Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Apologetische
Cursus
R. K. Spaarbank Amersfoort
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs
per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10
De €embode
Advertentiën 20 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nijverheid bij geregeld adver-
teeren. Advertentièn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur in den morgen zijn bezorgd.
Kantoor en Drukkerij Langegracht 28 te Amersfoort - Telefoon 314
Drie en veertigste Jaargang
Verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag - Post-giro no. 44234
Dinsdag 12 Nov. 1929 - No. 65
Om het belang der partij verliezen
niet slechts velen de onbevangenheid,
maar plegen verschillende handelingen,
welke op zieh zelf zeer a/keuringswaar-
dig zijn, maar daarin zit het eigen
aardige niet voor onbehoorlijk worden
aangezien, omdat ze in het belang der
partij worden geacht. Prof. Pompe.
De Geldersche Vallei
In oude tijden
DOOR T. PLUIM.
I.
Bijna honderd jaar geleden (in 1832)
verscheen te Ulrecht een boekwerk,
getiteld „Proeve over den ouden loop
van de Rivier de Eem". De naam van
den schrijver werd niet aangegeven,
maar het bleek later te zijn M. A. J.
van Asch van Wijck, die zich door
zijn grondige studiën van oude oor
konden ook elders een gevestigde naam
wist te verwerven.
Zeer belangrijk is dit boek over de
oude Eem en de Oeldersche Vallei.
Uit eigen onderzoek van het landschap
en, zoo ik reeds zeide, door een gron
dige bestudeering der oude oorkonden,
gaf de schrijver inderdaad veel nieuws.
En al is er nu reeds een eeuw ver-
loopen, nog altijd is de inhoud van
belang. De schrijver kwam bijv. tot
de overtuiging, dat in oude tijden van
de Grebbe (bij Rhenen) af een breede
Rijnarm door de huidige Vallei heeft
geloopen, een onderstelling, die door
onze hedendaagsche aardrijkskundigen
(o.a. dr. Blink) schitterend is bevestigd.
Laat ik u dus een en ander uit dit
werk meedeelen, u zult zien, dat er
voor deze streken veel belangrijks in
staat.
De Geldersche Vallei strekt zich als
een breed dal uit tusschen de Sticht-
schc heuvels en die der Veluwe. (Als
u op den uitzichttoren van den Amcrs-
foortschen Berg staat met zijn schitte
rend vergezicht, overziet u die Vallei
in haar breedte, aan de horizon duidelijk
begrensd door de Veluwsche hoogten.
Het hoogste deel ligt bij de Grebbe
(dus in 't Zuiden) i van hier daalt zij
langzaam naar 't Noorden (naar de
Zuiderzee) af, met een verschil in hoogte
van 7 M. 72 cM,, d.w.z. zooveel is zij
bij Spakenburg lager geworden. Een
rivier zou dus vrij snel er door kunnen
stroomen.
v In de Vallei vindt men nog heden
vele poelen, moerassen en meertjes,
die ons (gevoegd bij het genoemde
verval van bijna 8 M.) doen denken
aan een breed rivierbed, dat thans
droog is gekomen.
Inderdaad, uit allerlei verschijnselen
blijkt, dat hier in oude tijd een Rijn
tak liep, naar het meer Flevo, 't begin
van de latere Zuiderzee, ter hoogte
van Urk.
De Latijnsche schrijvers zeggen ons
zooals van Asch van Wijck ons
doet zien dat die Rijntak bij hooge
vloeden één enkel meer vormde, dus
de geheele Vallei overstroomde, maar
,bij gewonen stand omspoelde hij vak
eilanden, vóór hij zich in de Noordzee
stortte.
Uit oude oorkonden, zegt de schrijver,
kan men den loop van dien tak nog
volgenmisschien zou het diepste bed
nog aan te geven zijn.
