De futuristische
romans van Bruna
Onze toekomst in SF verpakt
1
SF in het
kort...
WRHODAN
Fantasteer,
Nederiandse
bibliografie
van SF
Samenstelling: Bert Vos
King Kong: korte verhalenwedstrijd voor SF
TTTYl
o
J.G.BALLARD
Bibliografie van
science fiction en fantasy
in het Nederlands
DE DUIZEND
DONDERDAG 27 MAART 1980
boeken, voor u besproken
Vandaag In dit nummer eenboe-
ken-bijlage, waarin uitgebreid aandacht
wordt besteed aan het fenomeen science
fiction ón de fantasy, een literatuur-ge
nre, dat duidelijk raakvlakken heeft met
SF, hoewel het een genre is met een ge
heel eiaen idioom. Wie verslingerd is aan
de SF kan zich daar moeilijk van losma
ken, hoewel niet iedereen zo n hoge SF-
koorts heeft, dat hij of zij ook onmiddellijk
een fanatiek SF-fan wordt. Toch heeft
science fiction iets fascinerends. De één
noemt hetontsnappingslektuur. Lectuur,
waarmee je de harde werkelijkheid van
vandaag ontvlucht om je te storten In de
dromen van toekomst, kosmos, avontuur
en utopia. Science fiction is echter méér
dan dat. Het geeft ook een maatschappij
kritisch beeld van een maar al te nabije
toekomst of het waarschuwt tegen In
vloeden van technologie of machts-
strukturen die onze toekomst kunnen
vernietigen of verminken. Science fiction
heeft vele vormen. Het Is niet louter
avontuur in de kosmos of op een buite
naardse planeet. Het is niet pure tech
niek. Science fiction omvat alles wat
buiten het normale kader valt van verle
den en heden. Science fiction is een
voortdurende mengeling van weten
schap, filosofie, samenleving, idlologie
én fantasie. Kortom: Sf is gewoon
science fiction. Misschien dat deze bijla
ge u een stapje dichterbij brengt.
V.
Waarschijnlijk omdat niet iedereen
science fiction kent als een genre, waarin
anast avontuurlijke ruimteverhalen en zo,
ook uitstekende maatschappij-kritische
romans zijn te vinden, heeft uitgeverij
Bruna te Utrecht, één der eerste uitgever
ijen die de SF in Nederland een volwas
sen karakter gaven, besloten een spe
ciale reeks uit te gaan geven. Futuristi
sche romans in paperback-formaat. Ik
moet zeggen, dat Ik dit een uitstekend
Initiatief vind. ook al ben ik het met bij
voorbeeld de redaktie van „Holland SF"
eens, dat de omslagen van deze reeks
afschuwelijk zijn en niet dlrekt tot kopen
uitnodigen. Gelukkig in dit geval dekt de
vlag de lading niet, want de inhoud van de
door Bruna tot nu toe uitgegeven futuris
tische romans In deze reeks is zonder
meer voorbeeldig en van een voortref
felijke kwaliteit. Wanneer er ook nog iets
aan de omslagen wordt gedaan, dan kan
deze reeks uitgroeien tot een serie van
niveau, waarin de betere, op de maat
schappij gerichte toekomstromans wor
den opgenomen
DE MAN MET DE OGEN
Het eerste deel in deze serie is ,,De man
met de ogen' van D. G. Compton (The uns
leeping eye)' Dé wereld; dTé'Comptön'ons in
deze roman voor houdt ligt niet zo ver in de
toekomst (dat is in het algemeen dacht ik.
