Een' toren stortte in»
Harnas of soepel kleed?
28 Januari 1797s een droeve
m
Ordening kan bestaanspeil
der massa verhoogen
Neder-Bentheim kan veel
aard-olie opleveren
J
Radio-programma
P Uzki
Bouwval bleef
|ee tijd-
Onsterfelijke
hoornen
In een ware democratie zijn armoede
en bestaansonzekerheid verdwenen
Duitschers in 't geweer
tegen annexatie
Ch. Eyck 50 jaar
NAAR NIEUWE ONDERWIJSSYSTEMEN
Tïloohd
onder getuige
2
Dinsdag 28 Januari 1947
99
De povere resten van den
toren van Harderwijk. De
Franscliman Sauler ver
moedelijk een lid van de
F.ransche bezetting
schetste de ruïne van den
toren nadat het tweede ge
deelte was ingestort.
■P THPÏ
.swr jm>JUI
■'ÈZ'Cs 't
T N Maart van het jaar 1774 meende
de Vroedschap van Harderwijk
eenige ernstige verzakkingen te be
speuren in den toren bij de Maria- of
Vrouwekerk, de trots van Harder
wijk. De vroede heeron achtten een
onderzoek noodzakelijk en wezen
den Arnhemschen bouwmeester An
tony Viervant aan om een nauwge
zet rapport uit te brengen. Viervant
stelde de noodige verbeteringen
voor, waarvan dc kosten wareji be-
raamd op f 9.500.De druk der tij*
den, geldgebrek en de verminderde
welvaart der burgerij vertraagde
echter de uitvoering der plannen,
zoodat de raadgevingen van den
bouwmeester slechts voor een klein
dee^werden opgevolgd
Aficlde'
de toe-
diddelenvijl verergerde
stand van jaar tot jaar.
In het begin van Januari van het
jaar 1797 bespeurde men ernstige
werkingen, die tot voorzichtigheid
maanden cn voorzorgsmaatregelen
noodzakelijk maakten. De in de na
bijheid staande Armenschool werd
gesloten en den bewoners der huizen
in de buurt werd aangezegd dat er
gevaar dreigde. Het wachten was op
de catastrophe
G)P 28 Januari 1797 dus precies 150 jaar geleden des
morgens tegen negen uur stortte de toren van Harderwijk
aan de oostzijde in met „Sulck eenen geraas", dat velen in den
omtrek aan een aardbeving dachten. Een wolk van stof en puin
verduisterde de lucht, zoodat zelfs de opvarenden van de schepen
op de Zuiderzee de stad niet konden onderscheiden.
Eenige oogenblikken later volgde een tweede schok: de noorder
gevel kwam naar beneden. En om twaalf uur viel de zuidergevel
met de klokken, waardoor de gewelven van de kerk „aanmer-
ckelijck" beschadigd werden. Het prachtige orgel dat aan die
zijde der kerk geplaatst was werd geheel vernield.
Alleen de westergevel van den toren bleef overeind staan, te
midden van een geweldigen puinhoop.
ter staan. De kolonel" kwam nu tot
do overtuiging dat ook een twaalf,
ponder te zwak was en dat hij een
24 ponder moest hebben. Maar aan
gezien hij die niet had achtte hij
zijn opdracht vervuld en keerde
met zijn bombardiers naar Amers
foort terug.
i Mooiste en hoogste toren
van Gelderland
j /Je toren van Harderwijk mos zeker de
*-* mooiste van Gelderland. Met trots
j vertelt de geschiedschrijver johan Schras-
sert, dat hij zelfs hooger mas dan die van
I Arnhem. Zijn vlakke kruin, waarop men
vuren aanlegde als baken voor de schepen,
mos zoo breed, dat een groote wagen er op
kon rond draaien. Twee honderd drie en
veertig Amsterdamsche voeten was. Int i
bouwwerk hooghet bestond uit verschei-
dene door stevige gewelven afgescheiden i
verdiepingen.
