Schilders verbeelden Lijden en
Opstanding
Grieksche guerilla's wenschen een
democratisch Griekenland
Hüsvét" in Hongarije, dag
van eenvoudige vreugde
Probleem met
weerhaken
door
dr. E. Ellerbroek-Fortuin
door PAL BALASZ
4
Zaterdag 5 April 1947.1
N het oeuvre der Middelceuw-
1 sche schilders neerat het Lijden
van Christus een voorname plaats
m: Judaskus, de Gevangenneming:,
Christus voor Pilatus, Bespotting,
mg. Christus den Volke ge
toond, Kruisdraging, de Kruisiging,
dan de Beweening. de Piëta, waar
bij Maria haar Zoon in haar armen
houdt en ten slotte de Graflegging.
Het eigenlijke Paaschgebeuren
heeft de schilders betrekkelijk wei
nig geïnspireerd. Hetzelfde geldt
voor de literatuur, waarin ook
het Lijden een grootere plaats in
neemt dan de Opstanding, Hoe vele
gedichten en liederen hebben niet
den Gekruisigde tot onderwerp!
Van h£t Latijnsche Stabat Mater
z\jn al minstens zes middelneder-
landsche vertalingen bekend. En
zien we hetzelfde ook niet in de mu
ziek? Wat is er aan Paaschmuziek
tr stellen tegenover de Passie-can
tates? Wat te plaatsen naast de
Matthaus- of Johannes-passion van
Bach
De Evangeliën verhalen ons hoe
op Zondagmorgen Maria Magda-
lena, Maria, de moeder van Jaco
bus. en Salome (Marcus XVI, 1;
Matth. XXVIII 1, noemt alleen do
cejste twee; Lucas XXIV, 1 spreekt
van de vrouwen, die Christus uit
Galhlea gevolgd zijn en bij Joh. XX,
1 komt Maria Magd. alleen) bij het
graf komen, dat ze geopend zien en
waarvan de steén is afgewenteld.
J a n van E y c k volgt in zijn
schilderij in de Verz. Cook te Rich
mond ,,De vrouwen aan Christus'
graf" den tekst van Marcus XVI, 1.
In den vroegen ochtend- door een
meesterlijke lichtbehandeling tref
fend weergegeven- staan de drie
vrouwe^ bij het graf, dat open is en
ledig. De in het wit gekleede jonge
ling uit Marcus is bij van Eyck de
Engel in lang wit gewaad, die op de
dwars over het open graf liggende
sluitsteen zit met in zjjn cene hand
de zegevaan, die ook de Herrezen
Christus meestal draagt; zijn an
dere hand heft hij geruststellend
op- ..Zrjt niet verbaasd Voor het
graf liggen drie soldaten in diepen
slaap. Op den achtergrond ziet men
Jerusalem. Ook bij den vrjftiende-
eeuwschen Franschén schilder Jean
Mirailhet b.v. vinden we een zelfde
voorstelling.
errijzenis
.P één punt volgt van Eyck het
Evangelie niet het graf is vrij
in de open lucht geplaatst en niet in
een rots uitgehouwen. Beide graven
vindt men in de beeldende kunst, al
komt het rotsgraf minder vaak
voor en zelden, wanneer de Opstan
ding van Christus voorgesteld
wordt (wel b.v. bij Albert Bouts,
Mauritshuis. Den Haag).
