Waar op Nederlands bodem de
oliepompen draaien
Herfsttocht door West-Ve!uwsche
buurtschappen
Radio-programma
Muziekonderwijs op school
een zaak van het oor
arja is dood
Olie - ontginning
te Schoonebeek
levert per dag
300 ton
Laat men geen zwaarwichtige
concertgangers kweeken
Men vindt er landelijkheid en
eenvoud, sfeer en stemming
Oude schaapskooien
op bijna ieder erf
Uit grootmoeders tijd
2
Donderdag 24 October 1946
IN de omgeving van Schoonebeek in Drente ma
len de zwarte pompen de zwarte aardolie in
open reservoirs. Gelukkig maar. want nu kan Uw
verslaggever, die twee dagen lang rondgekeken
heeft bij de B.P.M. in Drente en in Pernis, ten
minste vertellen, dat hij met aardolie uit Neder
land heeft kennis gemaakt. Doch het was maar
op één plekje en overigens vindt men in Drente
en Pernis alleen installaties. Hier en daar zit een
kraantje en soms pakt een vriendelijke meneer
een fleschje, tapt wat uit het kraantje en zegt:
ruikt U maar, dit is petroleum of benzine. Je
ruikt en zegt natuurlijk ja, want die meneer weet
het precies.
Maar de ingenieurs in Drente schamen zich een
beetje, dat daar aardolie zoo maar in een reser
voir wordt gepompt. Dat is niet netjes en het
hoort niet. In een oüebedrijf hoort de olie meteen
in een gesloten reservoir te komen. Als er weer
materialen zijn, wordt het bedrijf in Drente pas,
zooals het behoort.
Dat is de eerste les, die de journalisten in
Drente leerden. De tweede was niet minder op
merkelijk.
I Een oliepomp op Neclerlandsch
I grondgebied in bedrijf35 ton
I per dag wordt hiermede opge-
I pompt
„En als de olie nu ineens uit het
boorgat spuit?" vroeg iemand,
„Dan zouden wij een barre fout
hebben gemaakt, want de olie
mag niet spuiten. Een „spuiter",
een bron dus, die olie en modder
en gas boven den boortoren uit-
gooit, mag niet voorkomen. Dat is
alleen maar misère en verlies."
Hoofdschuddend over zoo'n op
vatting beklimmen we een boor
toren, waar de boor met een vaart
van zeventig tot honderd toeren
per minuut draait in het boorgat,
ergens onder den grond, acht, ne
genhonderd meter diep. Er han
gen een paar instrumenten tegen
over de plaats, waar de boormees-
ter staat. Waarom? Omdat ze
aangeven, wat er beneden ge
beurt. Het slijpsel, dat de boor-
beitels uit het gesteente slijpen,
wordt met water weggespoeld.
En nu komt het: de boormees
ter kan dank zij dat water de
natuurkrachten beneden in be
dwang houden. Diep beneden
staat alles onder hoogen druk, en
door modder te mengen in het
water kan de boormeester den
tegendruk verzwaren. Zoo drukt
hij, als het noodig ls, het gas te
rug, totdat ln den boortoren de
afsluiter op het boorgat ls ge
draald en de bon al zijn kracht
mag afspuiten.
Geen gas
MAAR in Drente bevat het
olieveld. dat misschien
twaalf kilometer lang en drie of
vier kilometer breed zal worden,
geen.gas onder druk. Het ls een
tam veldje. De olie komt niet vrij
willig naar boven; ze moet opge
pompt worden.
De eerste bron, dicht bij Coe-
vorden-, was wel heel lui. Die geeft
een kubieken meter per dag, wat
niet de moeite waard is. Maar
volgende bonngen brachten meer
op; de bronnen varieeren van
twintig tot veertig kubieken me
ter in opbrengst. Men boort dus
voort, want het olieveld moet re
gelmatig worden afgetapt, wil
men er uithalen, wat er te halen
ls. Berekeningen wijzen echter
uit, dat geen enkel olieveld ter
wereld meer dan een derde van
zijn schatten prijs geeft.
Op het oogenbltk levert Schoo
nebeek ongeveer 300 ton olie per
dag. Het zal meer worden, naar
mate het aantal boorgaten toe
neemt. Misschien wordt het dui
zend, vijftienhonderd ton per dag,
gedurende één of twee jaren. Men
mag het hopen, men mag er niet
op rekenen. Olie is en blijft een
gok.