De toren werd gebouwd in de jaren 1417 i
I tot 1422 en deels opgetrokken uit de mate- I
rialen van den toren van de Sint Nicolaas- j
5 kerk buiten de Luttekepoort die in 1415 door
den bliksem werd getroffen en geheet ver-
woest. Als plaats werd gekozen den west-
kant van de Maria- of Vrouwekerk, gewijd i
aan den H. Martinus, die bij
pacificatie van Gent aan de
Hervormden overging en
sindsdien de Hervormde kerk j
j gebleven is. j
Voor de kinderen
OP het vreeselijke gerucht kwam
dadelijk dc Vroedschap bijeen,
die besloot tot het nemen van de
noodige veiligheidsmaatregelen. Mi
litairen, er waren toevallig twee
compagnieën voetvolk in de stad,
die onder behoorlijke discipline
stonden zetten alle toegangen tot
de kerk af.
De eerste wethouder, tevens ovcr-
weesmeester, beval onmiddellijk de
ontruiming van b<H Burgerweeshuis
en het ïnveiligheidbrengen dpr kin-
deren, want men vreesde dat de nog
overgebleven muur hot niet lang zou
uithouden. Zoo werden alle voor
zorgsmaatregelen genomen, die
menschelijkerwijs mogelijk waren.
Wankelend restant
Reeds op den laatstcn dag van
Januari kwam uit Arnhem de pro
vinciale landmeter Walraven van
Ommeren om een onderzoek in te
stellen. Hij rapporteerde aan den
rand dat Je nog overeiqd staande
wankele muur slechts door geschut
omver te krijgen zou zijn. Er deed
zich echter een groote moeilijkheid
voor: het eenige beschikbare kanon
was veel te licht. Men moest een
twaalfponder hebben en die zoo bui
ten de stad opstellen, dat hij -den to
ren kon raken zonder verdere scha
de aan te richten. Er werd onmiddel
lijk een schriftelijk verzoek gericht
tot den commandeerenden officier te
Amersfoort om een twaalfponder en
25 kardoezen ter beschikking te stel
len en onderwijl zond de vroedschap,
schermende met de leus van „Vrij
heid, Gelijkheid en Broederschap"
('t was in den Franschen tijd!), een
brief aan de Burgers-Representanten
van het Kwartier-Veluwe met een
dringende bede om geld. De instor
ting -en haar gevolgen, de inkwar
tiering en de militaire bezetting had
den zooveel uitgaven vereischt, dat
de stedelijke kas geheel leeg was.
Beide verzoeken leverden echter
niet veel op. De bevelvoerende offi
cier van Amersfoort liet weten dat
hij geen geschut mocht zonden zon
der toestemming van de bezettende
macht.
Geselnatsvmir
Om geen tijd te verliezen het
stuk toren stond al maar te wanke
len werd in overleg met Walra
ven van Ommeren besloten het eerst
maar eens met de drieponders te
probeeren. Op 2 Februari werden de
stukken buiten de Bruggepoort op
gesteld en de schoutsknechten zeg
den den burgers aan ruim baan te
maken; de visschers moesten ten
Zuiden van de stad ligplaats nemen
tot „tyd ende wyle het schieten sou-
de syn opgehouden".
Doch het schieten met de drie
ponders haalde niets uit. Al raakte
ook eens een kogel den muur „so
bewoogh dese sieh niet".
Eindelijk, op Zondag 5 Februari,
kwam kolonel Martuchewitz uit
Amersfoort met het bericht dat hij
uit Den Haag last had ontvang
mei een twaalfponder en een vol.
doende aantal bombardiers, die op
kosten van de stad ingekwartierd
moesten worden, naar Harderwijk
te gaan. Dc mannen kwamen cn het
kanon werd opgesteld aan de
pracht tusschen de Smeepoort en do
Luttekepoort. Weer gingen de
srhoutsknechten ter waarschuwing
rond en op Maandag begon de be
schieting. Maar ook ditmaal zonder
gevolg. Een der kogels, ter grootte
van een Edammer kaasje, kwam te
recht in het huis van professor
Fnrsten aan do Donkerestraat, waar
hij veel schade veroorzaakte: (hij
ligt nu nog in de Oudheidskamer
ten stadhuize). De toren bleef ech-
Een 24-ponder
Eerst op 14 Februari kwam het
antwoord op een brief aan den
commandant te Kampen, dat hij
daar wel een 24-ponder had, maar
dat hij, gezien den slechten toestand
van do wegen, geen kans zap zulk
ecu gevaarte naar Harderwyk te
vervoeren. De kapitein Ten Cate
bepaf zich naar Zutfcn om te trach
ten daar een kanon te krijgen, het
geen tenslotte gelukte. Hij zond een
koerier naar Harderwijk met het
verzoek om 24 paarden en karren
naar Zutfen te sturen. Daarvoor
werden 24 Hierdensche boeren aan.
gewezen, die wel protesteerden,
maar zich schikten in de omstandig
heden, wetende dat ze anders toch
gedwongen zouden worden.
