F. A. TULP
1884 1934
50 JAAR
Theo Groenhuizen
Taxidienst
Voor PARKER
Pennen en Potloden'
Fa. H. Elzenaar
Bel dan op No. 42
Kantoor en Drukkerij Langegracht 28, Amersfoort
DE EEMBODE verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdag
middag. De abonnementsprijs bedraagt één gulden
per drie maanden; buiten Amersfoort f 1.10. franco per
post. Abonnementen kunnen eiken dag Ingaan.
Uitgave van de Katholieke Stichting De Eembode,
gevestigd te Amersfoort
De Gmibode
Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Dinsdag 6 Nov. 1934
ADVERTENT1ÊN 25 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nijverheid bij geregeld ndvcrfcertn
AdvertentlSn moeten Dinsdag en Vrijdafl vóór 8 uur
In den morgen zQn bezorgd. Telefoon 314
De Boerenstand.
Tot vlak voor den wereldoorlog ging
het percentage eigengcërfde boeren in
ons land geregeld achteruit. Er was
tot 1914 een steeds toenemende schei
ding tusschen den boer, en den eigen
dom van het land, dat hij bewerkte.
Tijdens, na en door den wereldoorlog
is hierin verandering gekomen. De
prijzen der landbouwproducten gingen
toen sterk omhoog; de pachten gingen
niet dadelijk omhoogvele boeren
waren in staat den grond, dien zij be
werkten, aan te knopen. Vandaar een
duidelijke ommekeerhet aantal eigen-
geërfde boeren nam toe
Met inzicht, dat dit slechts een ver
schijnsel van tijdelijken aard zou blij
ken, vond een eerste bevestiging in de
volkstelling van 1930, waaruit bleek,
dat de bodcmoppervlakte in eigen
exploitatie van 51.9 pet. in 1921 achter
uit gcloupen was tot 50.9 pet. in 1930.
Sinsdien is de scherpste uitwerking
van de crisis nog gekomen. Uit dien
hoofde reeds moet liet aantal eigen-
geërfde boeren belangrijk in aantal
achteruitgegaan.
En nu beginnen zich in steeds
meerdere male daarbij verschijnselen te
voegen van vlucht der geldbezitters in
landbezit.
En toch is het in het belang van
iedere volkshuishouding en van iederen
staat, dat zij zooveel mogelijk zclj-
standige eigenaars tellen. Het is zeer
.speciaal in hun belang, dat de eigen-
Vdomsband tusschen den grond en zijne
•■btwerkels zooveel mogelijk gehand
haafd wordt.
Amersfoort voor een
tialve eeuw. 1884.
De Amersfüorlsche Raad was 2 Sept.
bang, dat de mooie beukenboomen in
liet Laantje geschaad zouden worden
en was daarom tegen het leggen eener
gasleiding tusschen de booinen. Daar
was ook een nieuwe steenen brug ge
legd over de gracht in de Slijkstraat,
nu Arnhcmsche weg.
De Wethouder Cronckewit. die be
dankt had, werd weder herkozen er
nam de benoeming aan.
17 September had er op den Hof
een eigenaardige wedstrijd plaats. De
Gemeente moest een handbrandspuit
hebben en liet de fabrikanten
spuiten tegen elkander spuiten, wie
het hoogste kwam met zijn straal. A. H.
van Bergen van Heiligerlee spoot het
hoogste 31 meter en mocht de brand
spuit leveren. De commissie van toe
zicht op de spuiterij bestond uit de
lieeren Calckoen, de Koning en Ruiten
berg. In de raadsvergadering v. n I'
Sept. werd besloten een leeraar in de
Hebreeuwsche taal aan het gymnasium
te beroepen op een bezoldiging van
f 100 per lesuur tot een maximum
f300.—. Een vroolijker bericht aai
publiek brachten de bakkers bij bekken
slag aan de burgers n.l. dat zij den
prijs van het brood verlaagd hadden.
Ook maakten sommige kiesvereeni-
glngen bij bekkenslag hunne candi-
daten aan de burgerij openbaar.
In de Vlasakkers maakt men een
springhaan. Men wil eene yereeniging
slichten voor terrein en jachttijden.
Men begon aan de kermis te denken,
maar deze viel van 20 October—25
October in een slecht seizoen als storm
en regen te wachten zijn, maar
De Ameraloorlsche
Tabakscultuur in
de 17e Eeuw,
H. A. W. BEIJER.
4) Ongetwijfeld waren er echter ge-
bicden in de Republiek, die ongeveer
dezelfde physische omstandigheden be
zaten. Het kan niet anders, of de
sociaal-economische factoren moetende
doorslag gegeven hebben voor d<
tiging bij Amersfoort.
