De klokLen werden stilgeze
Monty verslaat Rommel bij
El Alameie
Gaslicht''''
Oude gebruiken bij sterven
en begraven op de Veluwe
Drukte' in de
heele buurt
as
een meesterwerk van Cukor
2
ne
Waarom MevrJonkman flauw viel I
De weg naar de hel
Zaterdag 8 Maart 1947
OP weg naar een der Veluwsche buurtschappen werd dezer
dagen mijn aandacht getrokken door een begrafenisstoet,
die zich in spijt van de hevige koude en de ondergesneeuwde u>c-
gen in het voorgeschreven plechtige tempo voortbewoog naar het
verre dorp.
Het tvas een stoet, zooals wij die in onzen tijd slechts zeer
zelden meer zien: een oudcrwctsche begrafenis, waarbij een vier
wielige boerenwagen als lijkkoets diende en vier vrouwen met
zwarte doeken over het hoofd op de kist hadden plaats genomen.
Met ernstige gezichten schreden de boeren daarachter en de stoet
werd gesloten door een lange rij van Utrechtsche wagentjes. Een
wonderlijk schouwspel die donkere, in 't zwart gekteede stoet in
liet verlaten sneeuwlandschap
De tijd stond stil en alle ijdelheden en
onnoodige geluiden werden uitgebannen
Zooals vele oude gebruiken lang
zamerhand verloren zijn gegaan op
de Veluwe en slechts in de herinne
ring voortleven, behoort ook deze
oeroude wijze van begraven wel
haast tot het verleden.
Eertijds werden bij een sterfgeval
vele merkwaardige gebruiken in
acht genomen en hoewel het mis
schien een beetje oneerbiedig is dit
te zeggen wanneer iemand over
leed, gaf dit niet alleen in het ge
zin, maar ook in de geheele familie
kring van den ontslapene en ten
slotte ook in de buurt een heele
„drukte".
Onmiddellijk werden in het sterf
huis dc klokken stil gezet en de
spiegels andersom gehangen, over
de kooi van duif of kanarie kwam
een zwarte doek, de luiken of blin
den. die aan geen huis ontbraken,
uiw^sè rtnntf" zrjtl TïTtrëcIe"''gedaan'ïn
de woning: dc „tijd" stond si'l en
alle ijdelheden en onnoodige gelui
den werden uitgebannen.
Burenplichten
De buren staken de hoofden bij
elkaar, want het was nog in den
tijd, dat onderlinge hulp in gevaar
of nood als gebiedende plicht werd
gevoeld. Al had men jaren achter
een met het gezin uit het sterfhuis
in onmin geleefd, op dat oogenblik
golden dc veeten niet meer.
In dc eerste plaats moest de doo
de gekleed worden. Twee van de
oudste mannen of vrouwen uit de
buurt belastten zich cr mede het
stoffelyk overschot in het doods
hemd te hullen. Elke ordentelijke
huisvrouw zorgde, dat dit hemd al
sinds jaren gereed lag in 't „kam-
menet" of in een hoekje van de
linnenkast.
Na het „kleeje" wist de buurt al
gauw of de overledene een „mooie
dooie" was, die daar net lag of hij
sliep, dan wel of het „niet üm an
te zien was..." Bij onderling overleg
wezen de buren twee mannen aan
als „groefbidders". Dezen gingen bij
familie en vrienden in het dorp ciï
in de wijde omgeving rond om het
overlijden aan te zeggen en meteen
uit te noodigen tot de begrafenis.
Dat gebeurde niet zoo maar aan
de deur, neen, de groefbidder werd.
waar hij kwam, in huis genood.
Men schoof hem een stoel toe en
presenteerde een kop koffie of een
norrel. Dc groefbidders waren ge
woonlijk den gehcelen dag op stap
en thuis waren er nog andere zaken
te regelen. De groefbidder bestelde
ook de kist, hij deed aangifte op
het gemeentehuis, noodigde den do
minee en een ouderling van de kerk
ter begrafenis en „verzocht" ook de
dragers.
Twaalf dragers
Links van het sterfhuis werden
zes mannen als dragers verzocht,
rechts evenzoo. Was de gestorvene
een kind, dan kon met zes dragers
in totaal worden volstaan. Als de
overledene gehuwd was of gehuwd
geweest, dan moesten dc dragers
ook getrouwde mannen of weduw
naars zijn. in het tegenovergestelde
geval moesten er „jonge" dragers
komen, d.w.z. ongehuwde mannen.