Die Rijntak had meer een breede,
dan een diepe bedding, zooals de oude
schrijver Mela zegt: „Hij is niet zoo
zeer een stroom, dan wel, als hij de
velden overdekt, een meer." Later is
de watertoevoer sterk verminderd en
werd de tak veel smaller hij ver
zandde. Toen zijn er op de nog altijd
natte plaatsen veel moerassen en veen
gronden ontstaan bijv. de Manensche
1 venen (bij Ede), het Ederveen, de
Rhenensche venen (waarin Veenendaal
ontstond), de Elster venen, de Ame-
rongsche, de Ginkelschc, Leersumsche,
Maarnsche en Emmlckhuizer venen,
enz., terwijl er ook nog vele lage
landen liggen onder woudenberg,
Hamersveld, Renswoude, enz. Meer
noordelijker vindt men de Hoevelaker,
Nijkerker, Hooglander venen en Bun
schoter venen.
Die oude Rijntak schijnt oorspronke
lijk reeds bij de Grebbe de Eem te
hebben geheeten. Daar liggen Hemcr-
stein en Heymcnberg, waarin de schrijver
Eemer-stein en Eemer-berg ziet. Verder
zou Amcrongen (oudtijds Hemcr-enge)
beteekenen: de Engcn of bouwland-
STEEDS
DE GROOTSTE SORTEERING
VULPENHOUDERS
KANTOORBOEKHANDEL
F. TULP
Longestraat (SS t.o, Krommestraat TEL. 32«
r aan de Eem; Emmikhuize: de
huizen aan de Eem-ink, of op de Eem-
bouwgrond. Van die oude breede tak
is hier het Egelmeer nog een over
blijfsel, reeds in een charter van 5
April 950 vermeld. Onder Renswoude
vindt men de hofstede Over-eem.
Verder heeft men Hamersveld: het
veld aan de Hamer, Amer, Eem;
Amersfoort-, de voorde of 'I veer over
de Eem (Amer); nog noordelijker de
buurtschap (een heerlijkheid) Emiclaar,
d.i. Eem-inc-laar, d.w.z. het huis aan
de Eem-eng, of op de Eem-akkers.
(Ene, ine, eng, ing, beteekende oud
tijds: hoog bouwland). Emmikhuizen
(of Immikhuizen) zou ook kunnen
heeten naar zekeren Immuko, die aan
de Abdij te Werden jaarlijks voor zijn
hoeve onder Renswoude 12 mud gerst
verschuldigd was, pl.m. 1050.
Verder vindt men bij de Orebbeopj
de grens tusschen Utrecht en Gelder
land de Kromme Eem en nog in eenj
oorkonde van 1387 wordt bij Rhenen
de Eme vermeld en de hooge land
scheiding aldaar als Eernwal.
Maar de Rijnarm verdeelde zich in
minstens twee takken; immers, er liep
oostelijk eveneens een bedding,
n de Rijn bij hooge vloeden nog
lang een uitweg zocht: bij Hoevelaken
heette die tak de Laat en vormde de
reeds genoemde Hoevelaker en Nijker
ker venen. Daar liggen ook nog Emercn
en Emelaar (laar is huis). Zelfs wordt
bij Nijkerk (onder Holk) nog een hof
stede de Oude Rijn gevonden, ook
ligt daar een tamelijk diep water: Oude
Rijn, en heeft men er nog „de Rijn
landen", een bewijs, dat de herin
nering aan den oorspronkelijke Rijn
daar nog lang bewaard bleef. Die ooste
lijke tak schijnt tusschen Renswoude
en Scherpenzcel ontstaan te zijn, iets
noordelijker dan het reeds genoemde
Over-eenr, noordwaarts heeft hij 't
Walder-veen doen ontstaan.
(Wordt vervolgd.)
albums met beschrijvingen over verre
landen is de fabrikant der alom be
kende Ster-tabak thans ecne niet min
der leerzame richting ingeslagen.
Het voor ons liggende album getooid
met 120 plaatjes in koper-diepdruk Is
getiteld: „Hoe ontslaat onze Courant"
en bevat eene interessante beschrijving
van de papierfabricage en tiet couranten-
bedrijf van tiet oogenblik af, dat de
boom in het bosch gekapt wordt, lot-
dat de krant bezorgd wordt.
Het streven der firma Niemeyer om
reclame te maken, waarvan opvoedende
kracht uitgaat, wordt door deze uit
gave ongetwijfeld bevorderd.
