Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken NORA RADIO N.V. Middenstands-Bank H. ELZENAAR Bel dan op No. 42 Abonnementen kunnen élke week ingaan, doch opzegging van abonnement moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10 Dc €embo<k Advertenlién 26 cent per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid bjj geregeld adver- t eer en. Advertentiin moeien Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur in den morgen ijjn bezorgd. Kantoor en Drukkerij Langegricht 28 te Amersfoort Verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag - Post-giro no. 44234 Drie en veertigste Jaargang Dinsdag 11 Maart 1930 - No. 97 We moeten ons verzetten tegen liet bolsjewisme in naam van het Christen dom en niet in naam van een anti christelijk kapitalisme. Pater Milckermann. Oppervlakkigheid. Met 't volste recht zegt men, dat de grootste vijand van ware vorming een halve vorming is. De half-weter stelt zich tevreden met een wild-bijeen ver zamelde kennis, waar geen orde of eenheid in zit. Een onwetende kent en voelt ten minste, dat er veel hem ontbreekt; hij luistert daarom naar degenen, die hein aanraden om na te vorschen en bescheiden te zijn in zijn uitspraken. Maar een halfgeleerde mis leidt zich zelf; hij meent veel te weten en dus over alles te kunnen meespre ken; ijdelheid vermengt zich daaren boven met de natuurlijke vreugde over gewaand weten en al deze slreelende §evoelensen inbeelding onderdrukken e ernstige vraag: „Wat is waarheid?" „Weten en waarheid," zoo zegt P. A. Weisz, „liggen dikwijls even ver van elkander af als waarzeggen en de waarheid zeggen." Hij verklaart dat op de volgende wijze: „Wetenschap is een slavin: men koopt ze en verkoopt ze weer. Ze moei zich alles laten wel gevallen, wat haar eigenaars maar in het hoofd komt. De waarheid echter is een koningin, die zich niet laat be spotten; ze verkoopt zich zelf niet en laat zich niet verkoopen. Aan haar moet men zich zonder pardon onder werpen. Geen wonder, dal ze zoo ge vreesd is." Waar men het zoo nauw niet neemt met de kennis der waarheid, daar neemt men het zeker ook niet zoo c; nstig met het bekennen en beweren der waarheid. Wat vlugheid en slag vaardigheid tracht men zich eigen te maken: men strooit wat lichtsaamge- raapte wijsheid om zich heen, stelt zich tevreden met cenige schijngronden en gelooft zich zelf en anderen daar mee te kunnen afschepen, den indruk te maken een geleerde te zijn. Men moet werkelijk geleerde mannen eens gehoord hebben om zich een denkbeeld te kunnen vormen, hoe be scheiden en behoedzaam men in 't beweren en bevestigen moet zijn, en en dat niet alleen in zijn levensvak, maar zelfs in een gewoon gesprek. Bij het aandachtig luisteren naar het spre ken van een geleerde zult ge ook spoedig het groote onderscheid zien tusschen het beweren en bewijzen van een waarheid. In zijn onderzoek over de vraag, wie de wijste onder de menschen was, kwam Socrates tot dit besluit„Degene is de wijste, die goed inziet, dat zijn wijsheid voor niets moet beschouwd worden," Aristoteles sprak zich nog voorzichtiger uit: „De wijste is degene, die inziet, dat hij niet weet; ons weten toch op aarde bevat maar kleine brok- stukjes; voor het hoogste en helderste weten zijn onze oogen als die van vleermuizen." Tacitus, de diepdenkende geschiedschrijver der Romeinen, heeft dit pittige woord over de waarheid geschreven: „De waarheid wint in kracht door haar te beschouwen en er dikwijls bij te