Omgeschoten
Op 23 Februari arriveerde de 24-
ponder met zestig kogels en hon
derd kardoezen onder geleide van
ecu luitenant cn twaalf kanonniers.
Vrijdag 24 Februari zou de beschie.
ting een aanvang nemen, doch er
kwam „sulck eon dickcn mist opset-
tcn" dat het spel niet kon doorgaan,
Niet voor Maandagmorgen was de
mist opgetrokken cn beon het vu
ren. De eerste schoten misten hun
doel en verbrijzelden het dak van
het Pesthuis (het tegenwoordige
huis van de Soepcommissie); een
kogel kwam terecht in het perceel
van do vroegere apotheek Anderson
in de Donkerstraat. Nu en dan werd
ook het stuk toren geraakt. Na 28
schoten kregen do kanonniers eeni
ge rust. Ze waren nu goed op weg.
De stukken waren al van den toren
gevlogen, na de goed gemikte scho.
ten Ieder in Harderwijk, ove.rigens
op voiligen afstand weggekropen,
hield zijn hart vast.
In den namiddag waren nog twin,
tig goedgemikte schoten noodig,
voor plotseling met donderend ge
raas, de zware bouwval instortte.
Geldgebrek
Het werk was volbracht, doch het
hinkende paard kwam achteraan.
Voor het vervoer van het geschut
on de inkwartiering benevens aan
schadeloosstelling aan de Hierden
sche boeren moest een bedrag van
436 gulden en zeven stuivers be
taald worden. En er was nog steeds
geen duit in de stedelijke kas.
Dc edelmoedige gemeente.secretaris
schoot de som uit eigen middelen
voor. Eerst in Augustus kwam men
to" aan de totale opruiming van de.
resten van den toren. Dc gevonden
klokkensppcie, ruim twaalfduizend
nond. werd vrekocht voor 3600 gul
den. De gemeente Harderwijk kon
er niet aan denkon den toren te her
bouwen. Wel werden in den loop
var. de vorige eeuw daartoe meer
malen plannen beraamd, doch eerst
in 1925 kwam daar eenige tecke.
ning in. In dat jaar riep dc gemeen
tcraad op voorstel van burgemees
ter Kempers een Torenfonds in het
leven, waarin ieder jaar uit de ge
wone middelen een bijdrage zou
worden gestort. Groot is die bijdra.
ge niet, maar tochhet. begin is
er. Op dit oogenblik, 150 jaren na
den toren val, bezit het fonds een
kapitaal van f 8000.Stroomen de
middelen niet vlotter toe, dan zal
zelfs de jongste van het huidige ge
slacht geen nieuwen toren zien ver
rijzen.
fïi'I
ihM
I NT California, een der heerlijkste
streken van Amerika, is het
behalve erg mooi ook heel ge
zond. En niet alleen voor den
mens. Ook in de planten- en die
renwereld schijnt het zoo te zijn,
want er komen zeer hoogc leeftij
den voor.
Iets, dat op ieder, die het eens
aanschouwde, een onvergetelijk
schoonen cn machtigen indruk
maakte, is wel een bosch met
Mammoetboo.iien of Sequoia's,
Deze naaldboomen worden wel
4000 tot 5000 jaar oud, en er zijn
er bij van wel 100 meter hoogte
cn pi. 2 meter dikte. Echte woud
reuzen dus, cn het is heei begrij
pelijk, dat wij oos in de nabijheid
van zulke hoornen nietig en klein
voelen als kabouters.
Omdat de Sequoia's vele eeu
wen oud worden, meenden som
migen dat zij onsterfelijk zijn.
„Onsterfelijke boomen", 't zou wel
eenig zijn, maar het is helaas
niet waar.
Nu wij toch over oude boomen
spreken, wisten jullie dat T$xi6
en Sypressen 3000 jaar oud kun
nen worden? Bepaalde kastanje-
soorten, Libanon ceders en Plata
nen 2000 jaar, en om verder het
trapje der leeftijden af te dalen:
eiken pl.m. 1000 .jaar, beuken cn
lindeboomen 900 jaar. Dan zijn er
nog zilversparren, sparren en den
nen. die het tot 300 h 400 jaar
brengen, en bijzonder sterke je
neverbesstruiken worden soms
500 jaar oud.