Hiermede ziin wc gekomen tot
een tweede uitbeelding van het
Paaschgebeuren: Jezus verrijst uit
het graf. By den Meester der
Virgo inter Virgines,
Noordned, schilder uit de vijftiende
eeuw (altaarvleugel kunsthandel
Goudstikker) stapt Christus uit het
graf; zijn eene voet wordt op den
grond gezet, het andere been staat
nog in het graf. De rechterhand is
zegenend opgeheven, terwijl Hij in
de linker de zegevaan houdt, een
langen staf met kruis en wimpel in
wit en rood. Rondom zitten en lig
gen niets ziende soldaten. Links op
den achtergrond zijn de drie vrou
wen op weg naar het graf. Dit vin
den we nog vaak in de vijftiende
eeuw: meerdere episodes op één
schilderij. Op Dirk Bouts' Ver
rijzenis van Christus (vleugelaltaar
Pmakothek München) staat Chris
tus reeds naast het graf; op de
dwars liggende sluitsteen een Engel
In het wit De twee soldaten, die
waakten, zijn zeer ontsteld en ang
stig. Ook hier nog twee andere ta-
fcreelen: links op den achtergrond
op een weg. die naar het graf leidt
ontmoet Maria Magdalena den her
rezen Christus. Rechts achter is de
Hemelvaart weergegeven.
Zwevende Christus
T-T EN derde voorstelling is de
zwevende Christus. By D r e r
(houtsnee Groote Passie) zweeft
Christus vlak boven het graf; ook
hier weer één hand zegenend opge
heven. in de andere de kruisvaan.
Om Jezus' hoofd -lichtstralen, en
aan weerzijden Engeltjes Het graf
is niet alleen gesloten, maar geheel
intact: het zegel met het stads
wapen van Jerusalem is niet ver
broken Daaromheen een dicht op
eengepakte menigte van slapende
soldaten. Deze zware groep, gele
gen om en op het massieve graf.
vormt een prachtige tegenstelling
met de in wolken zwevende figuur
van Jezus met de lichte engelenkop
jes rondom, een blijde openbaring
van Paschen.
De Opstanding van Grilne-
wald (deel van het beroemde
Isenheimer altaar te Colmar)
ademt daarentegen een geheel an
deren geest; hier komt men meer
onder den indruk van het verhe
vene: Christus is herrezen, de sluit
steen ligt gekanteld schuin tegen
het graf; de wachters geven bliik
van de groytste ontsteltenis en één
schijnt zelfs in zwijm gevallen. Met
uitgespreide handen, zoodat de
stigmata duidelijk zichtbaar zijn,
omgeven door een krans van stra
lend licht, zweeft Christus omhoog;
dc houding van zijn armon. zijn
boenen, de plooien van zijn gewaad
- eigenliik slechts een draperie
evenals de golvende lijkwade die
vanuit het graf reikt tot om Chris
tus heen. alles drukt beweging uit
er vaart. Niet alleen dc vroege
Paaschochtend werd uitgebeeld, ook
de verdere gebeurtenissen hebben
de schilders geïnspireerd: de Ver
schijningen (zie in hoofdzaak Joh.
XX. 14. 10. 26. 27 en XI). Ofschoon
de Evangeliën niet vermelden, dat
Jezus aan Maria verschijnt, hebben
schouder; ook JacobCorn. van
Amsterdam geeft Hem een
schop in de hand, terwijl Mirail
het b.v. en Schongauer de
verschijning in een tuin doen plaats
vinden Op G i o 11 o's fresco in de
Arenakapel te Padua verschijnt
Christus niet als hovenier, doch in
een wit lang gewaad; Magdalena
strekt geknield haar handen uit,
doch Christus weert haar af (Joh.
XX, 17: ,,raak mó niet aan").
Naar Emmaüs
P\E verschijningen van Jezus aan
de apostelen laat ik wegens
plaatsgebrek achterwege; zoo ook
de vele voorstellingen waar de on-
peloovige Thomas zyn vinger steekt
in de zijwond van Christus (Joh.
XX, 27).
De gang naar Emmaüs (Luc.
