K. Spaarbank Amersfoort Bel dan op No. 42 DE EEMBODE R. K. Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van abonne ment moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke nummers 10 ct. Dinsdag 3 Mei 1927 No. Een en Veertigste Jaargang 10 KANTOOR: LANOEORACHT 36, AMERSFOORT, TELEFOON 314 DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAO- EN VRIJDAQMIDDAO Advertentlïn 25 ct. per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld advcrtceren. Advertcntlün moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd De vorming van hel karakter geschiedt door alle werkzaamheden en ervaring nil het rijke leven. •Christiaan Sinapius of Mosterd Predikant te Amersfoort pl.m. 1595. door A. F. VAN BEURDEN. De strijd om het geloof van den Rijn naar de Maas overgebracht «as in 1566 fel opgelaaid in den omtrek van Venlo en Sittard. Daar trad men actief op en «ijl de eerste predikanten in bet Sticht en ook in Holland later beteren bodem voor hun werken meer bescher ming en betere bezoldiging vonden in de laatstgenoemde landen, treffen wij hier nog personen, wier eerste optreden men kan vaststellen en nagaan. De vijf eerste predikanten waren 1, Rutger Syburgius of Topander of Eerdmans. Hij is in oorlogstijden later vijandelijk gevaDgen genomen en jam merlijk om het leven gebracht. 2. Her- manus Rutgerman, in 1579 be roepen. 3. Petrus Overkant. Daarna Everard Lotius en 5. Chrlstianus Sina pius, beroepen 1589, vaD welken Abra ham van Bemmel, de geschiedschrijver, niet veel mededeelt. De eerste teekenen der Hervormiog werden in Amersfoort (lie M. v. Isselt pag. 626/27, van Meteren 1 X 'ol. 1522, Rootselaar II 429) gespeurd daags voor Kerstmis 1578 toen een Calvi nistisch predikant in de stad kwam en bij een gelijkgezinde logeerde. De Magistraat kwam daartegen in verzet. De predikant moest vertrekken en is door den burgemeester van West- Rhenen en eenige anderen naar de poort begeleid, ten einde hem tegen mishan deling te beschermen. Toen hij zich beklaagde, dat hij geen reisgeld had, schonk men hem een daalder met het verbod terug te keeren. Masr Jan van Nassau, die sterk Calvinistisch was, kwam 10 Maart 1579 nam de stad, id, dwong de Katholieken twre kerken voor de Gereformeerden besc'iikbaar te stel len, deaO. L. Vrouwe kerk en de Min- dersbroederskerk, hoe» el c groote menigte der inwoners Roomsch Katholiek was. Paulus Bugs, zegt de Chroniek, een borgerszoon, heeft toen een deel der zijnen vergaderd, om dezelve schoone woorden te brengen tol dessijn of voornemen, maar hoewel ty hem wel toegedaan waren en dorsten ty sulks niet bestaan. Amersfoort wei gerde de Unie van Utrecht te erkennen en den Religie vrede te erkennen, omdat de meeste inwoners den ouden gods dienst trouw waren daarom besloteD de Geünieerde Provinciün de stad ge wapenderhand te dwingen, zooals boven reeds gezegd is. Jan van Nassau veranderde de Regee ring der stad, zette er mannen in van zijn richting, en zoo was de nieuwe orde van zaken ingevoerd. Dinsdag na PascheD, op 21 April, zong men de laatste H. Mis en de laatste Vesper in de Sint Joriskerk. Er kwam groote turbatie in de stad. In de St. Joriskerk werden de beelden en de altaren aan stukken geslagen. Den l7en Maait werd de oude Rand met enkele uitzonderingen, definitief naar huis gezonden, nadat reeds den I3en Maart op een Vrijdag de eerste Calvinistische prediking in de Lieve Vrouwekapel gehouden was. Allerlei besluiten werden genomen, om de in komsten der broederschappen voor de nieuwe partij te bestemmen. De kloos ters mochten geen mobilair noch goe deren meer