WILLEM BARENTSZ STIERF
350 JAAR GELEDEN f
Hollywood minder merkwaardig dan
Richard Neutra
Huis aan Silverlake begin
van een succes
Duits volk niet wreder dan
andere volken
Radio-programma
Bouwmeester van
een negerdorp
Hij trachtte zeeweg naar Indië
„rond de Noord" te vinden
Tocht werd een
mislukking
E. d'Oliveira - snelschrijver onzer
moderne litteratuur
Vereenzelvigingsdriff
van Achterberg
2
Donderdag 19 Juni 1947
Architect Fleddcrus in Amerika (X)
Het neger-dorp Channel Heights
te San Pedro. De boom op de
voorgrond is de befaamde luca-
luptus, die in Californiè to over
dadig groeit.
KOMENDE van Santa Barbara rolt de Greyhound-bus over de Sunset-
boulcvard naar Hollywood. Maar Hollywood heeft mijn Interesse
niet. Als jo Neu-Babel9heVg en Dtilveridfecht ga/Jen hebt, zyil alle film
fabrieken ter wereld dezelfde; grote plompe bakstenen gebouwen waarin
mannen en Vrouwen met een glimlach op het gelaat en groto zorg \oor
wat povere glorie in het hart ons een wereld trachten voor tc toveren,
dlo maar zelden wat met dc werkelijkheid \an doen heeft.
kitsch cn onzin, die een deel der
hedendaagse architecten en Inte
rieur-architecten ons voor zoete
koek tracht te doen slikken.en voor
kunst met een grote K verkopen.
Het huis aan het Silverlake is
het begin van een succes geweest.
Langzaaffl maar gestaag toene
mend, kwamen de opdrachten bin
nen. Van eenvoudige lieden, die
naar waarheid, ook in de velseliij-
nihgsvrohi van hun omgeving zoch
ten Kleine winkeliers, schoolmees
ters cn leraren, een advocaat en
een bibliothecaresse waren z'n op
drachtgevels en met grote liefde,
zorgvuldigheid cn gedegen vakken
nis maakte hij de plannen en bouw
de hun huizen. Hulzen, waarbij dc
schoonheid niet gezocht wordt door
het aanbrengen van modlsdhe ele
menten, maar waarbij de verhou
dingen van openheid en gesloten-
Niettegenstaande de meest ge
raffineerde, moderne bedrlifsmetno-
den is Hollywood georganiseerd als
een feodale staat.
Als in een of andere donkere
hoek van een studio Darryl Zanuck,
de filmvorst, eens op je schouders
klopt, tien tegert een dat je binnen
twintig minuten geïnviteerd bent
voor zes partijen, dat je een of an-
flér onlract hebt en de ehefkellner
van Romanoff's je 's avonds per
soonlijk aan tafel geleidt. Als de
zelfde fllnworst echter zijn wenk
brauwen fronst als je toevallig pas
seert, tien tegen een, dat je
vriendin 's avonds afbelt, je kleer
maker zegt dat hij niet meer op je
klandizie gesteld is en ie secretaris
uitziet naar een nieuw baantje.
Dat ls het leven van een
filmster. De man of de vrouw,
die vooruit komt Is hij of zij,
die over eigen benen valt om
de grote baas te belleven, hin
dert niet wiens rug, gevoelens
of hart daarbij leed gedaan
wordt. Hollywood is vol van
zulke mensen.
De gemiddelde Amerikaan denkt
over Hollywood zoals de Duitse
Nazi's van 1920 tot 1933 over hun
film en pers dachten en dat is voor
beide partijen weinig vleiend.
Trek in leverworst... j
IK had geen lust in film of ster
ren. Op een gegeven moment had
ik een onverklaarbare trek in lever
worst, weshalve ik een „food-mar-
ket" instapte en naar de vleeswa-
renafdeling ging. Op mijn vraag
naar leverworst zei de bediende:
„You want Berliner?" en met een
verklaarbare reactie op '40'45 zei
ik in onvervalst Hollands: nee joh!
Waarop zo mogelijk in nog onver-
valstcr Amsterdams hot antwoord
luidde: Je ken krijge wat je hebbe
wil, hoor!Dat was Jerry
Klomp, vooimalig Bussums slagers-
bediende, voormalig officier van de
Amerikaanse marine en thans chef
van de afdeling in dat warenhuis.
