Katholiek Orgaan
voor
Amersfoort en Omstreken
li
R. K. Spaarbank - Amersfoort
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
IOING
Purol bij Doorzitten - Zonnebrand - Stukloopen. Doos 30 ct.
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs
per 3 maanden fl.OO. Buiten Amersfoort f 1.10
De€embode
Advertenfiën 26 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nijverheid bp geregeld adver-
teeren. Adverlentièn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur in den morgen zijn bezorgd.
Kantoor en Drukkerij Lingegracht 28 te Amersfoort - Telefoon 314
Vier en veertigste Jaargang
Verschijnt eiken Dlnsdig- en Vrijdagmiddag - Post-giro no, 44234
Dinsdag 10 Juni 1930 - No. 21
De dingen nemen de kleuren aan vc
de glazen, waardoor men ze beziet.
't Bortfer Weeshuls
te Amersfoort
door A. F. VAN BEURDEN,
j, Juist in den tijd, dat er spanning en
onrust ontstaan was over godsdienstige
vraagstukken, leefde te Amersfoort het
beoefenen der barmhartigheid en de
zorg voor de ouden van dagen, voor
de zieken en de weezen bij de Katho
lieken weer op.
Wij zien dit in de stichting van
een nieuw weeshuis in 1551, de her
nieuwing van het Melaeten of Lazerus-
huis in 1559, de stichting van het St.
Elisabeths ziekenhuis van uit St. Joris
in hetzelfde jaar en uit andere merk
waardige besluiten.
Op den hoek van het Sint Aegten-
straatje aan de zijde van Bloemendaal,
lag oudtijds het Begijnhof, een kloos
tertje, waarin vrome vrouwen ieder
voor zich, in een huisje of kamertje
een stichtelijk leven voerden onder de
leiding van een meesteres en in hun
kapel gezamelijke oefeningen hielden.
«Ze werden vermoedelijk Begijnen ge
noemd naar de H. Begga, wier beeld
men in de nog bestaande Begijnhoven
in België in Dendermonde, in Aelst,
in Oent en Brugge boven den hoofd
ingang ziet staan.
Het klooster van St. Aegten verkocht
den Hof aan de Curateurs of verzor
gers der arme weezen. De Begijnen
gingen in de Vijverstraat wonen.
Catharina van Someren, een onge
huwde juffer, stichtte en begiftigde het
Weeshuis met vijfhonderd gulden ka
pitaal, in dien tijd eene voldoende som
er werd eene acte opgemaakt, die door
de stad van het groot stadszegel voor
zien werd en goedgekeurd.
Boven het weeshuis stond een op>
«schrift: Het arme weeskinderhuis. ge-
crigeerd binnen Amersfoort, heeft zijn
eerste beginsel gehadt en is aangehe
ven omtrent Corsmisse des gulden
jaars 1550.
Het huis werd opgericht ter eere
Gods en onder bescherming gesteld
van Sint Nicolaas.
Men begon met twee tot vier kin
deren, die niet ziek zijn, ze onder de
hoede stellen van een paar „goed volk".
De curatoren of weesmeesters zullen
de kinderen tweemaal per week be
zoeken. Jan en Peter van Westrenen
Meijnsz kochten de gebouwen aan.
Het Weeshuis werd 1552 geopend.
Men ging voor de stichting geregeld
rond en legde haar het opreyery of
oppersambt toe, waarin de lakenen
opgeperst werden en dat jaarlijks 200
gulden opbracht.
Tot beter orde werd in 1572 be
paald, dat de weezen 5 jaar oud moes
ten zijn, wilden ze aangenomen worden.
Al hun versterf zou aan het weeshuis
komen tot hun mondige dagen toe;
ook dat er rentmeesters of dispensiers
zouden zijn voor de financiën.
Het Weeshuis groeide; het aantal
weezen nam toe in getal. De Vaders
en Regenten, schrijft van Bemmel blz.
848, waren niet in staat deselve kin
deren langer te onderhouden.
Men had zich 60 jaar lang in de
betrekkelijk kleine ruimte beholpen.
Maar de toepassing der Hervormings-
besluiten had verschillende kloosters
gesloten of tot uitsterven gebracht. De
stad had de goederen tot zich getrok
ken, die geadministreerd werden onder
den titel van „mans en vrouwencon-
venten".