verkocpen buiten toestem ming van den Magistraat. Tot beheer der O. L. Vr. Kerk werd een c missie benoemd. Deze commissie ook omtrent het salaris accordeeren den predikant Kutger Syburgius. De Roomsche geestelijkheid werden allerlei lasten opgelegd. Het giüg hier Diet anders als in andere steden van het Sticht. De minderheid der bevolking, gesteund van boven af, kreeg alle vrijheid van handelen, terwijl de Roomschen moeilijke tijden tege moet gingen. De predikanten werden bezoldigd en namen de kerken in. Zoo vergingen de eerste tien jaren en kreeg men te Amersfoort als predikant Chris tiaan Sinapius, die zijn naam Mosterd gelatiniseerd had. Hij staat als in de rij der predikanten van de Joriskerk, op het groote naambord Id de consistoriekamer ingeschreven. Zien wij eerst uit de betreffende aan- teckeningen in het Rijksarchief in B.- us I, wat bekend is over zijn afkomst, vensstaat en eerste optreden. Zijn eerste optreden wordt gesigna leerd in Venlo. De magirtraat van Venlo bleef evenals die van Amersfoort in die tijden trouw aan het Katholieke geloof. Slechts voor geweld ruimden zij het veld en een kleine schaar, steik opdriogenden uit het volk met enkele hoogeren, gesteund door deD sterken arm der Statenregeering, vermochten nieuwgezindeo in hun plaats te zetten. De hagepreeken in de nabijheid der stad Venlo, op het erf van een bouw bof, Wijlrehof, geheeten, en andere plaatsen werden daar bezocht onder bescherming van den schout van Te- gelen, eene naburige heerlijkheid, die dat deed, omdat zijae Duitsche heerco, verweg resideerende, dat zoo wilden. Hij hield zelfs een prediker. Gen Hörstgen, een dorp tusscben Gelder en Rhijnberk bij den Rijn, was een verzamelplaats van priesters en kloosterlingen, die uit bet evenwicht geraakt waren en nu als verkondigers der nieuwe leer optraden. Zij waren vrijwel allen spoedig gehuwd en waren hel die den ongelukkigen beeldenstorm aanwakkerden doordat rij op de «zui vering» der kerken of het omverwerpen der altaren, het koploos maken der beelden, die niet verbrand konden wor- :o, aandrongen. Wie waren die nieuwe predikers, die eerst vermeld worden? Eerstens Theodericus, zoon van Mai y Dollens, uit Venlo geboortig, een Fran ciscaan. Ten tweede Wilhelmus van Swamen, :n priester uit het Regulierenklooster Roermond vertrokken. Ten derde Christianus Mosterd, een Beoediclijner monnik uit Veolo geboor tig, wiens broeder oog aldaar woonde, Hij veranderde zijn naam in Sinapius en is de latere Amtrsfoorter predikant geworden. Christianus Mosterd was in het kloos ter Abdinckhof bij Paderborn, monnik. Op twintigjarigen leeftijd hiDg hij allerlei dwaalleer aan en werd naar de orderegels onder censuur gesteld. Deze censuur was nogal mild en liet de betrcffenden alle ruimte, om na rijp beraad zoo mogelijk terug te komen op hunne gedachten. Men liet hem zelfs naar Venlo vertrekken, maar men had t goed giïoformeerd of bij daar niet Ier zou afdwalen. Men oordeelde niet, omdat er in Venlo bericht, geen aanhaogers der nieuwe leer waren. Sommige oversten dachten echter dat het mogelijk was, dat hij daar nog verder van wal zou geraken. Zij hadden goed gezien dat bewijst zijn optredrn als propagandist der nieuwe leer. Eerst ging hij nog Nieder Mormter een klooster aan linkeroever van den Rijn tegenover het stadje Rees. Maar hij kon het daar eveneens niet uithouden en Horstgen. Hij bewerkte van daaruit zijn ge boortestad, zeer tot ergernis van Magis traat en kennissen. Uit de verschillende verhooren trent bet verloop der Beeldstormerij, die wij te Brussel doorzochten, blijkt