Zoo zouden wij verder kunnen
gaan en van de boomen via de
struiken op de planten oversprin
gen. Daar zijn echter zoovele soor
ten bij, dat ik jullie maar enkele
bekende zal noemen van de „oud
jes": de rhododendron, die ruim
80 jaar kan worden en het heide
kruid pl. 40.
(Van onzen financicelen
redacteur)
Ij E strijd tusschen planma-
tige productie en vrije
concurrentie is zeker nog niet
beslecht, en terwijl in ons land
de voorstanders van ordening
zich gaarne beroepen op de
woorden van minister Morris-
son, dat de armen in krotten en
de rijken in luxe flats zullen
wonen zoolang de productie
niet zal zijn geordend, wijzen de
tegenstanders er b.v. gaarne
op, dat het systeem van toewij
zingen, zooals wij dat op het
oogenblik in ons land kennen,
veelal uiterst willekeurig is.
Dc tegenstanders der ordening
verliezen echter uit het oog, dat
ook in het stelstel der vrije con
currentie, waarbij zij, die over
het meeste geld beschikken, dc
meeste goederen kunnen koopen,
een groot element van willekeur
aanwezig is. Men neemt als van
zelfsprekend aan, dat hij. die de
grootste behoefte aan een zeker
goed heeft, er ook den hoogsten
prijs voor zal willen betalen.
Ja, willen wel. maar of hij het
k a n is een andere vraag. Al
staat het nu bijv. vast, deft de
toewijzingen van auto's
oventueele fraudes buiten be
schouwing gelaten zeker
niet ideaal is verloopen, zal
iedereen toch moeten toege
ven. dat. indien slechts de
meest koopkrachtigen een
auto zouden hebben kunnen
koopen, cr op het oogenblik
aanzienlijk minder dokters de
beschikking over een auto zou-
y_~' ■•nm
DUITSCHE beschouwingen
hebben Sedert het bekend
worden van de Nederlandsche
éischen tot grenscorrecties niet
nagelaten te wijzen op de groo
te beteekenis, die het in deze
correcties betrokken gebied van
Neder-Bentheim heeft voor de
toekomstige Duitsche olie-pro
ductie. Eerst thans zijn evenwel
cijfers bekend geworden, waar
uit blijkt hoever de ontwikkeling
der oliewinning in dit gebied op
het oogenblik gevorderd is.
Blijkens een publicatie van den
persdienst van de SPD in de Brit-
sche zone zouden de geologische on
derzoekingen in Bentheim hebben
uitgewezen dat dit gebied voor de
olieproductie der zone binnen weini
ge jaren van de grootste beteekenis
zal worden en dat het in belangrijk
heid de oudere olievelden van het
gebied van Hannover, Celle en
Sleeswijk zal kunnen gaan overtref
fen. Men verwacht volgens deze pu
blicatie, dat reeds in 1950 het gebied
teu Westen van de Eems de helft
der productie in de zone zal leveren.
Uit dc productiecijfers blijkt even
wel, 'dat het grootste deel der olie
in dit gebied thans gewonnen wordt
bij Lingen, Jus op eon punt dat vol
gens de gepubliceerde kaarten bui
ten de correcties valt. Hier is de
productie in 1942 begonnen met een
hoeveelheid van 194 ton. Zij is ge
stegen tot 6052 ton in 1943, tot
19.148 ton in 1944 en bereikte na
een inzinking in het jaar 1945 in de
eerste negen maanden van 1946
30.658 ton.
Belangrijk minder is evenwel de
productie in de beide velden, die
binnen de correctieplannen vallen.
In Emlichheim, waar de eerste bo
ringen in 1944 ruim 3000 ton ople
verden kwam men in de eerste ne
gen maanden van het afgeloopen
jaar tot 15.203 ton; in Georgsdorf
waar de winning op hetzelfde tijd
stip en met dezelfde resultaten be-
Charles Eyck. schilder en beeld
houwer, wordt in Maart a s. 50,
jaar- Er is een ecre-comifé ge
vormd. In Maastricht wordt een
tentoonstelling georganiseerd,
waarvan zijn werk een belangrijk
deel zal uitmaken.
