DE STRIJD ONTBRANDDE OM DE POLITIEKE VERNIEUWING deed haar intrede 1Q4G Katholieken en socialisten Roomsch-roode coalitie in Nederland en West-Europa Nederland op weg naar economisch herstel Export slechts 30% van den import IN HET JAAR Oude welvaartspeil nog lang niet bereikt Dinsdag 31 December 1946 OU DEJ AARSBIJ LAGE A LS wij op dezen 31 en De- cember terugzien op het afgeloopen jaar, dan mogen blijde en sombere herinneringen zich verdringen, maar dan wor den zij toch alle overheerscht door deze gedachte: 1946 is een goed jaar geweest. Want het was het jaar, waarin ons volk, dat in 1945 zijn onaf hankelijkheid had herwonnen, ook zijn politieke mondigheid terug kreeg, die in onzen tijd de meest wezenlijke voorwaarde is voor een waarachtige vrijheid. Zoo heeft 1946 bekroond wat in 1945 werd verworven. In 1946 werd Nederland weer een parlementaire democratie. I N ilfi eerste helft van het jaar 1 19-46 is in ons land de strijd om de politieke vernieuwing uit gevochten. Na de bevrijding heeft men zich aanvankelijk veel voor gesteld van deze vernieuwing waartoe illegale bijeenkomsten in den bezettingstijd en besprekin gen van de gijzelaars in St. Mi chielsgestel den grondslag hadden gelegd en welke in bevrijd Ne derland haar voorloppige vorm geving had gevonden in de Neder- landsche Volksbeweging. De ver wachting, dat men in ons land tot geheel nieuwe politieke ver houdingen zou komen, waarbij dc door hel verschil in godsdienst Bepaalde politieke scheidingen zouden zijn weggevallen, bleken te hoog gespannen. Toen de o.m. om administratieve redenen lang uitgestelde verkiezingen naderden bleken de voornaamste politieke partijen van vóór rleia oorlog weer op het appèl te zijn. Kath. Volkspartij Al spoedig na de bevrijding her leefden in het protestantsch-Chris- télijke kamp de oude A.R.-partij de C.H l'nie en de Staatkundig Gereformeerde Partij. In katho lieke kringen was de drang naar verniet,iwing sterker én deed voor al dp Christophnor groep, die aandorng op een radicaal-sociale politiek, van zich spreken. Ten slotte besloot de R.K Staatspartij een nieuwen koers te gaan varen eri haar naam te veranderen i;i Katholieke Volkspartij De K.V.P. zou in de toekomst ook voor niet- katholioken open staan en daar om is er nog sprake van geweest haar Christelijke "volkspartij te noemen waarvan tenslotte, om verwarring te voorkomen, is af gezien. Een aa.ilal jongere katho lieken van de Christophoor-groep voe'de zich hij de katholieke par tij niet langer thuis en giiiffover naar liet socialistische kamp. l.it de Waarheid-groepeGring was al spoedig weer de oude Com munistische Partij ontstaan en de in het voorjaar van 1946 öpgerich- te Partij van de f'rijlicicl was in wezen een voortzetting van den ouden liberalen Vrijheidsbond. N.-V.B. en P.v.d.A. De belangrijkste^ poging tot po litieke vernieuwing ging uit van de Nederlandsche Volksbeweging. De S.D A P., de Vrijzinnig Demo cratische Bond en de Christelijk Democratische Unie (enkele groe- peeringen uitgezonderd) kwamen tot de oprichting van een nieuwe partij, in samenwerking met de „politiek dakloozen": de katholie ke Christophoorgroep (Geert Ruy- gers e.a.), een groep uit dc C.H.U. (Van Walsum, Lieftinck e.a.) en de zoogenaamde groep Schermer- horn (de eigenlijk „dakloozen"). Drie ministers uit het zittende kabinet (Schermerhorn, Drees en Lieftinck) voerden op het stich- tingscongres van dc Partij van den Arbeid het woord. V erkiezingsst r i j d De Partij van den Arbeid (die niet alleen herstel maar vooral vernieuwing vvenschlQ^en als een van liaar voornaamste program punten dc geleide economie 'had) heeft niet dien aanhang in het Nederlandsche volk gevonden, welke ^aanvankelijk algemeen werd verwacht. De verkiezings