dat Sinapius in en bij Venlo gepredikt heeft eu dan bij zijn' broeder verbleef. Een prediker Engelbert Fabri woonde daar zelfs een tijdlang in een schip op de Maas, zoodat men dat de Kleine Weem of pastorie noemde, wijl bij geen woning in de stad kou kiijgeu. Ook Leooardus van Oeteren, de vroegere pastoor van Weert, die al langen tijd zijne priesterlijke plichten verwaarloosd had, maar zijn plaats niet wilde verlaten, sloot zich nader bij Dordtvan daar naar Oudewater id 1578, van daar naar Medemblik in 1587, diar eindelijk naar Amersfoort io 1589, om er te blijven. Hg overleed dit rusteloos leven in 1595, zooals ;ien is uit de aanteekening der Amers- foortsche begrafenisregisters. De be grafenis geschiedde kosteloos en zijn graf is te vinden in hel middenschip van de Sint Joris. Zijne afstammelingen bleven hier onen, eo kwamen in de stadsregeering. Zijn kleinzoon Cornelius Sinapius erd Raad, Schepen, Burgemeester en Weesmeester der stad van 16711691. Deze «as gehuwd met Cornelia de Goijer. Zij hadden kinderen. Hiermede meenen wij een steentje bijgedragen te hebben tot de vroege geschiedenis van Amersfoort en de Sint Joris, jjen prijs, waarom in het laatste kwart der 16e eeuw herhaaldelijk streed, welke strijd ten eindigde met het verlies der kerk voor de Katholieken. Sinapius was erg bewegelijkbij vroeg, in zijn jongen tijd de nieuwge- zinden gevolgd en had het habijt laten. Hij was onder de eersten te Wesel en 's Hertogenbosch. Van Wesel trok hij in 1572 weer naar Veolo, waar hg bij veranderde omstandigheden tot pre diker aangesteld werd. In 1573 werd hg Scriba van de opgerichte Classis. Hg verkeerde met Hertnanus Model cd Petrus Dathenus, den opsteller der ge zangen en psalmergmen. Van Venlo trok Sinapius in ;1574 lar Geertruidenberg, van daar naar Binnenland Staatkundig beleid. Toen onlangs een der leiders van de R. K. Volkspartg te Amersfoort aan 't woord was en voor zgn groepje op- eischic bet eeDig juiste inzicht inzake de R. K. belangen, werd oudergewoonte weer bet processieverbod en Art, 123 intake de missiün voor deo dag ge baald. Naar aanleiding hiervan kan het zfjr nut hebben nog eens aan te halen, wa Staatsraad dr. Kooien, zeer zeker eer gezaghebbend politicus, dienaangaande -Men kan zich op katholieke dorpen beklagen over het processieverbod, maar ik vraag mg af, aldus Dr. Kooien, of de dekens van Amsterdam en Rotter dam van een eveotueele vrgtieid ge bruik zouden maken Ik geloof bet niet en wensch het Allerheiligste niet bloot gesteld te zien san smaad en hoon. Men moet de zaken nief op de spits drgven en het gaat te ver, uit bet processieverbod af te leiden, dat de Coalitie niet kan worden gehandhaafd. Art. 123 is niet alleeo geschreven lor de katholieken, ook voor de pro testanten. Spr. wil natuurigk gaarne en zonder eenig voorbehoud toegeveD, dat de Katholieke Kerk het mandaat heeft de heele wereld te bekeeren. De daarmee io strgd en dat is voo rt aangenaam. Maar er zgn nog bonderden millioenen meoscheu tt keeren, en hoewel het plaatselijk congregatie of orde wel eent aangenaam kan zgn, meent toch mand dat de gver van de missionarissen door de bepaling van art. 123 gefnuikt ,1 worden. Laten wij er aan denkeD, dat «ij aar een derde van de bevolking uit maken en dus geen alleenzeggenBchap hebben. Katholieken moeten zooveel mogeigk oude overbigfselen der protestantscbe :n liberale overheerschiog wegnemen, naar ook bedenken, dat de protestan- en iets kunnen verlangen wat zg gaarne ifgeschalt zouden zien. Het gaat toch liet aan, dat het heele katholieke volk op de been komt, tot