Sociaal-Economische /actoren.
Kapitaal. Meer dan de gewone land
bouw. eischt de tabakscultuur een vrij
groote deelname van kapitaal van de
ondernemers. Alle onkosten als land-
huur, mest, loonen e.a„ gaan aan de
opbrengst vooraf. Vóór IfiOO waren de
textiel- en bierindusfriën de 2 hoofd-,
middelen van beslaan voor deAmcrs-]
foortsche burgerij. Uit hetgeen Van,
Bemmel over c te 2 lakken van bedrijf
meedeelt, valt op te maken, dal zij
welvaart in de stad gebracht hebben.
Hoewel men de indruk krijgt, it.it deze
industrie" tegen hel einde der 16e eeuw
achteruit gingen, kan men toclr aanne-
mCn dat omstreeks 160(1 een aantal
Amersfoortsche burgers voldoende ka-
pitaalkrachtig waren, om een nieuwe
Achtenveertigste Jaargang - No. 63
NIEUW!
Rm.w i Vliegmachines
Auto's
d00zen I Matador
ZIET ONZE 8PECIALE ETALAGES 111
KANTOORBOEKHANDEL
Ungestr. 65 lo. Krommeslr. TEL 526
vierden de rechte Amersloorters en
vooral de boeren leest, weer ol geen
weer. De kermis had vóór- en tegen
standers en de tegenstanders schreven
couranten vol, dat het hun niet Ie doen
was, om de lui pleizier te ontnemen,
maar wel „om velen van den zedelij
ken dood te redden." De bezwaren
zullen tenslotte wel overwegend ge
weest zijn, want nu is de kermis hier
weg, maar lawaait vlakbij op Hoog
lands gebied, dat met liet standgeld
zijne iinanlien verbetert.
Willen we nu eens zien, wat er al
wonderbaars op de kermis kwam. In
Amicitia gaf van Lier voor de „hoogere
standen" voorstellingen, in Café de
Harmonie, Krommestraat, Café Chan-
tant van twee heeren en een komiek,
op de Hof tegenover de Haversteeg
stond Boukamp met zijn wafelkraan,
Dekkers met zijn poffertjes tegenover
de Keizerskroon. Ook een cagliostro-
thcater en jongleurstent van Albert,
de vreemdste levensgevaarlijkste
vertooningen gegeven werden. Dan
stond er Willem Papendorp van Utrecht
met zijn koekkraam, die er zich op
kon beroemen dat hij de Amersfoort-
sche kermis al 60 jaar bezocht had.
Op het Havik stond de veloclpedolenl
met een voorstelling der jeugd van
Hercules van Karei Beuner uit Roer
mond, en verder een iototent van Mens,
en het beroemde paardenspel van
Schuitenvoerder met nog legio andere
merkwaardigheden in den Valk en op
de Appelmarkt. Maar af en toe kwam
er hier en daar hurric, waarbij een
vrouw onder voet geloopen werd en
Jen arm brak; een dronken man liep
in liet Havik en de politie, die han
den vol werk had, borg dertien be-
schonkenen ter ontnuchtering op. Al
dus verdween de kermis van 1S84
roemloos bij storm en slagregen.
Men hield zich in Nov. bezig met
het kiezen van een Kamerlid.
De stationschef van Asperen werd
Directeur van de üeldersche tram-
maatschappij op f250U 'sjaars.
Men viert op gepaste wijze op 20
Nov. het honderdjarig beslaan van liet
Nut.
Er wordt eene Commissie tolwerk-
•erschalfing samengesteld. Het vraag
stuk is dus niet nieuw. Er werd voor
amusementen in het donkere seizoen
gezorgd.
15 Dec. is de Commissaris van
Politie J. M. van Nieuwland van hier
naar Zwolle vertrokken in dezelfde
betrekking op f 2300 'sjaars. De werk
zaamheden aan den spoorweg Amers
foort—Nijmegen worden, als het weder
het toelaat, voortgezet. Daarmede
luiden de Kerstklokken over Amersfoort
en spoedt het jaar ten einde, dat zooais
de lezers gezien hebben geen ongun-
hebben wl] liet vertrouwen van het Amcrs-
foorlsc Publick genoten. Oil erkentelijkheid
bicden w|J U, deze gehele maand,
koop van een bril
Gratis uw^Brillen-Qlazen
Uitgezonderd Luxe- ol Zeiss-glazen.