strijd is hevig gewest cn erger dan vroeger werd de persoonlijke verdachtmaking als politiek wa pen gehanteerd; de rel tegen den heer Kops Vorrink zal ieder nog versch in het geheugen liggen. In Mei van dit jaar werden kort na elkaar de verkiezingen voor de Tweede Kamer en voor de Provin ciale Sla ten gehouden. In plaats van twintig partijen, zooals in 1967. namen thans slechts negen partijen aa$ de Kamerverkiezin gen deel (een belangrijke verbete ring), waarvan er zeven kamer zetels bemachtigden. In procen ten uitgedrukt waren de resulta ten als volgt: 2e Kamer A.R C.H. C.P X K F' P V. d P St. Geref 12,9 7,Si 1U.57 30.81 28,31 6,41 2.14 De uitslag der Prov. Staten 12,60 9,73 11.41 31.42 25,81 6,36 2,16 verkiezingen JN het afgeloopen jaar 1946, waarin zoo veel moest wor- den hersteld en nieuw gebouwd in Nederland, waarin on$ volk heeft gezwoegd en geworsteld om na de herwonnen vrijheid ook iets van de oude welvaart terug te veroveren, hebben de gebeurtenissen zich in snel tempo op elkaar ge stapeld. Het is niet onze bedoeling in dit overzicht al deze gebeurtenissen weer in de herinnering wakker te roepen. Wij willen slechts in enkele lijnen en in hoofdpunten ovtrzien hoe het jaar 1946 voor Nederland is geweest. Al dadelijk moet een dergelijke beschouwing in twee hoofd-deelen uiteen vallen: Ie. Nederland herwint in 1947 zelf zijn politieke mondig heid. 2e. Nederland geeft politieke mondigheid aan zijn vroegere koloniale gebiedsdeelen. Dit laatste deel onzer beschouwing hebben wij in een afzonderlijk artikel elders in dit blad neer gelegd. Onze financieele redacteur behandelt in een speciaal ar tikel verder nog enkele aspecten van den strijd om het econo misch herstel van Nederland. Aangezien van de politieke partijen de Partij van den Arbeid, als nieuwe groepeering, in licl afgeloopen jaar wel sterk de belangstelling van ons volk heeft gehad, voorat in haar verhouding tot de Katholieke Volkspartij, laten wij voorts nog een vooraanstaand katholiek lid van de Partij van den Arbeid aan het woord om zijn visie op de ontwikke ling der politieke verhoudingen te geven. loonde aan, dal de „doorbraak", die door de stichting van de P. v. il A. in beginsel geslaagd was, in de praclijk nog weinig succes had gehad. De oude antithese in hel N'cdcrlandsche volk was blijven bestaan De P. v. cl. A. kreeg met haar 2!) zetels even veel als in 1937 de S.D.A.P. (23) eu de V.D (6) sa men hadden en kon zelfs de twee zetels van de C.D.U. niet behou den. Tegenslag P.v.d.A. Voor dezen tegenslag voor de Partij van den Arbeidzijn drie verklaringen aan te voeren: 1 De Brief der Bisschoppen kort voor de verkiezingen, spoor de de katholieken aan op de K.V. P. te stemmen en heeft de P. v. d. A ongetwijfeld nadeel berokkend. 2. Linksche elementen uit de oudVS.D.A.P., die het niet eens waren niet. de nieuwe vorming van bet democratisch socialisme, gaven hun stem aan de C.P.N. 3. De P. v. d. A-, als regeerings partij, werd floor vélen verant woordelijk gesteld voor de hu reaucratie en het nog niet terug- keere.n der v ooroorlogsche econo miscbe toestanden. Onwrikbare blokken De KA P.. die. van 31 op 32 ze tels ging, bleek een hecht en on wrikbaar blok in onze samenle ving. De C.l-I.U. (8 zetels) cn de St. Geref. (2) bleven gelijk. De A.R. partij daalde van 17 op 13 zetels.cu verloor daarmee wat het in 1937 door „den sterken man" Colijn uit het liberale kamp had aangetrokken, hetgeen ook ver klaart, dat de P. v. d. V. (6) twee zetels meer kreeg dan in 1937 tie Vrijheidsbond. De C.P.X., die van 3 op 10 zeiels ging. dankte haar winst voor een groot deel aan dc reeds genoemde ontevredenheid in linksche kringen van de oude sociaal-democratie. Gemeenteraden De gemeenteraadsverkiezingen, op 26 