We zitten hier dicht bij de Duit-
sche grens en zien duidelijk ook
daar de boortorens. Dit aangren
zende olieveld is ook in exploita
tie.
Levert het evenveel op als
hier? vragen we onzen begeleider.
Ongeveer een derdeVermoè-
delijk omdat zij jen ander systeem
gebruiken. Maar toch heeft de
Duitsche olieproductie medege
werkt om den oorlog te verlen
gen. De bronnen bij Bentheim
leverden de grondstof voor syn
thetische rubber; de fabriek
bleek, toen de strijd ten einde
was, vlak in de buurt te zijn!
Hebben ze dan niet alles op
alles gezet om ook in Nederland
olie te winnen?
Dat wel, maar we schoten
hier niet op. Tijdens de bezetting
hadden we voor één boring zes
tot acht maanden noodig. We
zijn wel eens vijfhonderd meter
dieper gegaan dan de bedoeling
was! Nu duurt een boring zes tot
acht weken en als het goede ma
teriaal komt, doen we het ln
evenveel dagen. Maar het ont
breekt ons aan boren en pompen
tot nu toe. Er is wel iets uit
Duitschland gekomen, maar veel
te weinig.
Moeilijkheden
HET is niet het eenige, dat de
volledige exploitatie van dit
olieveld vertraagt. Het transport
levert enorme moeilijkheden op
Zoo nu en dan moeten de pom
pen worden stilgezet, omdat er
geen afvoermogelijkheid is en
dat, terwijl er reeds vier of vijf
boorgaten zijn, waarvoor de pom
pen nog ontbreken.
Vervoer te water vergt tank
bootjes. Er zijn er enkele geleend
van Zweden en België en er va
ren zelfs slaolie-booten, maar
de reis naar de raffinaderij te
Pernis eischt veel te veel tijd.
Van Nieuw Amsteraam tot Has
selt moeten in het Stieltjes-ka
naal en de Dedemsvaart 48 brug
gen en sluizen worden gepasseerd.
's Winters vriezen de kanalen
dicht, hetgeen opnieuw tijdverlies
geeft.
De Spoorwegen zullen echter
uitkomst brengen. Er wordt een
nieuw lijntje aangelegd dwars
door het veen, dat waarschijnlijk
1 November gereed zal zijn. Het
veen wordt afgegraven, een em
placement aangelegd er wer
ken thans 250 man en weldra
hoopt men de tanktreinen regel
matig heen en weer te laten rij-
den tusschen Schoonebeek en
Pernis. Dan is de tijd, waarin men
met deze boorgaten meer produ
ceerde, dan kon worden vervoerd,
ten einde. Het moet ook, want hi
den kortst mogelijken tijd moet
het twaalftal putten, dat nu In
exploitatie is, stijgen tot om
streeks 300
Voordeelen
EN wat zegt roen van dit alles
in het veenland? De brug-
wachteres in Nieuw-Amsterdam is
blij, dat er wat vertier komt in 't
dorp en met haar ziet menig an
der de voordeelen. Groot zijn die
thans nog niet. want op het boor-
terrein werken 200 man van de
B.P.M.meest uit het westen des
lands, omdat de maatschappij dit
terrein beschouwt als een oplei
dingsschool voor haar personeel.
Voor boormeester moet men meer
achter den rug hebben dan alleen
de lagere school. Doch er zijn ook
reeds een aantal arbeiders uit het
veenland werkzaam en voor hen
gelden dezelfde bepalingen als
voor de overigen. Dus ook pen
sioen! Hetgeen voor veenarbei
ders tot nu toe niet bepaald re
gel v/as.
Voorlooplg beteekent de komst
van de B.P.M. in deze streek
slechts iets sneller toenemende
bevolking en voor de kleine boe
ren, op wier land geboord wordt,
een hoogere opbrengst van hèt
terrein, dat zij verhuren, zoolang
het noodig ls voor de olie win
ning. Dat. verhuren gaat niet al
tijd van harte. Er moet soms lang
worden onderhandeld, maar moei
lijkheden doen zich niet voor.
Schoonebeek went aan z'n zwar
te rijkdam.