Leden van Ziekenfondsen
genieten bij aanschaffing van een luxe bril,
bij overgave van Ziekenfonds-recept
33'/i PROCENT KORTINOI
PROFITEER VAN DEZE
JUBILEUM-AANBIEDING
Vak-Opticien
Langestr. 38, Amersfoort
stig verloop had. Er werd gewerkt en
gezorgd, overlegd en besloten. Men
Hield Amersfoort zooveel mogelijk in
het spoor van den vooruitgang. Maar
moderne vraagstukken en onverwachte
toestanden rezen op en vroegen steeas
meer.
Binnenland
Munt-stelsels.
Men verzocht ons opname van het
•olgende
Men mag zeggen, dat het muntstel
sel Internationaal nog nimmer een zoo
groote volmaaktheid had bereikt, als
op het oogenblik toen in 1929 de
crisis uitbrak.
Velen, die er nu allerlei critiek op
itoefencn, hebben het toen verheer
lijkt en zijn nooit tot de ontdekking
gekomen, dat 't tot de rampen moest
leiden, die daarna over de wereld zijrv1
neergeslagen.
Die rampen zitten dan ook niet
ook al heeft het muntstelsel zijne on-
tegenzcglijke fouten in het geld
ezeti. in het goud of in het zilver.
Noch het goud, noch het zilver
stellen handelingen.
Ma3r wel worden er handelingen
gesteld door middel van het goud en
door middel van het zilver en door
middel van uitbreiding en inkrimping
an crediet enz. enz.
Hoe belangrijk dan ook het zoeken
naar een juisten en vasten waarde
meter voor goederen en diensten moge
wezende onvastheid van den be-
staanden waardemeter zit, na de per
fecties die daarin werden aangebracht,
niet in dien waardemeter zelf doch in
het gebruik, dat er door menschen
van dien waardemeter, die tegelijkertijd
ruilmiddel, spaarmiddel, en rentemid
del is, gemaakt wordt.
Veel gewichtiger dan het zoeken
naar een beteren waardemeter is dan
ook het onderzoek naar het gebruik,
dat van de bestaande waardemeters is
gemaakt.
Hoe is er mede gemanipuleerd
heeft er mede gemanipuleerd; met welk
Joel werd er niede gemanipuleerd
Gaat ge die vragen onderzoeken, dan
zult ge bevinden, dat door de velerlei
funct.es welke „het geldin de mo-
deme samenleving verricht, doch
Ï°ZM 2i'ne lunclie als 'ente-
m Hrf i u Jl|n Reschiklheid als
middel tot bevrediging van de onge
regelde zucht naar hebben meer en
meer is toegenomen; en dat de
menschelijke handelingen met dit, ook
weer door zulke handelingen meer en
meer geschikt gemaakte, middel zijn,
*ell!5 we,tld I" den huldigen toe
stand hebben gebracht,
Het komt er dus veeleer en veel
eer op aan de menschen zoodanig
zedelijk te beïnvloeden, dat zij het
noodwendige maar ook noodwendig
onvolmaakte ruilmiddel niet onrecht
matig Ie eigen voordcele en te anderer
nadeele aanwendenwat alleen kan
door het moreel bewustzijn le verster
ken, hetgeen weer alleen duurzaam
tTiogelijk is op den grondslag eener
vaststaande, door allen erkende zede-
leer Daarbij dan een rechtsorde schep
pen, waarin de onjuiste en voor het
ruilmiddel tot iets geheel anders, wordt
.belemmerd en zooveel mogelijk belet.
Het geld of het nu aan het goud
gemeier, wordt of niet - is representant
van goederen. Door inkrimping of
uitbreiding van den geldvoorraad,
kunnen bezitters van al dan niet aan
goud gemeten geld, mécr of minder
aanspraken op goederen doen gelden.
Door allerlei manipulaties is het dus
mogelijk, óf in het algemeen, ól in
bepaalde landen, de houders van een
goud gemeten waarden voordeelen of
jiadeelen te bezorgen.