Zo kwam het, dat. ik die avond
geen hotel behoefde te zoeken,
maar heerlijk sliep op de couch lik
de huiskamer van do twee-kamer
Woning, (lie .Jerry en zUn charmante
vrouw Virginia aan uc Silverlake
boule\ard In Los-Angcles bewonen,
vier huizen naast dc beste architect
van Amerika, Richard Neutra, die
h«*t doel van mijn komst was. 't Ge
luk ls met de dwazen
Dan maar drie jurken
EéN avond ben ik nog In Holly
wood geweest, om naar Earl
Carrols Night Club te gaan, maar
ik ben er nooit gekomen. Earl Car
rol's place is DE club van Holly
wood op dit ogenblik, zoals Roma
noff's het een jaar geleden en Co-
coanut-grove het twee jaar daar
voor was.
Toen ik de grote glazen deuren
openzwaaide, stuitte ik op een
vrouwmens in zwarte zijde. Zo bloot
en schoon en welgeschapen, dat
jonkmannelljke schroom me de
moed in de schoenen deed zinken.
Dat was alleen de programma
juffrouw nog maar en lk kan me
Degrypen, dat Earl met knalrode
neonletters „The most beautiful
rirls of the world" op de gevel
neeft staan. Maar dat programma
alleen kostte tien dollars en de Hol
lander in den vreemde rekent dan
niet, dat 10 dollar dertig Hollandse
guldens betekent maar dat het drie
jurken voor de kleuters thuis is en
daarom heb ik Earl Carrol's place
alleen maar van de buitenkant ge
zien en ben op mijn schreden Weer
gekeerd. Je kunt niet alles hebben.
Ik had de volgende dag de jur
kenen de dag daarop was ik de
gast van Richard Neutra, die een
merkwaardig wereldburger is.
Prijs voor stadsplan
GEBOREN in 1892 in Wenen,
was hij in 1922 medewerker van
de Duits-Joodse architect Erich
Mendelsohn en verwierf in die dagen
de eerste prijs voor een nieuw stads
plan voor Haifa in Palestina.
Zwierf door Europa, Azië, Zuid- en
Noord-Amerika en kon eigenlijk
nergens vaste voet krijgen,
Totdat er een Hollander kwam,
die hem grond onder de voeten gaf.
In 1930 bouwde hij met geld. dat
dr. C. van der Leeuw, de directeur
van onze Rotterdamse van Nellc-
fabrleken. hem leende, z\jn „expe
riment-huis" aan het Silverlake te
Los-Angeles.
En zoals de Van Nelle fabrieken
voor de Nederlandse functionalisten
nog steeds het beste bewijs voor
hun stellingen zón, is Neutra s huis
het fraaie bewijs, dat een welover
wogen functioneel bouwwerk op
feen enkele wijze behoeft onder te
oen voor de valse romantiek van
boogjes, glas in loodgrapjes, imlta-
tle-elken moerblntert van goedkoop
triplex, electrlsche hout-vuurtjes,
old-finish meubelen, gekroonde en
vergulde wapehwielen en al de
TLUNK A LENÜEli
DONDERDAG 19 JuniHet is
thans de pluktijd der aardbeien.
Men plukt ze bij Voorkeur reeds
vroeg in de morgen. De vruchten
eijn dan koeler en frisser dan over"
dag in de felle zon. Van tien vier
kante meter kunnen wel acht tl
kilo geplukt worden. Het loont dus
wel de moeite om dc2e heerlijke
vruchten iH eigen tuin te telen. Na
de pluk moet de groei der aardbei-
planten blijven voortduren. Er vor
men zich dan nieuwe wortelsnieit
we bladeren en ranken. Ze vragen
dan weer meer bodemvoeding. Daar
om pleegt men na de pluk weer een
bemesting toe te dienenPer tien
vierkante meter kunnen dan wel
300 gram van de Volledige korrel-
mest 12.10*18 worden gestrooid.
S. Ij.
held van glaswanden en het geslo
ten muurvlak, zorgvuldig zijn afge
wogen en schoonheid gevonden
wordt door de tegenstelling van de
natuurlijke materialen, glas tegen
beton, wit tegen het zongebruinde
blanke hout.
Langzaam maar zeker werd
Zijn stem een die gehoord
wordt, althans in de kringen
wie het aangaat. Door zijn in
stelling moest zijn belangstel
ling ook uitgaan naar de so
ciale woningbouw, de arbei
derswoningbouw en zijn grote
kans kwam In 1912, toen na in
trede van Amerika in de oor
log plotseling grote verplaat
singen van bevolkingsgroepen
naar de industriecentra ont
stonden.
