Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
(ANTOORBOEKEN
N.V. Middenstands-Bank
Bel dan op No. 42
Abonnementen kunnen élke week ingaan, doch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs
per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort f 1.10
De Eembode
Advertentiën 25 cent per regel. BOlgke tarieven
voor handel en nijverheid b$ geregeld adver
teer en. Advertentiën moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 6 uur in den morgen zjjn bezorgd.
Kantoor en DrakkoriJ Lingegracht 28 te Amersfoort - Telefoon 314
Vijf en veertigste Jaargang
Pinckllnt eiken DJntdag. en Vrlldefmlddai Post-firo no. 44234
Dinsdag 8 Dec. 1931 - No. 72
eiken val weer opslaan, eiken
tegenspoed als eenen tegen en elke mis
lukking als eene les te beschouwen, dat
is de weg om den prijs te behalen
Oud-Amersfoort
door A. P.- van Deurden.
Wij moeten nu ook zien, hoe men
telken jare te werk ging, om aan Amers
foort een stel goede raadsleden te
bezorgen. Men kende toen nog geen
kiesvereeniging, geen circulaires vol
beloften, geen propagandisten, en al
den rompslomp, die nu eene verkiezing
voorafgaat.
Hoe de verkiezing voor de besluurs-
collegiën in 1500 plaats had, willen
wij hier aan ons verder verhaal even
vooraf laten gaan.
Wij putten die bijzonderheden uit
een verklaring van 5 Februari 1578.
Peter van Westrenen Meeuwszn, oud
71 jaren, oud burgemeester, Andries
Poulsen, oud burgemeester, oud 84
jaren, Steven van Zijl, vroeger schepen,
oud 68 jaren, Anlhonis Brand, raad,
oud 66 jaren, Herman Botter, ook 66
jaren, Jan Stevens van Bronkhorst, oud
schepen, 71 jaar, Jan Pylloud, secre
taris, oud 88 jaren, Evert Jansen, oud
deurwaarder, samen vormende een eer
biedwaardig gezelschap verklaren onder;
eede, dat voor 1543 op H. Driekoningen
avond ongeveer 50 der voornaamste,
rijkste, verstandigste en vreedzaamste
burgers te samen traden, daartoe door
den Magistraat benoemd, zij gingen
naar het stadhuis op het Hof en gingen
daar loten. Daartoe waren er evenveel
balletjes van potaarde gemaakt, als er
personen tegenwoordig waren. In der
tien van die balletjes waren ijzeren
teerlingen verborgen. Iedereen haalde
er een balletje uit. Wie daarin een
teerling vond, bleef op het stadhuis.
Deze waren van stonde af aan ge
rechtigd verder te gaan kiezen; zij
deden daarop eed om nog verdere
leden te assumeeren. Aldus kwam het
bestuur tot stand; jaarlijks werden ook
twee burgemeesters gekozen. Verder
waren er nog 18 burgers uit de bur
gerij gecommitteerd, zoodat het bestuur
uitgebreid was en ingewikkeld samen-
Ïesteld. De schepenen hielden eens in
e week, Woensdags, zitting voor bur
gerlijke zaken, de geheele raad sprak
het vonnis in crimineele zaken uit. Het
was dus een soort jury.
Van deze gerechtszittingen in burger
lijke en strafzaken stammen dus de per
kamenten overdrachten, reeds vroeger
vermeld. Waaruit wij voor de oude
topografie der stad van 1360 tot later
verschillende waardevolle gegevens
kunnen vinden.
1360 16 April op St. Tiburcius-
dag verklaren de schepenen dat Symon
heer Lubbertsone aan Gerrit van Renen
„ten eersten brande toe" verpachten
eene hofstede aan de Broijelslraat.
Hierbij willen wij wijzen, dat men des
tijds tot nadere aanduiding, van den
dag van 't jaar gewoonlijk den heilige
aanhaalde, die in den kalender als
patroon aangegeven was. Verder is
nog opmerkelijk, dat hier gesproken
wordt van Simon heer Lubbertsone
en de eigennaam van der Mathe
weggelaten werd. Dit gebeurt
dikwijls. Ook spreekt men van
eene verpachting „tot den eersten brande
toe". Brand kwam bij de vele houten
huizen met rieten daken zooveel voor.
dat men voorschreef dat de pacht op
hield bij het ten ondergaan van het
gebouw door vuur. Brand was een
ramp. Wie dat overkwam werd voor
een deel of geheel ten gronde gericht.