De gereformeerde vaders en regenten
van het Weeshuis, vroegen aan het
stadsbestuur, nu heer Servaes v. Wijk,
laatste conventuaal van Marienhove
overleden was en het klooster ledig
stond, om in het bezit te mogen wor
den gesteld van dat ledige convent om
Godswille, gelijk in de naaste na
buursteden als Utrecht, Naarden, Har
derwijk en voorts in de meeste steden
van Holland geschied was. Het stads
bestuur vroeg het aan de Staten, de
regeerders te Utrecht, die gereedelijk
toestemden in der stadsregeerders
„goede en godvruchtige intentie te
vorderen en te favoriseeren".
De Staten en de stad hadden goed
geven, ze waren er gemakkelijk aan
gekomen door eenvoudige inbezitname
en ze konden ze voor particuliere doel
einden, voor woningen, moeilijk ge
bruiken.
8 Maart 1611 hebben de heeren
Staten geconsenteerd, geoctroyeerd en
geaccordeert men werkte toen sterk
met vreemde woorden in den dienst-
7 omme bij de voornoemde re
geerders tot een Weeshuijs geappro-
prieert en gebruijkt te worden, en uijt
den inkoomen van den selven Con-
vente 400 ponden van veertig grooten
Vlaams 't pond jaarlijks, en nog 400
ionden uijt den inkommen van den
lonvente van St. Jans, al tot
logemente van den voornoemde Arme
Weeshuijse. Het weeshuis is aldus in
1611 in Mariënhove gekomen.
De weeskinderen hadden eene aparte
uniform, zooals men dat in onze dagen
ook nog met de Amsterdamsche weezen
heeft kunnen zien. Zij waren nog al
vreemd gekleed. De rechterhelft was
rood, de linkerhelft zwart. De jongens
hadden bovendien nog geele zeem
lederen broeken aan en droegen zwarte
hoeden.
In 1612 werd een brug gelegd en
een opening gemaakt in de Muurhuizen
tusschen Rommelenburg en Bollenburg,
waardoor de weezen spoediger in de
binnenstad konden komen.
Het Weeshuis wordt beschreven als
groot en van genoegzame en noodige
vertrekken voorzien; de kinderen heb
ben een schoone groote speelplaats,:
met lindcboomen beplant, gelijk de
binnenvader ook een fraaijen en tuch
tigen tuin bij zijne wooninge heeft.
Mariënhove was alzoo geworden,
Borger Weeshuis bestuurd door re
genten en regentessen. Het Weeshuis
was volgens oude teekeningen zeer
stijlvol met zijn vele omlijste welver-
deelde ramen en zijn kleurige bijge
bouwtjes in den grooten tuin. Het
Weeshuis is daar gebleven, maar de
tijden zijn veranderd, het aantal weezen
is tot een minimum geslonken, zoodat
het aantal regenten en regentessen het
aantal verpleegden yerre overtreft.
Het zal daarom verplaatst worden
of gewijzigd. In het laatst der Fransche
overheersching in 1813 waren er nog
81 wcczen, geleid door 5 opzichters,
maar de financiën baarden toen meer
zorg dan nu. De rekening over 1813,
die wij hier bijvoegen, geeft een goeden
blik op den toestand en in de huis
houding van het Weeshuis in die dagen,
Archief No. 642.
Rekening van liet weeshuis in 1813.
Inkomsten uit huizen en
andere gebouwen fr. 196.67
huur van huizen - 1302.—
huur van landgoederen -1799.70
fr. 3298.36
Jaarlijksche renten francs Rente
Kapitaal grootb. fr. 96511.03 899.19
Stad Amersfoort -24780.—
Slaperdijk
Woudenberg - 2100.—
Vicariën - 420.—
idem - 210
Direct. Lombard - 8400.—
Idem - 1890.-
Peter Romyn - 2940.—
Fr.v.Zevenhuysen- 936.08
Peter Buys - 336.—
Reyer Joosten - 2100.—
Van de Pol - 2100.—
|fr. 2353.29
Andere inkomsten francs, centimes
Lombard fr. 7930.—
Hynsen - 109.20
Collecten - 1260.-
Werk der kinderen - 700.-
Subsidie - 338.10
Tonnenhuur voor den turf -_400.
fr. 10737.
Recapitulatie francs, centimes
goederen fr. 3298.37
renten - 2353.29
andere -10737.1
Totaal inkomsten fr. 16388.96
399.01
105.-
16.80
8.40
420
9450.
147.
37.43
15.96
105.—
Amersfoort fr. 438.—
Baarn - 82.27
Bunschoten -116.74
Hoogland - 44.64
fr. 681.64
Dijken herstel
Weeshuis id.