Juli van dit jaar, gaven on geveer eenzelfde beeld, met dien verstande, dat de P. v. d. A. iets in aanhang was gestegen. In Am sterdam werden voor het eerst de communisten, met 32,02 der stemmen, de sterkste partij, on middellijk gevolgd door de P. v. d. A. met 30,99 Kabinet Beel Op grond van den uitslag der verkiezingen benoemde H.M. de Koningin op 27 Mei dr. L. J. M. Beel (Minister van Binnenland- sche Zaken in het demissionnaire kabinet Schermerhorn), tot kabi netsformateur. Er zijn langdurige onderhandelingen geweest en het heeft tot 2 Juli geduurd voor de heer Beel een kabinet had .samen gesteld. Zijn 'nieuwe regeerings- ploeg bestond uit vijf leden van de K.V.P., vijf van de P. v. d. A. en drie „vakministers", die buiten deze partijen stonden. Met dit ka binet deed de „roomsch-roode coa litie", in het bestuur van gemeen ten reeds lang beproefd, haar in trede in de landspolitiek. Zware taak De regeerings Beel heeft het in het half jaar van haar bestaan niet gemakkelijk gehad. Zij moest nog veel ongedaan laten maar heeft toch reeds belangrijk werk verricht. Dat ook zij er nog niet in slaagde ons door den oorlog ver armde land het voofoorlogsch welvaartspeil terug te geven is be grijpelijk voor ieder met gezond verstand. Enkele der economische moeilijkheden, die daarvan de oorzaak zijn, worden door onzen financierden redacteur elders in dit blad opsier het oog gezien. Een groot gedeelte van haar aandacht moest dc regcering Beel wijden aan het Indonesische pro bleem. dat zij. vooral met. mede werking van dc heeren Scherm ér- li orn en Van Mook aanmerkelijk dichter bij een redelijke oplossing heeft gebracht, zóoals wij op een andere plaats in dit blad hebben uiteengezet. Critiek Weinig bijval ondervond de regee ring in haar houding ten opzichte van den Hoogcn Raad en ook el ders op liet gebied der zuivering wist minister-Beel niet tot bevre digende resultaten te komen. Zijn mededeeling over de vrijlating der „lichte gevallen" onder de politieke delinquenten (verdei' overigens vallende onder iiet be leid van den minister van justi tie Van Maarsseveen) verwekte groote beroering in ons land. Voor 1 October zou het 'aantal tot 25.000 zijn terug gebracht. Dit bleek ech ter een onmogelijkheid. In No vember lag het aantal nog hoven de 30.000. Ook de affaire Arnold Meyer en de sensationeele speur tocht naar dézen aanvoerder van Zwart Front, bracht nog al wat op schudding teweeg. Meyer kwam voor het Gerecht en werd tot vijf laar veroordeeld. De X.S.B 'ers Blokzijl, Mussert en Fcenstra werden gefusilleerd. Verdere doodvonnissen werden wel uitge sproken, ..maar nog niet uitge- oci'd. Sociale maatregelen De regeering, die dag aan dag te worstelen heeft met de wanver houding tusschen loonen en prij zen, nam vasthoudende aan den loonstop verscheidene maatregelen om de stijging der prijzen tegen te gaan en daling te bevorderen, o.a. door verlaging van de winstmarge op een aantal artikelen. Teneinde aan de ergste nooden tegemoet te komen, kwam de regeering met een verhooging van den kinderbijslag, een betere ouderdomsvoorziening eindelijk) en het consumentencrediet, socia Ie maatregelen, waaraan de naam van minister Drees verbonden zal blijven. Ook een (bitter noodige) salarisverhooging voor ambtena ren en onderwijzers werd aange kondigd. In dit verband mag ze ker niet onvermeld blijven, dat de belastingpolitiek van minister Lieftinck er op gericht is, sterker dan voorheen, de minst draag- krachtigen ,te ontzien. Annexatie? De samenwerking met België, reeds vastgelegd in de Tolunie (die overigens nog niet in wer king kon treden) kwam tot uiting in afspraken over militaire samenwerking. Met betrekking tot dc door Duitschland te vergoe den oorlogsschade heeft de regee