OUD-MINISTER WASZINK,
is benoemd tol burgemeester der ge
meente Roermond. Voor hij minister
werd was hij Burgemeester van
Heerlen.
Binnenland
VREEMDELINGENVERKEER.
Tegen de voorgestelde verhooging
■tn Rijkssubsidie aan de Vereeniging
voor Vreemdelingenverkeer worden
bezwaren ingebracht, omdat men in
het buitenland zoo weinig van deze
vereeniging merkt, terwijl in het bin
nenland vooral de groote feesten tij
dens de jaarvergadering de aandacht
trekken en het zakelijk gedeelte tot
een minimum wordt gereduceerd; de
afgevaardigden hebben vrij reizen op
de spoorwegen, wat aan andere ver-
eenigingen met minstens even nuttig
doel niet wordt verleend.
Voorts werd gevraagd, of het niet
op den weg dezer vereeniging ligt te
zorgen, dat de prijzen der restaurants
en hotels redelijk blijven tijdens groote
internationale congressen hier te lande.
Gedurende de Haagsche Conferentie
werden klachten vernomen over onge
motiveerde prijsverhoogingen.
RIJWIELPADEN
ir. de Beaufort heeft de Rij
wielpaden vereeniging toestemming
verkregen op hel particuliere terrein
van het landgoed „Hensbergcn" (bij
de Pyramide) rijwielpaden aan te
let pad Gero-fabriek— Pyramide,
dat bij paddenstoel 83 bij het z.g.
Dricbergsehe spoor eindigt, waardoor
de wielrijders verder den" gevaarlijken
straatweg naar het hotel „De Pyramide"
moesten volgen, zal nu langs den weg
in het bosch verlengd worden naar
het hótel „De Pyramide". Vandaar
gaat een op en afgaand pad naar de
Pyramide en verder een enkel pad
naar de Leusderheide, waar het aan
sluit op het pad naar het Weerstation
en men links of rechts het pad over
de Leusderheide kan volgen. Met den
aanleg is thans begonnen vanaf de
Leusderheide.
In afwijking van de vroegere plaatjes
ingezonden)
Zondag j.l. werd in besloten kring
door de leden van de R. K. gymnastiek
vereniging „St Huberlus" een uit
voering gegeven in de gemeentelijke
markthal. Laten wij aanstonds zeggen
dat de praestaties gelijken tred hebben
gehouden met den bloei der vereeniging.
Verheugt de vereeniging zich in een
steeds heerlijker bloeiend leven, de
praestaties zijn steeds beter en schoo
ner geworden. Onder de overtalrljke
aanwezigen merken wij op Mevrouw
G. P. A. L. te Leuken de Jong be
schermvrouwe der vereeniging, de Wel-
edelGeb. Heer P. J. Hamers, bescherm
heer der vereeniging. en do Weledel-
Geb. Heer E, J. G, Mertens zur Borg,
mediscli Adviseur der vereeniging. Het
geheel stond onder de technische lei
ding van den WeledelGob. Heer R. P.
G. Zander. Na de imponecrende op
marsch der 300 leden werd een woord
van hartelijk welkom gesproken door
den voorzitter der vereeniging den
Heer C. van Valkenhoef. Daarna be
gonnen de massale vrije oefeningen,
springrietoefeningen, stokoefeningen cn
toestelturnen. Weldoende afwisseling
werd gebracht door een dansje en een
soldatenliedje resp. onder leiding van
Mej. Th. Rijke en den Heer Ruijzenaars.
De pauze werd gevuld door eenige
liederen, gezongen door de leden van
de R. K. Gemengde zangvereeniging
„St, Caecillia" en de muzikale scherts
uitgevoerd door de leden der R. K.
Meisjesbond. Ook het Patronaatsstrijkje
onder leiding van den Heer L. Wielaert
liet zich zeer verdienstelijk hooren. Na
de pauze hoorden wij weer de roffel
der „Wilskracht" inenschen en werd
er weer danig gewerkt aan de
schillende toestellen, aan den rekstok
aan de springtafel, een prachtwerk-
tuig dat wij nog nergens aanschouwden.