het behoud der Staatsloterg.» Ziedaar een uitspraak, die de taal m het gezond verstand. De mensch heeft dan ook alle reden vogels dar kbaar te zgn en hen zoo- veei mogeigk te beschermen. Denk dan ook nog aan den zang der vogels, aan hun fraaie kleuren, vormen en bewe gingen. Een land met weinig vogels mag terecht een arm land genoemd JJörden. Maar hoewel ons eiger belang ons behoort te doen inzien, dat de vogelt beschermd moeten worden, gaan er teder jaar duizenden nesten met eieren jongen verloren, niet het minst, door de Nederlandsche jongens niet ten, «elke belangen op het spel staan zeer veel nesten uilhalen. Zelf weten zg eigeoigk niet waarom zg dat doenmisschien vinden r.g de eieren mooi en willen die daarom bezitten. Vele jongens beschouwen het uithalen :n als iets vanzelfsprekends en denken niet aan de gevolgen. Laten zg zich toch eerst afvragen, welke de be stemming is van een ei en laten zg bedenken, dat het jonge leven zich de eierschaal ontwikkelt en boe, als door wonder, uit een schgnbaar levt loos voorwerp een levend vogeltje voorschgn komt, dat op zijn beifrt w< zal zingeo, insecten vaogeo, in het kort, een zegen voor den mensch zal zgn. Aan ouders en opvoeders de taak, ..li onze jongens voor verkeerde han delingen te behoedenhardheid en wreedheid jegens dieren moeten be- stredet, worden, ook in het belang var de jeugd zelve. Brengt onzen kinderen toch bg, dat ieder vogelnestje met eerbied moet worden beschouwd en «gst e aanraking van eieren en van jonge vogels, vernietiging van leven kan be- teekenen, van leven, dat voor ons van groote waarde is. onder controle Centrale accountantedlenst Ned. Boerenbond Ooedgekeurd bij Koninklijk Besluit d.d. 14 Maart 1913, no. 68 De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw BREEDESTRAAT bij de LANGEGRACHT des ZONDAGS van 12 tot I uur; WOENSDAGAVONDS van 7 tot 8 uur en VRJJDAGS van 10 tot 11 uur. Dadelijk ingaande rente 3*/io pCt. Spaarbusjes gratis verkrijgbaar. KaasierAmsterdamsche Bank. Uit den Omtrek ACHTERVEL0. i nieuws van practische waarde deo landbouw is, het grondonder zoek op kalkgehslte en verschillende ziekten, waaronder hier voornameigk, de ontgioningsziekte op den voorgrond treedt. Hierover heeft de Kgkslandbout consulent Van Dalen in Achterveld den afgeloopen winter een zeer lee lichtbeelden verduideigkte Verstopping of raoelll|ke en ooregelraatlfa stoelgang regelt men vlug zonder kramp ol p!|n MUnhardt'a Laxoortablettenj BIJ Apothekers en Drogisten. Doos 60 Spaar d6 vogels. Het hoofdbestuur der vereeniging tol bescherming van vogels schrijft: Reeds zijo de eerste nesten onzer vogels gevoodeo en in de komende weken zullen tienduizenden vogelparen trachten hun eieren uit te broeden, hun jongen groot te brengen. Een tijd vol zorgen eo moeite breekt er voor deze dieren aan, een tgd ook, waarin beslist zal worden, of onze vogels zich be- hooiigk zullen kunnen handhaven. En toch moeteo de vogel* in groot aantal en in veie soorten aanwezig zgn, zullen zg bun taak in de natuur kunnen vullen. Zg maken jacht op iniccti larven, op slakken en muizen, e voorkomen daardoor in vele gevallen plagen. lezing gehouden waarin ona werd getoond, boeide kalktoestand van schillende gronden tc wenscben ns zeer veel te wenschen overlaat ook hoe sommige gronden versebgn- selen van ziekte vertoonden in geringe, aar ook io sterke mate. Niet alleen werd ons op die gebre ken der gronden gewezen, maar de middelen tot verbetering werden de hand gedaan. Om te beginnen be staan die in het nemen van grond monsters, deze te laten onderzoeken aan het