Katholiek
Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
VULPENHOUDERS
italfano
N.V. Middenstands-Bank
SPECIALE TOONKAMERS
Fa. H. ELZET7AAR
Bel dan op No. 42
Amersfoort.
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs
per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10
De Ecmbode
Advertentiën 26 cent per regel. Billijke tarieven
vóór handel en nijverheid bij geregeld adver
teer en. Advertentièn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur in den morgen zijn bezorgd.
Kantoor en Drakkerl] Langegricht 28 te Amersfoort - Telefoon S14
Verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag Post-giro no. 44234
Vijf en veertigste Jaargang
Dinsdag 27 Oct. 1931 - No. 60
Onze gevoelens worden gemakkelijk
besmettelijk de verstandelijke gaven
nimmer dientengevolge treffen wij
vele stervelingen met gelijk gezinde
gevoelens, maar weinige met de zelfde
verstandelijke gaven.
Wenschen en Wenken
„Het groote probleem is: Hoe moet
op de grondslagen van Qods wet de
samenleving na het liberalisme worden
opgebouwd? De vraag was vroeger
niet volledig te beantwoorden, doch
na de Encycliek kunnen we het zeg
gen. In „Quadragesimo Anno" vinden
wij in details uiteenzetting en ant
woord."
„Trots alles moeten we blij zijn in
dezen lijd te leven, want is deze groot
en consequent in het kwaad, dan moeten
we daar het consequent goede tegen
over stellen. Het schijn-christendom
wordt vervangen: als de godsdienst
niet goed is voor de maatschappij,
dan is hij ook niet goed voor de huis
kamer. Wij hebben aan te toonen, dat
de godsdienst goed is èn voor de
huiskamer èn voor het maatschappij
leven."
„Hoe komt het, dat we op godsdien
stig gebied niet vooruit zijn gegaan, en
in het maatschappelijk leven niet voor
uitkomen? De meesten van de afge-
dwaalden hadden we kunnen behouden,
als we hadden kunnen bewijzen, dat
wat zij in het socialisme zochten, ook
bij ons was te vinden."
(Mr. VAN SCHA1CK.)
Heksenprocessen in
Eemland.
II.
In ons Innd had het laaislc dood
vonnis wegens hekserij in 1597
jdauts, toen Marrigje Arriëns te
Schoonhoven eerst geworgd en daar
na tot ascli verbrand werd.
Voor Kernland was twee jaar te
voren in Utrecht een merkwaardig
proces gevoerd, dat met doodvon
nissen eindigde. Ik zal het dus in
het kort meedeelen. In de oude Bis
schopsstad werden liL Anton Bulk,
Maria Burkens, Volkert Hendriks en
zjjn dochter Hendrikje, allen uit
Hoogland, levend verbrand. Het
meisje was 17 jaar oud en had een
jaar te voren ook al haar moeder als
licks zien verbranden; thans (1595)
moesten haar broertjes van 8, 13 en
14 jaar getuigen zijn van den vuur
dood van hun vader en hun zuster,
waarna zy tot bloedens toe gegee-
seld werden om de booze geesten er
uil te drijven. De vader was, evenals
de kinderen, meermalen op de pijn
bank gelegd, beschuldigd van de on
mogelijkste misdrijven. Zij hadden
bijv. in tegenwoordigheid van den
duivel als katten poot aan poot ge
danst op een bleek l>ij Amersfoort;
zij liadden zich in weerwolven ver
anderd en toen achter de koeien ge
jaagd en haar gebeten. Eén der kin
deren had verder nog bekend boter
idt een sloot gekarnd te hebben, die
zijn vader met een lepel in den !>«>-
lernnp had gedaan.
Ken ander kind had beleden melk
uit een bies getapt en van den grond
opgeschept te hebben, terwijl een
derde gezegd had, melk gehaald te
lieiiben uil hel l»eft van een mes, dal
hij in een boom had gestoken. Hel
meisje luid bekend, dat zij het door
hulp van den booze zwaar had doen
hagelen. „Wesende," zoo zegt het
.slot van het vonnis, „wesende alle
die voorsegdc feiten seer leelick
endo nfgryssclick ende gcensinds te
gedoegen in landen, daer die vrees
(iodts ende Justitie pluels hebben.