Nog moeten wij aanstippen, dat
onmiddellijk nadat de groefbidder
bij een familielid zijn boodschap
had gedaan, van elk der paren ven
sterluiken aan het huis cr één werd
gesloten. Dat „halve luik" bleef
dicht, zoolang „het liek boven eer
de stond". In den middag na dc be
grafenis werd het weer geopend.
Bij het bestellen van de kist werd
er angstvallig voor gewaakt, dat de
timmerman, wien de opdracht werd
Ingezonden mededeeling)
UI
Wat is en hoe werkt de I.C.C.?
De I. C. C. is een irwtelling,
welke personen met elkaar in
contact brengt, die weinig of
geen relaties hebben. Zij, die
om welke reden of welk doel
dan ook, uitbreiding van hun
relaties zoeken, kunnen lid
worden. Vraagt gratis inlich
tingen, welke geheel vrijblij
vend in blanco couvert worden
toegezonden door de
gegeven, zelfs in de verte geen fa
milie was van den overledene. Zoo
dra de kist gereed was en de avond
was gevallen, kwam de timmer
mansbaas met een knecht om „het
liek" te kisten. Na afloop werd een
borrel gepresenteerd.
De kennisgeving van het overlij
den buiten de gemeente geschiedde
niet door dc groefbidders maar per
brief; in vele gevallen werd daar
voor de medewerking van den bo
venmeester ingeroepen.
Onderwijl hadden dc buurvrou
wen het druk met het ln orde ma
ken van het rouwgoed der familie
en de regeling van het eten en drin
ken op den begrafenisdag.
In den rouiv
Eertijds ging de geheele familie
van een overledene in den rauw.
Alle kleeren van mannen, vrouwen
en kinderen moesten pikzwart zijn.
Sommige kleedingstukken werden
inderhaast geverfd en verder wer
den nieuwe aangeschaft. Het Zon-
dagsche goed van de mannen en
vróuwen was meestal reeds zwart
„bollen" van de knipmutsen der
vrouwen moesten door effen tule
en de kostbaar geborduurde linten
door „glad" lint vervangen worden.
Dc roode mannenzakdoeken wer
den voorloopig opgeborgen, zwart
bonte kwamen er voor in de plaats.
Zilveren horlogekettingen gingen
in de la van kabinet of linnenkast
en de man-in-de-rouw legde zijn
horloge vast aan een ketting van
paardenstaarthaar of gevlochten
zwart „goed".
De vrouw behoorde, zoolang zij
in den rouw was, geen spalmboek
met gouden slot mee naar de kerk
te nemen, een zilveren kon er nog
mee door. De hooge hoeden der
mannen, die bij plechtige gelegen
heden voor den aag kwamen, kre
gen ten teeken van rouw een bree-
den, dofzwarten band om den glan-
zenden bol. Ik herinner mij nog,
dat de dragers bij begrafenissen
soms een sluier van zwart krip om
den hoed hadden geknoopt, die tot
halverwegen den rug afhing. Ook
droegen zij lang geleden wel lange
mantels, die door de gemeente in
bruikleen werden gegeven, evenals
het haarlaken. Als de familie het
kon betalen, kregen de dragers
voor het nakomen van hun buren-
plicht een geldelijke vergoeding en
een borrel. Kon het er niet al te
best af, dan werd met een borrel
volstaan.
Met den hoogen hoed
Op den eersten Zondag na de be
grafenis ging de oudste mannelijke
persoon uit het sterfhuis met den
noogen hoed op ter kerke: hij bracht
zooals men dat pleegde uit tc
drukken den rouw in de kerk.
Het dragen van de rouwkleeren
duurde voor de ouders, echtgenoo-
ten en kinderen twee jaren en
twaalf weken, voor broers en zus
ters één jaar en zes weken, voor
ooms en tantes een half jaar en
drie weken, voor neven en nichten
drie maanden en drie weken, voor
achterneven en -nichten zes weken.
Zoo kon het gebeuren, dat men-
schen met een uitgebreiden familie
kring bijna zonder onderbreking in
den rouw waren...