Joris Ivens. die bij het uit
breken van den oorlog in Ameri
ka was. zal weldra korten tijd 'in
ons midden vertoeven. Gedurende
den oorlog maakte hij twee offi-
cieelc film-: „Power and the land"
in opdracht van de Amcrikaan-
sche regeering, over de elcctrifi-
catie van het platteland van do
Ver. Staten, en de oorlogsdocu-
mentairc Action Stations", in op
dracht van de „National Film
Board" over dc Kon. Canadeesche
Marine.
1-Iet danspaar Trunk Dover
en Albert Moll is door de leiders
van het Zweeclsch danstheater ge-
engageerd.
T EDER, die een oogenblik terug-
-*■ denkt aan het Nederlandsche ón
derwijs voor 1940, zal beseffen, dat
er in de school iets veranderd is.
Uiterlijk gaat vrijwel alles hetzelfde.
Men spreekt wel veel over een re
organisatie van het onderwijs, maar
voorlonpig blijft de practijk als van
ouds. Veranderd is echter de wijze,
waarop onderwijzers en leeraren
over de school denken. En het ken
merk van deze verandering is, dat
men den gang van zaken, zooals die
voor den oorlog was, niet meer als
de eenig mogelijke en eenig juiste
aanvaardt.
Algemeen wordt de behoefte ge
voeld aan meer ruimte, grootcr arm
slag, meer beweeglijkheid. hetzij
door vernieuwingen van ingrijpend
karakter, hetzij binnen den bestaan,
den vorm, waaraan enkele verande
ringen kunnen worden aangebracht,
Het besef is levendig, dat dc muur-
vastheid van roosters, schooltypen
cn schema's van werkwijze naast het
voordeel van orde en zekerheid het
nadeel hebben van verstajring en
belemmering.
Men is bereid dit voor- en nadce]
zoodanig tegen elkaar af te wegen,
dat er een soepeler orde ontstaat,
een leniger hanteeren der regelingen
Bij het transport in de drukke haven-
plaats Aden, nabij den ingang der
Roode Zee, speelt de kameel een
voorname rol, omdat hij legen groote
hitte bestand is. Een gebruikelijk ge
zicht in de straten van Aden, de han
delaar met zun kameel-wagen (P.)
gon, produceerde men van Januari
tot October 1946, 12.461 ton. Het
blijkt dus, dat de op het Nederland
sche olieterrein bij Schóonebeek
aansluitende Duitsche velden tot
•dusverre in productie verre zijn ach
tergebleven bij die in Nederland, die
steeg tot maandelijks ruim 10.000
tor.
De Duitsche publicatie, waarin dé
ze cijfers zijn bekend gemaakt, stelt
het niet alleen voor alsof Nederland
aanspraak maakt op het gehcele ge
bied ten Westen der Eems. doch zij
noemt ook de dreiging Nan een
grenscorrectie als één van de facto-
icn, die een verdere ontwikkeling
dezer gebieden in don weg gestaan
hebben. Uit de cijfers blijkt, dat de
door Nederland opgeëischte gcbic-
len van Emlichheim cn Georgsdorf
tot nog toe een maandelijkscne op
brengst hadden van 8000 ton teza
men. of slechts een fractie van de
55.000 ton, die thans maandelijks in
de Britsche zone gewonnen wordt.
door Anthony Berkely 77
HET zijn slechts gissingen",
mompelde mijnheer Chitter-
wick. „zuiver gissingen, berustend op
waargenomen feiten".
„Maar ik ben er toch van over-
tuigd. dat Chitterwick gelijk heeft",
zei Mouse flink. „En wat meer zegt.
ik wil er wel wat, onder verwedden,
rlat hij de handlangster ook reeds ge.
vonden heeft".
Mijnheer Chitterwick keek Judith
aan. „Werkelijk, mevrouw Sinclair",
viel hij Mouse bij, ',ik geloof, dar ik
daf gedaan heb"
Judith was echter nog niet over
tuigd. „Maar juffrouw Goole!", wierp
zij 'bijna ongeloovig tegen.
,,Zij is donker, zij is lang en zon
der dien bril ziet zij er waarschijnlijk
wel aardig uit", zong Mouse. „oh. we
we hebben haar beslist gevonden".
„Wel. ik hoop natuurlijk, dat ie
geliik hebt", zuchtte Judith en ver
zonk in gedachten.