Het terughouden van goud in de
kelders der circulatiebanken het op
potten van goud en aan goud gemeten
papieren geld door banken en parti
culieren het vervaardigen van veel
papieren geld enz. enz. kan plotselinge
verschuivingen in bezit met zich bren
gen. Ook het vinden van rijke goud-
of zilveraders, de verhoogde productie
van allerlei goederen door middel van
tak van bedrijf te gaan beoefenen, Hel
is in dil verband ook opmerkelijk, dal
eind 16c eeuw de bombazijde-induslrie
zich fe Amersfoort vestigde, hetgeen
eveneens duidt op het plaatsen van
kapitaal in nieuwe bestaansmogelijk
heden. Het is bovendien bekend, dat
de immigranten vaak aanzienlijke kapi
talen met zich mee brachten, die dan
geplaatst werden in bestaande of nieuwe
takken van bedrijf. De mogelijkheid is
niet uitgesloten, dat dit bij de eerste
Amersfoortsche tabaksbouw ook liet
geval is geweest.
De ondernemers. De achteruitgang
van de 2 hoofdmiddelen van bestaan,
is voor de vestiging en uitbreiding van
de tabakscultuur in meer dan één op
zicht gunstig geweest. Niet alleen kwa-
jmen er ondernemers ter beschikking,
Imaar tevens veroorzaakte deze terug-
gang a.h.w. een zekere drang tot nieuwe
j mogelijkheden. Daarbij had de tabaks-
I cultuur verschillende aantrekkelijkheden
ivoor de ondernemers. De steeds toe-
kiemende vraag naar tabak in Europa,
Igedurende de le helft der 17e eeuw.
I verzekerde volledige alzet van de oogst
tegen behoorlijke winst. De vraag nam
'aanvankelijk zeker zoo snel loc als de
productieSlaagde het gewas op zich
zelf, dan was tevens economisch succes
NIC. BOVEE
Telef. 1093 Tel, 1830
Buitenritten 6 ct. per Kil.
Vraagt prij* voor onze
LUXE 6-PËRS. AUTO'S
Hoofdkantoor: Kamp 49
invloed uitoefenen op de geldswaarde
en op allerlei bezitsverhoudingen,
i Het zoeken naar een niet of minder
veranderlijken waardemeter dan het
goud is, heeft dan ook ongetwijfeld
beteekenis.
Het zal echter een zoeken blijven,
zoolang men het muntstelsel als een
zelfstandige oorzaak van crisisver
schijnselen beschouwt.
Het kan dat nooit zijn.
Wel kan een muntstelsel, bij de
waardemeting van goederen, moeilijk
heden veroorzaken, die verminderd
kunnen worden door muntcorrecties
maar het kan nooit de grondoorzaak
zijn van een wereldcrisis.
BERICHTEN
UIT
AMERSFOORT
Godsdienstoefening R- K. Militairen.
De maandelijksche Godsdienstoefe
ning voor de R. K. militairen der ver
schillende wapens en rangen in het
garnizoen, wordt gehouden door den
Heer Aalmoezenier op Donderdag en
Vrijdag a.s.
Donderdagmiddag half 4 de confe
rentie en van 6.30-8 uurgelegenheid
om te biechten.
Vrijdagmorgen om 7 uur de H.,Mis
verzekerd. Het risico lag in het begin
meer in het gewas zelf dan in de afzet
mogelijkheden. Pas na 1672 kwamen
de afzetmogelijkheden in het gedrang.
Een andere aantrekkelijkheid van de
tabaksbouw was de vrijheid van be
weging. Hier kende men geen traditie
zooals in andere bedrijven, waardoor
de bewegingsvrijheid belemmerd werd
Een ieder die over voldoende kennis
kapitaal en ondernemingsgeest beschik
te, kon deelnemen in de tabakscultuur.
Al is het waarschijnlijk, dat vreem
delingen de kennis van de tabaksbouw
naar Amersfoort hebben gebracht, en
dc eerste planters zijn geweest, we
moeten aannemen, dat hun voorbeeld
spoedig door een aantal ondernemende
burgers werd gevolgd. Hel is ten
slotte een merkwaardig verschijnsel,
dat de bewoners van een stad, zich
als eersten in de Vercenigde Neder
landen gingen toeleggen op intensieve
landbouw, zooals de tabakscultuur toch
is. Dit zal een gevolg zijn geweest van
de meerdere behoudensgezindheid
dc plattelandsbevolking tegenover
stadsbevolking, welke laatste meer
vankelijk was voor het nieuwe. Het Is
bovendien een bekend feit, dat dc im
migranten die zich eind 16c en begin
17e eeuw in dc Republiek vestigden,
aan de sleden de voorkeur gaven bo
ven liet platteland. De kennis van de
tabaksbouw, die de immigranten mee
brachten, had dus de meeste kans in
een stad tot uiting te komen.