Ik vroeg eens aan een pasge
trouwd boerenvrouwtje over wie zij
in den rouw was; ik kende haar fa
milie vrij goed en kon me uit den
lijd ^reen sterfgeval herin-
ruim een jaar geleden hertrouwd
is? Nou, en daar is verleden weck
een dood kind geboren..." Zy was
dus in den rouw over een levenloos
eboren half-broertje van haar
man
Vooral in de afgelegen, geïsoleer
de buurtschappen hebben de boeren
lang vastgehouden aan het begra
ven met een boerenwagen. Daarop
werd. op een onderlaag van stroo,
de kist geplaatst. Op eiken hoek
nam een vrouw plaats en in diep
gebogen houding met den zwarten
cerkdoek (omslagdoek) over het
hoofd, bleven zij gedurende den rit
naar den doodenakker zoo zitten.
Achter den wagen volgden eerst
de mannelijke familieleden te voet
en daarna kwamen in wagentjes en
karretjes dc vrouwen, kinderen en
ebrekkigen, die den doode op zijn
.aatsten tocht begeleidden.
Toen de tegenwoordige lijkkoet
sen er nog niet waren, werd het
stoffelijk overschot van een in het
dorp overledene door de dragers
vervoerd van het sterfhuis naar het
kerkhof, waartoe de kist op een
draagbaar werd geplaatst. Dc laat
ste jaren zijn rijtuigen een gewoon
verschijnsel in den begrafenisstoet;
eertijds zag men zulks alleen bij
„.deftige" begrafenissen. De men-
schen hadden geen geld om alles tc
laten verzorgen door een onderne
ming en met dc hurenhulp kwam
men er oolc, al zagen sommige dra
gers er met de geleende kleeding
stukken (te wijde jassen en te klei
ne hoeden) wel eens een beetje pot
sierlijk uit. Maar niemand lachte
daar om: het was immers een be
grafenis
Tijden veranderen
Dc oude gebruiken zijn nagenoeg
geheel verloren gegaan en dat is in
sommige opzichten wel jammer.
Wij betreuren het echter niet, dat
ook een einde gekomen is aan de
gc-weldige eetpartijen bij begrafe
nissen. Er werden in vroeger jaren
ongelooflijke aantallen broodjes
met kaas en ham verorberd, het
dikwijls een wedstrijd in het
eten.
Ik zat bij een begrafenis eens
naast een s'tevigen boerenzoon, die
onvermoeid het eene luxe broodje
na het andere soldaat maakte. Het
was de begrafenis van zijn „meuj"
(tante) en terwijl de dominee ern
stige woorden sprak nam Bart heel
lakoniek zijn dertiende broodje-met
ham en fluisterde, zich naar mij
overbuigend: „Veur mien part mós-
te we iedere dag een meuj begra-
ve..."
Veel, zeer veel is er in den loop
der laatste decennia op de Veluwe
veranderd, ook in de handelingen,
die zich afspelen rondom overlijden
en begraven. Een klein zwart ruitje
op-z'n-punt, genaaid op de mouw
van de beige regenjas, is tegen
woordig vaak het eenige teeken
van rouw, óók op den boer...
De tijden veranderen en mèt hen
de zeden! J. G.
dit is 'm -volkomen
overwinning
T N den ochtend van 23 October
•L hing er een zware stilte over het
Achtste leger. In die haast niet uit
te houden spanning van afwachten
was het voor een ieder duidelijk,
dat dit een groote slag ging wor
den, dat er heel velen zouden wor
den gedood of gewond en dat de
naaste toekomst hoogst twijfelach
tig was. De voorbereidingen wparen
zoo methodisch, zoo zeker, zoo
zorgvuldig langzaam geweest en nu
zou er ineens kwistig met alles
worden omgesprongen, zou alles
ineens worden ingezet, alsof al die
met zoo'n groote zorg bijeenge
brachte tanks en kanonnen, ja de
menschen zelf van nul en geenor
waarde waren. Dit is het gekste
oogenblik in een oorlog: dat vlak
voor den slag, waarin de mannen
zich nog vastklampen aan hun rede
en aan hun redelijke levensgewoon
ten, maar toch reeds onherroepelijk
gedoemd zijn tot anarchie te ver
vallen tot een negatie te komen van
alle beredeneerde toebereidselen, ja,
bijna maar net niet heelemaal
tot een ontkennen van iedere hoop.
Dit is het moment van volstrekte
eenzaamheid, waarin het leven van
een mensch volkomen op hemzelf
is geconcentreerd, waarin hij voelt,
dat niets tor wereld hem kan red
den, het oogenblik. waarop al zijn
verstand, al zijn hartelijkheid,
zijn talent van te genieten buiten
zijn bereik zijn geraakt en waarin
mets zoo belangrijk is als het feit,
dat zijn geweer perfect in orde is,
dat de trekker ervan precies zijn
vinger volgt en dat zijn beenen op
de een of andere manier de kracht
moeten vinden om hem overeind te
krijgen van de beschermende aarde
af en hem midden in den chaos te
dragen.