In opdracht van do regering
bouwde hij toen grote arbelders-
neder/ottliigen en later liet heger
dorp Channel Heights In San Pedro,
dc marliU'basis.
Eenvoudige huizen
1\/TeT cen minimum van de een-
■L' a voudlgste mateVialert maakte
hy daar honderden eenvoudige hui
zen. die dc niet verwende ftêgefs
met grote bludschap cu verba2lng
vervulden. Huizen, dlc door het ont
breken van overtollige deuren en
stofnesten het schoonhouden tot
hot noodzakelijkste beperken en
voor 't eerst in de historie Van
Amerika dc neger de indruk gaven
werkelijk een vrij man en mens te
zijn.
'Zo is ook hier uit noodzaak cen
deugd gegroeid en de functionele
architectuur een door vele gevolgde
bouwwijze ln dit deel en andere de
len van Amerika. Aanvaard door de
overheid on gepropageerd door wat
jong is of jong denkt spreidt Ri
chard Neutra nu zijn vleugels uit
over het gehele continent, getuige
zijn laatste opdracht van een
Zuid-Amerikaanse regering om een
groep architecten en technici op te
leiden ten einde een programma uit
te voeren, dat 150 scholen, 128 ge
zondheidsei ïcnstpostén, 5 ziekenhui
zen en vele Woningen omvat.
Good luck, Richard, je port was
voortreffelijk en je vrouw char
mantniet zo'n programma ls
het een lust om te leven.
Inierieur van een negerwoning te
San Pedro. California (architect
Richard Neutra). U kijkt van de
zitkamer uit in de keuken, waar
ook gegeten wordt. Er Is cên afzul-
ger voor kookdampen boven hel
Joriluis. De bank is uilschuifbaar
tol twee-ccrsoons bed.
Groepsangst is de oorzaak van
onmenselijke folteringen
Dr. L. Alexander uit Boston, de
Amerikaanse deskundige bij do pro
cessen te Neurenberg, heeft op liet
driedaags congres van de Neder
landse Vereniging voor psychiatr e
en neurologie te Amsterdam een in-
leidihg gehouden over de sociaal-
psychologische structuur van do
8.8.
Hij zei o.m, dat de criminaliteit
hij het individu haar oorsprong
vindt in motieven, die gericht zijn
op het eigen bela.ig. De criminaliteit
van de SS is niet slechts ccli crimi
naliteit van do individuen, die tot
die organisatie behoren, zij is het
principe van de organisatie zelf.
Velen, tlio oorspronkelijk scherp te
gen do SS en haat methoden gekant
waren, verrichtten na hun toetreden
nog wredere handelingen dan die,
welke zij vroeger veroordeelden.
„Dit Is een typisch verschijn
sel bij mensen, die in dc greep
van do misdaad raken. Wan
neer zij zich tot de misdaad bé
kend hebben, moeten zy de
vuurproef doorstaan. Zij moeten
tonen wat zij waard ri>n en in
hun ijver overtreffen zij zelfs
hun eigen leermeesters. Daarbij
komt, dat de S8-ers zich in do
concentratiekampen moesten
oefenen „hard" te worden."
Dr. Alexander las een brief van
cén der SS-autoriteitcn voor, waar
in deze een bepaalde groep SS-ers
ophemelde. In je brief stónd, dat
de jongens, ondanks het feit, dat zij
geconfronteerd werden met, een on
afzienbaar eld verminkte lijken,
toch „fatsoenlijk" bleven. Spreker
voegde er aan toe, dat volgens de
SS-op\attingen hiér onder „fat
soenlijk"' verstaan moet worden dat
dc ..jongens" niet sentimenteel wer
den. maar dat zij hard en koud ble
ven bij het aanschouwen van zoveel
ellende. Deze training do zg. %.bri-
taliscrungskurs", moesten de adspi-
rant-SS-ers mcèmaken, alvorens zij
FEUILLETON
item ifeufelfyeS...
IpOORCRAIG RiCE'VERTAUNC. AQft KAV-PERS j
96
„Dan zeg je d'r, dat je morgen
komt om err het invulformulier te
brengen", raadde Archie aan. „En
dan laat ik Samson los. Dan heeft
ze wat te doen".
Dlnah zuchtte. Ze liepen het
voortuintje door en konden April
zien, die achter het huis in de strui
ken zat te wachten.
Mr. Holbrook woonde in een mid-
delgTOOt, bescheiden, gepleisterd
huis met een keurig erf, waar niets
bijzonders aan was. en met een
keurig aangelegde tuin aan de zij
kant.