vertoeven, maar het onware neemt toe door haast en on zekerheid." Een der voornaamste oorzaken, waarom de waarheid, vooral de hoogste waarheid zoo weinig wordt gezocht en bemind, is de zucht naar verstrooiing, die met lichtzinnigheid en oppervlak kigheid gepaard gaat. Naarmate de mensch zich meer aan 't drukke leven der buitenwereld overgeeft, zich vastbindt aan 't ruw genot der zinne lijkheid en zoo meer en meer behoefte krijgt aan verstrooiing en ontspanning, naar die mate verdort ook spoediger het inwendige leven en sterft iedere hoogere opvatting weg. Hiermee stemt een gezegde van Bacon van Verulam overeen, die beweerde: „Even proeven van de wijsbegeerte voert tot atheïsme, maar met volle teugen daarvan drinken brengt zeker tot den godsdiensi." Feuchtcrsleben bevestigt ditzelfde ge zegde: „Een gewoon mensch vindt zijn geluk pas, wanneer hij kan opgaan in verstrooiingen, een hooggevormd mensch, als hij in stille overweging zich kan terugtrekken." Voor het grondig inzien van een waarheid cn voor het slaande houden is oppervlakkigheid het grootste gevaar. T. O. De Eenheldsschool. Door velen verworpen, door velen gewenscht. Maar opgevat in socialen zin zeer zeker niet altijd een verwer pelijk instituut. Met de eenheidsschool in socialen zin wordt bedoeld 'n school, die kin deren van verschillende standen in zich vercenigt. Kinderen van rijken cn zoeken dezelfde inrichting van onder wijs. Het kind van den daglooner zit naast dat van den professor, hel kind van den arbeider naast dat van den fabrikant of den ambtenaar, het kind den armen huurder naast dat van den rijken huisbaas. Reeds eeuwen lang bestaat dit soort eenheidsschool in Beieren, niet slechts wat het lager, maar ook wat het middelbaar cn hooger onderwijs be treft. Alle scholen, van de laa.gstc tot de hoogste staan open voor kinderen uit iederen stand, en onbemiddelde leerlingen kunnen van school- en collegegelden worden vrijgesteld. Deze eenheidsschool in socialen zin is steeds cn in alle opzichten deugdelijk ge bleken. Mede aan tiaar schrijft Stölzlc het toe, dat dc belachelijke ijdelheid om zich op z'n stand iets te laten voorstaan en de bekrompen kastegeest Beieren slechts 'n onbeduidende rol spelen, Aan haar is het tcdonken.dat het in Beieren ook onbemiddelde of weinig bemiddelde begaafde kinderen mogelijk was, de hoogste plaatsen in kerk, slaat en gemeente te bereiken. Eenig schadelijk gevolg is nooit te constateeren geweest. Beieren mag op de eenheidsschool in socialen zin met recht trots zijn. T. G. Belangrijke Besluiten. Hier cn daar leelt nog wel een boer, tuinder of burger, die m g altijd meent, dat onze kerkelijke overheid het toch eigenlijk niet zoo erg meent, als Zij katholieke organisatie aanbeveelt. Och, zeggen ze dan; Je kunt toch evengoed katholiek zijn, als je niet bij den A, B, T, B. bent aangesloten. Zelfs kerk- en armmeesler kun je worden en blijven! De Haarlemsche Bisschop, Mgr. Acngenent, heeft het vorige jaar inde gehouden synode ook sociale vragen aan de orde gesteld. Als resultaat hiervan zijn voor ecnige weken de volgende besluiten gepubli ceerd „Het is een plicht van alle katho lieken mede te werken aan den op bouw en het behoud eener goede maatschappelijke orde, en daarom is het hun plicht loe te treden tot de hen geifigende katholieke sociale vereeni- gingen.. Het is een dringende eisch vooralle zielzorgers aan de katholieke vereeni- gingen hunne volle waardeering en den noodigen steun te verleenen. Het lidmaatschap