Oogenblik aangebroken
AAN de soldaten waren de plan
nen uitgelegd; zij wisten wat
hun te doen stond. Aan deze kennis
voegde Montgomery nu zijn eerste
dagorder toe.
„Toen ik het bevel over het Acht.
ste leger op mij nam, zeide ik, dat
ik maar één opdracht hadnl. om
Rommel en zijn leger te vernietigen
en dat dit zou morden uitgevoerd
zoodra wij gereed zouden zijn.
Dit oogenblik is thans aangebro
ken. De slag die op het punt staat
geleverd te worden zal een van dc
.saldna', den strijd ingaat mei het
„Neen, dat kun je de Jonk-
mafi's beslist niet aandoen!" bT
trilde iets van verontwaardi
ging in mevrouw Pluizer's
stem, toen zij zich na lezing
van het raadsel tot haar
echtgenoot ichtfr. „Zij komen
nu al vier jaar lang bij ons
over den vloer en wij bij hen
j en dus kun je eenvoudig hun
leeftijden niet in de krant
zetten
„Tuf, tuttut", suste doctor
l'luizer haar, „je vergeet heele.
maal dal Jonkman zelf met
j deze opgave bij me kwam toen
hij hoorde dat ik „raadselfabri-
j kant" was. Hij kon dus op zijn
vingers uitrekenen, dat ik zijn
raadsel als het goed was
in de krant zou zetten."
j Maar Mies Jonkman zal woc-
j dend z/jn als ze leest dat jij
OPLOSSING VORIGE PUZZLE
1 Oever. 2 Echt, 8 Ei. 4 Regen,
5 Eer, G Aster, 7 Soda, 8 E.d., 0
Reeds, 10 Paars. 11 Ieder, 12 Recht,
13 De, 1-1 Acht, 15 Tabak, 1G Reeds,
17 Sabel. 1* Tafel, 10 Liter. 20 Aard,
21 Re, 22 Emmer, 23 Nicht. 2-1 Tcu-
?e, 25 Smaak, 26 Kolos. 27 Tegel,
haar leeftijd openlijk aan ieder
een verkondigt", profeteerde
Ma Pluizer, „je moet het zelf
maar weten maar ik vind het
gruwelijk onbeleefd
„Zal ik den naam ver onde
ren?", vroeg drPluizer zich af.
Maar bedachtdat de J Otto
man's toch direct zouden weten
wie cr in hef raadsel bedoeld
was. En dus veranderde hij
niets, zich daarmede de eeuwt-
ge vijandschap van mevrouw j
Jonkman, die zoo graag voor
'24 doorging, op den hals ha-
lend. Eerlijk: ze viel flauw toen
ze het raadsel in de Krant
las
Ziehier de leeftijdspuzzle van
Mevrouw en den heer Jonk-
man:
Mijnheer is tien jaar ouder
dan zijn vrouw was toen hij zoo
oud was als zij nu is. Toen was
zij half zoo oud als haar man
over 20 jaar zal zijn. Hoe oud
zijn de echtelieden Jonkman
thans?
28 Loods, 20 Kolen, 30 Nooit, 31
Los, 82 Nek, 83 Kiosk, 34 Rogge, 35
Eerst, 36 Riool, 37 Lever, 38 Éelde,
39 Erker, 40 Zwaar, 41 Serie, 42
Eerst. 43 Sr, 4-1 West, 45 Tong. 4'i
Tekst, 47 Twee, 48 Koper, 40 Ros,
50 Twee, 51 Al. 52 L.O.. 53 Roest,
54 Tij, 55 Rogge. 56 Tijger.
THE BATTLE OF El AI.AMEIN
em TliH Alio AXIS DISPOSITIONS ON 15m 0CT0BTRIW
cliiUEfON
DOOR CRAIG RiCE* VERTALINC' ADA KAMPERS
Ze wilde Jerry het begin ervan
laten lezen, maar hij was druk met
het proces Hauptmann. Zo wilde
hem den roman laten lezen toen hij
af was; hij las hem in een hotel in
Washington en telegrafeerde naar
haar: „Best meisje".