Pc Arbeiders. De meergemelde ach
teruitgang van de twee hoofdmiddelen
van bestaan, maakte dat omstreeks
1600 in voldoende mate arbeidskrach
ten aanwezig waren. De arbeid die op
de tabaksvelden verricht werd. was
betrekkelijk eenvoudig, en vereischte
eeen bijzondere geschooldheid. Dok
was er geen groote krachtinspanning
bij deze werkzaamheden noodig.pezc
aard van de arbeid, gevoegd bij de
c'rootc vrijheid die de nieuwe bedrij
vigheid genoot, veroorzaakten, dat naast
mannci'jke aihcidskr.acliien ook vrou
wen en kinderen op de labakslandc
rijen tt «,k pM
voor de hand. dat de vrouwen_en kin
deren lagere loonen gekregen hebben,
hetgeen een gunstige kostprijsbereke
ning voor de eerste planters betee-
Omma. millmfa»
v.m dc overheid tegen de t ibaksbouw,
heeft er toe bijgedragen, dat de tabaks-
cuhuur zlch ut de Kcpubhck vestigde.
Zooals we reed-, gezien hebben, werd
in Engeland dc tabaksbouw In het
met preek en algemeene H. Communie,
vrijdagavond 7 uur plechtige opdracht
o 8arniz°enskerk van dc leden der
R. K. Milltairenvereenlging. Deze plech
tigheid zal worden geleid door den
Kononel Hoold-aalmoezenier van Leger
en Vloot. Na dezen opdracht wordier
een feestavond gegeven in het gebouw
van de R. K. Mllltairen-vereeniging.
Pater Mückermann.
Wij vestigen nog even de aandacht
op de komst van Prof. Dr. Hermann
Mückermann, die Donderdagavond om
8 uur in Monopole zal behandelen het
onderwerp; „Ergebnisse der mensch-
lichen Erbforschung und Eugenik.
Uitnoodigingen werden verzonden
aan de leden van Geloof en Weten
schap en van .St. Lebuinus".
Kath. Werkliedenver. „St. Jozef."
Ledenvergadering op Donderdag 8
Nov., 8 uur, in het Bondsgebouw.
Dc agenda vermeldt onder meer:
Behandeling Beschrijvingsbrief Cen
trale Raadsvergadering.
Bespreking Begrafenis-Vereeniging.
Benoeming twee leden Kerstcom
missie.
Orgel in St. Joris.
In de bestuurscolleges der Ned. Herv.
Gemeente is de restauratie van het
orgel in de St. Joriskerk breedvoerig
besproken, waarbij vertrouwen werd
gesteld in de werk-methoden van de
firma de Koff <S Zn. te Utrecht
wie het werk is opgedragen.
Het orgel in de St. joriskerk werd
gebouwd door de firma Naber te De
venter in 1844, heeft drie manualen
vrij pedaal, 38 sprekende registers en
2220 pijpen.
De bouw van een reinwalerkelder
voor de gemeente-waterleiding is ge-
?und aan J. de Boer, te Bussum, voor
18.300.
Het Provinciaal Utrechlsch Elec-
triciteitsbedrijf is doende een koppel-
geleiding tot stand te brengen met de
Centrale Gelderland, via Amersfoort en
Veenendaal, een werk, dat over enkele
weken z'n voltooiing nadert. Is die
koppeling klaar, dan kan men bij
storing eenvoudig op de Geldersche
centrale overschakelen.
In oude openbare schoollokalen
aan de Coninckstraat, is, dank zij de
medewerking van de militairen, het
Leger des Heils in staat, om gedurende
een'groot gedeelte van het jaar voed
sel uit te deeien. Hoe groot de aan
vraag hiervoor is, blijkt wel uit het
feit, dat in het afgeloopen tijdperk van
half December lot half Juni ongeveer
17.000 porties eten zijn uitgedeeld.
Op rijkstelefoon-werkplan 1935 t.m.
1937 komt o.m. voor de automatisee
ring van de telefoonnetten Amersfoort
Zwolle.
nftar Kantoorboek- en
Schrljlmachlnehandel
Langestraat 84 Telef. 528
Hebt 1! een
Tui of auto noodig
Amersfoort,
Handelsregister.
Inschrijvingen
N.V. Inkoopcentrale Imp.Jlevensmld-
delen, Rcgentesselaan 19. Dir.: D. E.
Schuitema, Comm.: C. A. Donselaar,
W. Holsmuller, C. Verhaar.
Byenhof en Co. Thee, Koffie enz.,
Stationsstraat 41. De Venn.: K. A. H.