XXIV, 13 vlg.. Marc. XVI. 12) heeft
veel schilders geïnspireerd. Dit on
derwerp is den laatsten tijd bizon
der bekend geworden door het schil
derij in Boymans te Rotterdam van
Van Megeren (of Vermeer?). Her
haaldelijk heeft Rembrandt er
zich toe aangetrokken gevoeld en in
Zjjn schilderij in het Louvre te Pa
rijs geeft hu op ontroerende wyzc
het oogenbllk weer, waaror de Jan-
e«n - geren Jezus, Act brood brekende,
bink herkennen Ook onz^ vaak zoo luid
ruchtige Jan Steen heeit Christus
weergegeven na in Emmaüs aange
zeten te hebben (Rijksmus. Amster
dam). Nu Hij weg is men ziet
Christus door iet open priëel -
weten de twee wie het brood met
hen deelde; overweldigd en dee
moedig zitten zij aan de bijna leeg
geruimde tafel. Ook in onze dagen
is hetzelfde onderwerp behandeld,
b.v. door den Italiaan Felice
C a r e n a. zooals trouwens de 20-
ste eeifw in vrijwel alle landen een
herleving van religieuse kunst laat
zien.
EEN MODERNE OPVATTING
van Emmaüs. Een schilderij door den Italiaan Felice Carena
MARTIN SCHONGAUER: een
gravure, voorstellend Jezus in de
gestalte van een hovenier ver
schijnend aan Magdalena
schilders toch meerdere malen Je
zus afgebeeld Zijn Moeder bezoe
kend.
Men denke er aan dat in de Mid
deleeuwen. voornamelijk in de vijf
tiende eeuw, dc Mariavereering een
zeer hooge vlucht genomen heeft.
JEAN DURKHEIMFrartsch journalist, die dit rap
port over Griekenland schreef voor het Britsche
weekblad „New Statesman and Nationis de speci
ale correspondent van „Ce Soir'. en behoort tot de
vaste medetverkers van „La Marseillaiseen „La
Tribune des Nations". Hij n as, gedurende een recent,
langdurig bezoek aan Griekenland de eerste buiten-
landsche journalist, die in contact ktvam met de „An
dartes'', de Grieksche naam voor guerilla's in de
bergen.
Jezus bij Maria
OGIER VAN DER WEYDEN
AV heeft op zijn Miraflores-altaar
(Mus., Beryn) het bezoek van Jezus
aan Maria weergegeven. Maria heft
verwonderd haar handen op. zooals
bp de Annunciatie, maar nu is haar
gezicht smarteliik onder de witte
kap. Jezus in rood gewaad, dat de
wonde in zijn zijde onbedekt laat.
maakt een geruststellend gebaar
met de handen. Door een venster
zien we op den achtergrond Jezus
naast het graf staan, een engel er
cp en verder op zijn de vrouwen op
weg naar Christus' laatste rust
plaats.
Meesterlijk heeft Rogier hier al
leen den schrik van Maria die in
vreugde overgaat weten weer te ge
ven door gelaat en gebaren, maar
ook de rust die uitgaat van Chris
tus die opgestaan is. Ook Filippino
I.ippi o.a. (Pmakothek München)
en Dürer hebben dit onderwerp be
handeld. De verschijning van Jezus
aan Magdalena is zeer vaak vopr-
gesteld en dan meestal naar Joh.
XX 14 (als hovenier). Dürer geeft
Christus als hovenier een tuinmans
hoed op en een spade over den
DE OPSTANDING, zooals dc Meester der Virgo inter Virgines
die heeft weergegeven
THENE. Dc groote, steenen
1 v huizenblokken, in het centrum
van de stad, welker bewoners in
het genot zijn van electra en stroo-
mend water, de welvoorziene éta
lages met alle mogelijke goederen
geven aan den vreemdeling het
schijnbeeld van luxe, en een ge
makkelijk leven. Maar het centrum
is niet meer dan een zeer klein deel
van Athene, en de prijzen van de
goederen zijn waarlijk ontstellend.