Zc wilde hem den brief van den
ogent laten lezen aan wien ze het
boek had toegezonden, maar hij zat
ergens op de riffen van Florida. Hij
kwam terug met een zware kou en
voor hij er toe gekomen was om
den brief van den agent te lezen,
/as Dutch Schultz vermoord er-
jens in Newark in New-Jersey.
Twee dagen daarna ging Jerry
naar het ziekenhuis. „Longontste
king", zei de dokter.
Hij leefde nog vijf dagen en op
cén ervan was hij voldoende bij zijn
positieven om te luisteren naar den
brief van den uitgever, die het boek
accepteerde en prees en het plan
opperde voor nog een. Het had hem
plezier gedaan. Altijd had Marian
eraan gedacht, hoeveel plezier het
hem had gedaan. Hy had gezegd:
„Gaat goed, kindje". Toen was hij
weer in slaap gezakt.
Ze had het contract en de cheque
in haar brievenbus gevonden toen
ze van de begrafenis thuiskwam.
De paar daarop volgende jaren
L'aren in haar herinnering een ver-
.*ard en wazig geheel. Ze had geen
cent. Jerry had altijd zijn salaris al
op de week voor hjj het verdiende.
I De cheque van den uitgever was
net genoeg geweest om de achter-
stallige huur van het op Long Is
land en de verhuizing van de
Carstairs naar een klein flatje in
Manhatten te betalen. Walda stond
erop mee te gaan.
Jerry's krant bood Marian een
baantje aan, dat ze met beide han
den aangreep.
De volgende detective-roman
werd geschreven op haar- vrije
avonden thuis en Walda's uitgaans
avonden. Marian zat tc typen metf
één oor gespitst in de richting van
de kinderkamer, voor het geval dat
één van de kleine Carstairs wakker
zou worden en zou gaan huilen.
Dat scheen allemaal heel lang ge
leden. Do jaren daartusschen wa
ren vaag, half vergeten. O, een
paar dingen stonden haar nog dui
delijk voor den geest. Dat WaJdro
getrouwd was en onder duizend
verontschuldigingen bij hen was
weggegaan Dat ze haar baantje
was kwijtgeraakt. Dat Drnah dc
mazelen had geha.l. Dat ze van de
eene plaats naar de andere verhuisd
waren tenslotte dit huis hadden ge
vonden. Tien jaar achter de schrijf
machine...
De drie kleine Carstairs hadden
het de moeite waard gemaakt. Ze
hadden samen allemenschelyk veel
plezier gehad. Maar het was waar
ze werden, groot. Ze zouden
groot worden en bij haar weg gaan.
Ze moesten hun eigen leventje le
ven. En zij zou een eenzame vrouw
van middelbaren leeftijd zijn, die
ergens in een hotelkamer op een
portable schrijfmachine detective
romans schreef.
Marian Carstairs stond op en zei
HEI I-RON j BIJ ALAMEJN, voür den slag. Op het As-front de
Italiaansche troepen (geruit) in de voorhoede, en de Duitsclie
elite-troepen cn Italiaansche reserves daarachter, klaar om ingezet
te worden op het punt waar de strijd zou ontbranden. Op het
geallieerde front: aan dc kust de Australiërs, de 51e Britsche
divisie, dc Nieuw-Zeelanders cn dc Zuid-Afrikanen. In het cen
trum de vierde Indische divisie, de Grieksche brigade en dc 50e
Britsche divisie. Op den linkerflank de 44e Britsche divisie en dc
Vrije Franschen. Achter het front het 10de Britsche legercorps,
en de Tc, 10de en 7de tank-divisie
beslissende Veldslagen der historie
zijn. Het zal het. keerpunt van den
oorlog wezen. De oogen van dc
heek: wereld zullen op ons gericht
zijn in aggstig uil zien naar hef, re
sultaat van den strijd
Wij kunnen haar het. antwoord
onmiddellijk geven: de overwinning
zal ons zijn. Wij hebben epn eerste
klos uitrusting, goede tanks, goed
anti-tank geschut een overvloed va n
kanonnen en ammunitie en wij heb
ben den steun van de beste lucht
macht ter wereld.
Wat we noodig hebben is, dat, elk
van ons, iedere officier en iedere
THINK A rJIN DER
7.ATERDAG S HAART. Hho-
dodendrons en Tuin-Azalia's zijn
alom verkrijgbaar en kunnen nog
worden geplantIn Mei en Juni
staan ze in vollen bloei Ze hou,ten
alle. twee van een losse, vochtige,
humitsrijke teelaarde. In drogen,
schralen zandgrond wordt het een
mislukking. Voorts moeten ze nim
mer kalk hebben.