Geneesheer, apotheker,
chirurgyns
Onderhoud 81 kinderen
ad 67 centimes
per jaar ad 365 dagen
De 5 opzichters
ad 1 franc daags
Uitgaven totaal
Inkomsten totaal
Over 1813 te kort
KANTOORBOEKHANDEL
F. d. TULP i
Langcstraat 65 t.o. Krommeatraat - TEL. 326
WERKBLOC's
BERICHTEN
UIT
AMERSFOORT
Slapeloosheid
tengevolge van de zomerwarmte, ovei
men spoedig door het gebruik van een paar
Mijnhardt's Zenuwtablettan
Glazen Buisje 75 ct. Bij Apotb. en Drogisten
GEMEENTERAAD.
Vrijdagavond vergaderde de Ge
meenteraad onder leiding van burge
meester Van Randwijck, bij afwezigheid
van de heeren Veis Heyn, Noordman
en Van Galen Last.
Voorzitter deelde mede dat
Raadsheer Van Koetsveld was benoemd
tot burgemeester van Workum en her
dacht waardeerend diens ijver voor de
gemeentebelangen.
De leden Van Beurden, mr. Stadig
en Rekke hebben daarop de geloofs
brieven van Van Koetsveld's opvolger
onderzocht en in orde bevonden, zoo
dat de heer G. van Tellingen in de
volgende vergadering kan worden ge
ïnstalleerd.
Burgemeester en Wethouders deel
den mede. het resultaat der bespre
kingen. gehouden met de Prov. Utr.
Eleclriciteits-Maatschappij inzake het
onlslagderdrie overgenomen gemeente
werklieden. De heer Fremouw heeft
daarop ingetrokken zijn uitdrukking
„immoreel handelen" maar blijft er bij,
dat de P.U.E.M. lichtvaardig heeft ge
handeld.
Burgemeester en Wethouders hebben
voorts op de vragen van den heer
Spiekermann medegedeeld, dat hun bij
het ontwerpen van den gemeente-
woningbouw aan de Gaslaan niet be
kend was brand- en explosie-gevaar
der fabriek van Polak.
Met toepassing der Hinderwet zullen
en W. alles doen ter beveiliging,
De Voorzitter zal nog nader ge
raagde inlichtingen laten verstrekken.
De voorstellen betreffende de Zwem
inrichting zullen in de volgenke ver-
idering worden behandeld.
Aan B. en W. werd om advies ge
zonden een voorstel om arbeiders bij
de werkverschaffing vacantie-bonnen
te verschaffen.
Medegedeeld was dat men in Den
Haag zulks niet goedkeurde en intrek
king der Rijkssubsidie wellicht het ge
volg zou zijn van die bonnen-ver
schaffing.
Tot hoofd der nieuwe Openbare
School aan de Zonnebloemstraat werd
benoemd de heer Hefting, hoofd eener
school te Scherpenzeel en leeraar aan
de Amersf. Handelsavondschool.
Op de vraag van den heer Spieker
mann waarom op de voordracht geen
Amersfoortsche onderwijzer voorkomt,
wordt door Wethouder Thien geant
woord, dat op een voordracht de meest
geschikte candidaten behooren te wor
den geplaatst omdat het belang van
opvoeding en onderwijs in deze primair
is. De voordracht is tot stand geko
men na degelijk en veelzijdig onderzoek.
De heer Boas gelooft niet dat het
onderzoek serieus is geweest en meent
dat de Amersfoortsche onderwijzers
ook een kans moeten hebben.
Wethouder Thien verklaart nader
dat de soliicitatie's van Amersf. can
didaten allerminst zijn verwaarloosd.
Maar bij de voortgezette selectie van
het honderdtal sollicitanten bleven die
achter. Spr. is persoonlijk zeer sterk
voor het geven van perspectief aan
onze onderwijzers, maar het belang
van het onderwijs mag alleen den
doorslag geven.
De heer Hefting werd met bijn:
algemeene stemmen benoemd.
Tot onderwijzer aan de openbare
school aan de Waalstraat werd benoemd
de heer Smit uit Delft.
De Commissie van toezicht op het
Lager onderwijs zal worden uitgebreid
tot twintig leden.
Vervolgens stond de Raad een cre-
diet toe voor verbouwing van de
school aan de Vondellaan en het bouwen
van een openbare lagere school met
gymnastiek-lokaal. De nieuwe lagere
school zal een nieuw type vertoonen.
Met Dr. Voermans, tandarts te Utrecht,
werd een overeenkomst aangegaan voor
het verrichten van tandheelkundig on
derzoek op de lagere scholen.