VRIJDAG 25 OClTOBER
HILVERSUM I. 301.5." M 9.00
Orkestwerken van CJhabrier. 9 30
Pianomuziek van Rachmaninoff, 10,00
Morgenwijding. 10.20 I$e Regenboog.
11.00 Jodelklanken 'gr). 11.30
Marschmuziek 11.45 Familieberichten
uit Indië 12.00 Franzosische ouver-
türe in c kl. t., Bach 12J35 Lyra Trio.
**13.15 Batho'Dekker en zijn ensemble,
14.20 Concert door het '.Kamerorkest.
16.00 Eddy Walis speelt 17.00 Metro-
póle-Orkest. 17.35 Muzikaal babbeltje
door Wouter Paap. 18.15 Harry James.
18.30 Progr voor de Nederl Strijd
krachten. 19.15 Nederlaudsche compo
nisten dér lichte muze op de zwarte
schijf 19,30 „Waarvoor wij vochten",
hoorspel. 20.08 Drie divertimenti.
Haydn 21.00 Men vraagt en wij
draaien! 21.45 Dansmuznek rond 1900.
22.15 Jazz-uitzending. 22h40 Avondwij.
ding, 23.1524 00 Symphonisch Vrij
dagavond Concert.
HILVERSUM II. 415J5 M 8 15
Gewijde muziek 9.00 Platennieuws
uit de U S.A (Gr.) 9.530 Orkestwer
ken. 10.30 Morgendienst. 11.00 Con
cert door: Simon Kooiman, fluit. Piet
Dado, violoncello en Albertus War-
nars. piano. 11.45 Spaansche piano
muziek. 13,15 Cinderella Ensemble.
14.00 Zangrecital 14.40 Concert door
Everard van Roóijen, fluit en Gusta
van Royen. clavecimbeL 15.15 Ger
hard Hücch. bariton, met, orkestbe
geleiding. 16 30 Kamerkoor. 17.00
Thema niet variaties v twee violen.
17.15 Musando Trio 18.40 ..Goede'be
kenden van vroeger" IV 19 30 Orgel
concert. 20.05 De Bijbel jn de muziek
21.00 Promenade Orkest
nlangs heeft de minister van On-
derwijs in de Kamer enkele
mededeellngen gedaan over veran
deringen, die voor het middelbaar
onderwijs op til zijn. Eén daarvan
was, dat op de middelbare school
het muziekonderwijs zal worden in.
gevoerd.
Indien bet zoover komt, krijgt
daarmee een jarenlange ontwikke
ling haar officieel karakter. Op me
nige school kende men reeds het zRQ-
„één uur muziek-", meestal na
schooltijd of als laatste lesuur. Vele
goede kunstenaars brachten dan mu.
ziek en legden het instument uit, dat
zij bespeelden. Vele scholen ook be
zóchten de jeugdconcerten, uitge
voerd door een orkest, waarbij de di.
rigent sprak over de programma-
stukken en de samenstelling van zijn
ensemble. Het is te hopen, dat. het
muziekonderwijs op de middelbare
school, zooals men zich dat op het
ministerie voorstelt, een uitbreiding
van dit werk zal beteekenen en een
begin voor de plaatsen, waar het nu
ontbreekt. De jeugd moet met. de
muziek, kla66ieke en moderne, ken.
nis maken, moet in de traditie van
de muziek worden opgenomen. Want
indien het al elders geldt, op dit ge
bied is bovenal waar, dat men er
veel mee moet omgaan om het al
meer te leeren waardeeren en lief te
krijgen. De Engelsche ervaring op
dit punt is voor ons veelzeggend. In
Londen trekken de groote sympho.
nie-concerten meer bezoekers dan
ooit.
Gaf men ze eerst in een zaal voor
3000 menschen, nadat- deze was uit.
gebrand, verhuisde men naar een
zaal met 8000 zitplaatsen. En die
stroomt geregeld vol. Men neemt
aan, dat het vooral de twintigjarige
traditie van muziek op school is, die
menschen heeft gekweekt, welke niet
meer buiten de muziek kunnen, voor
wie muziek een bestanddeel van hun
leven is geworden, een genot in hun
vrijen tijd.