van zoogenaamde neutrale vak- en slandsorganisaties is aan de kaiholieke Middenstanders, Landbouwers en Werkgevers niet ge oorloofd. Zij die lid zijn van liberale of z.g. neutrale vak- cn slandsorganisaties mogen niet worden toegelaten tot of deel uitmaken van onze katholieke kerk- of armbesturen, of bestuurs functies vervullen in andere charitatieve, of zuiver godsdienstige vereen igingen Jacob van Campcn. Leonardos van den Broeke leverde „Dc Tijd" een belangwekkende bij drage over den bouwmeester Jacob van Campcn, die liet Amsterdamsche stadhuis op den Dam bouwde en als Heer van Randenbroek in Amersfoort overleed, waar hij in de St. Joris zijn laatste rustplaats vond. Van den Broeke bewijst dat Jacob an Campcn door afgunstigen werd erdrongen en door zijn tljdgcnooten is miskend. Hij zal zich niet voor peuteren aan zijn grootsche conceptie hebben laten vinden. Zijn tegenstrevc; Stalpacrt was in 1615 te Amsterdam geboren en wist zich behendig in de gunst der stedelijke machthebbers in te dringen. Terwijl Rieter Post en Willem de Keyser zich meer op den achtergrond gehouden hadden, deed Stalpacrt zich meer en meer als gelijke van Van Campen „ja ten slotte als de" eigenlijke architect van het stadhuis gelden. Van Campen was blijkbaar te groot KANTOORBOEKHANDEL I F. fl. TULP m Langcstraat 65 t.o. Krommastraat - TEL. 326 BLOKKEN POSTPAPIER MAPPEN POSTPAPIER LUXE DOOZEN POSTPAPIER kunstenaar en te beschaafd van vor ming om zich op zijn werk uitermate te laten voorstaan tegenover den intri- 6eerenden Stalpaerl. Al het geïntrigeer eu, onttrok de meester zich in 1654 aan het werk, om zich op zijn land goed Randenbroek hij Amersfoort te vestigen cn zijn laatste levensjaren schier in vergetelheid door te brengen Volgens Weissman toefde v. Campen an 17 April tot 31 December 1634 voor 'I laatst te Amsterdam. Zelfs Vondel maakte ternauwernood zijn „Inwljdlngh", bij zijn beschrijving van het gedenkteoken, melding van den ontwerper toen hij schreef: ,Dc Westcr-Marmcrklip den Mactzang volght van Kampen". Weissman noemt hel niet onmogelijk dat het Roomsch worden van Jacob van Campen op 't eind van zijn leven ook tot diens ongenade heeft bijge dragen. Ik geloof, dat het katholiek- worden van Van Campen weinig er mede uitstaande heeft, omdat dit eerst de volgende jaren voorviel. Meer ermede te maken te hebben schijnt het optreden van de burgemeesters dr Gerard Schaep en Cornells Bicker, die blijkbaar tot dc begunstigers van v. Campen hebben behoord. Schaep was burgemeester van 1648 tot 1652 en Bicker van 1050 tot 1654, toen hij 15 Sept. stierf. Het is intusschen natuurlijk mogelijk, J v. Campen die het orgel en den onvoltooiden toren van de Nieuwe Kerk had ontworpen, reeds in zijn Amsterdamschen tijd katholiceerend was. Opmerkelijk is intusschen wel, dat dc rijke katholieke Utrechtsche edelman Jonkheer Everard Meyster, die met Van Campen bevriend was, en zomers buiten Amersfoortop Nimmerdor woonde, een lofdicht op Van Campen's werk schreef, dat tevens een vernie tigende afstraffing van diens vijanden inhield. Van Campen, 2egt de dichter, wordt door „haet, door brodderij door snapperij van die er proncken met zijn veeren, de gunst der burgemeesters ontstolen." December 1654 verliet de meester de Amstelstad, hoewel zijn werk on voltooid was. en werd Stalpaerl architect n het stadhuis in aanbouw. Er blijkt een heelc strijd tusschen dc bouwmeesters te zijn geweest. Everard Meijster, dc vriend van Van Campen gaf geen „kamp", zelfs na diens vertrek niet. Bij de inwijding van het stadhuis dichtte hij een landsspel, waarin v. Campen geprezen werden zijn stadhuisontwerp bezongen. „De kunst wort als de dcuglit benijd, Sij wort belogen en beklad, Van plompaerts nogt int minst gevrijd Maar meest bedilt en aengevat" Verdoolt wort licht de glans der kunst Waer een schijn-weetend' Architect Zich in het werek heelt ln-gelunst Door 't lustigh roeren van sijn beek". overeen met hetgeen Thljin zijn Jacob v. Campen laat zeggen: „....Van mij heeft het lot gewild, of laat ik liever zeggen het Godsbestuur, dat ik het stadhuis van Amsterdam zou stichten, maar honderd maal, als ik liet werk ging nazien, heb ik inij gevraagd, of deze kostbare schepping niet ijdel en nietig was, als ik ze vergeleek, bij het werk van een mijner voorvaders in rechte lijn, die dc kerk gebouwd heeft, welke allernaast mijn raadhuis staal. Willem Eggaert, de bouwheer der Nieuwe Kerk, was mijn oudvader, en hij voerde den titel van heer van Ran- denbrocck zooals ik." „Veel wijser is ons' Architeck die minder spreekt en meerder doet. Dan die daer spreken vol gebreck, die 't al doen omt genot van goct." En Jonkheer Meyster wilde geen twijfel overlaten wie of hij bedoelde, noemde met name „Meer dan een Stal met Esels waert daer meer geschreeuw dan wol komt uyt Is 't rustigh Pcrsiaerschc Pacrt Soo als het oude spreeckwoort Inyt." Jonkheer Meyster, die bij Amersfoort het landgoed „Nimmerdor" had doen aanleggen, was buurman van v. Campen die „Randcnbroeck" bewoonde. Heftig is hij voor van Campen's eer opge komen. Van Campen zelf zal deze strijdbaarheid van hem niet hebben gewild I n het decoratieve schilderwerk, schijnlijk door hem gemaakt voor zijn landhuis, welks overblijfselen thans zich in het Rijksmuseum bevinden, leest men„El todo es nada", „alles is niets". De geestesgesteldheid, die uit deze levenswijsheid spreekt, komt geheel Pater lohannes van Alkemade. die later in de Amsterdamsche Jezuïeten- statie de „Sacyer" of „Zaaier" heeft gestaan, was toendertljd In de jaren 1651 1665 pastoor te Amersfoort en is waarschijnlijk de bekeerder van Jacob van Campcn geweest, kort voor diens dood. Volgens de gelijktijdige kopie van pr. Norbcrtus Acrts, wonende in de „Zonnebloem'' aan de Amsterdamsche Keizersgracht, schreef de pater naar zijn overheden te Rome het volgende in het latijn: „Bij dezen (nieuw bekeerden Johan nes Petrus van Renessc, Heer van Wulp) hebt gij naar verdienste aan te teeke nen den beroemden Bouwmeester van het Amsterdamsche Stadhuis. Te Amers foort kwam hij In kennis met onzen priester (Johannes van Alkemade) door wien hij geraadpleegd was over den bouw van een nieuw huis. Dit was den grondslag van zijn geluk, waaraan door een doodelijke ziekte en door dc toe treding tot het katholieke geloof, voor hem, die vroeger geenerlel sekte had ngekleefd, de kroon werd gezet. „Bij zijne uitvaart deden vijf weretd- prlttfers dienst; de onze hield de lijk rede. Zijne oprechte en vurige bekee ring tot het geloof was aan zeer velen tot stichting, terwijl hij in den hemel een nog heerlijker paleis ging terug vinden dan het Stadhuis te Amsterdam door hem gebouwd." Volgens „Oud-Holland" zou Jacob's bekceringgeen „overgang" zijn geweest, maar een herworden van niet practi- seerend katholiek tot vurig geloovige. Dit is onjuist. Want Jacob van Campen, omtrent wiens geboorte langen tijd onzekerheid heeft geheerscht, wiens geslachtlijst Thym heeft gegeven en naar wien Weissman in 1901 in de archieven van Amsterdam en Haarlem een onderzoek deed instellen, is 2 Febr. 1595 te Haarlem geboren en 16 Juli 1595 in de Groote Kerk aldaar gedoopt Zijn geslacht was Roomsch en stamde uit Amsterdam. Zijn grootvader Jacob van Campen was gehuwd met een zuster van Roemer Visscher. 