De heer Rekké pleitte vooraanstel
ling van een Amersfoortsche tandarts,
en beweerde, dat hier weinig animo
was onder de tandartsen omdat hun
was verboden de behandeling toe te
passen. Hij vroeg onderhandeling met
de plaatselijke tandartsen en uitstel
der beslissing.
Evenals de heer Rekké vroeg de
heer Noordewier overleggen van het
advies van den schoolarts, directeur
,n den geneeskundigen dienst.
Dr. van Nieuwenhuijsen adviseert
het practische voorstel van B. en W.
te aanvaarden.
Wethouder Thien zegt. dat de argu
menten van den heer Rekké allerminst
aanleiding geven uitstel te overwegen.
Wanneer de overeenkomst nu wordt
aangegaan kan Dr. Voermans in Sep
tember zijn functie aanvaarden.
De voorzitter verduidelijkt nader dat
de positie van den benoemde zuiver
is wanneer er scheiding blijft tusschen
adviseeren en behandelen.
Wethouder Thien wijst er nader op,
dat de adviezen aan het college van
B. en W. worden gegeven. Het is na
tuurlijk onjuist te meenen, dat alle
adviezen van directeuren bindend tot
uitvoering moeten worden gebracht.
Burgemeester en Wethouders moeten
met alle geldende factoren rekening
houden en bepalen zelfstandig hun
houding- Geschiedde zulks niet, dan
kon men het college wel afschaffen
en resp. de een of andere directeur
achter de groene tafel zetten om te
zeggen hoe 't moet gaan.
let voorstel wordt ten slotte aan
genomen met algemeene stemmen.
De vaststelling der verordening rege
lende het verplegingstarief en de barak
ken voor besmettelijke ziekten werd
aangehouden nadat de heer Polder
nige bezwaren had geuit.
De heer Rekké vond breedere moti
veering noodig bij het voorstel tot
vermindering van vergunningsrecht voor
enkele reclameerende vergunning
houders.
De Voorzitter vond de verklaring
van minder afzet gedistilleerd afdoende
en meent, dat de drankbestrijder Rekké
zich er over kon verheugen.
De bepalingen en voorschriften ter
voorkoming van brand werden ver
scherpt.
De heer Noordewier vond gelegen
heid hier nader te wijzen op de ge
vaarlijke producten van de fabriek
Polak. Zoo is daar ook Phosgeengas
in voorraad; een gas dat onlangs in
Hamburg tal van slachtoffers eischte.
De Voorzitter zal trachten door strenge
toepassing van Hinderwets-voorschrif-
ten alle gevaren te keeren. Mededeeling
van de te treffen maatregelen kon de
Voorzitter niet verstrekken omdat een
en ander tot de competentie van
en W. behoort.
Een langdurige discussie volgde over
de verhuring der markthal in November
voor een pluimvee tentoonstelling.
De heeren Hehenkamp en Hofkamp
waren van oordeel, dat de hal Vrijdag
niet aan den markt-dienst moest wor
den onttrokken en ook Zondag vrij
gehouden moet worden.
Mr. Stadig wil de markthal op Zon
dag gesloten houden om de Zondag-
rust niet te schaden of te schenden
Wethouder Ruitenberg ziet geen
bezwaar in het op Zondag open stellen
der hal, omdat B. en W. zeer stellig
voornemens zijn alles te doen om
storing van Zondagrust te voorkomen
De heer Hehenkamp wil nader onder
handelen.
Na de toezegging van den Wethouder
kan de heer Spiekerman zich met het
voorstel vereenigen.
Het voorstel van Mr. Stadig om
Zondags te sluiten werd verworpen;
vóór stemden Mr. Stadig, Graaff, van
Lonkhuysen, Dr. van Nieuwenhuijzen
onder controle Centrale accountantsdienst Ned. Boerenbond
Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit d.d. 14 Maart 1913, no. 68
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden
worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw
BREEDESTRAAT bij de LANGEGRACHT
des ZONDAGS van 12 tot 1 uur; WOENSDAGAVONDS van 7
tot 8 uur en VRIJDAGS van 10 tot 11 uur.
Dadelijk ingaande rente 3% pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
Kassier: Amsterdamsche Bank.
COLBERT COSTUMES
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
Schrijfmachines
Langestraat 84 Telef. 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
en Hofkamp.