Het in leen uitgeven van een stuk
land kwam veel voor. Zoo krijgt de
stad Amersfoort van Johan Bisschop
van Utrecht het gerecht c,s. van Ran
denbroek te leen anno 1349 en even
zoo in 1363 de hofstede te Coelhorst.
Wij zullen nog eenige akten aanhalen.
Wij wijzen er op, dat de indeeling der
stad, de namen der straten, in al die
eeuwen nog niet veel veranderd zijn.
In 1367 op St. Maria Magdalena-
avond draagt Gode [van den Bijlaert
aan Gerrit den Smid van Baarn op:
eene hofstede aan de Krommestraal.
Deze oirkonde doet zien, dat men den
ouden vorm „hofstede" uit den eersten
tijd der vestiging nog gebruikte voor
een huis midden in de stad.
Ook in 1372 spreekt men daarvan
in de Langestraat, alsmede in 1377 op
St. Geertruidendag; in 1378 op Woens
dag na H. Kruisvinding wordt de eigen-
JOH. DE HEER
VARKENSMARKT TEL, 1309
AMERSFOORT
Piano's - Orgels - Radio
De garantie van ons huls la voor U
dom van eene „hofstede" buiten de
Havikertoren op Bloemendal vermeld;
in 1380 in de Broyelstraatin 1381
wordt een verpachting vastgelegd op;
Zondag na Servaasdag, weer „ten eer
sten brande toe" buiten den Vietoren
de Teut.
1386 eene hofstede aan de Lange
straat; 1387 eene rente uit een huis
op de Visscherij; 1388 een huis buiten
de Roode Poort, 1388 kapel gesticht
op den Pothof op den Kamp, 1388
twee stukken land in hetNyelant, 1388
een huis buiten den nieuwen muur in
den Pothof; 1389 eene hofstede aan
de Sluis aan den kant van den Rooden
Toren; 1390 een rente uit het erf buiten
de Rooden Toren, genaamd de Colland
1391 een hof in den Koekamp; 1393
een hofstede in de Teut; 1395 eene
hofstede bij het Spui, 1395 land bij
Isselt; 1396 een hof in de Breulstraat
1398 een hofstede op den Kamp in de
St. Jansstraat; 1399 't nieuwe gast
huis aan het Spui, 1399 de bisschop
Utrecht geeft aan de stad in erf
pacht zijn tollen, koppel en gruis. Ik
merk hierbij op, dat koppel hier een
soort belastingheffing beduidt. Waar
men de naam Koppelpoort steeds wil
toeschrijven aan een stel poorten, ge
loof ik dat men eerder aan dat recht
van koppelheffing moet denken, dat
de stad voor 250 fransche schilden
'sjjaars van den Bisschop kreeg. Daar
over zijn zelfs drie acten aanwezig.
uitgekeerd, aan ongeveer 350 instel
lingen op het gebied der KmderverJ;
Tging.
Wat ieder Nederlander behoort te
doen:
Weldadigheids-postzegels gebruiken
voor zijn gewone correspondentie, ge
durende 1 maand, te beginnen 10
Dec. a.s.
Weldadigheids-postzegels aankoopen
voor zijn postzegel-verzameling, zoo-
el in gewone tanding als in roltanding.
Weldadigheids-postzegels plakken op
de prentbriefkaarten die voor hetzelfde
doel worden uitgegeven, slechts 35 cent
per 6 stuks kosten en onmisbaar zijn
voor correspondentie met Kerstmis en
Nieuwjaar.
Katholieke Gemeenteraadsleden.
Te Utrecht is opgericht een gewes
telijke (Utrechtsche) verecniging van
R. K. Gemeenteraadsleden. Tot voor
zitter werd gekozen J. G. Suring te
Maarssen, tot secretaris mr. E. van de
Weijer te Rijsenburg—Driebergentot
penningmeester Stokman te Wijk bij
Duurstede en tot bestuursleden Bekker,
weth iuder van Utrecht en de Wit van
Achttienhoven.