Nu in ons land de aandacht voor
het muziekonderwijs op de mid
delbare school toeneemt is het goed
zich duidelijk voor ogen te stellen
wat men ermee wil. Wanneer de pae.
dagogie zich met de kunst gaat
bezig houden, loopen we vele risi
co's. Op zich zelf is dat geen reden
om er niet aan te beginnen, wel om
goed uit te kijken. De omgang van
den Nederlander met de kunst is een
bizonder geval. Het is geen flirt en
geen vroolijke partij, geen plezierig
genieten van elkaar en geen avon
tuur, geen argeloos genot van
lichaam en ziel. De Nederlander en
de kunst: dat is het zwaarwichtig
debat, het vooral ernstige gesprek,
de vingerwijzing naar omhoog, het
afsteken naar de diepte. Zijn ont
moeting met de kunst is de ontmoe
ting van een probleem: Beethoven,
Wagner, Mahler, ook wel eens voor.
zichtig een modernen componist. Wij
zijn rijk aan zwaarwichtige concert
bezoekers. En wanneer dan nog de
school zich ermee gaat bemoeien: is
dan het eind te zien 'van de diepzin.
nigheden der muziekgeschiedenis, de
tragiek der componisten-levens?
Wordt dan ook deze kunst niet een
pijnlijke worsteling, een opwaarts
zwoegen of diepgaand boren? En
hebben wij dan niet over twintig ja
ren een uitgebreider schare van ge
rimpelde concertgangers, die muziek
„genieten" als probleem, waarbij
zwaar te denken valt, te zoeken
naar bedoelingen, te weten van his
torische situaties, te begrijpen van
artistieke inborsten?
Laten wij hopen, dat muziekonder
wijs op de school een ander gevolg
zal hebben. Moge het geen „vak"
worden met alles wat daarbij behoort
aan schoolsche traditie. Moge het
niet in de eerste plaats een beroep
I doen op het intellect en het geheu
gen en de leesvaardigheid van de
jeugd, via boeken, schrifen, dictaten,
uittreksels.
Muziekonderwijs op de middelbare
school is een zaak van het oor. De
mensch wil ook met zijn ooren leven
de wind door de boomen, de hemel,
sche muziek van de knallende moto
ren der T.T. races, psalmenthe
lady-crooner, het bioscooporgel. Wij
zullen daarbij gaarne de muziek voe-
ken van orkest, strijkkwartet, koor,
solist, welke muziek heden.te zeer
ontbreekt. Muziekonderwijs, dat is:
het oor doen verlangen naar de mu
ziek, zoodat het er tenslotte niet
meer buiten kan!
Dr. J. C. Brandt Corstius.
Cocteau in Amsterdam
Vrijdag 25 October gaat als we
reld-première bij Tuschinsky de
nieuwste film van Jean Cocteau
„liet meisjo en het monster" (La
belle et ln bete). Cocjte.au zelf zal
een bezoek aan ons fcand brengen
en op 28 October'lnAmsterdam
arriveeren. i
DE GROENE RAND LANGS DE „VALE" HOED
j\/| EN heeft de Veluvve wel eens vergeleken met een.valen hoed,
1 oorzien an een móoien rand. Daarmede bedoelde men dan, dat
het centrale gebied met zijn donkere bosschen en eenzame heidevel
den aan alle zijden werd omzoomd door het lieflijke groen der cul
tuurgronden. l)e vergelijking is nog niet zoo gek; alleen kan men
van meening verschillen over de vraa^ wat nu liet mooiste is: die
,.vale" hoed óf de „lichte" rand on dan hangt bet er maar van af of
ge het als de landbouwers van do lage groengronden moet hebben
of dat ge als pensiongast voor een paar weken in bosch en hei wilt
vertoeven. Er is nog een ander standpunt en dat is het meest zui
vere: hoog èn laag zijn mooi, als ge slechts oogen hebt om te zien.