proefstation te Groningen, en de raad, door dit proefstation te geven, op te volgen. Op advies van deo heer v. Dalen heeft de Coop. Boereoleenbank Handelsvereniging te Achterveld de koe bg de hoorns gev.a. Ze beeft door een monsternemer bg haar leden, t wenschten, gratis monsters :men in totaal pl.m. 40, welke alle tar Groningen zgn gezonden, Belrekkeigk spoedig werden de resul taten bekend, en de heer v. Dalen was zoo vriendeigk de leden der Coöperatie aan te bieden eeoa een dag te komen om de inzenders der grondmonsters volledig over alles wat hun grond be treft, in te lichten. De Coöperatie trommelde belang hebbenden bg elkaar. De bgeenkomst werd zoo, onder voorlichting van den beer v. Dalen, buitengewoon practisch en leerzaam. Consulent v. Dalen was big met den ■ijken oogst zooals hg dat noemde, door zgn lezing afgeworpeo. en de in zender der grondmonsteit waren natuur lijk vast besloten de gegeven adviezen op ie volgen, niet alleen, msar rok van plan om vao meerdere psrceelen, in den volgenden winter monaters in te zenden. Hietuit bigkt wel hoe noodlg en nuttig de voorlichting in den landbouw oog is. Gelukkig de streek die een zoo vertrouwd eo belangloos voorlichter de heer v. Dalen il, ter beschikking heeft. Ik hoorde eens van een land bouwer die gelukkig sijn woonplaats hier ver vandaan in het Zuiden des lands heeft, dat hg de ambtenaren ute voor voorlichting zgn gegeven niet altijd vertrouwde. Wat jammer, dat zóó Iets zich onder een boereopet kan vestigen. Natuurigk zgn de ambtenaren, door bet Rgk ons voor voorlichting gegevea, ook menschep, met menscheigke ge breken, maar de ondervlndlog her Ir toch wel geleerd, dat deze ambtenaren, mede om de belangloosheid van hun raad, altgd vertrouwen verdienen. En mocht onverhoopt iemand eens onaangename ervaring in deze hebben opgedaan, dat die dan bet spreekwoord indachtig zij: Een bonte kraai maakt geen kouden winter I EEMNES zuivere winst der Boerenleenbank 1926 bedraagt f899.99, waarmede de reserve werd verboogd. Hel reserve fonds bedraagt thans f 5909.17. Op 31 December 1926 waren 371 spaarbankboekjes in omloop, terwgi 98 voorschotten waren geplaatst. Voor 1927 it de rente der voor schotten vastgesteld op 4'/t pCt.. ter- «ijl voor spaargelden 4 pCt. wordt vergoed. HOOGLANDERVEEN Ut heer W. van den Heuvel is door Z.D.H. den Aartsbisschop van Utrecht benoemd tot lid van het R. K. Arm bestuur. Duplicator Astoria Koj» thans slechts 115.— Vraagt vrijblijvend demonstratie in den Kantoorboekhandel H. ELZET1AAR l/lMöESTRflflT 84 f TEL- 828 Hebt U een Taxi of auto noodig Amersfoort, Sproeten komen vroeg in het voorjaar, koop tijdig een pot Sprutol. Bij alle Drogisten Gemengde Berichten Te Woerden trapte het 14 jarig zoontje van de wed, D. met den voet in een spgker. Bloedvergiftiging ont stond, waaraan het kind is overledeo De 46-jarige Opstal te Vlaardingen kreeg een baal kunstmest, wegende 100 K.G., op borst en aangezicht, waardoor hg ernstig inwendig werd gekwetst en kort daarop is overledeo. De veronge lukte laat 'n vrouw en Degen kinderen lo de Heilige-Kruis-gevangenis nabg Kielce, zgn wijf misdadigers er in ge slaagd uit hun cel te ontvluchten. Daar zg echter de gevangenis zelve niet konden verlaten, verschansten zg zich in de woning van een opzichter. ontstond eeo gevecht, waatbg een lichter gedood en een der bandieten zwaar gewond werd. Na een verzet van enkele uren gaven de misdadigers zicb Het Gerechtshof te 's Giavenbage beeft vernietigd een vonnis van de recht bank te Dordrecht, waarbg P. H., land bouwer te Klaaswaal wegens het doen van