Een grote, nijdig uitziende witte
kat zat ol) dc zonnewijzer te dutten.
Samson gromde. Archie gaf cen ruk
aan de riem en zei: „Koest!" Hij
keek Dinah stralend aan en zei:
„O joh! Als Samson achter die kat
aangaat
Dinah belde. Na een ogenblik
kwam er een lange, tanige vrouw
met grijs haar voor en vroeg:
„En V'
„Zou U misschien een jaarabon
nement on het Tydschrift voor de
Plattelandsvrouw willen nemen?"
vroeg Dlnah verlegen.
De vrouw met het grijze haar
keek haar woendend aan en zei:
„Zie ik er uit als een plattelands
vrouw? En lykt dit huis soms op
een boerderij?"
„Nee mevrouw", zei Dlnah klein
tjes. „maar
„Als ze tien abonné's wint, dan
krijgt ze een echte diamanten
ring", zei Archie.
De vrouw met het grijze haar
klemde haar lippen opeen. Toen
barstte ze los. En tien minuten lang
weidde ze erover uit. waarom ze
geen abonnement op het Tijdschrift
voor de Plattelandsvrouw wilde
hebben, cn wat ze dacht van bruta
le kinderen, die met tijdschriften
liepen te leuren en het hun buren
lastig maakten cn over het slechte
gedrag van de moderne jeugd in
het algemeen. Ze eindigde met te
zeggen: „En schiet op met die
hond".
Dinah verschoot van kleur. April
moest nog in het huis zijn. Vanaf
een gunstig punt in de brandgang
zou zc hun een teken gegeven heb
ben, als ze er uit was en tot dusver
hadden ze nog niets van haar ge
hoord.
De huishoudster van Mr. Hol
brook wou weer naar binnen gaan
en dc deur dicht doen. Toen liet Ar
chie de riem van Samson los: Sam
son ging meteen achter de kat aan,
die jammerend wegliep. De huis
houdster gaf een gil en holde Sam
son achterna, terwijl Archie en Di
nah weer achter de huishoudster
aanvlogen. De verwarring, die
daarvan het gevolg was. duurde
ruim vyf minuten en eindigde in de
achtertuin, waar de ka'c halverwege
een telefoonpaal zat en Samson on
deraan de paal een verschrikkelijke
hun ervaringen ln de bezette gebie
den in practijk móchten brengen.
SS-medici
Uitvoerig schetste dr. Alexander
de onmenselijke wreedheden, welke
de SS-medict op hun geweten had
den, zogenaamd in het belang van
de wetenschap. Proeven öp levèndè
mensen de concentratiekampen
lévèfdcn materiaal in overvloed -=»
zonden de geleerden ontsluieren
hoe lang een menselijk wezen be
paalde folteringen kon ondergaan,
lino lang liet duurt, oordat bij bij
een bepaalde temperatuur dood-
vriest.
Toch komt dr. Alexander tot do
conclusie, dat dn Duitsers niet wre
der zijn dan andere volkoren. H\|
schrijft hun, voor anderen zo on
verklaarbaar, optreden toe aan
angst, aan groepsangst.
Deze komt reeds in het klelnfcto
Duitse milieu, het gezin. \oor. De
vader heeft do leiding en tyranni-
seert vróuw en kinderen. ïly zelf j
werd in zijn jeugd op dezelfde wijze
door zijn vader ge tyrannise erft en
is thans in dc positie hetzelfde niet
anderen te doen Do „anderen", nu
leven voortdurend in angst en déze
angst breidt zich uit over groepen
cn ten slofto over het gchelo volk,
dat eindelijk wil overwinnen door
zélf angst in boezemen.
„Wanneer wij Duitsland kun
nen leren," zo besloot dr.
Alexander, „het individu van
zijn angst tè ontdoen en daar
mede het gehele Duitse volk,
zal 't maar al te gauw uit zijn
niet w-af wij dc sadistische Duit
se wreedheid plegen te noemen."
Poging Villi Willem Barentsi irt 1590 de wég naar Indië tè vinden
dm de Noord is ook voor deze tijd een gebeurtenis, die tot de ver
beelding spreekt. Het 18 op 20 Juni 350 jaar geledendat Barentsz stierf
Er is hetanS weinig over zijn teven bekend. Toen hij wegvoer Was hij
veertig jaar en liet een gezin achter met vijf kinderen.
I
Handelsreis naar
„Indien"
En dus een sigaar!