ring een aantal cischen kenbaar gemaakt ten aanzien van dc ha vens en kanalen, het betalings verkeer, de mijnbouw (concessies) de grenzen. Dc regeering wenscht een betrekkelijk smalle strook grond langs onze grens bij Ne derland 'te betrekken, zonder de daar woonachtige bevolking naar Duitschland te doen verhuizen. Van verscheidene kanten zijn daartegen ernstige bezwaren naar voren gebracht, omdat men met d<? Duitschers ook een „Duilsch probleem"'in ons land zou kun-, non binnen halen. Wederopbouw Groote iTiaeilijkhcden ondervond de regeering hij wat men met een leelijk (want on-Xederlandsch) woord „Wederopbouw" is gaan noemen. Om ons maar tot het be langrijkste probleem, dat. van den woningnood te beperken, memo- reeren v\ ij het rapport van Fe bruari van dit jaar. volgens het welk er in Nederland 300.000 hui zen te kort zijn. Er is een bouw plan ontworpen, waarvan de uit voering minstens tien jaar zal vorderen. Gebrek- aan materiaal, dat voorloopig zal aanhouden, maakte het onmogelijk op korten termijn rl* vele dakloozen in de getroffen gebieden, van een be hoorlijke woonruimte te voorzien, heteen vooral in deze koude win termaanden veel ellende veroor zaakt. Stakingen Dc spanning tusschen loonen en prijzen gaf in het afgeloopen jaar tot verscheidene stakingen aan leiding. waarvan die der haven arbeiders en zéelieden wel dc voor naamste was. Bij deze staking speelden trouwens ook andere factoren, zooals erkenning van de 1nog steeds niet met het N.V.Y. gefuseerde E.V.C. een rol. Van geheel anderen aard was de sta king bij de radio, die wel haar aanleiding Vond in geschillen over de rechtspositie, over de be noeming van dirigenten enz., maar waarvan naar onze meening de diepere oorzaak gezocht moet worden in de onzekere positie, waarin het geheele omroep-perso- neel nu al geruimen tijd verkeert, nu het steeds meer de dupe dreigt te worden van den strijd om de macht in de radio. Radio-misère De Nationale Omroep, een ver nieuwing, waarmee naar onze overtuiging verreweg het groot ste deel van ons volk van harte zou hebben ingestemd, is in het afgeloopen jaar langzaam maar zeker door de oude omroepver- eenigingen om hals gebracht. Nog is het theoretisch mogelijk, dat het Parlement Nederland een Nat ionalen Omroep geeft (die -geen „Staatsomroep" behoeft te zijn), maar de oude omroepver-, eenigingen zitten thans weer zoo stevig in het zadel, dat een alge- heele vernieuwing van ons om roepbestel meer cn meer een wensch'droom gaat worden. Malversaties In dit overzicht, dat overigens op geenerlei volledigheid aan spraak maakt, moeten wij ten slotte :iog enkele minder fraaie herinneringen ophalen, cn wel aan eenige van die feiten, welke een onzer dagbladen bet opschrift „Nederland—Knoei land" in de pen gegeven hebben I-Iet enorme bonnenschandaal hij de Unie lever, de fraude bij de Hark in enkele plaatsen, de malversaties bij distributie-diensten en andeie EEN van de belangrijkste redevoeringen van het af geloopen jaar is de redevoering, die prof. Schermerhorn op 21 Mei heeft uitgesproken in de Katholieke Universiteit van Leuven, over de positie der lage landen aan de zee en de onder linge betrekkingen van België en Nederland. Hjj constateerde, dat liet voor beia- landen nood zakelijk was, dat de Katholieke cn socialistische partijen elkaar zouden vinden in een anti-kapi talistische politiek. Wanneer wij, hiervan uitgaande, de par tij-verhoudingen overzien in België, Frankrijk, Engeland en Nederland in liet afgeloopen jaar, dan vertoont zich voof'ons het volgende beeld. België QlNDS in België de zes Katho- lieke ministers op 17 Juli van het vorig jaar naar aanleiding van de Konings-kwestie uit het kabinet- Van Acker traden en dc Chr. Volks partij (CVP) daarmee