een kenmerk van deze serie) De televisie
heeft aan invloed gewonnen en wordt steeds
meer gebruikt om de massa zoet te houden
Het is logisch, dat die massa steeds nieuwe
impulsen nodig heeft om aan het beeld ge
kluisterd te blijven Er wordt dan ook regel
matig gezocht naar steeds shockerender
onderwerpen In dit verhaal wordt een ver
slaggever (omgebouwd tot een wandelende
camera) op het spoor gezet van een vrouw,
die weet, dat zij, door haar ziekte zal sterven
De verslaggever verslaat dit stervensproces
voor de tv ,,De man met de ogen is ont
roerend en op sommige momenten zelfs be
klemmend geschreven Compton weet zijn
hoofdpersonen diepte mee te geven, vol
herkenbaarheid Dèt èn de waarschuwing
die in de roman verborgen zit, maakt ,,De
man met de ogen" tot een toekomstverhaal
van niveau
ECOTOPIA
Helaas kan ik dat niet helemaal zeggen
van „Ecotopia van Ernest Callenbach. ook
al is het niet direkt een slecht geschreven
verhaal De vorm - een verslag - spreekt mij
niet zo aan terwijl niet alles even geloof
waardig overkomt Het gaat om de Verenig
de Staten, die zich hebben gesplitst in twee
delen Nu niet eens - zoals in de historie van
dit land - in noord en zuid, maar in Oost en
West De westkust is geheel anders van
ideologie Het wil niets met het kapitalisme te
maken hebben en zoekt het in een natuurlij
ke. harmonische opbouw van de ecologie,
maar ook in de harmonie tussen de mensen
onderling Een utopie, waar zoveel mensen
nu al zoveel tientallen eeuwen naar zoeken,
maar wellicht nooit zullen vinden. Een ver
slaggever van de oostkust mag deze utopie
bezoeken en het met z'n geïndoctrineerde
kapitalistische ogen bezien. Voor de liefheb
bers best een aardig utopie
niet de burgerlijke Het verhaal zegt met. dat
ze fout waren, toen ze gingen spelen in-
plaats van te werken, het verhaal vertelt al
leen wat de gevolgen waren Hier in dit boek
ontmoeten we Nemesis (de vergelding) niet
het noodlot, omdat ieder van ons had kun
nen ophouden met het spelen op straat,
maar zoals ik hier vertel uit het diepste ge
deelte van mijn leven en mijn hart, een af
schuwelijke Nemesis voor diegenen, die
door bleven spelen Ik ben zelf geen figuur in
dit boek, ik ben het boek zelf."
In feite is ..Schimmige beelden" een totale
„bad trip", vol chizoïde mensen, die een
wereld bevolken, die ze met meer door een
gewone bril kunnen bekijken, ook al zouden
ze willen Het aantal drug-gebruikers is fe
nomenaal groot, ook al is er een narcotica
brigade, die de ernstig verslaafden afvoert
naar opvangcentra. Belangrijkste drug
„Sluipdood'een gif dat uiteindelijk leidt tot
een fatale chizofreme omdat het de verbin
ding tussen de twee hersenhelften verteert
Bob Arctor is een hoofdpersoon, die zelf ba
lanceert tussen verslaving en niet-versla-
ving en de strijd verliest Het slot van dit
beklemmende verhaal stemt tot diep naden
ken
DE KLAP
SCHIMMIGE BEELDEN
„Schimmige beelden" is een opmerkelijke
roman van Philip K Dick Een roman, die
geheel afwijkt van hetgeen hij normaliter aan
het papier toevertrouwt Dick was (is?) zelf
een gebruiker van drugs en die ervaringen
heeft hij op een hallicunerende wijze tot deze
roman verwerkt, waarvan hij in zijn nawoord
zegt. „Dit verhaal heeft geen moraal, zeker
J G Ballard is een fenomenaal schrijver,
die vooral in het verleden wist te imponeren
met zijn met name apocalypische romans
(De brandende aarde, De verdronken aarde.