Maar met de volgende eeuw (de
17e) brak, althans voor ons land, een
milderü Hjd aan. Wel wordt in 1601
te Zierikz.ee een vrouw van hekserij
aungeklaiigd, doch zij wordt niet ge
dood, alleen verbannen; wel wordt
in 1607 te Gnrkum nog een licks ten
vui'c veroordeeld, doch in hooger
beroep vrijgesproken. Ook de pro
cessen in 1610 te Goeree en Schie
dam aanhangig gemaakt, eindigden
met volledige vrijspraak.
Dit is in ons land het laatste hek
senproces geweest; in het buitenland
bleven de doodvonnissen evenwel
langer bestaan, maar zijn ten laatste
JOH. DE HEER
VARKENSMARKT TEL. 1309
AMERSFOORT
Piano's - Orgels Radio
ook daar uit de rechtsprauk ver
dwenen.
Zelfs liaarn heeft zijn heksenpro
ces gehad. Wy lezen iu 't Latynsehe
dagboek van den Utrechtschen ge
leerde Buchellius (1565 tot 1741)
van een proces uit 1598, dus kort na
dat van Hoogland. Hij schrijft:
„Op den 5 Juli 1598 is in de open
bare zitting van het gerecht te
Utrecht een vrouw vail loovery be
schuldigd. llet was een zekere Anna,
uit Baarn. Zy was zeer rijk voor den
boerenstand. De hoofdinhoud van
de beschuldiging was:
1. Zy had door haar tooverkunst
vijf jaar lang van een brouwer te
Amersfoort telkens het bier bedor
ven, zoodat de man aan den rand
van zijn finaiicicelen ondergang was
gebracht.
2. Zij liad door haar tooverkun-
sten een meisje op afschuwelyke
vyze laten lijden, en een andere
rouw een tijdlang onder den in-
locd gehouden van een wonder-1
baarlijk tooveraiddel.
3. Zy had ook de koeien van men
sehen uit de buurt betooverd (zoo
dat zy öf geen melk meer gaven, óf
stierven).
4. Zjj had ook andere wonderlijke
dingen verricht, die 's mensehen be-
•atting te boven gaan."
(Men ziet: het is een zeer vage
beschuldiging, evenals no. 2.)
„Daar haar verdediger Petrus Ve-
dius haar te vergeefs rechterlijken
bijstand verleende (hy kon liaur niet
vrijpleiten)werd besloten, dat zij
zieli in boeien voor het gerecht zou
den verantwoorden."
ut zoover de eerste aanteekening
haar tijdgenoot. Waarschynlijk
hebben de rechters ditmaal ver
draagzamer begrippen dan die van
1595 gehad; althans op zulke vage
beschuldigingen zyn ze niet inge
gaan en hebben zy Anna Laurentia
uit Baarn vrijgesproken. Ten minste
dit blykt ons uit een tweede aantee
kening uit zyn Dagboek:
„Op 5 Aug. 1598 (dus een maand
,i het voornoemde proces) ben ik
lar Baarn gereisd om myn rent
meester te bezoeken, waar men mij
allerlei wonderlijke dingen verhaal
de van zekere toovenuurster, Anna
Laurentia geheelen, die kort te vo
door het gerecht van Utrecht
alle rechtsvervolging was ont
slagen.
„Verschillende mcnschcn klaag
den lil. over allerlei schade en ver
liezen, die zij dagelyks door liaar
tooverkunsten leden.
,Ik heb een meisje te Baarn ge
il. «lat, naar gezegd wordt, door
haar loovermiddclen lam was gewor-
1. en er was niemand in Baarn en
den omtrek, of by was van plan
tegen haar en haar huisgezin
aanklacht in te dienen.