voor het eerst sinds 1884 in de oppositie ging, staat dc grootste politieke partij .in Bel gië buiten dc regeering. Uit de be sprekingen in verband met dc ver schillende kabincts-formaties, waar van België in den loop van dit jaar getuige moest zijn, is wel gebleken, lat de diepste oorzaak van deze situa tie niet dc koningskwestie is, maar 't feit, dat de Kath. CVP en dc socia listische partij geen basis van samen werking kunnen vinden, vooral juist op dc andere punten van het regee- ringsbelcid. In dc CVP heeft de „kapitalistische" vleugel grpoten in vloed, terwijl de socialistische partij niet vrij is eenerzijds van staatskapi- talistischc tendenzen, anderzijds van een zeker anti-elcricalismc. Terecht heeft Schermerhorn dan ook in zijn bovengenoemde rede gezegd, dat tic socialistische partij afstand moet doen van haar collectivistisch staats socialisme en vervolgens moet be denken. dat anti-clcricalismc geen positieve kracht is. Hij zei voorts, dat anderzijds in de" Katholieke we reld #zal moeten worden aanvaard, dat voor de conservatieve vleugel historisch de tijd voorbij is. Frankrijk \7 OOR Frankrijk geldt hetzelfde. Alleen bevindt de MRP zich in zooverre in een gunstiger situatie dan de CVP. omdat de conservatie\ e katholieken grootendeels hun poli tieke tehuis gevonden hebben in de door dr. B. S. A. Al l'RL, dc Fransche Partij v. d. Vrijheid. Aangezien echter de socialistische partij sterker doordrongen is van \rees voor den invloed van de kath. geestelijkheid op de politiek, is het anti-clericalisme een rem op de goe de verhouding tusschen dc MRP cn de socialistische partij. Deze verhou ding wordt ook daardoor nog in on- gunstigen zin beïnvloed, omdat dc MRP die evenmin als de Belgische CVP een confessioncele partij wil zijn, in feite evenzeer als de CVP steeds meer een confessioreele partij gaat wórden. De meest radicale op lossing van het probleem der partij verhoudingen in Frankrijk zou zijn als de socialistische partij cn de MRP zouden fuseeren. Engeland IN Engeland is een dergelijke fusie niet noodig, omdat daar van meet af aan katholieken lid geweest zijn van de Labour-Party. Zooals kardi naal Griffin aan Toon Rammelt en mr. W. Wagenaar vertelde. (De Tijd. 18-12-'46) vormen de katholieken in Engeland een minderheid van S tot 13 pet der bevolking. Deze behooren voor het overgroote deel tot de'ar beidersklasse en zijn dan ook voor namelijk lid van de Labour-Party. Over deze partij zei kardinaal Grif fin: „De Labour-Party is zeker een partij met goede oogmerken. Maar hoe dc uitwerking -san haar plannen zal zijn, moet nog worden afge wacht". Nederland WANNEER wij nu in Neder land dc verhouding tusschen de katholieken cn de socialistische partij bezien, dan heeft de Partij van den Arbeid een aantal katholieke leden en aanhangers. Zij js voor ka tholieken ideologisch zelfs beter aanvaardbaar dan de Labour-Party in Engeland, zooals in de Helmond- sche Courant van 15 Febr. duidelijk is uiteengezet door pater drs Marti nianus OFM Cap. In Nederland is dus de Engelsche' situatie in principe mogelijk, d.w.z. dat er een stabiele meerderheidspar tij gevormd zou kunnen worden van alle democratische socialisten, hetzij deze katholiek, protestant of onker kelijk zijn. In feite, is echUr het aan tal katholieken in de P. v. d. A nog zóó gering, dat de Nederlandsche situatie beter vergeleken kan worden met dc Belgische en Fransche. Evenals de C\7P heeft de KVP nog bijna alle katholieke kiezers achter haar vanen. Maar terwijl de inwendige spanning in de CVP is 1 verminderd, doordat de partij in de oppositie is gegaan, is de KVP regccringspartij. In dit opzicht is de Nederlandsche situatie dus weer meer te vergelijken met de Fransche. Maar de MRP is haar conservatieve