A LS wij aanstalten maken om
het hooge Veluweterras ten
Noordwesten van Ede te verlaten,
hebben we van de hoogste toppen
van den nu eens stijgenden, dan
weer dalenden weg nog even het
uitzicht op de blauwe boschran-
den van Roekei en Otterlo, don
ker liggen aan onze rechterhand
de hoogten van het praehisto-
risch zoo belangwekkende Honds-
log (natuurlijk spookt het hier
en op gezette tijden loopt er vol
gens het landvolk een „lillijkerd"
rond), dan gaat het langzaam
maar ononderbroken naar bene
den. Helde, heuvels en bosschen
laten we achter ons, we kunnen
vele kilometers achtereen de voe
ten stil op de pedalen houden en
Prachtige schaapskooien houden de
herinnering wakker aav. de dagen
van weleer
Verlof voor militairen
in Indonesië
Indien in Nederland de echtge-
noote van een militair 'die zich in
Indonesië bevindt, oWerlijdt of
wegens ernstige ziekte langen tijd
in een ziekenhuis opgeno'men
moet worden, kan deisoldaat een
verlof van één maandkrijgen.
Als de ziekte van de vrouw kans
op doodelijken afloop biedt kan
een verlof van vier tot zes weken
worden verleend.
Bij het achterblijven van min
derjarige kinderen kan de mili
tair terugplaatsing naar Neder
land verzoeken.
In alle gevallen geschiedt de
reis naar Nederland per vliègtuig.
American
Relief
for
Holland
Tijdens het be
zoek, dat Mrs.
Leonards, t de
stichteres van
her „American
Reliej for Hol
land" en vice-
presidente van
het onlangs op
gerichte United
Services to Hoi-
land" aan Ne
derland brengt,
stelde zij zich op
de hoogte van
den nood in de
getroffen gebie
den Mrs Leo
nards bezichtigt
een bunkervw-
ning te Westka-
pelle. (P.)
daardoor des te beter van het
langs glijdende landschap genie
ten.
We komen nu in het land van
de oude buurtschappen, die een
breede, groene zoom leggen langs
den valen hoed De windmolen
van Wekerom, die daar zoo plot
seling zonder belt of onderbouw
uit een bietenveld oprijst, is met
de verspreid liggende huizen een
duidelijke aanwijzing, dat we hier
op een punt gekomen zijn, waar
de bewoning zich heeft verdicht
tot een gehucht of buurt. Het zijn
landbouwers, boeren, die hier wo
nen en vlak langs den weg huizen
de neringdoenden. „De Aanleg" is
natuurlijk een café-tje...
Even vefder, bij de brug over de
Valksche beek, staat de school en
dan komt er een viersprong van
wegen, waar de ruines van den
Boerenbond herinneren aan den
oorlog. De R.A.Fr-jagers hebben
daar met hun raketbontmen in
den winter van '44 '45 huis gehou
den en maakten het complex on
bewoonbaar voor de Duitsche di
visiestaf, die er zich juist wilde
vestigen
Oude havezathen
NOG een kilometer verder
Noordwaarts krijgen we dan
aan onze linkerzijde een mooie,
oude boerderij, waarbij nog en
kele grachtfragmenten uw aan
dacht vragen en eveneens temid
den van grachten ligt vijf minu
ten verder aan den anderen kant
van den weg een fraai met klimop
begroeide villa. Deze twee huizen,
de boerderij en het tieerenhuis,
zijn de overblijfselen van de vroe
gere havezathen Laer en Hars-
camp, vele eeuwen een bezit van
de adellijke Veluwsche familie
Van Delen.
Aan het huis Laer (de boerderij
heet nog altijd „de Laer") was
verbonden het erfelijk buurtrich-
terschap over de o n v e r d e e 1-
de heide- en veldgronden, behoo-
rende aan de geërfden van Laer,
Wekerom, Eschoten en De Valk.
Deze gronden, plm. 1800 H A.
groot, zijn in 1854 onderling ver
deeld.
Aan het huis Harscamp was het
erfelijk buurtrichterschap verbon
den over de onverdeelde gronden,
(feuilleton j
Een verhaal
46
uit het [aar 1945
door Frank Anders
Voorzichtig betastte ik haar bee-
nen: die waren niet gebroken. Ik
kon nu ook onder de kast komen en
naar het hoofdeinde kruipen Zij zag
mij dankbaar aan. Die balk had haar
veel pijn gedaan. Ik bracht nu mijn
mond dicht bij haar oor en vroeg
haar zacht waarom ik fluisterde,
wist ik niet of zij dacht vervoerd
te kunnen worden
Zij verstond mij. maar het was
duidelijk, dat alle woorden als uit een
nevelige verte tot haar kwamen. Zij
zweefde ojvden rand van bewusteloos
heid. Ik trachtte haar nu weg te
trekken, maar voelde, dat haar klee-
ren vhst zaten aan den grond door
een kleine stalen la. d»e bij den val
van de kast ér °°k uitgeschoven war.