Het komt in feite neer op een offi-
cieelen zwarten handel, want een
groot aantal van de verleidelijke
artikelen zijn afkomstig uit Naafi-
en Unrra-voorraden. En men be
hoeft niet ver te gaan. om in wij
ken te komen waar men onder
omstandigheden leeft van uiterste
primitiviteit. en waar ellende
alom hecrscht. En een zelfs maar
kort verblijf in dgze buurten doen
u de schellen van dc oogen vallen.
Niet meer dan een kwartier gaans
van de Britsche Ambassade, in wel
ker omgeving hét leven rustig en
vreedzaam voortgang vindt, worden
menschen geterroriseerd en ver
moord. het werk van de X-isten,
een monarchistische organisatie.
Aan den voet van den Acropolis, te
Asyzmatos, heb ik een gewapende
bende X-isten twee huizen zien
plunderen, en een vier-en-twintig
jarigen slager vermoorden. Zijn naam
was Saklarez Demetrios. Politie in
uniform stond eveneens toe te kij
ken. breed grijnzend, en toen het
tenslotte was afgeloopen, namen ze
op een vriendelijke manier afscheid
van de X-isten
HECHTE COALITIE
DE ongelukkigen die hier leven
zijn voor het meerendeel aan
hangers van de E.A.M. De leider
van deze partij. Partsalides, is er
•van overtuigd, dat vrije verkiezin
gen een overweldigende meerder
heid zouden opleveren voor dc par
tijen, die zich in 't E.A.M.-bloc ver-
eenigd hebben. Dit is echter niet de
opvatting van de monarchisten en
de rechische republikeinen die te
zamen de coalitie-regeering vormen.
En een regeering die ideologisch, zij
het in het negatieve, zeer hecht in
elkaar zit. Papandreon en Kancllo-
poulos, evenals Tsaldaris en Gona-
tas. hebben slechts één politieke
ambitie: tot eiken prijs over de re
bellen in de bergstreken te zege
vieren. De beide vleugels van de
coalitie-regeering zijn in even groo-
ten mate afhankelijk van den
Britschcn steun om deze overwin
ning te behalen, terwijl het ook
geen ernfetige geschillen oplevert dat
veel van de voormalige collabora
teurs, die hooge posities innemen in
het politic-apparaat, het leger, en de
civiele administratie, nog immer niet
weggezuiverd wprden. „Hun hou
ding in de anti-Communistische
campagne is heel goed," werd mij
verzekerd. Neutraal ten opzichte
van dezen strijd, platgedrukt tus-
schen het regeerings- en het E A.
M -blok. bleven alleen de oude- libe
rale partij van Sophoulis, cn enkele
meer alleen staande figuren, zooals
Tsouderos, Sophianopylos, en de
leider van de Grieksche Socialisten,
Svolos echter geen van allen met
noemenswaardigen steun in het volk.
ZORGELOOS
XJ ET GRIEKSCHE LEGER.
A A Zes dagen lang heb ik met de
troepen van het regeeringsleger in
de voorste linies gelegen, te Ca-
lambaca, aan den voet van de be
roemde Meteorieten-kloosters in
Westelijk Thessalonië. Dc eerste
indruk die ik er op deed. was wel
die van een volkomen gebrek aan
zorg voor hun wapens en uitrusting
die geheel voor rekening van
den Engelschen belastingbetaler
komt Ik ontmoette een lid van de
militaire politic, die een motorfiets,
waarvan de koppeling beschadigd
was, zeer beslist niet liet reparce-
ren: „Waarom zou ik me druk ma
ken." zei hij, „wanneer de Engel
schen rijk zijn. en me een nieuwe
geven als deze het begeeft." Overal
waar ik kwam. ontmoette ik een
volledig vertrouwen in den onuit-
puttelijken rijkdom van de Engel
schen. Wat de verzorging van hun
uniform betrtft, werd mij door
soldaten verteld dat de reden waar
om zij hun overhemden niet wasch-
ten, hierin gelegen was. dat het
hecle zeeprantsoen. dank zij de be
middeling van hun officieren, op
de zwarte markt terecht kwam. Of
dit waar «is. of waar kan zijn? Ik
weet het niet. maar de feiten wijzen
in die richting.