Vermelden wij nog een toe
spraak, gehouden door den geestelijk
Adviseur der vereeniging Kapelaan H.
J. J. M. van Slraelen. die uitbundigen
dank bracht aan den tcchnischen leider,
het Ijverige bestuur, aan de voor
tui ners en voorturnsters, aan den
Medisch adviseur, aan de bescherm-
ic en den beschermheer, en aan
uitgenoodigde medewerkenden.
Tevens legde Z. Eerw. zeer sterk er
den nadruk op dat lichaamsoefening
een onderdeel is van het Katholieke
Jeugdwerk, en dat als zoodanig de
Katholieke Gymnastiekvereniging dan
ook den steun verdient van alle wel
denkende en welmeenende Katholieken.
Ten slotte nog dit, De geheele uit
voering maakte een keurigen uiterst
verzorgden indruk. Hulde daarom aan
nnente leiders van „St Huberlus,' I
Amersfoort, II Nov. '1929 P. S.
AMBACHTSSCHOOL. - De „Ver.
tot bevordering van hel Nijverheids
onderwijs in hoofdzaak vooraanstaande
ambachtslieden" gevestigd te Amers
foort houdt eene algemeene vergade
ring op Vrijdag 15 Nov. 1929. des
avonds ten 9 ure in de Ambachtsschool.
Pmten van behandeling zijn:
Verkiezing van vier bestuursleden,
wegens periodiek aftreden van Ds. J.
Visser, R. van Dijk, H. Noorman en
F. V/csseiing.
Vlrklezing van één Bestuurslid,
wegens overlijden van W. Ruitenberg.
Verkiezing van een Commissie tot
nazien der Rekeningen over 1929 van
den Penningmeester.
De maandelljksche Godsdienstoe
fening voor de R, K. Militairen der
verschillende wapens en rangen in het
garnizoen wordt gehouden door den
Aalmoezenier J. J. Brouwer op a.s.
Donderdag en Vrijdag.
Vrijdagsmorgens om half-8 de H.
Mis met preek en H. Communie.
Des avonds 7 uur plechtig Lof met
Opdracht door Mgr. F. J. H. Evers,
Kolonel-Hoofdaalmoezenier.
Deze plechtigheid is voor ieder toe
gankelijk.
JEUODWERK. - Het Bestuur van
het R. K. Meisjespatronaat parochie
O.L.Vr. ten Hamclopneming heeft be
sloten tot reorganisatie van het be
slaande jeugdwerk voor meisjes in deze
parochie.
De naam „Patronaat" vervalt cn
wordt vervangen door: K. J. M. V.
(Katholieke Jonge Meisjes Vereeniging).
De K. J. M. V. zal omvatten ver
schillende vrije clubs, die tot doel
hebben de meisjes op verschillend
gebied te ontwikkelen en te vormen.
Leden kunnen zijn meisjes vanaf
12 jaar.
De godsdienstige vorming der meisjes
zal worden verzorgd door het houden
van algemeene H. Communie en avond
oefening iederen tweeden Zondag van
de maand.
Een of meerdere malen per jaar zal
een ouders-avond worden gehouden
waarop tooneel- cn zangclub zullen
optreden.
Voorts staan op het program: het
irmen van een retraiteclub, het in-
studeeren van reidansen, het organi-
seeren van bewegingsspelen gedurende
den zomer cn al wat verder in de
lockomst mocht noodig of gewenscht
blijken in het belang der meisjes.
Door deze breedere opzet van het
jeugdwerk in deze parochie hoopt het
bestuur de jcugdvereeniging vi
meisjes op hoogcr peil te brengen.
TOONEEL. Zondag 17 en Zondag
24 Nov. hoopt de Patronaats-tooneel-
ver. „Vondelde burleske van Jan
Grosfeld „De gesmolten Veldwachter"
op te voeren.
Het is een schitterend blijspel, dat
een zeer goede pers heelt en steeds
met Grosfeld's groote drama's In één
adem genoemd wordt.
De entrée Is zeer laag gesteld: n.l.
35 cent.