Al deze tegenslagen hadden mij ze
nuwachtig gemaakt en ik rukte dan
ook aan de la om die los te krijgen.
Toen riep Marja eensklaps „neen,
neen!" Angst stond in haar oogen
te lezen. Ik dacht, dat zij bang was,
dat door mijn trekken en duwen de
heele kast omlaag zou komen en
daarom bekeek ik de constructie van
de la wat nauwkeuriger
Er was een slot op en de sleutel
stak er nog in. Vermoedelijk stond zij
juist voor de kast on had de la open
getrokken, toen de bom viel Er la
gen dossiers in en die tilde ik op om
te zien hoe lang de la was. Toen
riep Marja:
„Niet aankomen!"
Zij bewoog zich zoo heftig, dat ik
haar kleeren hoorde scheuren onder
den scherpen stalen rand van de la.
Zij had zich half opgericht en strekte
de handen uit naar de dossiers, die'ik
nog in mijn hand hield Kreunend
sloeg zij echter weer tegen den grond.
Toen begreep ik eerst het gevaar
lijke van onze situatie. Wij waren in
het huis van een Duitscher Misschien
lag hij ook onder het puin. Daaraan
had jk niet eerder gedacht, omdat ik
had aangenomen, dat Marja alleen
was. Maar wat zij hier ook deed. wij
moesten zoo snel mogelijk weg. Aan
stonds zouden hulpbrigades komen en
zoodra het bekend werd, dat de wo
ning van een Duitscher getroffen was,
zou het hier gonzen va,n Gestapo
mannen om tegen plundering te
waken en om archieven en dossiers
in veiligheid te brengen.
Ik heb Marja weggedragen. Zij was
bewusteloos en dat maakte het klau
teren over het puin gemakkelijker Ik
ben naar haar kantoor gegaan en heb
haar daar op een bank gelegd.
Haar pols was heel zwak en ik zag
nu ook hoe groot de wond was. De
kast was iets te laat gevallen, want
daarvoor werd zij blijkbaar reeds ge
troffen Toen ik haar daar zag liggen
dacht ik wat het voor mij zou be
teekenen. wanneer zij doodging. Er
was zooveel, dat ons samen bond en
dat. geen waarde meer zou hebben,
wanneer een van ons er niet meer
zou zijn. Op dat moment meende ik,
dat alles wat ik deed en waarom en
waarvoor ik leefde, weinig zin meer
zou hebben, zonder Marja Ik wilde
haar niet missen; ik wilde haar mee
nemen naar mijn huis en haar daar
verzorgen.
Die gedachte alleen al deed mij
goed Alles'werd onbelangrijk bij dat
eene doel: haar beter maken en haar
bij mij hebben
Later heb ik haar ook naar mijn
huis gedragen, maar toen was zij al
dood en tenslotte heb ik haar 's nachts
naar haar kamer bij juffrouw ,Blies-
ter gebracht, haar verscheurde klee
ren meegenomen en in mijn kachel
verbrand, omdat het 200 triest was
haar ln die bebloede flarden te zien
liggen (Wordt vervolgd)
aan de geërfden van Harscamp.
Westeneng en Westerhuis. een ge
bied van 2800 H.A. Oude tijden
kenmerken zich doorgaans door
voor ons eigenaardige gebrui
ken en overeenkomsten: zoo
moest de bewoner van het huis te
Harscamp jaarlijks een kan wijn
en een pond bijenwas leveren aan
de kerk te Otterlo. Later werd
deze belasting in natura vervan
gen door een bedrag in geld.
Zooals reeds werd opgemerkt,
zijn de grachten der vroegere ha
vezathen nog te zien en bij Hars
camp bewonderen wij voor het
huis de majestueuze eiken, gewel
dige boomreuzen, die hun armen
breed uitstrekken over den water
spiegel alsof zij deze laatste her
innering der feodale middeleeu
wen ln bescherming willen ne
men
Harderwijker karweg
I N het centrum van de buurt
schap Harscamp bulgen wij
bij de eerste wegsplitsing in Noor
delijke richting af en we bevinden
ons dan tusschen Harskamp en
Stroe op een gedeelte van den oer
ouden karweg, die van Arnhem
nagenoeg liniaalrecht over de Ve-
luwe naar Harderwijk voerde.