Te Calambaca was het moreel
van de troepen laag. De meesten
onder hen verlangden naar een
snelle demobilisatie; zo gingen in
dienst met een duidelijk gebrek aan
enthousiasme, en zeiden, openlijk
in aanwezigheid van hun officieren,
dat het „vermoorden van hun broe
ders" niet in hun lijn lag. Bij een
schermutseling, waarvan ik getuige
was. in het marktplaatsjc Bcna-
voulia een dorpje in de omgeving
van Calambaca, zag ik het meeren
deel van de regeeringstroepen. in
het wilde weg in de lucht schieten.
OVERLOOPERS
EEN gedeelte van de soldaten,
die met de ELAS in de ver
zetsbeweging hadden gevochten,
werden door hun officieren maar
zeer gedeeltelijk vertrouwd: deel
genomen te hebben aan de ELAS
hield in dat zij communist waren.
Het staat vast dat het aantal ver
misten bij de gevechten opvallend
hoog was. Velen hebben van
een gunstige gelegenheid gebruik
gemaakt om naar de Andartes over
te loopen. Daartegenover stond ech
ter dat de compagnie waar rru n mij
BIJ HET „DEMOCRATISCHE LEGER VAN GRIEKENLAND"
Een guerilla-commandant. „Nikitos", bevelhebber van strijd
krachten in de Noord-Grieksche bergen, danst met zijn man
schappen een Macedonischen volksdans. De guerilla-soldaat aan
Nikitos' linkerzijde is gewapend met een Amerikaansch Thomp-
son-machmegeweer.
99
DE Eerste Paaschdag wordt in
Hongarije in stilte gevierd. Er
wordt niet gearbeid en men wan
delt door de dorpsstraat, in af
wachting van het feestmaal.
„Hüsvét" wil zooveel zeggen als
„vlceschneming" en in betere tij
den dan wij thans beleven betee-
kende dit in Hongarije op Pa
schen zure lanimetjessoep en ge
paneerde gebakken lamshout.
Dc eigenliike feestdag Twee
de Paaschdag wordt volgens
oude. Hongaarsche kalenders
„visbevetohétfo" (Maamjag, wan
neer iemand in het water gewor
pen wordt) genoemd. Het was eer
tijds namelijk gebruikelijk, dat de
jongens op dien dag de meisjes in
he{ water wierpen Thans doet
men het anders. Naar oud ge
bruik moeten de meisjes in den
prillen ochtend water gaan halen.
Bij den put wachten de jonge
mannen met emmers water en dc
meisjes worden dan grondig opge-
frischt, opdat zij later, wanneer ze
trouwen, opgewekte vrouwen zul
len zijn.
Niet alleen moeten de meisjes
dit met een lach verdragen, zij
moeten de jongens ook nog he-
loonen met eigen gebakken cake.
brandewijn en gekleurde eieren
I~N de steden gaan de jongens en
jonge mannen op „giethezoek"
bij families met dochters. Met een
met bloemen versierd stokje tik
ken zij tegen de ramen en zoodra
zii binnen zijn halen de kinderen
uit het traditioneels roode doekje
een fleschje rozenwater de
ouderen andere soorten parfum
waarmee dc dochters des huizes
besprenkeld worden. Tijdens deze
ceremonie zeggen ze een simpel
versje op over een bloem, die in
dit huis bloeit en die begoten
moet worden om nog mooier te
bloeion.
De kinderen worden dan be
loond met koekjes, sinaasappelen
en gekleurde eieren, de oudere be
zoekers met jenever.
Meestal zijn de eieren rood ge
kleurd, zoodat de meest gebruike
lijke Hongaarsche naam is: „piros
tojés" (rood ei). Op Tweeden
Paaschdag geven de kinderen el
kaar ook eieren cadeau, die vol
gens het batikprocédé zijn ge
verfd (irot tojés beschreven ei).