Doodlopend Strand e a.) Romans, die aan
de ene kant fascineerden door de mogelijk
heden van een apocalypse en aan de an
dere kant een flinke dosis maatschappij-kri
tiek in zich hadden Met name zijn recentere
werk richt zich op de nabije toekomst en de
gevolgen van de voortschrijdende technolo
gie en ontmenselijking van de maatschappij
en samenleving (De torenflat) De in 1973
geschreven roman „De klap" (Crash) be
hoort tot deze laatste categorie. Het is be
paald geen opwekkende roman. Ik heb
trouwens nooit de indruk gehad, dat Ballard
een erg optimistische natuur heeft „De
klap" gaat over de auto met daarachter de
samenleving die de auto heeft geschapen en
de auto heeft verheven tot het symbool van
dood en verderf De auto veroorzaakt jaar
lijks een massa-slachting onder de bevol
king. zonder dat er paal en perk gesteld
wordt. Ballard vertelt in een uiterst grimmige,
macaber-nuchtere stijl het verhaal van een
man. die maar één ideaal heeft in een auto
botsing te sterven, samen met de beroemde
filmactrice Elizabeth Taylor, die tenslotte
getuige is van het „ongeluk"
Ik heb dit boek met behoorlijke tegenzin
gelezen Omdat het afschuwelijk is. In fiete
beschrijft Ballard voortdurend één giganti
sche crash, één bloederig orgasme van ge
weld. dood en pijn, maar ook van snelheid,
macht en seksualiteit. Zoals gezegd een fe
nomenaal schrijver, die indruk maakt door
de behandeling van zijn onderwerp. On
danks de steeds harder wordende wereld
toch geen boek om zonder een vieze smaak
te lezen, maar het is wel een vieze smaak,
die de maatschappij veroorzaakt, niet Bal
lard. die alleen maar observeert en be
schrijft Ik ben bang, dat het niet eens onze
wereld in een nabije toekomst is. maar de
wereld van vandaag
Bert Vos.
O# man mot do ogon, door D. G. Compton. Verta
ling C A. v. d Kuip, 1979, paperback. 237 blz. Prijs
I 19.90.
Ecotopia. door Ernest Callenbach. Vertaling Pe
ter CuIJpers. 1979 Paperback 223blz.Prijs/ 19.90
Schimmige beelden door Philip K Olck, 1977.
vertaling: Nettle van Straten. 1979. Paperback. 267
blz. Prijs 19.90
De Klap, door J G. Ballard. 1973. Vertaling: Oavld
Brisk, paperback, 223 blz. Prijs: 19.90.
De reeks „futuristische romans' wordt uitgegeven
door A. W. Bruna Zn. te Utrecht.
Voor de vijfde maal wordt onder
de naam KING KONG een literaire
prijsvraag voor korte, oorspronke
lijk Nederlandse Science Fiction
verhalen uitgeschreven.
De prijs bestaat uit een geldbedrag
en een King Kong trofee. Het
prijzengeld wordt traditiegetrouw
door liefhebbers van Science Fic
tion bijeengebracht. Dit leverde de
prijswinnaar de laatste jaren steeds
minimaal 1000-op. Het winnende
verhaal wordt gepubliceerd.
Het reglement van de prijsvraag kan
worden opgevraagd bij Atte Dijke-
ma. Vlveportestraat 27, 1069 ZW
Amsterdam, tel. 020-101197, bij wie
ook verdere inlichtingen kunnen
worden verkregen. Inzendingen
vóór 1 juni 1980.