Liggend op een draagbaar, het
hoofd gesteund door zes kusSens,
met brede glimlach en de klas
sieke sigaar weer tussen de lip
pen. 20 werd fi'inston Churchill
zijn wonina binnengebracht na
zijn Verblijf in het ziekenhuis,
Waar hij Zes dagen geleden aan
een breuk geopereerd Werd
Arbeidersdie op een bouW"
werk in dc huurt aan het werk
waren, juichten Churchill harte
lijk top. toen de draagbaar uit
iie ziekenauto te voorschijn
kwam en de voormalige Minis
ter-President de hand ophief om
het V-teken te maken. Aan de
deur wérd ChUrchiU door zijn fa
milie verwelkomd. Men ver
wacht. dat hij da volgende week
met het dicteren van zijll oor-
logsmemoites zal doorgaan.
(United. Press).
(Ingezonden mededelingen
HUIDVERZORGING
Tegen zonnebrand, stuklopen, door
zitten. schrijnen, smetten, en ter
verbetering der huid: Purol of Pu-
rolin. Door 't crème-karakter iS Pu-
rol in geliefd door de vrouw vóór
zichzelf en de baby.
Heèdé op Jêugdigè leeftijd was hij
bèzig „omme nae alle aijn vermo-
ghén dé lanrlfcn, dié Dij bew&ftdeldó
ofte beséyïdè, caertsghewijsé met
den oftiloopeiiüen Zeèh, Wateren
eüdê stfèckfnghcn af té béélden."
.Jan Huyghen van Linschoten
noêrnt hem èèft'„&èèr GtVafèH ende
bedreven Man in de const van Zee*
vaart."
Op zijn laatste toóht naar het
Xnonlrn was hij belast met dc
rtiehe leiding övef drie kléine sche
pen. Hij gaf dé koersen aah, die ge
volgd moesten w orden en deed ver*
der waarnemingen en maakte aan
tekeningen èft schetsen Van kaarten.
Schipper was Jacob v. Heemskerk.
Barentsz was niet geheel van
eigenzinnigheid vrij te pleiten; hij
durfde liet desnoods aan alle in
structies «aan dc 'kant te zetten om
zijn eigen mening en wil door te
zetten. Hef was op deze tocht de
bedoeling recht naaf het Noorden to
gaan en open Water tc zoeken.
Dé Schipper van de tweede boot,
Dé Rijp, hééft zich daaraan gehou
den, maar Barentsz had het in zijn
hoofd gezet, dat de Noord-Óóstely-
ko richting iangg do Noordpunt van
Nova-Zembla dc goede moest zijn,
Aan Dó Rijp danken we de ontdek
king van Spitsbergen.
Dramatisch verhaal
t_I ÉT dramatische verhaal van de
töcht is vrywel uitsluitend ont
leend aan het dagboek van Gerrit
de Veer. De reis begoh op 5 Mei en
op de 30ste wafCfi de schepen do
Poolcirkel gepasseerd. De dag
daarop ging de zon voor het eerst
niet onder. Toén Zt] in het Z.ZiO.
stond, verschenen er nog twee zon-
nrn en door deze drie zonnen lie
pen twee regenbogen héén.
Op 12 Juni," schrijft De Veer,
zagen idj èèil Witte bèèt en roeiden
DONDERDAG 19 JUNI
Avondprogramma
HILVERSUM I: 19.00 Flip Staal,
reporter. 19.15 Radio völksmuzlok-
scnnol. 19.45 De Regerlnes Voor-
lichtlngs Dienst. 20.05 Met de mi
crofoon bij20.15 Kamerorkest.
21.00 „Radar". 22.35 „Vrouwen eu
drank". 23.00 Nieuws. 23.45 Dutch
Swingcoilégê.
HILVERSUM H: 19.00 Nieuws.
20.05 „Parelendè klanken". 21.00
Jan van WeClden, orgel. 21.30 „De
vaart der volken". 23.30 Nletiwè.
23.00 Nieuwe Nederlandse muziek.
VRIJDAG 20 JUNI
Ochtend- eu middagprogramma
HILVERSUM I: 7.00 Nieuws.
7.15 Gymnastiek. 8.00 Nieuws. 8.18
Opera-programma. 8.50 Voor de
huisvrouw. 10.00 Morgenwijding.
10.45 Alt én piano. 11.15 Voor de
vrouw. 11.45 Familieberichten.
