoole kunnen visiteeren, op poene
-n 10 gl.
De schoolmeesters zullen het geheele
sr door school houden van 811 en
m 14 uur en zelf aanwezig zijn. De
gewone speeldagen zijn uitgezonderd,
alsmede andere dagen door de overheid
ingesteld, zonder eenige Paepsche su-
perstiüeuze dagen te vieren zij blijven
al waren er ook maar drie leerliogen
tegenwoordig.
De schoolmeesters zullen geen kin
deren opnemen, die eiders leergeld
schuldig gebleven zijn. Nevens de drie
heeren predikanten, zullen twee heeren
uit den raad opzicht houden. De boeten
komen de helft voor de diaconie, de
helft voor de dagelijksche armen.
Gedaan, 13 Aug. 1655.
Die toestand bleef bestaan tot
de Fransche revolutie, toen het onder
wijs ontdaan werd van zijn geheel
:ijdig karakter.
Binnenland
Het Krulsverbond.
Te Zwolle vergaderde het hoofdbe
stuur van het Krulsverbond met de
districtsbesturen.
Tien van de dertien districtsbesturen
aren ter vergadering aanwezig, terwijl
tevens aanwezig waren Mej. Reith,
taresse van den Mariabond en de
beer BiaDchi, algemeen administrateur
van «De Kruisbanier.
Aan de orde kwam de bespreking
over den toestand in de verschillende
districten. Dit punt werd iDgeleid door
den secretaris den heer P. Dieges. Over
bet algemeen werd die toestand
volgens oud gebruik, een kleine bolte
uitgehouwen, om het regenwater op te
vangen... Kleine, blauwe meesjes, die
de dichte cypressen wooeD, komen
's morgens en 's avonds drinken
halen...
Jantje is nu bij den Grooten Vriend,
t Wien hij spreekt over de vele kleine
vriendjes, die hij op aarde heeft achter
gelaten.
Jantje bidt nu tot dien Grooten Vriend,
den Vriend der kleinen
-Gij, die de blauwe meesjes den
druppel water niet weigert, die ze
smachtend zoeken in heete dagen..,
Gij, die in uwe voorraadschuren de
dagelijksche tarwe hebt, die de vogelen
des hemels voedt.,, laat ze niet van
honger omkomen, de kleinsten der
kleinen, die tot u schreien wegens den
honger hunner ziel...
«Gij die de leliën kleedt in al haar
luister en iederen dag den dauwdrop
zendt, die hare blanke blcemeo reioigt,
behoed ook de blanke kinderzielen door
uw dagelijksch brood I Zend hun pries
ters toe die mild mededeelen van bet
brood der kinderen. Geef hun moeders,
die iets begrijpen van de zending die
Gij haar toevertrouwt.
ongunstig geacht, hoewel hier en daar
nog wel wat zou zijn te verbeteren.
De actie inzake de Kruisbanier en
actie bij de volksbibliotheken is in
verschillende districten niet zooder suc-
hand genomen. Getracht moet
worden de bestaande lezerskring min
stens te behouden. Met vreugde werd
geconstateerd, dat in verreweg de meeste
districten eene belangrijke samenwerking
bestaat tusschen districtsbesturen van
Mariavereeniglngen en Kruisverbonden.
Ook de plannen van actie voor de
naaste toekomst, waarin de uitgave
Nieuwjaarsbode een ruime
plaats innam, doen gegronde hoop
koesteren dat er een gezond leven zich
itwikkelen zal.
De mededeeliDgen van den secretaris
werden door verschillende afgevaardig
den aangevuld. Een uitvoerige discussie
ontspon zich over het besluit der vorige
algemeene vergadering van den bond,
dezen winter meer werk te maken
de stichting van Jongensbonden.
Besloten werd dat vanuit bet secreta-
ieder district uitvoerige inlich
tingen gezonden zullen worden en de
districtsbesturen zullen zooveel mogelijk
trachten in die plaatsen, waar geen
JoDgensbonden zijn, deze te stichten.
Zeer werd aanbevolen het houden
in oudersavonden en werd uiteengezet,
op welke wijze de districtsbesturen
dienen te worden gereorganiseerd, naar
aanleiding van de gewijzigde statuten.
Overslroomlngtellende.
Het wBter wast 1 Een schrik voer
door de landelijke bevolking, die nog
versch in het geheugen bewaarde de
beugenis van de rampen en ellende,
door bet water vroeger veroorzaakt.
En de berichten melden niets anders
daD steeds stijgen der rivieren, totdat
eindelijk de vijand niet meer te houden
en het water zich een weg baande
het vlakke veld. Langzaam maar
zeker verdween het eene stuk land na
het andere onder den waterspiegel,
bedervend en vernielend de veldvruch-
er nog stonden. En steeds
hooger steeg het water, totdat het vee
moest gebracht worden naar veiliger
plaats, en de bewoners op den zolder
een goed heenkomen zochten. Ja, het
kwam voor dat men gebrek leed aan
alles, omdat er geen voorraad levens
middelen was, en hulp niet spoedig
kwam. En menige landbouwer zag met
tranen in de oogen door bet water
vernietigen wat hij zoo moeizaam be-
Het water wast 1 Dat wil zeggen,
dat veel schade te wachten staat.
Maar komt in een huisgezin de
alcobolstroom, dan volgen nog grooter
rampen. Stoffelijk en geestelijk is de
ellende groot daar, waar men den
alcohol niet weet te beletten 2ijn volle
kracht te toonen. Gebrek, honger en
ellende voert die stroom met zich mede,
en verandert daardoor menig welvarend
huisgezin in een troostelooze ruïne.
Wie zal durveo beweren, dat de over-
strooroing van den alcohol een zegen
voor de maatschappij Als de
om niet door de matigheid in zijn
bedding teruggedreven wordt, volgen
groote rampen. Het is zoo waar«Er
verdrinken er meer in het kleine glas
de groote pla9
Hebt gij niet het moedei hart, meer
dan eik ander, gevormd naar het uwe,
opdat de kleinen iets voelen zouden
van uwe teederheid Opdat zij moeder
zouden zijn, niet enkel van het lichaam
van haar kind, maar bovenal van de
ziel?
Gij hebt hare banden «gewijd in
eeuwigheids opdat zij in hunne zielen
zouden leggen het Eeuwige Zaad,., op
dat zij hunne harten zouden meedeelen
dienzelfden God, die de priester uit de
hemelen neer doet dalen in de Hostie.
«O, Meester! hoor naar hetsmeeken
rer kleinen, bun smeeken om Brood,
dat het nooit weer gezegd worde: «En
was niemand daar, die het geven kon.«
Zoo bidt Jantje in den blauwen hemel.
En de engeltjes der kleinen antwoorden
-Amen... Amen l« (l)
A. V. M.
(1) Voor de echtheid der feiten, in
deze kleine geschiedenis weergegeven,
staat de schrijver in.