Over de verlofdagen der arbeiders
lossen dienst bij de gemeente werd
daarna lang geredeneerd met als re
sultaat dat deze aangelegenheid nader
zal worden behandeld in het college
voor georganiseerd overleg, nadat het
voorstel van B. en W. om aan losse
en vaste arbeiders een gelijk getal
verlofdagen toe te kennen, was ver
worpen.
Terwijl een beduidend aantal raads
leden zich wat ging ontspannen in de
„Koffie-Kamer", werd door het blij
vende gedeelte een geheel complex
belasting verordeningen aanvaard, noo
dig in verband met het inwerkii
der nieuwe wet regelende de
eele verhouding tusschen het Rijk en
de Gemeenten.
De heer Boas opperde hi
zwaren tegen de heffing van opcenten
op de vermogens belasting. Hij is van Bouwkunde voor Lager Nijverheids
oordeel dat de gemeente het zonder onderwijs, onzestadgenootW. J.Bunnik,
deze heffing wel kan redden en wil
daarom uitstel ervan.
De heer Noordewier kan zich accoord
verklaren met de voorstellen en wijst
op het eenstemmig gevoelen der leden
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort,
Te den Haag slaagde voor de acte
Bouwkundige, Bouwkundig Teekenaar
en leeraar Materialenkennis voor de
in de afdeelingen dal de voorgestelde
heffingen redelijk zijn en de Gemeente
voorloopig voldoende middelen geven
om haar taak te vervullen.
Wethouder Thien zal zich onthouden
van het werken met cijfers. Zulks heeft
hier geen effect. Maar wel wil hij als
zijn overtuiging kenbaar maken, dat
in het voorgestelde belasting-complex,
na veel studie en gecijfer wei-over
wogen vastgesteld, de heffiing van op
centen vermogensbelasting niet kan
worden gemist. Komt er later ruimte
van beweging, dan is hij eerder te
vinden voor een verlaging der perso-
neele belasting, dan voor het schrappen
der opcenten vermogensbelasting.
De voorstellen werden daarna met
algemeene steramen aangenomen.
Op een vraag van den heer De Mots
wordt door wethouder Ruitenberg toe
gezegd het ontwerpen van plannen
voor systematische zuivering van wo
ningen.
Nadat nog aan A. van de Vijzel voor
f5500 grond was verkocht aan
Aucubastraat, kwam de rondvraag.
Ingenieur Verhey leverde klachten
over gemeentewerklieden, die volgens
hem hun plicht niet vervulden, door
te praten in plaats van door te werken.
Hij wees er op dat hier in vergelijking
met andere gemeenten, hooge loonen
worden uitgekeerd en hij verwacht daar
om trouwe plichtsvervulling.
De heer Frémouw zal ook steeds
trouwe plichtsvervulling eischen, maar
acht de geuite beschuldigingen moeilijk
te bewijzen.
Ir. Verheij heeft klachten over per
soneel van drie diensten en vindt het
noodig, dat menschen die sleeds over
rechten praten, ook hun plicht wordt
gewezen.
De voorzitter zegt onderzoek toe en
verzoekt dergelijke gevallèn behoorlijk
gedocumenteerd bij het gemeentebe
stuur te melden.
Ten slolte dienen de heeren Naor-
dewier en Verheij een voorstel in om
het gemeentelijk grondbedrijf onder te
brengen bij den dienst van bouw- en
woningtoezicht.
Hierop zal later worden beslist.
student R. K. Leergangen te Tilburg.
Na verbouw van het voormalig
Gymnasiumgebouwaan den Westsingel
zal daar o.m. ook worden gevestigd
de afdeeliug Militaire Zaken en ver
kiezingen onder leiding van den heer
Dekker.
In verband met zijn 25-jarig hu
welijksfeest kwam de ex-kroonprins
Zondag met den trein van 21.27 te
Amersfoort aan. Van Amersfoort werd
ler auto naar Huize Doorn gereden,
'inkstermaandag vond daar een kleine
feestelijkheid plaats, welke een intiem
karakter droeg. Aanwezig waren de
broeder van den ex-kroonprins, prins
Eithel Friedrich, Prins Adelbert en
emalin, de Hertog en Hertogin van
Iraunsweich, de Groothertog en Groot
hertogin van Mecklenburg.
In de gehouden kerkeraadsverga-
dering is de heer H. v. Raalte geko
zen tol voorzitter der Ned.-Israël.
gemeente, alhier.
De heer van Raalte heeft zijn be
noeming aangenomen.
Hetzij kind of grijsaard
wie eenmaal King-
pepermunt heeft geproefd,
lust geen andere meer.
PEPERMUNT
WoraV#c crown.