die in de huidige maatschappij van 1980
funktioneerl, te voorzien en in de toekomst te
versterken Een samenleving, waarin elk in
dividualistisch denken is uitgeschakeld kan
alleen maar bestaan bij de gratie van een al
dan niet technische diktatuur En elk indivi-
1:
dueel denken wordt na konstatering op
tief verwijderd Dat is de wereld die Cros
ons schildert en waarin Gerald Leeds sot
ingenieur is bij „Veiligheid en Volmacht"
bureau van het departement van Comm
catie. dat zorg draagt van rust en o
Leeds is één van de tienduizenden pro,
tors. die de burgers van het wieg tot het i
begeleiden. En Jerry Leeds komt in opst
tegen het systeem, begint er aan te twijfe
ondergraaft het systeem en misleidt Her
Dat is het begin van een grandioze verzi
roman tegen de diktatuur van de technolc
en de publiciteitsmedia, die onder cont
staan en misbruikt worden, door deze
technologische diktatuur Crossen -
daarin verschilt hij van Van Vogt - hi
daarvoor geen supermens nodig
schildert op geloofwaardige wijze het grc
ende verzet, de solidariteit en het mede
gen En die kombinatie maakt van
duizend ogen van Herbie een uiterst I
klemmende roman, met aan het slot t<
een glimpje hoop op een betere toekon
Een duidelijke uitschieter met een duidei
maatschappij-kritiek, die meer dan ooit
voren een waarschuwing zou moeten j
voor wat ons in de nabije toekomst onv
hoopt te wachten kan staan
Bert
Thuiswerold, door Harry Harnson, (Homew
1980) Vertaling Koos van Toom Uitgegeven
UMgeverij Rostrum bv te Haarlem Paperback 13c
Pnis 16 90
Dromen androiden van elektnscbo schapen'
Philip Dick. 1968 Vertaling Ivam Rodnguez do u
1979 Uitgave Meulenhotf Nederland te Amsterd
Pocket SF-reeks nr 150
De anarchist door Alfred E van Vogt. 1977 V«
ling O Boom Uitgegeven door Gradivus bv ie
Haag Paperback, 218 blz Prijs 15.90
De duizend ogen van Herbie door Kendell Fq
Crossen (Years ot Consent, 1954) Verlating
Lans Uitgave Uitgeverij luitingh. Laren N8 Paj
back. 176 blz
4 DE PLANETENROVERS. door Donald
Moffitl. De SF-schrijver Donald Moffitt de
buteerde met zijn formidabele roman „De
planetenrovers waarin een buitenaards ras
de aarde dicht nadert en een bedreiging
vormt voor het voortbestaan van de planeet
Dit ras baant zich een weg door het heelal
door middel van energie, die het tapt van
komplete planeten, die ze op sleeptouw
meenemen op hun gigantische reis Jupiter
is slechts een bushalte voor hen. Maar ze
willen de planeet qraag meenemen Ons
zonnestelsel als „benzinestation" Moffitt
schiep een magistraal ruimte-avontuur,
waarin de mensheid ternauwernood ont
snapt aan een zekere ondergang Ondanks
of dankzij de talrijke wetenschappelijke en
pseudo-wetenschappelijke speculaties is
.De planetenrovers een boek. dat je in één
adem uitleest. (Uitgave Meulenhoff Neder
land. SF-reeks nr 152. 360 blz Pocket, prijs
12.50)
NACHTWACHT, door Andrew Stephen
son Meulenhoff heeft een goed oog voor
nieuw (en goed) SF-talent. dat heb ik al eens
eerder geschreven. ..Nachtwacht van An
drew Stephenson is zo n voorbeeld Evenals
in de planetenrover. gaat het in dit boek om
een naderende „planeetdie de aarde kan
bedreigen Vanuit een Russisch-internatio-
nale maanbasis wordt driftig aan dit pro
bleem gewerkt Opmerkelijk hierbij is de uit
stekende beschrijving van de maanbasis-
samenleving, de intriges, de machtsstrijd èn
de solidariteit Stephenson introduceert de
Golems, biogenetische kunstmensen, die
vrijwel niet van echte mensen zijn te onder
scheiden. geschapen door Daniel Frome.
die dankzij zijn kennis misschien in staat zal
zijn een ramp af te wenden „Nachtwacht" is
niet alleen een boeiend ruimte-epos, maar
tevens maatschappij-kritisch van opzeL
(Meulenhoff Nederland. Amsterdam SF-
reeks nr 151. pocket. 264 blz prijs f 12,50).