Mouse wendde zich tot mijnheer
Chitterwick. „Heb je die schriftelijke
samenvatting van de zaak. die je in
dertijd hebt opgesteld, nog, Chitter
wick?"
„Die heb ,k hier", antwoordde mijn
heer Chitterwick prompt cn haalde
het document uit zijn binnenzak te
voorschijn.
Mouse las het snel door. „Hier heb
ben we het. Punten, die nog opgehel
derd moet worden. Luister naar me.
Judy. Ik denk, dat hiermee de spijker
op den kop geslagen wordt.
Waarom juffrouw Sinclair de af
spraak jn het Piccadilly Hotel maak
te. Dat deed ze niet. Het was juf
frouw Goole, die gebruik maakte van
de slechte oogen van haar werkgeef
ster en eenvoudig jets anders neer
schreef dan haar gedicteerd werd.
Toen later de bevestiging van Lynn
kwam. zal zij wel een of andere uit
vlucht bij de hand gehad hebben. Dat
is punt no. 1.
Punt rio. 2 Hoe het vergif werd
toegediend Wel, dat weten we nu,
dank zij Sherlock Chitterwick.
Punt no. 3 Hoe majoor Sinclair's
vingerafdrukken op het buisje kwa
men. Juffrouw Goole als handlang
ster heldert dij eveneens op Lynn
verteld® toch. dat, het buisje leek op
dat. hetwelk zijn tante voor haar oog
druppels gebruikte"* Nu dan.
Punt no 4. Hoe het buisje in de
hand van juffrouw Sinclair werd ge
drukt Sherlock verklaarde ook daf
En punt no 5. Waarom juffrouw
Goole een vermomming drangf. lost
zich vanzelf op. Ieder moeiliik punt
is nu opgehelderd. Wijs» dit alle* juf.
frouw Goole niet absoluut als hand
langster aan?"
.•Het is overtuigender dan ik eerst
had gedacht", moest Judith toegeven.
„En ik heb nog een-punt. dat op
gelost moet worden", vervolgde Mou
se. die kennelijk vol inspiratie zat,
..Goole is een juweelendievegge. Hoe
staat het met de juweelën van juf
frouw Sinclair? Wordt er sinds haar
dood niets vermist?"
Maar op deze vraag schudde Ju
dith het hoofd. „Niet. voor zoover lk
weet. Juffrouw Sinclair bezat er een
inventaris van en alles, wat daarop
staat, heb ik teruggevonden".
„Toch zou ik het nog maar eens
zorgvuldig onderzoeken, mevrouw
Sinclair", raadde mijnheer Chitter
wick haar aan. „misdadigers worden
hun gewoonten niet spoedig on
trouw".
Judith beloofde, dat ZÜ dit zou
doen.
Mouse en mijnheer Chitterwick ge
raakten daarop in een levendig ge
sprek gewikkeld over de mogelijk
heden, die de nieuwe ontwikkeling
hun bood De eerste was er van over
tuigd, dat de handlangster vroeg of
laat wel een teeken zou geven, dat
in de richting van den moordenaar
wees. iets waarover mijnheer Chitter
wick hef roerend met hom eens was.
Over zijn ideeën omtrent de identiteit
van den man sprak hij echter nog
steeds niet; mijnheer Chitterwick
was geen voorbarig mensch.
(Wordt vervolgd).
en voorschriften. Dit besef en deze
bereidheid zijn m.i. van grooter
waarde dan de constaleering dat ten
aanzien van „de vernieuwing" on
derwijzers en leeraren te vcrdeelen
zouden zijn in „behoudenden" en
„vooruitstre venden".
Pogingen
T-T ET wordt nu niet meer als ket-
terij beschouwd dat men zich
afvraagt:„Waarom zouden we om
weloverwogen redenen den rooster
niet eens wijzigen, de dagindceling
veranderen, dit of dat schooltype
zijn kans geven?" Men aanvaardt
dat niet een systeem het ware is,
maar dat elke ernstige poging, die
niet indruischt tegen den aard en
het karakter der betrokkenen, een
leans dient te krijgen zonder daarin
nu een nieuwe absolute waarheid te
ontdekken.
Men kan b.v. aanvaardend of af
wijzend staan tegenover dc Werk
plaats van Kees Boeke, maar alge-
mcener dan tevoren is dc erkenning
van ziin streven. Volkomen terecht
verklaarde de minister dat de Wcrlc
plaats gesubsidieerd moet worden.