vleugel kwijt geraakt aan de Fran sche Partij van de Vrijheid, zoodat haar het regeeren met dc socialisten cn communisten heel wat gemakke lijker zou zijn, ware het niet dat staatssocialisme cn anti-clericalisme deze samenwerking bemoeilijken. Spanningen JN Nederland doen zich deze moeilijkheden niet voor. Wel hebben sommige (niet alle) katho lieke bladen en tijdschriften het wil len doen voorkomen alsof de P. v. d. A. niet zou opkomen voor het groo te gezin of voor het gezin in het algemeen, doch de bedoelde bladen hebben maar wat neer gescjirevcn zonder de behandeling in dc Kamer goed gevolgd of de handelingen der Staten Generaal zorgvuldig gelezen te hebben Er is dan ook geen enkel principieel motief, waarop de samen werking tusschen KVP en PvdA zou moeten afstuiten. Dc eenige op rechte reden tot verbreken van de coalitie met dc PvdA kan voor de KVP gelegen zijn in de onhoudbaar heid van dc spanning tusschen de conservatieve cn de andere leden van de katholieke partij zelf. Deze spanning is het duidelijkst tot uiting gekomen in dc discussies rond aecoord van Linggadjat'i. Maar ook minister Lieftinck was in het laatste halfjaar een goede toetssteen voor de vooruitstrevendheid van de KVP als geheel. Stemde de KVP- fractie niet verdeeld ovei het weer invoeren van het bankgeheim? En wat te denken van dc laatste zit ting van de Eerste Kamer in. dit jaar? Bij het wetsvoorstel tot aan gaan van een geldleening ter con versie van uitstaande schuld stem den vier KVP-ledcn tegen en een aantal anderen stemden allen voor omdat zij op dit moment geen kabi netscrisis wilden veroorzaken. Waar lijk een daverende steun van de zijde eener regccringspartij! Gold het hier een principieel katholiek of een principieel kapitalistisch bezwaar tegen de regecringspolitiek? Voor de keuze Uit dit alles moge blijken, dat de spanningen in de KVP niet gering zijn. Zal Romme steeds zoo'n kun stige schaats weten te rijden (zie spotprent in „De Tijd" van 18-12- '46) als hij bij dc Indonesische kwes tie deed? Of zullen Welter es. zich Bij de Partij van dc Vrijheid aan sluiten? Reeds sprak Weiter voor de liberale radio tegen de regee ringspoli.tiek. In ieder geval ^iikt het moment gekomen om ons het inter view te herinneren van pater Mag dr S Stokman OFM. dat in de Maasbode van 14 Sept. 1945 is ge publiceerd: Weer één partij dus voor alle katholieken? Neen. De katholieke, partij zal zich zeer zeker ten doel instellingen, de grootscheepsche diefstallen bij de autodump Dee- len, de ergerlijke deviezen-smok kel. waren even zoo vele nawcecn van een bezettingstijd, die in be paalde kringen onmiskenbaar tot demoralisatie heeft geleid, Nog is cr in ons land een enorme zwar te handel. zoowel in het groot als in het klein, al merkt men het laatste het meest. Nog hebben vele tienduizenden, die als zwarthan delaren of in aanverwante bedrij vigheden parasiteeren op het werk en... den nood van anderen, den weg naar normalen arbeid niet gevonden. Ook dit is een bij verschijnsel van den algemeenen, economisch nog on gunst igen. toe stand. Als in het volgend jaar, naar wij hopen en verwachten, de goederenschaarschte in ons land afneemt (cn... er meer behoorlijke sigaretten komen) dan zal ook de zwarte handel verdwijnen, alleen echter om plaats te maken voor een nieuw probleem.: dat der scholing en herscholing van tal- looze aan eerlijken, arbeid ontwen de menschcn. Weer aan het werk Wij willen echter niet eindigen in mineur. Veel is er gebeurd in het afgeloópen jaar. dat tot yol- Het kablnet-Beel bij zijn installatie in het Departement, van Justitie. doening stemt en hier en daar ook tot trots. De onder water gezetto gebieden zij", voor zoover dat in 1945 al niet gebeurde, weer droog gekomen. Ook