Tegenwoordig is deze handels
route uit vorige eeuwen bijna ge
heel verhard en onderscheidt zich
in geen enkel opzicht van andere
grind- en macadamwegen, doch
even ten Noorden van Stroe vindt
men een gedeelte van den karweg
nog in ongerepten staat terug en
vooral ter hoogte van het oude
„Wlltfortstergoed" Boeschoten
volgen wij gaarne het fietspad,
dat de eerbiedwaardige kronkel
sporen vergezelt.
Wekerom, Harskamp en dan
Stroe, de derde buurtschap, die
onze aandacht vraagt. Voorzoover
ons bekend is, heeft Stroe geen
kasteelen of havenzathen gekend,
maar wel hebben in deze streek
de oudste nederzettingen van ons
land zich bevonden en dat was
lang. lang voordat er nog kastee
len bestonden. De bodemvondsten
hebben een en ander onthuld uit
dat grijze verleden en langs de
bovenloop van de thans uitge
droogde Houtbeek werd b.v. een
groote vuursteen-werkplaats uit-
den voorhistorlschen tijd ontdekt.
Daar fabriceerde de smid uit het
Steenen tijdperk de primitieve
wapenen en •gebruiksvoorwerpen,
pijlspitsen, lanspunten, mesjes
enz.
De omliggende stuifzanden
(ook al oude woonplaatsen) wer
den voor het meerendeel beboscht
door den Staat, de lager gelegen
streken worden in beslag geno
men door de groote en'kleine
landbouwbedrijven. Vele huizen
zijn van ouden datum en sommige
hoeven bewaren nog zuiver het
oud Saksische type. Met hun
schuren en schotten, bemoste
hooi- en korenbergen vormen ze
een schilderachtige noot in het
landschap en zij houden mede de
herinnering levendig aan den tijd
Uit een bietenveldje rijst de motezj
van Wekerom op.
der aartsvaderlijke
zwervende herders.
kudden ei|
Toen er nog schapen waren
OPVALLEND zijn ir> dit vea
band dan ook de vele, dia
wijls zeer mooie schaapskooien
die men op elk erf bijna aantrefS
Soms liggen er twee of drie vlali
bij elkander langs den weg, dom.
melend onder de herfstige boo.
men. Deze kooien of „schotten*
brengen ons het groote belans
van de schapenhouderij op dj
zandgronden in vroeger tyden
even in de herinnering. De
schrale Veluwsche bodem eischtl
voortdurende bemesting en daal
de kunstmest nog niet bekend
was, 'hing de boer geheel en £fl
van den stalmest af.
De schapen waren daarvan dj
grootste producenten, omdat hui]
voedselvoorziening (de kudden
werden geweid op de gemeen,
schappelijke heidevelden) weinig
zorg vereischte en nagenoeg niet;
kostte. Bovendien leverden de die
ren wol voor dekens en kouseni
zoodat het voor de hand ligt, da|
de schapenhouderij ten nauwste
verband hield met het bestaan
van den zandboer.
Thans is dat alles anders gewon
den. Wel ziet men bij de boerde]
rijen hier en daar enkele scha
pen, maar ze grazen als koebeesj
ten ln een netjes afgerasterd!
welde, de karakteristieke kooiei]
worden als schuur gebruikt en al
ziet men op sommige hofsteden
de antieke kluitschop nog wel
eens op de deel aan een haal;
hangen, het oude patriarchale bei
drijf is verdwenen.
Intusschen is Stroe wel een
buurtschap, die telkens oude her,
inneringen opwekt: men vind]
hier sfeer en stemming, pure lam
delijkheid en weldadig aandoet^
den eenvoud. Fraai liggen terzijde
van den weg de boerenbehulzin.
gen met de groote achterdeuren
en de rieten daken. Aan den ach,
terkant van de „bakhuizen" vlndl
men hier en daar nog den ultge,
bouwden steenen oven. waarin
men de groote „kleln-roggen*
placht te bakken. Ook dit behoorf
tot het verleden en het tegen,
woordige geslacht kent niet eens
den smaak van dit kostelijke,
grijze. eigengebakken brood]
Waarom zou men zelf al die moefi
te doen, als de bakker toch elkeil
dag aan de deur komt.