„De Banrnaars zeiden openlijk, dat
rechters zich door goud hadden
laten omkoopen en dat zy haar daar
om in vryheid hadden gesteld. De
Baarnaars voegden er by, dat al hun
arbeid vruchteloos bleef door haar
duivelskunsten. Ook beschouwde
haar man en haar dochters, welke
laatste schoon van gestalte waren, als
medeplichtig aan haar zwarte kunst."
>1 zoover de laatste aanteekening.
il onze vrijgesproken heks voort
aan in Baarn geen prettig leven heeft
gehad, laat zich denken. Lees u bij'
maar eens „De Heks van de Amen
foorier beide" van 11. A. Banning (in
dertijd Redacteur der Katli. Illuslr.).
waarin hy ons het lijden van
Socslcr vrouw afschildert, die - -
60 jaar geleden van loovery werd
verdacht en als toeverheks werd be
handeld.
T. PLUIM.
Hierop letten!
Poeders en tabletten zijn alléén echt, als
de verpakking voorzien is van den naam
Mijnhard!. Let bij het koopen daar speciaal
op, want dit alleen garandeer! U de echtheid.
MET EEUWIGDURENDE GARANTIE
(GRATIS REPARATIE8)
VAN f 10.50 AF
ALLEENVERKOOP
KANTOORBOCKHANDEL
kS F. A, TULP pi
Langestr. 65 to. Krommestr. TEL 526
Uit de Land
en Tuinbouw-wereld.
(Nadruk verboden.)
ONKRUID ONDER BESSEN-
STRUIKEN.
Wie gaarne op een gemakkelijke
wyzc het onkruid onder de hessen
wil vernietigen, wie zyn hessen zoo
veel mogeilijk vrij van ongedierte wil
houden, dien raden wc aan de bessen
in den stamvorm, dus als stammetjes,
te kweeken. Iemand vertelde: vroeger
liadden we zoo lieel veel last van on
kruid ouder onze bessenstruiken. We
konden bet bijna niet baas worden.
Kweekworlels, die de vorige eigenaar
had laten zitten, hadden zich zoo dooi
den grond verspreid, dat wy ze haast
niet konden krygen. Telkens zaten
ons de scheuten in den weg. Op aan-
ruden van een goed vriend hebben we
de struiken langzamerhand opge
ruimd en op een andere plaats nieuwe
boompjes geplant; enkele gekocht,
de niecsteu door stekken verkregen.
Nu verleden jaar zagen we in onze
boompjes rupsen en bastaardrupscn.
Kwamen we maar even aan liet
boompje, dan liet het ongedierte zich
vallen. Toen we dat hadden opge
merkt, wachtten we een dag, legden
een oud laken om den stam en
schudden zoo lang, tot we veronder
stelden, dat ze zich allen liadden laten
'allen. Dal we de beestjes hebben ver-
lietigd spreekt van zelf. Ze konden
ui gemakkelijk op liet laken mcege-
ïomen worden. Dat vernietigen,
J.w.z. doodtrappen, gebeurde in liet
kipjienhok, en die nog leefde, kwam
vast in de maag van een kip terecht.
Ook onze huurman had er last van.
Ook hij schudde, doch ving op het
laken maar weinig. Geen wonder: om
zyn struiken kon liy liet laken wel
leggen, maar tusschen de takken, dat
ging moeilyk.
WATERZOEKERS.
Niet alleen in de Afrikaanschc
'oestijncn, maar ook in vele berg
achtige streken is men zeer gelukkig
plaats te kunnen vinden, waar
op niet al te groote diepte water
heeft. Zy, die nauwkeurig hekend zijn
met de gesteldheid en ligging der ver
schillende aardlagen in een streek,
geologen dus, kunnen natuurlijk bij
zoeken van geschikte plaatsen
't graven naar zulke waterbron-
van grooten dienst zyn. Maar er
zijn ook mensehen, die zonder eenige
geologische kennis te bezitten, aan
zeker gevoel hij zich zelf kunnen we-
:n, of er hier of daar in den grond
,;ater is te vinden of niet. Zulke mcn
schcn. hier of daar wandelende, zeg
gen, boven water in den bencden-
grond gekomen, met bepaalde zeker
heid: „Hier moet water zijn, graaf
maar!" En gravende, vindt men dan
op die plaats, waar men 't nimmer
zou hebben vermoed, wezenlyk wa
ter. Zulke watcroiulerzoekcrs worden
natuurlijk iu waterarmc streken hoog
geschat, en dikwijls voor hun aan
wijzingen goed betaald. In Frankrijk
had men vroeger als bronnenvinder
«ie Abbe Paramelle, die. met geologi
sche kennis levens toegerust, schitte
rende resultaten verkreeg, en er zeil
een hoekje over schreef.