Op beide dagen is er gelegenheid
tot plaatsbespreking van na de Hoog
mis tot 12 uur tegen betaling van 10
cent. De aanvang is half-8. Zaal open
Hoogst waarschijnlijk zal er ook nog
een kindervoorstelling gegeven worden.
Het stuk is vrij moeilijk, maar bij de
kindervoorstelling zal bij elk bedrijf
een explicatie gegeven worden. Of er
'n kindervoorstelling gehouden wordt,
zal nader bekend gemaakt worden In
de Eembode en aan het gebouw op
den Berg.
Een „weerzien" tot Zondag a.s.
UITSPRAKEN KANTONGERECHT.
Trekdier onbeheerd latenO. T.,
Amersfoort f3 of 2 d.
DronkenschapH. J. S„ Amersfoort
10 of 5 d.O. J. S„ id.
Visch van te kleine afmeting ver
voeren: J. Th. M, v. E., Amersfoort
f5 of 2 d.
KieswetC. M. H. v. d. M,G. J.
W.; O. Ph.; M. F.; J. B,II. M. v.
G.N. v. d. G.allen Baarn, elk I
ol 1 d.
Tc Soest venten zonder vergunning:
H. V., Utrecht f3 of 2 d.; J. V„ id,
Te Soest winkel te laat open hebben
O. H„ aldaar f3 of 2 d.
Wielrijden onder invloed van alcohol
L. H., Amersfoort f 15 of 10 d.
Wielrijden links van den weg: E. W„
Amersfoort 13 of 2 d.
Wielrijdendc zich vasthouden aan
een ander voertuigJ. M. v. M„ Amers
foort f 5 of 2 d.
R.K. Werklledenvercenlglng St. Jozef
0. L. Vrouwestraat, Amersfoort.
Maandag 25 November
'savonds 8 uur opening van den
te geven door den WelEerw. heer
J. H. BELTMAN, Kapelaan
Toegankelijk voor alle
Roomsche mannen en vrouwen
ouder controle Centrale accountantsdienst Ned. Boerenbond
Ooednekcurd bij Koninklijk Besluit d.d. M Maart 1013, no. 68
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden
worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw
BREEDESTRAAT bij de LANÖEGRACHT
des ZONDAOS van 12 tot 1 uur; WOENSDAOAVONDS van 7
tot 8 uur en VRIJDAGS van 10 tot II uur.
Dadelijk ingaande rente 3°/io pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
KassierAmsterdamsche Bank.
Kantoorboekhandel
Kanoor meubel en
Schrijfmachines
Langestraat 84 Telef. 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- cn Tcekenbcnoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort.
Motorrijden zonder goede remmen
L. H. S„ Utrecht f 5 o? 2 d.
Autorijdende niet naar links uit
wijken L. de H., Amsterdam f 20 of
10 d.
Autorijden zonder licht: A. W.,
Amersfoort f5 of 2 d.
Idem zonder rijbewijs: A. J. S.,
Rotterdam 15 of 2 d.
Idém zonder richting aangevenA.
v. d. W., Rotterdam f5 ol 2 d.
Autorijdende de veiligheid van ver
keer in gevaar brengen1.. B„ Spaken
burg f 10 of 5 d.
Idem niet behoorlijk uitwijkenJ. L.
C. L„ Haarlem f 10 of 5 d. cn loc
wijzing f27 schavergoeding.
Idem nlcl stil houden als dc veilig
heid van verkeer dat vordert: A. L.
E., Echteld f 15 of 10 d.
Met auto te snel rijden in Hoeve
laken: H. C. O., Hilversum f 15 of
10 d.
BUROERLIJKE STAND.
5 Nov. Geboren: Geertrulda Cor
nelia, d. v, J. G. v. de Brug en A. M.
Bocrsen Hendrik Gerrlt, jz. v. W.
Nijkland cn M. Dijssclhof. I Overleden
Wilhelmus v. de Pol, 50 jr., ongeh,
6 Nov. Ocboren: Gerardus Johannes,
z, v. T. v. Rockcl en H. A. de Vroome
Albertlne Maria Teresia Ignntin, d-
v. D. P. Hamers en P. J. W. M, Untiet
Johannes Cornells, z. v. W, Holle-
stelle en A. Ie Clercq. Oehuwd: P.
v. Bekkum en C. Voorfman A. H.
v. de Kraals en T. Bouwman.