Rhododendrons groeien ook voor
treffelijk in de schaduw. Azalea's
hebben waf meer zon noodig. Een
der bekendste Tuin-Azalea's is wel
de bladverliezende Azalea mollis
met haar gele, oranje of roode bloe
men.
Bijzondere vermelding verdienen
ook de Jopansche 'Azalea's. Desge-
wenscht kan men deze planten ook
in bloempotten zetten en in de Ka
mer laten bloeien.
tegen zichzelf: „Onzin!" Ze wou,
dat ze een afspraakje had. Ze wou,
dat zc op weg was naar de stad,
om 'r haar te laten doen, of voor
een gezichtsbehandeling of manicu
re. Een nieuwe japon om aan te
trekken, en iemand, die belde cn
vroeg of z ij thuis was. Zo wou, dat
ze weer twintig was.
7ta liep het tuinpad af.
„Jc h b t een afspraak", hielp
zo zichzelf herinneren, „met blad
zijde 245. En je moest er maar lie
ver aan beginnen!" Misschien zou
de volgende regel niet zyn: „Het
bleeke meisje uitte een gesmoor-
den kreet van schrik". O nee, veel
beter. „De inspecteur werd bleek en
slaakte een gesmoorden kreet van
schrik". Ja. dat was goed. Onder
het loopen begon ze het hardop te
zeggen. „De inspecteur werd bleek
en uitte een gesmoorden kreet van
schrik". „Ik snap cr niets van",
bracht hij met moeite uit. „Natuur
lijk niet", zei Cameron, „geen en
kele politicman begrijpt ooit iets!"
Nee, die laatste regel was niet
goed. Die was te lang. Die was niet
kort en krachtig. Zacht voor zich
heen mompelend probeerde ze een
paar andere zinnen.
„Natuurlijk niet. Al die lui van
de politie zijn ezels!" Dat beviel
haar goed en ze zei het nog eens:
„Al die lui van de politie ziin
ezels!"
„Pardon?" zei inspecteur Bill
Smith, die van achter een boschje
te voorschijn kwam. „Wat zei U
daar over lui van de politie?" „Ik
zei met een schok kwam Ma
rian van bladzijde 245 tot de wer
kelijkheid terug. Ze staarde hem
aan. „Wat doet U in mijn tuin?"
Wordt vervolgd)
1
VE IJ) MA AR SC IIA L K ROM ME L,
Hitler's beste tacticus, onderschatte
jn tegenstander, en was afwezig
op het beslissende oogenblik
vaste besluit om tot het. einde toe
vol ie houden om te vechten en
te dood en en tenslotte, om te
winnen. En als wij dit. doen, dan
kan er maar een afloop zijn wij
zullen den vijand in één klap uit
heel Noord-Afrika slaan. Hor eerder
Niemand geve zich
over zoolang hij
nog in staat is
tot vechten
wij dezen slag, die 7 keetpunr van
den oorlog zal zijn, winnendes te
eerder zullen we allemaal weer
thuis zijn bij onze families.
Laat daarom ieder een, officier en
soldaat, onverschrokken den strijd
ingaan met het besluit om zijn
plicht: te doen zoolang er leven is
in zijn lichaam. Dat niemand zich
over geve zoolang als hij niet ge
wond is en nog in staat tot vechten,
Laat ons bidden, dat. de Heer, die
machtig is in den strijd, ons de-
overwinning wil schenken
B. L. MONTGOMERY
luit.-gen er aal, opperbevelhebber
van het Achtste leger
Rommel te laat
OVER het geheel genomen werd
de slag bij Alamein volgens
Montgomery's plannen uitgevoch
ten: dc vijand slaagde er geen
oogenblik in om het initiatief te ne
men.
Het was een gelukje, dat Rom
mel bij het begin afwezig was en
dito, dat hij niet terugkwam, voor
dat het te laat was om de neder
laag te stuiten. Dc lof voor het be
haalde resultaat komt toe aan de
voorbereidingen en aan de africh
ting van de troepen, maar het
meest toch aan de troepen zelf.