12.00 „Landschappen van Zweden",
12.30 Sportagenda. 12.35 „The Sky-
masters". 13.00 Nieuws. 13.15 Re-
iTage. 13.25 Het Vaudevllle-
brkéSt. 14.00 Kookkunst. 15.00 Boe
kenschouw. 15.20 Parade van dans
orkesten. 16.00 Operette „Les Pe
tites Cardinal". 16.30 Tussen twaalf
en zestien. 17.30 Muzikaal babbel»
tje. 18.00 Nieuwé. 18.30 Strijd
krachten.
HILVERSUM II: 7.00 Nieuws.
7.15 Gymnastiek. 8.00 Nieuws. 8.30
Orkestwerken van Karl Phlllpp
Emanuel Bach en LUdwig van
Beethoven. 10.30 Morgendienst.
11.00 Divertimento. 11.15 Een
Blaaskwintêt. 12.00 In de drie- en
vierkwartsmaat. 12.30 Het Neder
lands Kamerkoor. 13.00 Nieuws.
13.15 Marsmuziek. 14.20 Van oude
en nieuwe schrijvers. 14.40 Orgel
bespeling. 15.20 Rotterdams piano
kwartet. 16.00 Declamatie. 16.20
Amsterdams vocaal kwartet. 16.50
Harmonie- en fanfareklanken. 18.00
Sans Söücl.
herrie stond te maken. De huis
houdster stond tegen Dinah en Ar
chie te schreeuwen en Dinah en Ar
chie schreeuwden zo maar in het
wilde weg.
Midden onder het spektakel
kroop April uit een zijraam, liep
hard om het huls heen en voegde
zich bij hen, terwijl ze luid uitriep:
„Archie! Schaam je je niet, die af
schuwelijke hond achter dat arme
poesje aan te laten jagen?" Het
arme poesje klauterde nog een paar
meter hoger de naai in tcrwm ze
Samson allerlei lelijks naar zUh kóp
slingerde.
April greep Samson's riem, gaf
hem Archie in zijn hand en zei
streng: „Jij gaat regelrecht naar
buis. Ogenblikkelijk!" Archie
smeerde hem vlug, een nog steeds
blaffende Samson achter zich aan
trekkend. Dinah holde hem achter
na. April bleef nog net lang genoeg
om vriendelijk tegen de huishoud
ster te zeggen: „Belt U de brand
weer maar op. Die kat komt nooit
uit zichzelf uit die paal' Halver
wege de straat haalde ze DLnah eh
Archie in.
„En?" vroeg Dinah. „Heb je hem
gevonden?"
April knikte. „Ik heb hem gevon
den ja. HU lag in een la van het
bureau, precies waar ik dacht dat
hy zou liggen. Ik heb hem maar
daar gelateri, want het was geen
bewijsstuk".
„Waarom met?" vroeg Dlnah.
April zuchtte. „Die foto van de
dochter van Mr. Holbrook ls tame
lijk gewaagd, met die kralen eü die
pauwevéren. Maar ze is groot en
(Ingezonden mededelingen^
blond èn èen beetje aAn dè vlézige
kant. Ze heeft net zo veel van Bette
LeMóè alsArchie".
Dinah kéék haar strak aan. Ar
chie liét de riem lo6 en Samson, die
nu helemaal van stfèek was, rende
naar huis.
„Bedoel jê", zei Dinah grimmig,
,dat we dit allemaal hebben meege
maakt en dat we een kat in een
telefoonpaal hebben gejaagd en dat
ik de hele dag heb lopen hinken
omniets te weteü te komen?"
„Luister, ezelsveulen", zei April.
„We zijn iéts heel belangrijks te
weten gekomen. We zijn te weten
gekomen, dat Bette LeMoe niet
de dochter van Mr. Holbrook Was.
Dat is èen flinke stap in dè goeie
richting. Want nu weten wé, dat
Mr. Holbrook Mrs. Sahford niét
kan hebben willen vermoorden om
dat ze bjj de zaak Bette LeMoe be-
DKken ls geweest. Alles, wat we
nU te dóén hebben, is Uit té zoeken
wie Mfs. Sanford wel vèrmoord
heeft".
(Wordt vervólgd)
er met schuit htèn öm hém èen
strik om de hals te werpen maar
toen wij bij hem kwamen, was hij zo
geweldigdat Wij maar weer naar
het schip terugvoeren om meer vo'k
te ha/em Na cen strijd van wel „vier
glazen" urenlang met geweren,
musketten, rocrén en hellebaarden
wêtü hel beest gedabd. Wij aten het
vlèes dat bits niet wel bekwam
Op 17 Juli nam men voor het
eerst Nova Zèmbla vaar. Het schip
vnef om liet eiland heen Rartf het
Noorden. Het ijs vormde evenwel
een belemmering.