7 Nov. Geboren: Cornells, z. v. N.
Meilink en M. A. Vlaanderen Dirk,
z, v. T, v. de Vuur8t en M. Mnlealein
Mecuwis Johannes, z. v. M. J. Pin
cn A. Binnendijk. I Ondertrouwd: G.
Eijlandcr cn O. C. Licbke II. W.
J. A. v. Beers cn J. M, v, Dijk. Ge
huwd: P. H. Woltcrcn M. A. v. Leijen-
horst SN. Zeilcmakcr cn E. Dijkstra
D. Snapper en J. W. J. Tetenburg,
8 Nov. Overleden lohan C. Emcls,
71 jr., cchtg. v. H. M. Prins - Adriaan
Rlcdcman, 26 jr., ongeh.
9 Nov. GeborenAnna Maria, d.
W. A Tcrpslra en J. M. v. lepenburg
Cilia, d. v. C. v. d. Broek u
Panhuis.
11 Nov. GeborenHendrika Paulina,
v. H. v. dc Klok cn H. P. dc Vries
Jan, z. v. H. Krclkamp cn H, Boek
hout Leonardus Lambertus, z. v. L.
M. Steenbcck en J. H. Krljiien Jacob,
z. v. J. Wildeman en J. M. Klaasscn
Maria Johanna, d. v. F. I. Prins en
M. J. Vogel Aartje, tl. v. F. v. Zoeren
en H. E. Scheerder Lubbcrtus Michaöl,
z. v. R. Schukking en J. de Vries
Froukc, d. v. A. ten Brlnke en J.
Schripsema Margaretha Willielmina
johanna, d. v.J. E. Dcc cn H.
veld. OverledenHendrika W. Bos,
80 jrongeh. Rietje Hamwijk, 25
jr., cchtg. v. J. v. 't Hocnderdaal.
FILMEN
Een propaganda-avond van dc Hol-
landsche Film-Universiteit had tot ge
volg, dat te dezer stede een plaatse
lijke groep van de „Holfu" Is opgericht,
waartoe zich 94 personen hebben aan
gesloten.
EMMA-KERK
De nieuwe Hervormde Kerk In liet
Soesterkwartier zal den naam dragen
van „Emma-Kerk". H. M. de Koningin-
Moeder heeft op liet desbetreffende
verzoek der Kerkvoogden rcedo toe
stemming verleend.
TOONEEL.
Gisterenavond gaf het Hcijermans-
Ensemble (op aanplakbiljetten en pro
gramma's verkeerdelijk het Nieuw kot-
terdamsch Tooncol genoemd) dc eerste
uitvoering in Nederland van „Huwelijken
worden op den Olyinpos gesloten."
Het Is een zeldzaamheid, dat Amersfoort
de eer gentel ccn première te beleven.
Jammer dat dc eer In dit geval zeer
twijfelachtig is geweest. Zooals den
mccstcn onzer lezers bekend zal zijn,
is de opvoering van dit tooneelwerk
van Walter Hasenclever onder den
titel van „Huwelijken worden In den
Hemel gesloten" in verschillende sleden
aangekondigd, doch door de autoriteiten
verboden, omdat dc Inhoud kwetsend
was voor dc godsdienstige gevoelens
van allen, die In ccn God geloovcn.
Dc tekst werd toen veranderd cn
de handeling vaii den Hemel naar den
Olympos verplaatst. In dezen gewlj-
zigden vorm is de opvoering van het
stuk thans te Amsterdam toegestaan cn
ismisschln zulks ookdconredclllkc reden
geweest, waarom dc Amcrsfoortsche
autoriteit zich niet tegen eene op
voering In Amicitla heeft verzet.
Wl| kunnen deze houding slechts
betreuren, want zelfs voor hen, die dc
voorgeschiedenis niet kennen, is liet
overduidelijk, dal we in dc hoofdrol
Zcus niemand anders hebben te zien
dan het Opperwezen, Nog afgezien van
den wccrzinwckkcndcn tekst, dien den
Koes-