Uiterlijk bleef Montgomery den
heelen slag door volkomen kalm en
onbewogen: hij ging iederen avond
op zijn gewonen tijd naar bed en
sliep goed. Als hij op dc diverse kri
naüvvd is geweest," dan heeft hij' èr
nooit iets van laten merken.
Wanneer zijn bevelhebbers hem
kwamen vertellen, dat zij onmoge
lijk vooruit konden en hom vroegen
om te mogen halt houden of terug
trekken, dan had hij maar een ant
woord neen cn nog eens neen
en het was duidelijk, dat hij als het
moest den aanval zou doorzetten
totdat de helft van zijn mannen,
waaronder hij zelf, dood zou zyn.
Als een chirurg
VELEN vari zijn ondergeschik-
v ten vonden in die dagen, dat
hij de ongevoeligheid en de koel
bloedigheid had van een chirurg.
Als hij 's morgens heel vroeg aan
het front kwam en de officieren,
die na den strijd van den afgeloo-
pen nacht bek-af waren, ontmoet
ten hem daar, dan schrokken zij
van den haast fanatieken trek over
het magere, harde gezicht en van
zijn strakken doordringenden blik.
Halverwegen den slag haalde
Montgomery zijn tankdivisies uit
den strijd en gaf zc 36 uur rust.
In Londen en in het Hoofdkwar
tier Midden-Oosten was men hier
over zeer ongerust, omdat men
daar van meening was, dat hij zijn
kansen er mee verknoeide door
troepen uit den stryd te halen in
plaats van al zyn reserves er in
te gooien. Maar Montgomery
bleef op zijn stuk staan: zijn tank
divisies hadden rust noodig voor
dan laatsten stoot.
Het grootste probleem, waar het
nu om ging. was, waar die laatste
stoot en de doorbraak zouden
plaats moeten vinden. Er waren al
aanwijzingen, dat de vijand aan het
verzwakken was. Alles hing af van
de opstelling van dc Duitsche troe
pen, die de harde kern van het le
ger van de As vormden en de In
lichtingendienst kreeg een zware
verantwoordelijkheid te dragen,
aangezien zy moest zien uit te vin
den. waar precies de Italiaansche
en de Duitsche divisies waren op
gesteld cn in welke richting zij zich
bewogen. Er waren teekenen, die
erop wezen, dat de hcelc Duitsche
macht naar het Noorden werd ver
plaatst, dusdoende dc Zuidclyke
flank alleen maar zwak bezet la
tend door de Italianen, maar heele
maal zeker kon niemand hier nog
van zijn.
Britsche doorbraak
OP dit oogenblik rapporteerde
de Inlichtingendienst, dat in
derdaad de heele Duitsche troepen
macht naar het Noorden was over
gebracht. Het verbindingspunt met
hun bondgenooten bijna altijd
het zwakste punt in dc linie lag
juist onder het bloedige slagveld in
dc opening in het Noorden. Dit was
het keerpunt. Onmiddellijk wijzigde
Montgomery zijn plan voor een
doorbraak langs den Kustweg. Dc
Britsche divisies, die gerust hadden,
vielen dit knooppunt aan, braken
het open en stormden er doorheen:
de 7de divisie recht op Solloem aan
de Egvptische grens af, de Nieuw
Zeelanders en de 1ste divisie naar
Mersa Matroe, de toevoerbasis van
dc As aan de kust, en de 10de di
visie naar Daka. juist achter de vij
andelijke linie. Dc Italianen te ver
nietigen werd aan generaal Hor-
rocks overgelaten. Door één gewel
digen klap zakte het heele leger van
dc' As in elkaar cn brqk in stukken.
Duizenden en nog eens duizenden
uitgeputte en verbijsterde Italianen
gaven zich over. De rest de
Duitschers, die de meeste voertui
gen te pakken hadden, voorop
stroomde in wilde v/nnorde West
waarts langs den Kustweg in een
lange en gevaarlijke poging om zich
in Libyc in veiligheid te brengen.
Volkomen overwinning
FA EN 5den November, toen dit
gelukkige resultaat nog alles
behalve zeker was, riep Montgome
ry zijn oorlogscorrespondenten bij
elkaar om via hen zijn aankondi
ging aan de wereld te doen. Hij
clraaide wat met zijn baret, wissel-
i (Uv,li'chtijncs cenigc banalitei
ten met zijn omstanaerS uit cn zel-
dc toen plotseling:
„Mijne heeren. dit bei eekent een
volkomen o verwinning.''