Ontzettende vorst
/'A P 11 September gingen de man-
non aan land Het zoute water
bevroor toen a| tot iJWcê vingers
dik". Onder gfote moeilijkheden
bouwden de rchepelingen een buis.
Zwam Bhóeuwval belemmerde tel
kens het werk.
Op 27 September was het al zó
bitter koud. dat een spijker in de
mond aan de lippen vastvroor."
Toen de Poolnacht begon, liet de
chirurgijn een stoombad makch van
één wijnvat, waarvan iedereen ge
bruik kon maken.
Onder do meest benarde omstan
digheden gin<mn de overwinteraars
hm jaar 1597 in. Op Driekoningen
avond bakte de kok pannekoeken
en iedereen kreeg wat wijn. De kon
stabel (kanonnier) wérd tot koning
van Nova-Zembla gekozen.
Omstreeks midden Januari kréég
de lucht in het Zuiden een roodach
tige tint, een téken, dat de zon be
gon terug to keren Er kwam Iets
moer warmte overdag, zodat bij
flink stoken do ijspegels van do zol
dering los lieten.
Tijdens de tachtig-jarige oor"
log trachllen de Nederlanders
handel tc drijven met Indië,
waar, gelijk hun bekend was uit j
I verhaten van landgenoten, die
het verre Oosten op Portugese
schepen bezocht hadden, schat- j
j ten tc verdienen vielen. De Por
tugezeiG die toen onder Spaans
behind stondch. verhinderden
echter met alle mogelijke rnidde-
len de coneuirentie der Neder-
landersVoornamelijk op intlia-
tief ra a Amsterdam rustte men
cen c.rpedifle uit welke zou pro-
bei cn een zeeweg naar Indië te
vinden ia de Noordelijke ÏJs-
iep Willem Barentsz was met de 5
algemene leiding de expedi-
tie belast, srhipner was Jacob
Van Heemskerk De reis misluk-
te, de schepen vroren in het ijs
vast cn de manschappen waren
gedwongen in de Poolzee te
E overwinteren. Barentsz mocht
j het einde van de tocht niet be-
leven, nauwelijks ov terugtocht.
overleed hij vrij plotseling. In
I ons artikel vethalen wij enkele
j spannendste cnisoden, welke ont- s
leend zijn aan hef dagboek, dal
dr stuurman Geuit de l eer tg-
dens deze tocht schreef
KlltiiHIMlil
illtllilltilMl
Barentsz sterft
D EÖlK Juni maakte men toebe-
reidsolen voor het vertrek. Op
11 JUhi «lilde men weg. Willem
Barentsz was toen reeds ziek. Op 20
Juni wAs hot vrij goéd weer, maar
nog steeds Westenwind. Willem
Barentsz zei 's ochtends vroeg: „Mij
dunkt, dat het met niij wel spoedig
zal aflopen." Men had er geen idoo
van, dat het zó erg met hem WfcB.
Barentsz bekeek het kaartje, dat
D Voer van de reis had gemaakt.
Tenslotte legde hij hét weg eu zeis
„Gerrit, geef mij nog eens té drin
ken."
Toen hij gedronken had. over
viel hem zulk een benauwdheid,
dat zijn ogen draalden. Hij stierf
zó onverwacht snel. det er geon
tijd was om Heemskerk to halen.
Houtman on de Keijzcr zochten en
vonden later de weg om de Zuid
(Kaap de Goede IIoop) naar Indië.
Toen Barentsz' schip vastgevroren was in de Poolzee kwamen ijsberen
op bezoek, die blijkbaar geen vredelievende bedoelingen haddenAanvan
kelijk trachtte men deze beestjes met een strik te Vangen, maar al spoedig
bleek dht zwaardere wapens nodig warm om zich tegen deze Pool-bewo-
tters te beschermen. Onze prent is een reproductie van een oude gravure,
gemaakt bij het dagboek Van Gerrit dc Veer.
WIE dezer dagen de begfotings-
zitting van de Utrechtse ge
meenteraad meemaakte zal, al is
het al Weer twee jaar na de bevrij
ding, aan de etenografentafel de fi
guur van E. d'Oliveira nog wel eens
hebben gemist. In „Ad I n t e r i m"
herdenkt C. J. Kelk hem, want hij
was meer dan stenograaf. Voor de
literatuurgeschiedenis is hl) van on
schatbare betekenis geweest. Kelk
schetst hem als het type van de in
tellectueel omstreeks'de jaren 1910
'25. „Men kon bij hem spreken
van een zachtzinnig intellectualis
me. dat hem door een sterk lyrische
inslag het juiste midden deed vin
den tussen hersens en hart".