's Bouw meesters vader was echter protestant en is in Nov. 1594 met Oerritgen Claes Berendsdochter van Haerlem, Vrouwe Randebroeck gehuwd. Toen de moeder in 1626 overleed, werd haar zoon Jacob van Campen 28 Juni Heer van Randebroeck. Hij had reeds van zijn vader, bij diens dood in 1615 een aanzienlijk vermogen gcörld, Want ook Jacob's vader behoorde tot den ver mogenden stand. Er is veel verwarring over wat Jacob .a Campen al dan niet heeft gebouwd. Zijn eerste plan was de prachtige gevel van Balthazar Kogmans aan de Kei zersgracht tegenover de Westermarkt te Amsterdam. Verder worden genoemd het huls var Huydecoper, het huis van Trip (Trip penhuis), het Mauritshuis, de Oranje zaal, het gesloopte huis van Const. Huygens op het Plein, Hofwijck te Voorburg, stadhuis en Koepoort te Enkhuizen, het gemeenlandshuis van Rijnland (Zwanenburg), het huis te Rijswijck, dat van Dedel te Lisse, de tombe van Van Galen, het weeshuis te Haarlem, het stadhuis van 'sHertogc bosch, het landhuis te Randebroeck cn het z.g. Hoogerhuls bij Amersfoort. Eerst in 1713 werd het bouwwerk voltooid. Inmiddels rustte 't gebeente eigenlijken bouwheer te Amersfoort, waar volgens overlevering, die nog door Weissman in onze dagen wt staande gehouden, zijn zuster hem de St. Joriskerk een gedenkteeken stichtte. Aan Van Campen herinneren daar Vondels verzen: D'aerts Bouheer, uyt de stam Van Campen, rust hier onder: Die 't Raedhuys t'Amsterdam Gebouwd heeft, 't Achtste Wonder. WISSELSTROOM-TOESTEL p tAC MET LUIDSPREKER I03.- PIANOH AN DEL S. DUIJKER Koffer-Crsmaphoon vanaf F15.- a HAVIK 29 TEL. 773 voor Amersfoort en Omstreken AMERSFOORT. Lange Gracht no. 4 Telefoon no. 304 Deskundige voorlichting bjj den aan- en verkoop van Effecten Verhuring van Lips safe-loketten Verzilveren van coupons Handelscredieten - Incasseeringen Spaar-deposito's rente 4 pet. Binnenland DE VERWILDERINO DER ZEDEN. Eerste Kamer herinnerd aan de maat regelen ter beteugeling der pornografie, het vloeken in het leger en de excessen bij de publieke dansgelegenheden. De filmkeuring kan door de Bios coopwet voldoende worden bestreken. Zij oefent een heilzame censuur. Aan excessen wijdt de Regeering haar aan dacht. De heer Polak gaf boven rege lingen op het gebied der zeden de voorkeur aan sociale maatregelen. - Vroeger heette het: bouw scholen en ge kunt de gevangenissen sluiten. Thans heet het: neem sociale maatregelen. Doch men vergeet, dat de zondige neigingen bij de menschen nooit geheel zullen verdwijnen. Het groote gevaar als de bedreiging der volkszedelijkheid kan door geen overheidsmaatregelen worden bezworen, als de individuen niet medewerken. Bij haar bestrijding van de openbare zedeloosheid, voelt dc Regeering zich sterk door den steun van de drie partijen der rechterzijde, al voegt spr. er dadelijk aan toe, dat ook bi) de linkerzijde, zoo in als bulten het Parlement, deze bestrijding gaarne steunt. Kantoorboekhande' Kantoormeubelen Schrijfmachines Langestrnat 84 Telaf. 