Een enkele boer van den ouden
stempel mag misschien nog vast
houden aan de traditie, de mees
ten bekommeren zich weinig meer
om overgeleverde gebruiken en
wat dies meer zij. Het moderne
nivelleeringsproces heeft, wat dij
aangaat, ook in de West VeluvA
sche buurtschappen zijn werk
grondig gedaan.
Jac. G.
Voor de Vrouiv
W" lezen de boekqjp van Pearl Buck en zien films van gesluierde vrou
wen uit ljet nabije oosfen met een superieur glimlachje en zeggen
dan een tikje medeliidend: „Zoo was het daar vroeger; hoe is het moge
lijk-" En dan denken wij stilletjes: „Wat een geluk voor die vrouwen,
dat onze Westersche zeden hen bereikten."
Laten wij niet al te zelfgenoegzaam zijn. Ook in onze lage landen kon
den de banden der conventie wel eens knellen.
WANNEER U. modern V/erkende
v v vrouw, bijvoorbeeld vijftig
jftig
iaar geleden geleefd had en uw va-
canfiedagen braken aan. hoe weinig
zoudt u van uw zomerreis kunnen
jjenicten wanneer geen medelijdende
mannelijke bloedverwant zich over
uw hulpeloosheid ontfermd had.
De moeilijkheden voor de vrouw
alleen begonnen reeds met de trein
reis. Men stapte in alsof de mede
reizigers lucht waren en zette zich.
Kwam een hulpvaardige hand ter
hulp bij het binnendragen der ba
gage. dan werd dit beloond door
een ijzig negeeren dier beleefdheid,
want een woord van dank. of zelfs
een vriendelijk knikje zou de repu
tatie van een respectabele vrouw in
gevaar brengen.
Deelnemen aan een gesprek, waar
in de medereizigers u betrokken,
I Goede mraanieresi
was geheel ondenkbaar, nóg minder
dat u zich verstouten zou zelf een
onschuldige vraag te stellen aan een
der medepassagiers.
Tochtte het. dan liet u het toch
ten; kon u den naam van het station
niét tijdig van hel bord aflezen, dan
moest u het risico maar nemen uw
plaats van bestemming voorbij te rij
den - om des fatsoens wille.
Had u ten laatste het doel uwer
reis bereikt, denk dan niet dat het
dan zoo gemakkelijk viel eenige pas
sende ontspanning te vinden. Na
tuurlijk mocht u wel de musea be
kijken en de kerken bezoeken, doch
als de dorst u kwelde, dan kon u
niet even in uw eentje op dat zon
nige terras neerstrijken, zelfs niet u
daarbinnen in een bescheiden hoek
je terugtrekken. Tot zulk een ver
maak was mannelijk geleide voor
geschreven. Ook een schouwburg of
concertzaal kon niet door eenzame
dames bezocht, worden.
WJ AT restte u op die manier
van het vacantiegenoegeiv?
De vrouw moest zich op haar een
zamen tocht als een doofstomme
gedragen. Geen wonder, dat een on
gehuwde vrouw zich ontevreden met
haar lot ging voelen. Thuis was het
al niet veel beter. Ondenkbaar, dat
zelfs een reeds bedaagd meisje al
leen ging wonen Men bleef onder
moeder's vleugelen, ook al waren
de slapen al vergrijsd.
Kwam men een mannelijken ken
nis tegen onderweg, ook al was hij
de intieme vriend van uw broer,
dien u bijna dagelijks in den huise-
lijken kring ontmoette, dan zou H
geen woord mei hem durven wisse
len. 4 Een jonge dame. die op straat
door een man werd aangesproken,
al was het slechts om op het mooie
weer attent te worden gemaakt,
verloor haar goede reputatie.
Gelukkig veranderde dc tijd en
werden wij van veel knellends be
vrijd. maar hebben wij wel reden om
de Spaansche schoonc. in de scha
duw van haar fraai gesmeed tralie
venster te bekijken* alsof zij een ge
kooide leeuwerik was? Het is ook
daar immers sinds lang voltooid
verleden tijd en wij behoeven niet
zoo ver terug te gaan om veel ge
lijkenis met ons eigen lot te ont
waren.
V