HET MIERENVERSTAND.
Het verstand der mieren werd door
vroegere onderzoekers nog al hoog
aangeslagen; o.a. zou dit blijken hier
uit. «lat mieren uil hetzelfde nest el
kaar zouden herkennen. Mat
heeft volgens een Interen geleerden
onderzoeker niets om liet lijf. Beiloel-
de geleerde nam een groot aan tal mie
ren uit één nest, die hy alle by elkaar
verpletterde (erg zachtzinnig zyn dik
wijls zulke geleerde onderzoekers
niet!), zoodat hij een zeker vocht
kreeg. Door dal vocht wentelde hy
een mier uit een ander nest, die liij
vooraf met alcohol en water belian-
Bij hoest en verkoudheid
tföei&aorri en te/ULot!
deld had. Zy was niet alleen uit een
ander nest, maar ook van een veel
grootcr soort dan de gcdoodc. Nu
•tte hy tien reus in liet nest van de
eersten, waarvan er genoeg waren.
De dikkerd werd heel vricndclyk ont
vangen, juist of hy «laar thuis hoorde.
Is dat verstandig? Dezelfde reus werd
weer uit het nest genomen en terug
gezel in zyn eigen nest. Wat gebeurde
nu? Zyn soortgenootcn, die hem todi
volgens hel oude geloof herkennen
moesten, vielen als wilden op hem
aan en sleurden hem liet huis uit. Was
dat verstandig?
JONGE DIEREN.
Jonge dieren vereisehen veel zorg:
hun ontwikkeling is nog niet voltooid,
spieren en beenderen moeten nog ge-
•ormd worden. Deze vorming dient
zoo goed mogelijk te zyn. Het veulen
iet immers een paard worden, ge
schikt om aan bet doel, dal men zich
•oorstelt, te beantwoorden; het kalf
■en koe, liet lam een schaap, en beide
dieren beliooren te leveren, wat er
billyk van verlangd kan worden. Vele
dieren kunnen echter, als ze volwas
sen zyn, niet aan de gestelde cischcn
'oldocn, en de oorzaak daarvan is
eelal te zoeken in den opfok der
jonge dieren. Vooral op twee zaken
behoort daarbij gelet te worden, en
wel op; beweging en voeding. Een be
wegende spier trekt den voetlenden
bloedstroom tot zich, en deze doet
haar in dikte en lengte, cn daardoor
kracht en geschiktheid, toenemen.
Wie «leze waarheid niet kent, of haar
te gering schat, door niet aan den
eiscli van beweging te voldoen, zal by
«len opfok zyncr dieren niet slagen.
Doch ook de voeding vermag veel.
Door het voeder moeten de stoffen
aangevoeril worden, welke spieren en
beenderen vormen. Nu is het hoofd
bestanddeel der spieren: eiwit,
hiervan weder de stikstof, en dat «Ier
beenderen: kalk. Voor deze beide
stoffen vooral moei dus gezorgd
«len. Veel eiwit bevat liet gras van
goe«l bemest land, dat in goeden toe
stand verkeert.
SPECERIJEN OF TOEKRUIDEN.
Peterselie wordt al vroeg, einde Maart,
uitgezaaid. Het zaad kiemt langzaam.