MIJNHARDT's
Hoofdpijn-Tabletten 60 ct.
Kiespijn-Tabletten 60 ct.
Lnxeer-Tabletten 60ct.
Zenuw-Tabletten 75 ct.
Maag-Tabletten 75 ct.
Bij Apoth. en Drogisten
Binnenland
Een n
Bij de uitgevers J. J. Romen Zoon
te Roermond gaat verschijnen een nieuwe
Bijbelsche Geschiedenisin groot formaat
Prof. Jos Keulers van het Seminarie Ie
Roermond bewerkt de tekst, terwijl
Jos. Speybrouck de teekeningen voor
de illustratie verzorgt.
Uit de proefaflevering blijkt dat het
een prachtwerk wordt; een uitgave
sinds lang door velen met verlangei
verbeid.
In deze Bijbelsche geschiedenis wordt
zoowel de tekstverklaring als de op
lossing van zakelijke, geschiedkundige
en godsdienstige moeilijkheden volgens
den hedendaagschen stand der Katho
lieken wetenschap gegeven.
De platen van den vlaamschen kun
stenaar Jozef Speybrouck zijn zeer
schoon.
Deze Bijbelschiedcnis is met recht
een boek voor het katholiek gezin.
De uitgave geschiedt in afleveringen
it f 1,62s. Compleet is de prijs f32,50
Mogen velen tot inteekening bij hun
boekhandelaar overgaan.
Weldadigheids-postzegels en brief
kaarten voor het misdeelde kind.
Wat ieder Nederlander behoort te
weten
Dat van 10 Dec. tot en met 9 Jan.
a.s. worden verkocht de weldadigheids
postzegels en prentbriefkaarten ten be
hoeve van het misdeelde kind, d.w.z.
ten behoeve van alle instellingen, die
verzorgen zieke, zwakke, blinde, doof
stomme, achterlijke, gebrekkige ver-
alle gezind-
waarloosde kinderen
ten, d. w. z. 50.000 Nederl. kinderen
beneden de 19 jaar.
Dat de weldadigheids-postzegels ge
heel volwaardig zijn als gewone post
zegels, steeds geldig blijven, ook bruik
baar voor briefwisseling met het buiten
land en dat de toeslag op iedere
postzegel slechts hoogstens 4 cent
bedraagt, dus binnen ieders bereik is.
Dat reeds zeven jaar dergelijke post
zegels worden uitgegeven, in welk tijd
vak meer dan 1700.000.— kon worden
In alle liniaturen
„nationaal" losbladige
boeken
Allsenverkoop voor Amersfoort
KANTOORBOEKHANDEL
«F.A.TULP»
Langeitr. 66 t.a. Krommestr. TEL 326
Kerknleu w»
Aartsbroederschap der H. Familie
Amersfoort.
29 Nov. 1896-29 Nov. 1931.
Een nabetrachting.
De leden van de Aartsbroederschap
hier ter stede zullen wel zelden of
wellicht nooit dagen beleefd hebben
zóó rijk aan intens Christelijke vreugde,
als die vanaf Donderdag t.m. Zondag
26—29 Nov.
Ze vierden feest en wel het 35-
arig bestaan onzer Broederschap. Kon
5asioor Kleve, z.g. bij het le jaarfeest
der oprichting met recht zeggen
„Gratias agamus Domino Deo nostro",
„danken wij den Heer onzen God",
met volle gerustheid kon heden, bij de
35-jarige stichlingsherdenking, onze
Directeur en tevens leider van al onze
ook bij het Triduum behoorcr.de oe
feningen er aan toevoegen „Dignum
et justum est", (want) „het is passend
en rechtmatig".
Het mosterdzaadje toch, in 1896 uit
gezaaid is thans, in 1931 een boom
geworden, zijn takken uitspreidend in
de richting van de vier parochiën hier
ter plaatse. Mochten toch nog velen
besluiten kunnen, ook te komen schui-
zich voegen bij de plm. 400
leden, die daar reeds plaats vonden.