liet laatste gat. in den dijk van Walcheren werd ge dicht. Tal van wegen en bruggen werden hersteld, zooals dc groote Moerdijkbrug en dc IJselbruggen te Zutfen an bij Westervoort. De spoorwegen hebben de haanvak ken U t recht—A m ers f oort—Anv sterdam weer geëlcctrifioeerd cn werken hard aan nieuwe plannefi, waarin ook ondergrondsche ver bindingen zijn opgenomen. De K.L.M. hoewel zwaar getroffen door het ontzettende ongeluk van 8 October op Schiphol, dat 26 slachtoffers oischte (wie denkt hier niet san do ramp to Apel doorn. waar een militair vliegtuig op een school stortte) zondt haar vliegtuigen weer uit over conti nenten eri oceanen. Nederland, ge schonden, verarmd cn berooid, is weer aan het werk en houwt stoer en stag aan Gen nieuwe toekomst Luat ons allen, in hef nieuwe jaar dat voor ons ligt, door krachtda dig aanpakken in dezen arbeid ons onmisbaar aandeel leveren. De 13. (Van onzen fioancieelen erdacteur) ALS wij ons er toe zetten het économisch leven van ons land n het jaar 1947 te overzien, dan is de eerste indruk zeker niet bemoe. digend: zoolang wij nog te kampen hebben met een tekort op onze staatsbegrooting. waarvan niemand met zekerheid kan zeggen wanneer het tot het verleden zal behooren en zoolang vérder de toekomstige hef fing-in-eens en de vermogensaan- wasbelasting groote bedragen zul len opeisöhen, waarvan de omvang nog niet precies vaststaat, blijft de neiging om nieuwe projecten op stapel te zetten, om nieuwe gelden in het bedrijfsleven te investeeren, gering.. Stijgende productie Al zijn er dus ook tal van facto ren. die tot pessimisme aanleiding kunnen geven, toch moet men voor al niet. u't het oog verliezen, dat onze industrie zich in het afgeloo pen jaar bijzonier goed heeft her steld. De productie van walsproduc- ten was op den laatsten datum waarover gegevens beschikbaar zijn: October van dit jaar zelfs al 2% hooger dan in 1938 het geval was, terwijl zij in Januari van dit jaar nog 30% beneden het voor- oorlogsche niveau lag. De steenkool-productie, die op basis 1938 in Januari 1946 56 be droeg. was in October tot 71 geste gen, en zoo zou men kunnen door gaan: metselsteenen van 44 op 69, rijwielen van 8 op 33 en weverijen van 25 op 50. Een uiterst ongunsti ge uitzondering hierop maakt de zeepfabricage, lie in de maanden dat er grondstoffen aanwezig wa ren ongeveer 70% van de voor- oorlogsche productie kon afleveren, deel) nu nog geen 30 haalt. Grootere omzet Het is da& ook te begrijpen, dat de geldomzetten in den detailhandel in het afgeloopen jaar aanzienlijk zijn gestegen: in ie kruidenierswa- renbranche namen zij toe van 174 in Januari tot 205 in October, alles wederom op basis 1938, terwijl de textielouizetten zelfs van 105 tot 199 vermeerderden. Indien men hiermede tevens de gestegëïi goe-derenomzetten tot uit. .drukking had gebracht, was dit re sultaat natuurlijk prachtig geweest, doch leze gestegen geldomzetten drukken niet alleen uit. dat wij meer goederen hebben kunnen koo- pen, doch tevens, dat wij deze arti- moeten stellen een zoo groot moge lijk aantal katholieken' onder haar vanen te kriigen, doch op de basis van een sterk vooruitstrevend pro gram. Er mag onder geen beding water in dén wijn van zulk een pro gram worden gedaan terwille van het winnen van kleine groepjes ter linker of ter rechter zijde. Het pro gram moet primair zijn, niet de om- vang van dc organisatie of het aan tal stemmen. Ter wille van het pro gram moeten wij zulke kleine groe pen durven afschrijven." Welnu het kleine groepje ter lin kerzijde is afgeschreven: het zit in de PvdA en met ecre' Wanneer volgt het groepje ter rechterzijde? Zoolang dit niet volgt zal de KVP niet voldoen aan de in het begin van dit artikel naar \orcn gebrachte