Het duurt soms een maand, alvorens
het opkomt. Door voorkiemen kan men
het opkomen bespoedigen. Men zaait
in rijen, die wel op 10 cM. afstand
genomen kunnen worden. Het zaad
moet dun in de rij komen, ieder plantje
moet later op 5 cM. van een ander
slaan. Als soort neemt men gewoonlijk
de extra fijne krul, deze is sierlijker
en fijner dan de gewone peterselie, die
moeilijk van 'I onkruid de hondspeier-
selie is te onderscheiden. In den loop
zomer kan men nog eens
zaaien en later, begin Augustus, in bak
om met mooie plantjes den winter in
te gaan. Peterselie is wel niet winter
hard, maar op een beschutte standplaats
komt ze toch vaak door den winter
heen. In een bakje gaat 't beter. De
doorwinterde peterselie kan voor 't
volgend jaar alleen in den aanvang
dienst doen, omdat ze spoedig in zaad
schiet. Een afzonderlijke soort is de
wortel-peterselie, die om den wortel
wordt geteeld en in schijfjes gesneden
in de soep dienst doet Het loof daarvan
is daarvoor ook te gebruiken.
Selderij. De gewone fijne snij- of
struikselderij wordt op soortgelijke wijze
behandeld als de peterselie. Dit toe-
kruid moet evenals peterselie, in den
tuin steeds voorhanden zijn. De afge
sneden peterselie en selderij loopen
opnieuw uit, hooger dan 10 15cM„
laat men ze niet worden. Om buiten
te overwinteren, zaait men nog
in Juni. In een bak kan men zulks nog
Augustus doen.
Tuinkers wordt veel op brood ge
geten. Men zaait het vroeg in 't voor
jaar zeer dicht. Het kiemt snel. Is 't
5 cM. hoog, dan wordt 't gesneden,
waarna 't opnieuw uitloopt.
Boonenkruid wordt in niet te groote
hoeveelheid fijn gehakt, als toekruid
bij tuinboonen gebruikt, zoowel het blad
als stengels. Men zaait het als de tuin
boonen beginnen te bloeien, d. i.
April—Mei. In 't laatst van Juni kan
men het opnieuw zaaien als toekruid
voor augurken. Tegen den bloei kan
men de plantjes bij den grond afsnij
den, tot bundeltjes binden en droog
bewaren, zonder dat het den geur ge
heel verliest.
B—r.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Qracht no. 4 - Telethon no. 304 en 697
Deskundige voorlichting bjj den aan- en verkoop van Effecten
Verhuring van Lips Safe-loketten
Verzilveren van coupons Handelscredieten Incasseeringen
Spaar-deposito's rente 3'/i pet.
voorKANTOORMEUBELEN
i SCHRIJFMACHINES
hebben wij boven onze zaak
LAN6ESTRAAT 84 TEL. 528
Binnenland
Taxi of auto noodig
VOOR HET BEHOUD VAN DE
ZUIDERZEE.
Waar naar aanleiding van gehouden
besprekingen gebleken is, dat de aclie
tot behoud van de Zuiderzee, te ver
krijgen door niet algeheele dichting van
den afsluitdijk, ter bevoegde plaatse
zich dezer dagen te Haarlem een com
missie gevormd, die onder den naam
van „Open-Zee-Comité" alsnog zal
trachten, het daarheen te leiden, dat
in de uitvoering der Zuiderzeewerken
een wijziging wordt getroffen.
Met het oog op het groote risico
volgens sommigen, aan de dichting van
het laatste sluitgat, de Vlieter, in Aug.
of Sept. 1932, verbonden, mag volgens
hen, niet worden nagelaten een gun
stiger oplossing te bewerken, bijvoor
beeld door het bouwen van een brug
'er een zeker aantal kilometers.
Binnenkort zal o.a. een request wor
den gericht aan de Staten-Generaal
terwijl door voordrachten in de groote
steden de noodzakelijkheid van niet-
algeheele afsluiting zal worden toege
licht.
De hoofdleiding van dit Open-Zee-
Comité dat dus bedoelt, de Zuiderzee-
kom in haar vollen omvang te behou
den n.I. dat eb en vloed onbelemmerd
hun loop behouden en de visscherij
in haar geheel gespaard blijft, berust
in handen van de initiatiefnemers, G.
Sillevis hoofdredacteur van „De Vissche
rij Courant" en S. ten Bokkel Huinink,
aannemer van havenwerken te Haarlem.