onjuiste aangifte voor de Rgks- inkomstenbelasting was veroordeeld tot maanden gevangenisstraf. Het hof legde verdachte f 10,000 boete, tubs, acht maanden hechtenis op. Door verschillende landbouwers io Zuid-Holland wordt erg geklaagd over het natte weer. Het vee in de weide heeft door de koude veel te ïgden. Reeds deden zich eenige gevallen »kopziekte« met doodelijken itloop voor onder het De sneltrein Berlijn Keulen is bij Ahlen op een groep spoor wegarbetders gereden. Vier hunner werden gedood twee zwaar gewond. Nabg de school te Mierlo-Hout, werd i dochtertje van A. S. door een pas- seerenden auto gegrepen, juiat toen het vanachter een kar den weg opliep. De Inzittenden van de auto waren de deken Eindhoven en dc rector van Eikeo- De diamantkoniog Ganeshi Lall is te Londen aangekomen. In zgn vestjes zak dradgt hg een aantal edelateenen i waarde van tea mllltocn. Vier met dolken gewapende Indlache detectives bewaken hem. Te Philadel phia, waar hg zgn juweelen getoond heeft, had hg zelf* een wacht van 180 man. Hg is een bekend koopman uit Britsch-Iodlü en ia gekomen om zgn schatten aan enkele vrienden en keoners te laten zien. Aan een detective vertelde Ganeshi Lall dat hg de steenen nu al 25 000 mgien in zgn zakken vervoerd had. Toen zg in het Indieche paviljoen te Philadelphia lagen, bewaakten 30 man, die zich eiken nacht in de struiken ver borgen hielden, de steenen. Zgn Indische speurders laten hem nooit alleen. Zclfa als hg 's nachts slaapt, >gn er altgd twee oogen op hem en zgn steenen ge richt. Zgn bedienden dragen allemaal dolken, omdat zg daar vlugger mee kunnen werken dan met revolvers. Luitenant Donald Cameron, wiens regiment in Noord-Nigerlff ligt, Ie naar Engeland teruggekeerd na een avon- tuurigke vacantierels van Noord-NlgeriC door de Sahara naar Algiers, eeo afstand van 3200 K.M. Vergezeld van set in boorlingen moest Cameron door een gedeelte der woestgn trekken, waarbg voor zes dagen water moest worden egcnomco. Toen het water op wat Cameron dacht een bron te bereiken bleek het dat dc iolandzchc gids den weg verloren was. Cameron beperkte daarop het «atrrrantsoen tot een kroes 'ater per dag. Nadat eenige dagen 'aren doorgebracht met het socken aar sporen van nomadenstammen, sood Cameron den gida vooiuit met een snellen kameel, waarop de overigen een kamp betrokken in afwachting van zgn terugkeer. In dien tgd stierf een der inboorlingen eo alle overigen «aren verzwakt door gebrek aan water en voedsel. Vgi van de elf kameeleo stier- ven eveneenz. Na tien dagen kwam de gids, die toevallig de bron gevonden had, terug met voldoende water om het gezelschap in ztaat te stellen de reis voort te zetten. Toen de koster van de Aloysiuskerk te Utrecht de klokken geluid had en hg uit den klokkentoren io de kerk was teruggekeerd,'merkte hg daar een indi vidu op van omatreeks vijitig jaar, ge kleed In een grg«e jas. met gleufhoed. Op de vraag van den koster wat dc man daar deed, antwoordde deze werk loos tc xgn en dezen nacht in het kerk gebouw te hebben geslapen. De koster nam hiermee genoegen en de onge- noode gast verdween om niet meer terug te keeren. Even later constateerde burg. De deken zelf droeg bet kind, r dat geen levenzgevaarigkc verwondtn- t gen had opgeloopeit, in een nabgstaand de koster, dat alle offerblokken geleegd buis binnen. De haren waren het meisje* waren en thans was het hem niet moei- zoo goed als geheel van het hoofd ge- igk de feiten te combineeren. Dc dader tedeu. J was intusschen gevlogen.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1927 | | pagina 1