Onze Triduuni-oefeningen begonnen
reeds 'smorgens om 6 uur met een
H. Mis en onderrichting er., trots de
koude Oostenwind en de felle mist
waren verreweg de meeste leden aan
wezig, terwijl 's avonds in 't Lof en
predikatie bijna niemand ontbrak. Wat
een ijver!
Wij, leden der Aartsbroederschap,
behooren ons te spiegelen aan Je
Leden der H. Familie te Nazareth,
Jezus, Maria en Jozef. Hunne deugden
werden ons ten voorbeeld en ter na
volging gesteld. Vooral hadden wij,
ons, zoo vermaande men ons toe te
leggen op nederigheid, vroomheid
offervaardigheid. Wat zou onze heden-
daagsche, treurige wereld er geheel
anders uitzien, wanneer het beoefenen
van deugden en daarbij vooral het
brengen van offertjes, wat meer
praktijk werd gebracht
Op Zondag 29 Nov., len Zondag
d. Advent, precies gelijk als bij de
oprichting in 1896, 'smorgens om 6
uur had de generale H. Communie der
leden plaats. Onze volijverige Direc
teur bereidde ons nog eens extra voor.
Aandoenlijk te zien, hoe devoot hier
allen aan deelnamen en zelfs
ouden van dagen" niet ontbraken.
Onze „overleden leden", voor wier
eeuwige rust de H. Mis werd opgc
dragen, waren niet vergeten, zoomin
als de „aspiranten", die reikhalzend
oag, het oogenhlik, waarop zij zouden
worden ingelijfd als leden van de
Aartsbroederschap der H. Familie.
Het toppunt van onze feestvreugde
werd bereikt in het plechtig Lof om
5 uur. 't Aangegeven programma werd
gevolgd. De ïeestpredicatie van onzen
onvermoeiden leider zette ons, zoo
npgelijk, in nog meer vuur, wat
b«eek bij het „uitgalmen" van
ubellied ter cere der H. Familie.
Jaarna trok een 45-tal nieuwe leden,
voorzien van brandende kaarsen pro-
cessiegewijze naar het Altaar, deden
aldaar de opdracht, werden door den
Directeur ingezegend en met lint en
medaille omhangen. Onmiddellijkhierop
volgde een 5-tal Zilveren Jubilaressen,
die dus reeds 25 jaren het Vaan van
de Aartsbroederschap gevolgd hadden
en daarom met de Zilveren medaille
getooid werden.
Vervolgens had de vernieuwing der
beloften door de oude leden plaats en
werden wij allen door den Weleerw.
leider recht hartelijk gelukgewenscht.
't Oude „lest best" kwam ook hier
in toepassing. Een schitterende pro-
cesste, een groot aantal bruidjes, een
overvloed van bloemen en bloemstuk
ken, een talrijke schare geestelijken,
koorknapen, ieden enz., benevens
Vaan- en banierdragers kortom, met
a'le luister werd 't Allerheiligste, de
Heer der Heerscharen het bedehuis
rondgedragen.
Ten slotte werd een plechtig Te
Deum, U, o God I loven wij, uitgejubeld.
Mochten alle leden onzer heden zoo
bloeiende afdeeling der Aartsbroeder
schap vooral de woorden van de laat
ste strophe van genoemd gezang n.L:
Ir. te, Domine speravi, non confundar
in aeiernum", Op U, o Heer! hebben
wij onze hoop gesteld en in eeuwig
heid zullen wij niet beschaamd worden",
tot de hunne maken!
Dat geve de goede God! X.
-j- Pastoor Heijmeriks.
Te Vierakker overleed in den ouder
dom van 72 jaren Pastoor N. R. J.
Heijmeriks. Z.Eerw. ontving de H.