Typeerend voor den overgang,
waarin we ons bevinden is tegelij
kertijd zijn suggestie, dat dit school
type binnen de nog geldende wette
lijke voorschriften te brengen is. Het
wil zijgen, dat wij genoegen nemen
met formaliteiten, omdat wet er
practijk zoo uileenloopen.
Het verlangen naar meer soepel
heid, dat zich in hoofdzaak manifes
teert in het streven naar verande
ringen in de nog geldende voor
schriften en regelingen, gaf ook den
doorslag op de congressen van on
derwijzers en leeraren, die tijdens
de Kerstvacantie werden gehouden.
Vrij initiatief
TV/I EN zag zich daar geplaatst te
1 A genover het vrij ingrijpende
reorganisatie-voorstel Bolkestein
Van een volledige aanvaarding of
verwerping was geen sprake. En
iuist datgene werd met instemming
begroet, dat beantwoordde aan den
wensch naar een vaste orde van za
ken, die recht doet wedervaren aan
initiatief, verschillende method
van onderzoek, ruimer mogelijkheid
tot differentiatie, waardoor dc ont
wikkelingskansen der leerlingen
grooter worden. In meerderheid is
men voor een overgang van lager
naar middelbaar onderwijs via de
brugklasse en voor gelijke studie-
rechten na het eindexamen van elke
school die opleidt voor de universi
teit. ?len wenscht ook de H.B.S.
zesjarig te maken.
De mogelijkheid van de toepas
sing van andere onderwijssystemen
wordt voorgestaan. Velen wenschen
voor de middelbare school een roos
ter, die ook een aantal „vrije" uren
kent, d.w.z. uren, waarop onderwer
pen aan de orde komen, die buiten
de geldende vakken vallen en die
'voor de leerlingen van groot be-
lanrf zijn.
Naar men ziet gaat het allemaal
in dezelfde richting: geen systeem
dat een belemmerend harnas is,
maar een systeem, dat 'n kleed is,
waarin men zich behoorlijk bewegen
kan. Het is nu maar te hopen, dat
de eventueel.* wijziging van dc on
derwijswet aan dit verlangen boven
al tegemoet zal komen. Het vraagt
van den wetgever allerminst een
geheel nieuwen opzet of een radi
cale breuk met het bestaande. Elke
ware vernieuwing is immers die,
welke in aansluiting op het bestaan
de nieuw leven weet tc wekken.
Voor het onderwijs wil dit zeggen,
dat een vruchtbare wetgeving betee-
hpnf: de mngel'ikhpid scheppen voor
oen nract"k, die berust o*"> de er
kenning, dat meer wegen openstaan
voor wie zoeken naar het beste on
derwijs.
Dr. J. C. BRANDT CORSTIUS
den hebben gehad dan nu het
geval is. doch dat aanzienlijk
meer zwarte handelaren dan
nu het geval is, in een „luxe
slee" zouden rondrijden.
Doch indien men dit voor dit
extreme voorbeeld zal beamen,
kan men zich afvragen waar de
grens ligt en men zal tot de ont-
aekking komen dat deze grens
niet te trekken valt.
Alle goederen?
Men behoeft hieruit niet de
conclusie te trekken, dat daarom
alle goederen onder een uiterst
streng systeem van distributie
moeten vallen, wil men de best
mogelijke verdeeling van de maat
schappelijke productie bereiken.
Doch zeker zal men moeten toe
geven, dat i» een tijd van weder
opbouw, nu bepaalde gedeelten
\an ons productie-apparaat in
tact zijn gebleven en andere zijn
weggevaagd, een zekere ordening
bij het herstel niet gemist
worden.
Men kan van meening verschil
len over de vraag of indien het
productie-apparaat zich wederom
op min of meer harmonische w ij-
ze zal hebben hersteld., een rigou
reuze distributie nog noodzakelijk
zal zijn.
Via een belastingpolitiek zal
het immers ook mogelijk zijn
do \erschillende inkomens te
egaliseeren. waardoor de min
der welgestelden in staat kun
nen worden gesteld, een groo
ter deej van de aanwezige
goederen te verkrijgen, dan
met hun arbeidsinkomen over
een zou stemmen.