Byenhof is uitgetreden. De zaak wordt
nu voortgezet door H. Albronda.
Radiohandel .Stella", J. Tolliusstraa»
6. Opgeheven.
N.V. Chem. Fabr. Fama, KI. Koppel
39—40. Opgeheven.
.Le Figaro" J. Bezaan en Co. Kap-
persart., Randenbroekerweg 83. Uittr.
Venn.: N. Klasse Bos, de zaak wordt
voortgezet door J. Bezaan.
{Magazijn „De Dom".
Het Kledingmagazijn .De Dom'
weet het publiek te trekken, door
kwaliteit en prijs, doch ook door e_n
doeltreffende reclameaanbieding. Heel
ons volk heeft meegeleefd met de
.Uiverbemanning" op de glorieus^
tocht naar Melbourne en het magazijn
„De Dom" benut deze kans door aan
iedere kooper een boek aan te bieden.
Met de Uiver naar Melbourne van Nor
Heerkens.
N.V. A. H. v. Nienwkerk's
W oning inrich t ing
Vorige week, met het 25-jarig be
staan van bovengenoemde zaak, is de
verkoop ruimte uitgebreid met 300 M'„
zoodat deze thans is gestegen tot ruim
1000 M'. met 28 modelkamers. Het
geheele gebouw is centraal verwarmd
hetgeen bezichtiging en koopgelegen
heid veraangenaamd. De allernieuwste
verlichting, nog niet in Amersfoort
gezien, is aangebracht.
Een zevental etalages toonen van
buitenaf al veel wat tot koopen lokt.
Meer dan 50 ameublementen en 140
clubfauteuils, eenvoudige tot de meest
verfijnde smaak, zijn binnen opgesteld.
Een keuze is te maken uit meer dan
250 karpetten. Alles is geprijsd, wat
het koopen vergemakkelijkt. Als jubi
leumaandenken geeft de firma lot St.
Nicolaas op alle artikelen 10 pCt.
korting. Bij een bezichtiging van deze
zaak zal men tot de overtuiging komen
dat koopen in Utrecht en Amsterdam
thans zeker niet meer noodig is.
begin der !7e eeuw verboden, terwille
van de tabaksproductie der Amerikaan-
sche koloniën en de eigen graanbouw.
In Holland waren dergelijke motieven
niet aanwezig of kwamen ze niet lot
uiting.
Ook de stadsregeering van Amers
foort, beeft zich, voor zoover bekend,
niet verzet tegen de invoering van de
tabaksbouw. Dit ontbreken van verzet,
moet men niet onderschatten in be
teekenis. Vergelijkt men b.v. daarmee
dc houding van het stadsbestuur van
Straatsburg, dat in 1620 de tabaksbouw
in de omgeving der stad verbood,
omdat men terecht vreesde dat de ko-
renbouw daardoor zou verminderen,
dan blijkt -dat het ontbreken van tegen
werking der overheid wel degelijk een
relatieve steun beteékende.
Belangrijker was evenwel, dat het
stadsbestuur niet werkloos bleef toe
dien in het vestigfngs- en ontwikke
lingsproces der Amersfoortsche tabaks
bouw. Uit de oudste stukken blijkt
reeds, dat de stedelijke overheid her
haalde malen met groote kracht en
volharding, de belangen der tabaks
bouw verdedigd heeft! Voorts was de
tabak in 1628 met 1 stuiver per pond
belast werd, behield hij een voorsprong
op de buitenlandsche tabak, die met
6 stuivers per pond belast bleef.
Het aandeel, dat ieder van deze fac-
ren beeft bijgedragen tot de vesti
ging, is moeilijk te benaderen. Het is
vooral het samengaan van bovenge
noemde factoren geweest, dat geleid
heeft, tot het ontstaan van een gun
stige toestand voor de vestiging van
de tabakscultuur bij Amersfoort.
Omtrent de wijze waarop de tabak
j Amersfoort verbouwd werd, geven
de directe bronnen weinig inlichtingen.
Slechts enkele stukken bevatten bij
zonderheden, die hier op betrekking
hebben. Daarnaast staan gegevens uit
indirecte bronnen ter beschikking. In
1588 gaven Stevens en Libaut interes
sante medcdeelingcn over de verbouw
van tabak in dc Z. Nederlanden en
Frankrijk. Voorts is er een uitvoerig
overzicht van de techniek van dc Hol-
landschc tabaksbouw omstreeks 1690
door Schoon.
(Wordt vervolgd.)