De motieven (meestal bloemen)
zijn dan op de schaal geteekond,
waarna het ei in koude verf ge
dompeld wordt.
Op den avond van Tweeden
Paaschdag is er bijna overal een
tooneelvoorstelling met bal na.
Negen van de tien keer eindigt
een dans in een voorstel, gedaan
door de jongemannen, om voor
taan samen door het leven te
gaan. En hun grootste belooriing
voor de plagerij van den ochtend
is dan een zacht gelispeld „ja" en
een blik vol liefde
ingestelde burgerlijke
fd. op en bij de Olvm-
aan toegevoegd had. een aantal fer
vente Monarchisten telde. Zij voch
ten met waren hartstocht tegen de
Andartes; cn waar z ij het meest
pver klaagden, was wel dat de En-
gelsche steun niet groot genoeg
was. Sergéant Nicolas Bouras ver
telde me ronduit, dat de Engel
schen lang niet zulke goede anti
communisten waren als de Duit-
schers. en dat hij het jammer vond
dat dezen uit Griekenland waren
verdwenen.
Niet één van de officieren, die ik
ontmoette, had deelgenomen aan
het daadwerkelijk verzet, al waren
enkelen naar de Vrije Grieksche
Strijdkrachten in Egypte overgesto
ken. Anderen hadden met de Duit-
schers meegedaan. Een van de be
langrijkste onderwerpen van ge
sprek onder de officieren vormde
door de verhalen over de gruwelen,
door de Andartcs bedreven; maar de
verhalen, en de gesprekken leken me
de ware overtuiging te missen op
zich zelf geen wonder, misschien,
waar hqt garnizoen van Calambaca
een tweetal officieren in zijn gelede
ren had. een Griekschen luitenant
en een Engelschen majoor Peters,
een liaison officier, die beiden door
dc Andartcs gevangen genomen
waren, en zonder een schrammetje
weer losgelaten waren.
De soldaten vertelden me dat zij
gedwongen waren geweest bij het
plebiscWït, waarbij over het al of
niet aanblijven van den Griekschen
koning beslist werd. voor den ko
ning te stemmen. En zij voegden er
bij. dat ze, wanneer zij „Wij zullen
onze vlag op Sofia en Moskou plan
ten" zongen, dit eigenlijk heelemaal
niet van plan waren, en dat dit lied
op commando gezongen werd.
EEN1G MIDDEL
DE ANDARTES. Ik heb vijf
weken onder de Andartcs en
het door hen
bestuur geleefd,
pos. in het Khassia-district in Thes
salonië. en in dc bergen van Pierlia
en Verredón in Macedonië. Ik heb
kennis gemaakt met hun leidende
generaals, Kikitzas cn Kissavos. en
deel genomen aan eenige vrij hevi
ge gevechten. Mijn hoofdindruk was
wel, dat de Andartes uitsluitend he
stonnen uit Grieksche vrijwilligers
uit de dorpen, die de bergen inge
trokken waren, zeker niet terwille
van het avontuur, maar als eenigc
middel om aan de tegen hun huis,
leven en gezin gerichte monarchisti
sche terreur te ontkomen
In een van mijn notitieboekjes
heb ik een lijst van namen van een
twaalftal nieuwe „rebellen", die op
een enkelen dag in Karia opdoken.
Het waren allen jonge boerenkerels.
d'e geen andere misdaad op hun
geweten hadden dan de onlust op te
wekken van de kleine plaatselijke
dictatortjes, die op het oogenblik in
Griekenland niet alleen de lakens
uitdeelen, maar ze ook nog zelf ma
ken. en waarvan de kwaliteit niet
discutabel wordt gesteld. Zij hadden
allen, op één na, die toen te jong
was. deel genomen aan het verzet.