4 DE LINCOLNJAGERS. door Wilson Tuc
ker, 1958 Een amusante en spannende va
riant op de talrijke tijdreis-verhalen, die tot nu
toe zijn verschenen 22 jaar na verschijnen
eindelijk bij Gradivus in Nederlandse verta
ling. Tucker schrijft vlot en weet de spanning
er goed in te houden Een prima vermenging
van SF en historie in een verhaal, waarin
tijdreizigers op zoek gaan naar een verloren
toespraak van Abraham Lincoln in 1856 in
Bloommgton gehouden Personage Benja
min Steward heeft het er maar moeilijk mee,
omdat die verdomde technici ook nog uiterst
slordig te werk zijn gegaan Een boek vol
paradoxen, amusante aktie en avontuur
(uitgave Gradivus BV te Den Haag, paper
back. 187 blz Prijs f 13.50)
4 DE HOVEN VAN CHAOS, door Roger
Zelazny 1978 Met „De hoven van Chaos"
is de Amber-reeks van Roger Zelazny kom
pleet Vier delen zijn aan dit epos voorafge
gaan Prinsen van Amber, De weg naar Am
ber. Het ware Amber, en De hand van
Oberon Met „De hoven van Chaos" be
schrijft Zelazny op zijn zo eigen wijze de
afronding van een fascinerende mengeling
van science fiction en fantasy, van magie en
i technologie, zich afspelend in onze heden
daagse maatschappij en in een imaginaire
magische wereld. Amber Voor hen .die
de eerste delen reeds hebben gelezen, ko-
j pen! (Het Spectrum, Prisma-SF reeks, nr,
i 1896, pocket. 140 blz prijs 7,90)
4 SCIENCE FICTIONVERHALEN door
Brian Aldiss Pon Ruiter stelde een prima
bloemlezing samen van korte verhalen, ge
schreven door Brian Aldiss Wie het werk
van Aldiss kent. zal zich zonder meer niet
bekocht voelen met de aankoop van deze
bundel. Spitse, humoristische, spannende
j en dwaze korte verhalen, die elk op zich het
lezen waard zijn Vooral voor mensen, die
I wel SF willen lezen, maar zich moeilijk kun
nen of willen bepalen tot een hele roman.j
verhalenbundels ideaal. Deze van Brian I
diss is het zeker, temeer omdat Aldiss zl
niet alleen bepaalt tot één SF-genre, rnj
een heel scala de revue laat passeren (H
Spectrum. Utrecht. Prisma SF-reeks
1895. pocket, 208 blz prijs 7.90)
4 DE SCHATKAMER DER STERRJ
door Kurt Brand Een Perry Rhodanverti
en dat betekent, dat ik de honderdduizenc
fans mets meer hoef te vertellen Uitgev,
Gradivus is kortgeleden gestart met de i
gave van een nieuwe Perry Rhodan-reek<
paperback. Voor de liefhebbers, dat spree
Het eerste deel heet „De schatkamer
sterren" en is geschreven door Kurt Brai
Er volgen uiteraard meer delen Overigen:
Perry Rhodan mijn smaak met (te heldhaf
te supermens-achtig en teveel gericht op
onverwoestbare maatschappij der men
maar dat hoeft u beslist met te weerhouc
het boekje te kopen. Al die leden van
Perry Rhodan-clubs en verenigingen. zuO
dat zeker doen. (Gradivus. Den Haag,
perback, 160 blz. prijs 7,90 en dat is n
duur)
'j|i r»Cti
J »M
STERREN J
■i s
4 ONTMOETING IN PRILA, korte ver:
lenbundel. Nog zo'n uitstekende verhaii
bundel, samengesteld door Harry Harris
en Brian Aldiss, twee kenners bij uits
Veertien korte SF-verhalen. die - hoe
variërend m kwaliteit en genre, in total
een goede indruk achterlaten Het zijn v
halen, die allemaal in 1968 zijn geschrev
grotendeels door bekende SF-auteurs
Sheckley. Shaw, Asimov, Leiber, Silverb
en Sturgeon. Persoonlijk heb ik erg van <J;
verhalen genoten, met name onder m
van het verhaal van Sheckley, die Gene
opnieuw laat beleven, gezien door de o?