Doch terecht kan men tegen
een dergelijk stelsel bezwaren
hebben: het doet eenigszins den
ken aan een groot gezin waarbij
de ouders de kinderen aan tafel
eiken dag opnieuw laten vechten
om een deel van het opgediende
eten te bemachtigen om dan ten
slotte. nadat ze tot de conclusie
zijn gekomen daf de sterksten te
veel en de zwaksten te weinig
hebben gekregen, van de grootste
porties iets af te nemen om dit
den minder bedeelden te schen
ken.
Toezicht op verdeeling
Dit uiteindelijk resultaat be
reikt men veel eenvoudiger in
dien mpn van den aanvang af
een zeker toezicht op de „verdee
ling" uitoefent. En waarom zal
wat voor het individueel© gezin
geldt, ook niet opgaan voor do
maatschappij in haar geheel?
Waarom zal men .niet onmiddel
lijk bij het aanvangen van de pro
ductie rekening houden 'met de
behoeften cn met de koopkracht
van de afzonderlijke individuen?
Vaak wordt gezegd, dat de hier
uit voortvloeiende reglementee
ring der productie, zelfs al zou
deze rnaar zeer gedeeltelijk zijn,
een gevaar is voor.de democra
tische ontwikkeling van onze
maatschappij, daar de onderne-
zich nu niet meer vrijelijk kun
nen bewegen.
liet blijft natuurlijk steeds
onmogelijk om de vrijheid,
welke een bepaalde groep van
onze bevolking verliest, af te
wegen tegen de winst die een
ander deel der bevolking
hierdoor kan verkrijgen.
Doch laten de tegenstanders
van de ordening toch vooral niet
uit het oog verliezen, dat een
ordening het bestaanspeil en de
bestaanszekerheid van een groot,
deel onzer bevolking zal kun
nen doen toenemen en dat de
mocratische vrijheden eerst ge
noten kunnen worden Lord
Beveridge heeft er ook reeds
vaak op gewezen indien ar
moede en bestaansonzekerheid
zullen zijn verdwenen.
WOENSDAG 29 JANUARI
HILVERSUM I 301,5 M. 7.00
Nieuws. 7.15 Ochtendgymnastiek. 9 30
Orkestwerken. 11.00 Piet Dekker,
\iool, Wim Amende, cello en Ru van
Veen. piano. 11.45 Berichten uit In
donesië. 12.00 Orgelconcert 13.15 Me-
tropole-orkest. 14.00 Vioolrecital.
14 50 „Uit het dagboek van iemand,
cue verdween". 17.35 „Amati-Trio".
18 00 Meesterwerken voor klavier.
1830 Strijdkrachten. 19.15 Land- cn
Tuinbouw. 19 30 Engehche les. 20.08
Radio Phüharmonisch Orkest. 21.00
„Gekooide Vogels". 21.20 „De schip
breuk" 22 35 Hollandsch Trio
HILVERSUM II 415,5 M. 7.00
Nieuws. 9.00 Boedapester strijkkwar
tet. 9.50 Symphonie-orkest. 10.20
„Onze keuken". 10.35 Vara Brix-
Breitsma. sopraan en Willy Frangois,
piano 12.35 Bekende ouvertures en
walsen 13.15 Voor het platteland.
14 30 Maup Cantor, cello en Jan Ne-
derpelt, piano. 17.15 Orgelspel. 17.45
..Onder de tropenzon". 18 15 Europa
tusschen Amerika en Rusland 19.00
Dingen van den dag 20.05 ..De bar
bier van Sevilla". Opeia, 21.45 „Oos
tenwind-Westenwind", hoorspel. 22.30
Miller-Sextet
TUIN HA LENDER
28 JANUARI: Vaste planten zoo
als Phlox. Herfst-Asters, Chrysan-
then, Anjers, Pyrethrum en nog vele
andere kunnen thans of In het vroege
voorjaar door splitsing worden ver
meerderd. Mef een spade steekt men
de planten verticaal in eenige stuk
ken, die daarna afzonderlijk worden
uitgeplant De grond, waarin men ze
plant, wordt tevoren nog eens goed
los gemaakt. Wanneer de vaste plan
ten in Uw tuin na eenige jaren te
breed zijn geworden en daardoor te
veel ruimte in beslag nemen of an
dere planten gaan verdringen, dan is
het. ook raadzaam om er thans met
een spade wat af te steken, S. L.