Drie van hen waren lid geweest
van de Boerenpartij, die opgelost
was in de EAM De anderen be
hoorden niet bij eenige politieke
partij. Het grootste deel van hen
had kans gpzien uit een monarchis
tische gevangenis te ontsnappen.
VERBROEDERING
T N Thessalonië en Macedonië be-
A heerschen de Andartes uitge
strekte gebieden; zij zijn de onbe
twiste heerschers over het geheele
berggebied. In de dorpen die in hun
zone vallen doen zij hun uiterste
best een politiek van het terugwin
nen van het vertrouwen in elkaar,
cn een soort verbroedering te doen
slagen, cn sluiten zelfs de monar
chisten niet uit van de gemeente
lijke besturen. En in alle dorpen
die ik ben doorgetrokken vond ik
de geestelijkheid volkomen achter
de Andartes staan; en ik kan hen
vrijspreken van eenige schuld in
het uitvoeren van represailles
zelfs niet tegen de families van de
monarchistische politie, waarvan
verscheidene tegenover mij betuigd
hebben, dat zij redelijk behandeld
v/erden door dc Andartes, en zich
nergens over te beklagen hadden.
„We zullen de wapens neerleggen,
en terugkeeren naar onze huizen en
gezinnen, en ons werk, wanneer cr
een eind isft gekomen aan de ter
reur, wannéér men als democraat
de hoop kan koesteren in vrede cn
rust te leven, wanneer onze mede
burgers uit de gevangenissen en van
de eilanden bevrijd zijn, en we de
zekerheid hebben in een vrij en on
afhankelijk land te leven". Dit was,
toen ik de Andartes verliet, de bood
schap die generaal Kikitzas mij ten
afscheid meegaf.
JEAN DURKHEIM
I t-J ET Grieksche probleem is de
I afgeloopen week opnieuw in
een nieuwe phase gekomen. Niet
door het plotselinge overlydcn van
Koning George, want hy was
slechts een pion in het schaakspel
dat Bevin op de sleutelstellingen
van het Empire speelt, en zjjn op
volger zal stellig niet méér betee-
kenen, maar door het voorjaars
offensief van de troepen der Griek-
sche regeering, die van plan is om
ditmaal definitief een einde te ma
ken aan de activiteit der guerilla-
troepen, die nog altyd een belang-
j rijk stuk van het land in bezit hou-
j den. Het is mogelijk dat zy er in
zullen slagen, hoewel men in Athe.
I ne zeker niet geneigd is de tegen-
standers te onderschatten, want
wel beschikt de regeering niet over
de kracht der overtuiging, maar in
elk geval wel over den moreelen en
matericelen steun van Britten en
Amerikanen. De Russen daarente
gen schónen van plan te zón Bevin
en Marshall te laten begaan; voor
hen was de hcele Grieksche affaire
trouwens niet meer dan een pa-^
I trouille-schermutseling, een welko
me complicatie die de tegenstan
ders voor problemen stelde, maar
die men toch niet tot een conflict
zou willen laten uitgroeien. Ook
Rusland wil geen oorlog, dat is de
laatste maanden ondubbelzinnig ge
bleken; maar het is nu eenmaal een
winstgevende politiek op de vrees
voor oorlog bij den tegenstander te
speculeeren.
HDE de binnenlandsche situatie
in Griekenland is, blykt uit het
rapport van den Franschén journa
list, Jean Durkheim, dat wij op de
ze pagina publiceeren. Griekenland
wordt door de monarchisten geter
roriseerd, het bewind is in hooge
mate corrupt, cn vindt geen weer
klank by het Grieksche volk. Aan
den anderen kant staan de Andar
tes, de guerilla-stryders, die, naar
zy de laatste maanden verscheide
ne malen hebben verklaard, bereid
zyn de wapens neer te leggen,
wanneer Griekenland een democra
tisch bestuur krógt, een verklaring
overigens, die hoofdzakelijk be
wijst dat de leiders van de Andar
tes inzien met geweld niet verder
te komen. Op zichzelf zouden dus
de tegenstellingen, gegeven de in
vloed van Engeland in het land, wel
oplosbaar zijn, maar Griekenland
deelt nu eenmaal het lot met
Duitschland en China, dat het op
dé schcidingslyn van de groote
machten van onze na-oorlogsche
wereld ligt.