van een kosmische projektontwikkei;
Asimov komt uiteraard met een verti
waarin zijn specialisme, robots en aan.
wante artikelen nieuwe reliëf krijgt inzake:
moeilijke keus tussen een metalen of kir
vezel hart Enfin, leest u het zelf allen,
maar (Uitgeverij Luitingh, Laren NH Pa;
back, 192 blz
4 HET EILAND VAN DR.MOREAU.doo
G. Wells Deze roman is niet Wells be
maar niettemin best het lezen waard A
er geen hogere bedoelingen achter zoe
het een doorsnee griezelverhaal,
geexperimenteerd wordt met levende
zens Anderzijds kan „Het eiland van
Moreau' een waarschuwing zijn tegen
tenschappelijke proeven op het gebied
transplantatie en genetische proeven l
nieuw kan echter wel worden gesteld
Wells - evenals Jules Verne - zijn tijd
vooruit was Deze roman werd nog me
lang als film in Nederland uitgebracht r
daarover zou ik me maar geen al te c
illusies maken Het boek is gewoon c
(Uitgave; Bruna te Utrecht, pocket - 2*
Beertjes - SF-reeks nr. 109. 176 blz I
6.25)
MS-
A Spa Ink (LGorramaru
RGaasbeak
DE DUIZEND OGEN VAN HERBIE
„De duizend ogen van Herbie" (Year of
Consent) van Kendell Foster Crossen spant
mijn insziens de kroon wat betreft het be
schrijven van toekomstbeelden voor onze
huidige maatschappij Geen optimistisch
beeld, dat niet. maar op een verbluffende
wijze uiterst geloofwaardig, omdat Crossen,
meer nog dan in Orwell's „1984" of Huxley's
„Brave New World" de ontwikkelingen van
de hedendaagse- maatschappij, doorvoert
in de toekomst Het opvallende van dit ver
haal vind ik wel. dat het in 1954 geschreven
is, maar opmerkelijk aktueel is gebleven.
Crossen gaat uit van een maatschappij
beeld. waarin iedereen gecontroleerd wordt
door een enorme computer (verbonden aan
duizenden „filiaal-computers", gesteund
door miljoenen televisie-camera's, verspreid
over het hele land En niet te vergeten de I
publiciteitsmedia De staatscomputer heet
Herbie in de volksmond en de duizend' I
ogen van Herbie controleren de massa en
houden het wankele evenwicht in stand van
een op het oog vlekkeloos funktionerende
maatschappij Crossen's boek is daarom zo
knap, omdat hij er in 1954 al in is geslaagd
om de enorme technologische vooruitgang
in de microcomputer-industrie èn de macht
van de televisie en publiciteitsmedia zoals
dus niet in. Maar dat hoeft geen pro
bleem te zijn, omdat de science
fictionvereniging NCSF (Neder
lands Kontaktcentrum voor; SF)
jaarlijks aanvullingen verzorgt. De
eerste Is kortgeleden verschenen.
Inlichtingen: NCSF, Postbus 87933,
2508 DH Den Haag.
„Fantasteer'' is een erg nuttig
naslagwerk. 280 bladzijden vol titels
van vertaald en oorspronkelijk Ne
derlands werk, alfabetisch gerang
schikt op schrijver èn op titel van
verhaal of roman. Verder een opga
ve van de tot en met 1978 bij de ver
schillende Nederlandse en Belgi
sche uitgevers verschenen romans
en bundels, (tussen haakjes, het zal
duidelijk zijn, dat ook Belgische
Nederlandstalige uitgaven In „Fan
tasteer" zijn opgenomen.) In totaal
omvat de bibliografie meer dan 5600
titels van ruim 1200 auteurs. De
samenstellers hebben zowel ver
zamelaars als SF-fans een enorme
dienst bewezen met dit naslagwerk.