Zijn gehoor staarde hem ongeloo-
vig aan. Zij waren voorbereid ge
weest op een spannende discussie
over de gerezen moeilijkheden, zelfs
op een erkenning van een gedeelte
lijke nederlaag, zoo hachelijk was
dc strijd geweest. Maar deze nuch
tere en arrogante verzekering viel
als een bom in hun midden. En ter-
wyl zij haastig naar het front te
rugkeerden, kwamen de oorlogs
correspondenten tot dc ontdekking,
was achtervolging al begonnen
ALAN MOOREHEAD,
/xr MONTGOMERY.
(Nadruk verboden).
99
HOE dikwijls hebben we niet na
het aanschouwen van een film,
vervaardigd naar een bekend boek
of oen tooneclstuk, getreurd om het
geweld dat het origincele work was
aangedaan. De rolprent, die deze
week in het Grand-theater draait,
is ook gemaakt naar een tooneel-
stuk, „Gaslicht". Het was een mys
terieus detective-stukje zonder
groote allure, maar de film die er
naar gemaakt werd is een der
meesterwerken van de Amerikaan-
sche filmindustrie, boeiend, tech
nisch volmaakt en raak van sfeer
en spel. Reeds
dc nieuwe vorm
waarin dc sce
narioschrijvers
het verhaal go
ten was een
verryking maar
haar grootste
waarde ont
leent dc film
aan de regie
van Georg Cu
kor, die in dit
drama vol drei
ging en beklem
ming voor een
prachtig even
wicht zorgde
tusschen span
ning en verade
ming. Knap bespeelt hij de sfeer
van den Londenschcn mist en het
flakkerende gaslicht in het inte
rieur van het specifieke „square"-
huis. Niet alleen door requisieten
en costuums, maar ook door foto
grafie en belichting wordt deze be
nauwende ruimte in oen drukkende,
muffige atmosfeer gebracht.
Charles Boyer speelt vol raffine
ment de rol van den charmanten
echtgenoot, die zich ontpopt als
een psychologischen kwelgeest.
Door op duivelsche wijze haar zelf
vertrouwen te ondermijnen drijft
hij de vroUw tot op den rand van
krankzinnigheid. Dank zij de vast
houdendheid van een detective, uit
stekend gespeeld door Joseph Cot-
ten. krygt hij niet de begeerde ju-
wcelen, maar krijgt hij tenslotte
van zijn vrouw met gelyke munt
betaald.
Het is vooral deze vrouwencrea
tie, waarin Ingrid Bergmann blyk
geeft een actrice van groote gaven
te zijn, die deze film onvergetelijk
maakt. Sterk ontroerend is haar
spel in haar angsten voor den
waanzin
Het is misschien goed, dat we
nog eens herinnerd worden aan de
ellende, die cr bijna overal in de
wereld is geleden onder het juk
van het „Herrenvolk".
Over deze ellende is al heel veel
geschreven, maar voel van deze
„verhalen" dragen een sterk anec-
dotisch karakter. Slechts een enke
ling is er in geslaagd een juisto
beschrijving te geven van den geest
en lichaam sloopende angsten', die
cr in concentratiekampen als Bu-
chenwald en Dachau zijn uitgestaan
Dc Belgen hebben getracht de el
lende in het kamp Buchenwald te
verfilmen. Het resultaat is echter
poover. Er is in dc film „Dc weg
naar de hel", die in het Citv Thea
ter wordt vertoond, ellende genoeg.
Teveel zelfs.
Het spel is niet slecht in deze
film, al zien dc gevangenen er met
hun baarden van enkele dagen niet
erg hongerig en lijdend uit. Ook de
geestelijke ellende ontbreekt in
„Buchenwald". Bovendien zijn er
fragmenten in deze film, die ons
wat erg onwaarschijnlijk voorko
men. Het is echter moeilijk daar
over te praten, als men niet zelf
getrapt en geslagen is.
Er zijn echter ook voortreffelijke
momenten in „De weg naar de hel."
Vooral de kameraadschap is by zon
der goed getroffen.
TARZAN
het wonderpaard
In het Rembrandt-theater worden
deze week duivelskunsten uitge
haald op Tarzan het wonderpaard,
dat door het wuivende prairie-gras
naar dc traditioneele bedreigde
schoone maagd galoppeert.
In de tweede film „Cycloon"
wordt gebruik gemaakt van' televi
sie. Men ziet o.a. den ondergang
van New-York. Voorts treedt er
een sprekende pop als filmster op.