Het is niqt te miskennen, het is
niet meer dan logisch, dat de Sow-
jct-Unie nauwe relaties onderhoudt
nfet de guerilla-troepen. Het is of
ficieel enkele malen tegengespro
ken, maar de Russen hebben* geen
gelegenheid voorby laten gaan om
het te doen blyken, en overigens is
het zónder meer duidelijk dat zy
gereed staan om te profiteeren van
elke mogelykheid die Griekenland
biedt om de machtsverhouding tus-
schen hen en de Westelyke mogend-
heden in hun voordeel te verschui
ven. Het is van hun kant wellicht
niet meer dan een diplomatiek spel,
een poging om. door onrust te ver
wekken. winst tc behalen wanneer
de tegenstanders eventueel aan be
sluitvaardigheid te kort zouden
schieten, maar in rekening geno
men dat de Sowjet-Unie ten opzich
te van Turkije een dergelijk, zy het
anders geaard spel speelt, is de
zaak voor Engeland, die levensbe
langen heeft in de Oostelijke Mid-
dellandsche Zee, van groot gewicht.
\7AN hoeveel gewicht is duide-
v lijk genoeg, sedert Amerika
bereid is gebleken zijn partner op
royale wijze bij tc staan. Men heeft
er van verscheidene zijden zyn ver
wondering over uitgesproken dat
Truman de Grieksche kwestie wil
oplossen buiten de UNO om. Het is
niet zoo vreemd als het lijkt. De
UNO'is namelijk, anders dan de
Volkenbond, en dat is de eenige
manier, gebouwd op de f e i t e 1 ij-
k c machtsverhoudingen. Vandaar
de grocte macht van de vyf veto-
mogendheden. vandaar ook het ve
to zelf. dat een poging was om
binnen de organisatie een vorm
tc vinden voor dc kans dut een der
groote mogendheden zich zou willen
onttrekken aan de besluiten van de
meerderheid der leden, en daardoor
de besluiten krachteloos zou maken
Eén ding is erger dan onrecht:
recht, zonder de macht het uit te
oefenen, heeft Wilde gezegd. Met
dit inzicht hebben de ontwerpers
van de UNO de organisatie opge
bouwd: een internationale rechtsor
de. zoo was hun principe, moet
worden gevormd binnen de ruimte
dlc de machtsverhoudingen openla
ten. anders wordt het recht een
aanfluiting.
Trumans interventic is hiervan
de logische consequentie. Het Griek
sche probleem is binnen de UNO
niet op te lossen, omdat de groote
machten hier tegenover elkaar
staan zonder eenlg gemeenschappe-
lyk belang: de toestand vraagt om
een „buiten-parlementaire" actie.
T"\ E taak van Bevin en Marshall
U de Amerikaansche inter
ventie is geen persoonlijke stap van
Truman, maar wordt ongetwyfeld
door Marshall gedekt is inmid
dels wel duidelyk: zó zullen den
Griekschen burgeroorlog op korten
termyn moeten beëindigen, maaj:
dan ook onmiddellyk daarna Grie
kenland zoover in progressieve
richting sturen dat het mo
gelijk is een regeering te laten
voortbestaan zonder terreur en
politieke gevangenissen. Het is
echter nog een open vraag, hoever
zó op dezen weg zullen durven
gaan, en in hoeverre zó er in zul
len slagen het Grieksche volk een
democratisch bewind te geven dat
sterk genoeg is om aan den Russi-
schen druk weerstand te bieden.
Voorloopig zal Griekenland nog wel
het krachtenveld van de groote
mogendheden blijven.