Behalve zijn kernachtige inter
views („De Mannen, van Tachtig"
en „De Jonge Generatie") waarin
h(j zo uitstekend de sfeer trof, dat
men onze schrijvers meent te ho
ren praten, publiceerde hij een stu
die over Buerido, waarin hij de
eerste systematische en weergaloos
geargumenteerde aanval op deze
schrijver deed. d'Oliveira schreef
voorts een roman „Grenzen", waar
in „onvergetelijk een sfeer is weer
gegeven, die altoos leeft en leven
zal. zolang intellectuelen en bohé
miens met elkaar contact zoeken
cn gezamenlijk tot diep in de nacht
rijk of eenvoudige feesten vieren,
al naar de geldmiddelen van het
moihent het Veroorloven". Hij is
een der velen die in Theresiënstadt
om het leven kwameh.
Victor E. van Vriesland drpeg
èen fragment bij van een vertaling
van Swinburne's Bothwell.
In een volgend nummer dat o.m.
poëzie van H. Roland Holst-v. d.
Schalk en Pierre Kemp bevat,
droeg Emmy van Lokhorst een in
teressant opstel bij over dc gang
van de eritisehe waardebepaling
door de tijd. Hoe de critiek zich zal
ontwikkelen zo merkt zy op
zal ten nauwste samenhangen met
de nieuwe litteratuur en h.i. is de
existentiële Franse romankunst de
gene, dié het zuiverst onze tijd
weerspiegelt.
Aan Lodevvijk van Deyssel is er
een Inleiding tot een binnenkort
verschijnend door diens weduwe ge
schreven boek over Kloos die
voor hem „de belichamer van dat
dichterlijke by Uitnemendheid, het
type van de dichter was".
Joannes Versnoercn herdenkt
Toussalnt van Boelaere wiens over
al overwogen, exotische proza niet
meer aan de tijd van nu behoort.
,.Hct behoort echter tot cle meest
feilloze exponenten van dè tijd, die
het heeft voortgebracht, de hoogte
periode van „de Nieuwe Gids" en
van „Van Nu en Straks".
Magiërschap
Het werk van de dichter Gerrit
Achterberg ls het onderwerp van
twee artikelen in „Criterium".
G. Sötcmahn ziet ih het werk van
de dichter ztfn „vcreenzelvigings-
drift" als een zeer essentieel punt.
„Hij wil niet alleen de andere (de
geliefde, het kind, de Drie-eenheid
zelfs) bereiken, maar er één mee
worden, wat hem in het vers enkele
malen haast gelukt, als blijft hij zich
voortdurend bewust van" de beperk
te macht die zijn magiërschap hem
geeftEr is een Achterberg no
dig geweest om ons weer in zo hoge
mate bewust te maken van de ma
gische betekenis van het dichter
woord. Zijn woord schept souverein
een kosmos met eigen wetten: het
Woord was en ls in de beste van
deze verzen God."
Jan Emmens ziet in het gedicht
voor Achterberg een bezwerings
formule (het Latynse carmen) óf
een zelfmoord.
Er ls proza van Adri Laan en
Hermans, een essay van Vestdijk en
poëzie van Adr. Morrlën. Van hem
AFSCHEID
De trein rijdt door het land waar
over avond viel,
Een roode maan. door klnd'ren voor
het slapen opgelaten.
Kijkt In. de kleine zoekplaat van
de straten
Waar meisjes wandlen met een
hond of met haar ziel.
Ik heb van alles achter mij afscheid
genomen:
De vrouw die als van ouds mijn
mond oh haren kust.
Het kind dat even lachend in mijn
armen rust.
De bleekc doode, eenmaal uit mijn
huis genomen.
Ik raas een zeker einde tegemoet
Het maakt niet hopeloos, al doet het
snikken.
Ik hoef slechts naar de roode maan
te blikken
En door de boömen stroomt mijn bloéd
ACHTERBERG.
In de „Nederlandse Bi
bliografie" schrijft Jan Ver
meulen onder de titel „Hiërogly-
phen van leven" eveneens over net
werk van Achterberg, wiens werk
„binnen zyrt zogenaamde beperkt
heid van vegetatie een ongelofelijke
rijkdom aan variëteiten vertoont".
Verder de gebruikelijke rubrieken
en een artikel van prof. De Vooys
over de nieuwe spelling.