eisch Dan zal de KVP geen anti- '-nrp-lipfische politiek kunnen voe ren. En dan /al ook ons land- niet opgewassen zijn tegen het grootste probleem voor West-Europa: het communisme den wind uit de zeilen te nemen. Dr B. S. A. AL kelen duurder hebben moeten beta len. Deze voortdurende stijging van ons ko&tenpoil baart de regeering' veel zorg, temeer daar zij cr niet toe wil of kan overgaan doon middel eener evolutie onze import- prijzen te verlagen. Weliswaar zou 'ri dergelijke verhooging van den wis selkoers onze exporl mogelijkheden verkleinen, doch zoolang wij met on zen export toch nog slechts 30% van den import dekken, lijkt een verla ging van de importprijzen van groo, ter belang dan dn verhooging der exportprijzen. Dat neemt natuurlijk niet' weg. dat "het bpzonder prettig is te kunnen waarnemen, dat onzo uitvoer nabr waarde van Januari tot November is verzevcrivoudigd (in November bedroeg de export f 125 millioen), waardoor onze ex port-import-verhouding langzaam maar zeker béter begint te worden- Meer te krijgen? Rest als laatste vraag de belang rijkste en wel: is de consument er in den loop van het jaar beter op geworden? Zoolang onze industrie cle grondstoffen, -die voor het bin- nenlandsehe verbruik beschikbaar zijn, blijft aanwenden voor de ver vaardiging van luxe artikelen tegen exhorbitant hooge prijzen, waardoor de productie van allerlei goederen, die de bevolking broodnoodig heeft, niet op gang komt, zal deze on tevredenheid niet verdwijnen. Wij zullen afwachten of de productie van de zg. „utility,,-goederen hierin het komende jaar een verbetering zal brengen. Doch verder blijft no# een spanning tusschen den aanwezi gen goederenvoorraad on de loonen» Loon en prijs Recente gegevens om deze span ning te meten zijn niet aanwezig, doch uit het beschikbare materiaal valt af te leiden, dat de loonen in Augustus in de nijverheid 66% bo ven het voor-oorlogsche peil lagen, in den landbouw 140 en van beide tezamen 76%. De kosten van levensonderhoud, w&reiï echter in Juli reeds 84% bo ven het voor-oorlogsche peil geste* gen. Hoewel algemeen wordt aan genomen, dat de loonen momenteel wel een dergelijke hoogte hebben bereikt, dat de noodzakelijke vensmiddelen kunnen worden ge* kocht en in de meeste gevallen oolc een belangrijk gedeelte van de in normale tijden noodzakelijke ver* njeuwingen van duurzame ver- bi luksgoederen, als kleeding eri schoeisel, kunnen worden aange schaft, moet in dezen tijd juist van deze laatste soorten goederen zoo veel meer dan normaal worden ge kocht,. omdat in talrijke gevallen de vervanging jarenlang achterwege is gebleven. Hierdoor komt het in hoofdzaak, dat een groot deel onzer bevolking nog steeds niet kan uit komen met hét, inkpmen, en dat wij dan nocr nagenoeg elke maand kun. nen waarnemen, dat de inleggingen bij de spaarbanken achteruitloopen. Ook de budgetonderzoekingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek, waaraan" ook het andere hier geciteerde statistische mate riaal is ontleend, toonen aan, dat de laagste inkomensgroepen iedere maand inteeren, waarmede wy min of meer bij het uitgangspunt van dit overzicht: het wegbelasten vao. een gedeelte der vermogens, zijn teruggekeerd. Of dit alles op den duur een meer gelijkmatige verdeeling van ons volksbezit ten gevolge zal hebben, kan, door gebrek aan gegevens, noch bevestigd, noch ontkend wor den. doch wij .kunnen slechts hopen, daj in het verschiet een tijd zal liggen, die ons volk. behalve de be- staanszekerheid, die er op het oogenblik heerscht - de werkloos. beid is tot een minimum ged'ald ook nog het behoorlijke bestaan.s- peil zal garandeeren, waarop het recht heeft.

Historische kranten - Archief Eemland

Dagblad voor Amersfoort | 1946 | | pagina 3