Priesterwijding op 15 Augustus 1885,
was daarna assistent te Maurik en werd
5 januari 1888 benoemd tot rector op
Huize Suidra te Vierakker. In die functie
bleef hij, tot zijne benoeming als pa
stoor van Vierakker in April 1899
volgde. Vele jaren was hij ook inspec-
van het katholiek onderwijs.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange dracht no. 4 - Telefoon no. 304 en 697
Deskundige voorlichting bg den aan- en verkoop van Effecten
Verhuring van Lips Safe-loketten
Verzilveren van coupons Handelscredieten Incasseeringen
Spaar-deposito's rente 3pet.
verzekeren van den niet benutten Rijks-
grond aan de Daam Fockemalaan voor
den bouw van haar onderwijsinrich
tingen en de Gemeente zou dan op
haar beurt van de stichting koopen het
terrein aan de Barchman Wuijtierslaan
Het duurde echter geruimen tijd eer
de Haagsche' departementen alles
z'n beslag had. Er moest een wets
voorstel betreffende den verkoop bij
de Staten Generaal worden aanhangig
gemaakt enz. zelfs op dit oogenblik
zijn alle formaliteiten nog niet geheel
en al vervuld.
ander was nochtans geen
reden om met het ontwerpen der plan-
in te wachten.
Nu deze zijn voltooid en goedgekeurd
i de aanbesteding is geschied, hoopt
en spoedig met den bouw aan te
vangen.
Er worden gebouwen opgetrokken
voor de St. Agnes Kweekschool voor
Onderwijzeressen, welke nu in de
voo,KANTOORMEUBELEN
SCRHIJFMACHINES
hebben wij boven onze zaak
SPECIALE TOONKAMERS
Fa. H. ELZEHAAR
LANGESTRAAT 84 TEL. 528
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort
BERICHTEN
UIT
AMERSFOORT
Stichting O. L. Vrouw ter Eem.
In een vorig nummer konden wij
mededeelen, dat de bouw van de Stich
ting O. L. Vrouw ter Eem,
Daam Fockemalaan, was opgedragen
aan de aannemersfirma IJland en Borst
te Amsterdam. We vermeldden daarbij,
dat de bouwplannen waren ontworpen
door onze stadgenooten, de architecten
Herm. Kroes en Zoon, met medewer-
den bouwkundige Koldeweij
te Voorburg.
Het bouwterrein, gelegen
Daam Fockemalaan links tegenover de
PrinsFrederiklaan, is ruim elf H.A. groot.
Deze grond was vroeger een deel
van het bezit van 't gemeentelijk grond
bedrijf. In 1918 kocht het Rijk het terrein
van de gemeente en bestemde het voor
den bouw van een tweede Rijksop
voedingsgesticht. Van dien bouw kwam
niets, en sinds lag het rijksterrein on
gebruikt en renteloos.
In 1916 had de O. L. Vrouwestichling
(Congregatie der Eerw. Zusiers van
O. L. Vrouw) den eigendom verkregen
van een groot terrein, gelegen Berg
Noord, en strekkende van de Prins
Frederiklaan tot aan de Barchman
Wuytierslaan. De stichting wenschte
die grond te bestemmen voor den bouw
van onderwijsinrichtingen. Door het
vastgestelde uitbreidingsplan der ge
meente werd het teriein minder geschikt
en zoo bleef het jaren onbenut. Alleen
de Kath. Voetbalvereeniging had er een
geschikt speel-veld aan.
Toen de bouw van i
meentelijk gymnasium urgent werd
geacht eit van gemeentewege werd uit
gezien naar een geschikt terrein ervoor,
viel de aandacht op den grond aan de
Barchman Wuijtierslaan.
Er werden onderhandelingen gevoerd,
die leidden tot de volgende regeling'
Heerenstraat is gevestigd,
stichting van een Industrie- en Huis
houdschool, en voor de stichting van
een Hooger'e Burgerschool voor Meisjes.
Daarbij hooren dan de internaat-ge-
bouwen, het klooster als woonstede
der Eerw. Zusters en ten slotte de
kapel of kloosterkerk, het middelpunt
van alles wat daar onder den goed
gekozen naam van „Stichting Onz<
Lieve Vrouwe ter Eem", wordt opge
trokken.
De toren der kloosterkerk is ge
projecteerd ter hoogte van ruim 40
Meter. De frontgevel-breedte van den
hoofdbouw meet ongeveer 140 Meter
met zijgevels van 82 en 64 Meter.
Waar de aanneemsom van ruim
f800.000 niet betreft de aanleg van
centrale verwarming, sanitaire instal
laties, liften, huistelefoon en het ge
heele schilderwerk, kan men nagaan
dat de kosten der stichting, geheel
voltooid, het millioen vèr zullen over
schrijden, waarbij dan nog moet wor
den geteld de koopsom van het bouw
terrein, waarmede ongeveer twee ton
is gemoeid.