528 Speciaal adres voor Uw Kantoor- School-, Schrijf- cn Teckenbenoo- diKtlhcden. - Advertentie-Bureau BERICHTEN UIT AMERSFOORT TUINBOUWVEREENIOINO „AMERSFOORT". Igemeene v onder leiding van heer H. v. d. Knoop, Na een woord van welkom las de secretaris de notulen voor welke onveranderd werden gekeurd. De Tuinbouw-consulent de heer Leenderls uit Utrecht had bericht verhindering gezonden. Medege deeld werd dat de eindles van de Tuin- bouwcursus zal worden gegeven in de school Coninckstraat op Maandag 17 Maart a.s. Vervolgens deelde de Voor zitter mede dat er reeds gewerkt wordt ter bestrijding van den bastaard-satijn- rups. Ook de leerlingen in dc hoogste klussen der scholen zullen worden uit- genoodigd mede te doen aan de be strijding der rupsen. Het jaarverslag van den Proeftuin werd uitgebracht door den Kalkman, chef van dc tuin. De langdurige vorst in 1929 gaf geen mooi vooruitzicht en dc vruchtboomen droegen niet best. De groenten maak ten liet goed ook in prijs. Komkom mers, aaidbeien en druiven waren niet groot. Tomaten onder de druiven brach ten op 3621 pond. In den vollen grond behoefden de tomaten niet onder glas gebracht te worden. De spinazie en bloemkoolteelt was goed. De koolvlleg made deed op voentigen grond het minste schade. De vroege aardappelen moesten tegen lagen prijs weg. Fram bozen opbrengst was goed ook in prijs. Wortelen opbrengst niet goed. De op- Hebt U een Taxi of auto noodig mofc fnnr' loodzlekte. Vervolgens deelde de voor zitter mede dat dc penningmeester Jhr. Van Wrangel auf Llndenberg heeft be dankt als bestuurslid. De voorzitter vindt dit jammer daar genoemde heer steeds serieus cn met ijver zijn taak heelt ver vuld. Oekozen werd dc lieer Dr, J. Bonk. Het financieel verslag luidde als volgt: Inkomsten 1455,95; Uitgaven f 1589.95. De proeftuin gaf een saldo van f 926 62. Met het nadecllg saldo van 1928 Is thans het totaal veilles (4156; terwijl nog f600 subsidie moet worden ont vangen. Het ledental bedraagt 150 ter wijl in 1929 16 leden hebb-.-n bedankt. Het verlies ligt vooral aan vernieuwing der kassen cn de lage prijzen. Door toezegging van subsidie s is dc toe stand niet zoo donker als het lijkt. Op voorstel van den heer Spoel werd be sloten In de paaschvacantlc een ex cursie te maken naar de bloembollen velden. In overleg met de MIJ. van Tuinbouw en Plantkunde zal getracht worden ook de bloemententoonstelling te Aalsmeer op 5 April te bezoeken. Een Commissie van voorbereiding voor de excursie werd benoemd be staande uit de heeren Lamérls, Spoel en Esveld. De maandelijksche Godsdienstoefe ning voor de R. K. Militairen van alle rangen wordt gehouden door den Heer Aalmoezenier op a.s. Donderdag en Vrijdag; Donderdag half 4 dc confe rentie, en Vrijdagmorgen om half 8 do H. Mis met preek en aigemeene H. Communie. Burgemeester en Wethouders van Amersfoort, gezien dc verordening to bestrijding van den bastaardsatijnvlln-t der, schrijven voor; dat ieder eigenaar, bezitter of ge bruiker van gronden, dc nesten der rupsen van den bastaard-satijnvllnder. in dc hoornen, struiken, heggen of heesters binnen veertien dagen na heden moet verwijderen en daarna verbranden. De Amcrsfoortsche Kunstkring geeft voor dc leden op Zondag 16 Maart .a.s. half drie door dc Hollandsche brengst der "vruchtboomen "in den ach-11/ tertuin was niet groot. De voorzitter MfACrn UU/ 11331* wijst erop dat de proeftuin veel nadeel I™, m*" oEl* u d.n I heeft ondervonden van dc langdurige I n.n hoa moot, zacht «n rooavrl) vorst. Wat niet bevroor kwam te laat. I uw haar wordt, p., De pruimen hadden veel last van de l

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1930 | | pagina 1