JEUGDWERK.
Het werk voor de vrouwelijke jeugd
in het Aartsbisdom Utrecht zal worden
NATIONAAL STEUNCOMITÉ
Prinses Juliana heeft in overleg met
de Koningin het initiatief genomen tot
het samenstellen van een Nationaal
Comité ter leniging van den nood der
slachtoffers van de crisis, voor zoover
daarin niet op andere wijze wordt
voorzien. Jhr. van Citters, zal als leider
optreden.
samengebracht in één groote Meisjes
organisatie en aldus één
beweging uitmaken.
Deze ééne organisatie omvat twee
groote groepen de K. J. M. voor
meisjes van 12—16 jaar en deK.j. V.
voor de oudere meisjes tol 25 jaar,
die ieder als groep een eigen indeeling,
eigen techniek en eigen bestuur hebben
Maar deze beide groepen zijn weer
zoo tot één geheel samengesmolten, dat
inderdaad van ééne groote beweging,
alle meisjes omvattende, kan worden
gesproken.
Alle verdere meisjeswerk de zuiver
godsdienstige vereeniging uitgesloten
wordt door deze organisa"
heven, of liever wordt in
meisjesorganisatie ingeschoven, zoodat
we voor de vrouwelijke jeugd niet
anders kennen dan de K. J. M. of K. J. V.
R. K. VROUWENBOND.
De aartsbisschop van Utrecht heeft
benoemd tot geestelijk adviseur van
den Federatieven en den Aartsdioce-
sanen R. K. Vrouwenbond dr. P. H.
M. de Jong, professor aan het Groot-
Seminarie te Rijsenburg.
Hebt U een
BERICHTEN
UIT
AMERSFOORT
PAROCHIE ST. ANSFRIDUS.
A.s. Vrijdag, 30 October, des avonds
om half 8, wordt wederom plechtig
geopend het Jaarlijksch Triduum ter
voorbereiding der parochieele toewij
ding aan de Verheven Beschermster
dezer parochie, de Moeder van Altijd-
durenden Bijstand-
Het Triduum zal gegeven worden
door Pater A. Rottier.
Opdat deze geestelijke oefening meer
dan ooit zal wezen ook een geestelijke
versterking der geheele parochie, wer
den alle gehuwden en ouders uitge-
noodigd, om te voren te komen bij
wonen eene Conferentie.
Deze Conferentie wordt gehouden
de kerk en wel; voor de Mannen
op Woensdagavond, 28 Oct., om half
8 (onmiddellijk na het Octoberlof van
7 uur);
voor de Vrouwen op Donderdag
avond, 29 Oct., om half 8 (eveneens
i het Octoberlof).
Geen der gehuwden, der vaders of
moeders moge ontbreken bij die be
langrijke „bespreking", zóó mogen wij
ze noemen, daar het niet zoozeer een
preek is, dan wel een ernstige causerie.
VOLKSUNIVERSITEIT!
DER GEMEENTE AMERSFOORT.
In Amicitia had de opening plaats
van het cursusjaar 1931—1932 van de
Volksuniversiteit.
Het Hartvelt-kwartet musiceerde voor
treffelijk en een declamator gaf staal
tjes van zijn fraaie dictie.
Dr. Mledema toonde in zijn openings
rede aan, dat het cursusbezoek zich
stijgende lijn beweegt, terwijl er ook
materieele vooruitgang is te consta- -
teeren, getuige het feit, dat men een
toestel voor alle soorten projectie heeft
kunnen aankoopen. Thans staan wij
voor de nieuwe cursussenvoor iederen
cursus vóór Kerstmis zijn gemiddeld
44,(cursisten. De deelname.voor den
muziekcursus, hoe interessant deze ook
is, is het minst, terwijl de Esperanto-
cursus door gebrek aan belangstelling
geen voortgang zal kunnen vinden.
Dr. Miedema deelde nog mede, dat
werkloozen de cursussen geheel gratis
kunnen bijwonen en dat het vraagstuk
van de ontwikkeling der werkloozen
nader bezien zal worden.