Men wil den bouw in anderhalf jaar
tijd voltooien.
Uit de bestekken zijn als interes
sante gegevens op te diepen, dat voor
den bouw noodig zijn 4500 M3. beton;
"80.080 Kg. ijzer voor beton; ruim
27.000 natuursteen; ruim 10.000 Kg.
balkijzer, enz. enz.
De internaatsgebouwen zullen ruim
200 leerling-kamers bevatten plus eet
zalen, badkamers, conversatie- en ont
spanningszalen
Concert.
De wereld-vermaarde claveciniste
Wanda Landowska zal van 5-20 Dec.
een tournée in ons land maken. Haar
optreden in Amersfoort is vastgesteld
op Vrijdag II December in Amicitia.
uitzagen naar den avond van dezen De stichting zou zich den eigendom
Verkooping.
Vrijdag 18 December 10 uur zullen
op het terrein van de Wagenwerkplaats
der Spoorwegen te Amersfoort publiek
worden verkocht partijen eiken-, gre
nen- en vurenafbraak, waaronder eier-
bakken, afkomstig van spoorwagens
enz. aanwezig op het terrein voor
noemd.
Sport.
Vrijdag as. (11 Dec) des avonds
8 uur hoopt de onderafdeeling Athle-
tiek, der R. K. Gymn. Vereeniging St.
Hubertus, onderlinge wedstrijden te
houden, dezen bestaan uit
1. Vijfkamp in: 1. Hoogspringen met
aanloop2. Hoogspringen zonder aan
loop; 3. Verspringen zonder aanloop;
4. Mastklimmen; 5. Barière sprong.
2. Vrije oefeningen.
3. Hindernisloop.
Wij maken van dezen gelegenheid
gebruik om allen R. K. jongens boven
de 14 jaar die zich voor de Athletiek
sport interesseeren zich bij den secre
taris der Athletiek afd. op te geven
als lid.
De oefeningen worden gehouden
eiken Vrijdagavond van 8.30 tot 10
uur in de zaal der R. K. U.L.O.-schooI
aan de Weslsingel waar tevens gelegen
heid is zich op te geven als lid.
Wij verwachten, dat velen aan onzen
oproep gehoor zullen geven en ver
wachten u Vrijdag a.s.
HET BESTUUR
der afd. Athletiek.
De Congregatie van O. L. Vrouw,
im een eeuw geleden te Amersfoort
gesticht en sindsdien onafgebroken x
daar zetelend, breidt hare werkzaam
heden op het gebied van opvoeding en
onderwijs meer en meer uit.
Zoowel in Amsterdam als in de
Drentsche Venen, op Java en in Noor
wegen werden huizen geslicht, en op
velerlei terrein van opvoeding, onder-
wijs en verzorging wordt met vrucht J
gewerkt.
In onze omgeving heeft de Congre
gatie een rusthuis le Lage-Vuursche,
en is zij voorts gevestigd te Baarn,
Bussum, Hilversum, Utrecht, Nijkerk J
en Soest.
In Amersfoort bestuurt zij drie scho
len voor lager onderwijs en een voor
uitgebreid lager onderwijs in de Muur
huizen een groote school voor lager
onderwijs aan de Paulus Borstraat, t
een lagere school aan de Tollenslaan,leen schuur van den timmerman Mon-
vier scholen voor voorbereidend on- tauban in brand. Dank zij den gunstigen
derwijs, een kostschool voor jonge wind kon de woning gespaard blijven,
dames en een opvoedingsgesticht aan De kippen werden gered, maar eenige
den Ouden Soesterweg. I konijnen en vier fietsen gingen verloren.
Werkloosheid.
Volgens de laatst verstrekte opgave
waren hier ter stede ingeschreven 430
werkloozen. In dezelfde week van het
vorige jaar was dat getal 374.
De 430 werkloozen behooren tot 85
vakken. Er waren onder hen 34 grond
werkers, 90 losse arbeiders, 22 opper
lieden en 37 schilders.
Brand.
De brandweer werd gealarmeerd vo
brand aan het Monnikenpad. Daar w