Uitgeverij Meulenhoff te Amsterdam
heeft deze bibliografie terecht uit
gegeven. (Paperback, prijs 19,50).
Harry Harrison's nieuwste roman.
„Thuiswereld" (Hórrteworld) belèefde de
wereldpremière begirt van dit jaar in Neder
land bij uitgeverij Rostrum te Haarlem De
thuiswereld in dit boek is een volkomen
technokratische en technologische maat-
schappij, waarin met name de ingenieurs (in
I allerlei gradaties) en de veiligheids-
inspekteurs het voor het zeggen hebben De
nieuwsvoorziening wordt op een ongelooflij
ke wi|ze gemanipuleerd, bestaande landen
bestaan niet meer, misdaad en verzet zijn
onbekende begrippen voor de massa De
technologie regell alles, de ingenieurs vor
men de elite van het volk. Een land als Israel
bestaat volgens hen niet (meer), maar inge
nieur Jan Kulozik ontdekt, dat de werkelijk
heid toch wel een tikkeltje anders is dan hem
altijd is verteld De realiteit van zijn utopische
wereld is hard en rauw Hij raakt verstrikt in
de leugens en bedrog van hen, die hij als
collega's beschouwde en drijft noodge
dwongen in de richting van de grauwe on
derlaag van de maatschappij Komt terecht
in een wereld, waarvan hij nooit had ver
moed, dat die zou kunnen bestaan Een
wereld van uitbuiting, waarin alleen de sterk-
I ste overleeft Een wereld met koncentratie-
kampen, waarin de onaangepasten hun ver
dere leven uitzichtloos doorbrengen Jan te
kent protest aan. sluit zich aan bij de
verzetsgroepen, die vooral vanuit Israel
worden gesteund. Maar uiteindelijk blijkt, dat
de realiteit nóg anders is. dan wat hij met
eigen ogen heeft aanschouwd Harry Har
rison schreef met „Thuiswereld", ondanks
de aanvankelijk hoopgevende handelingen
een uiteindelijk deprimerend boek over een
maatschappij, waarvan we mogen hopen,
dat het nooit de onze zal worden of de Sa
menleving van onze kinderen Vertaler Kees
van Toorn had iets beter Nederlands kunnen
gebruiken, maar in het algemeen is „Thuis
wereld" een boeiende toekomstroman, een
tot lezen uitnodigende mixing van avontuur
en maatschappij-kritiek
DROMEN ANDROIDEN VAN
ELEKTRISCHE SCHAPEN?
Hetzelfde kan gezegd worden van „Dro
men androiden van elektrische schapen?'
van de bekende SF-schrijver Philip K Dick
Toch is de door Dick geschapen wereld ge
heel anders dan dreyan Harrison De maat
schappij van Dick leeft op het randje van de
dood, met een zeker uitsterven gedoemd
Dat komt door de dodelijke „stof", waarmee
de wereld zichzelf heeft gestraft Door die
stof (radio-aktiviteit) wordt de vrucht
baarheid van elk leven ernstig bedreigd en
het gevolg is, dat er slechts nog enkele zeld
zame levende dieren zijn De rest is namaak
Uiteraard levert een dergelijk maatschappij
beeld nieuwe idealen op en de mensen van
de verdoemde aarde, voor zover met naar
andere planeten geemigreerd, hebben als
grootste ideaal een eigen levend dier in bezit
te hebben Dick Reckard is zo'n man, die
hoopt ooit een natuurlijk schaap te kunnen
kopen Nu heeft hij een elektrisch
exemplaar, dat overigens vrijwel niet van
echt te ondèrscheiden is Zijn buurman heeft
een veulen en uiteraard is Deckard stinkend
jaloers, ook al weet de buurman niet. dat het
schaap kunstmatig is Philip Dick heeft zich,
evenals zijn befaamde collega Isaac Asi
mov. grondig in kunstmatige ,.levens"-vor-
men verdiept Asimov heeft daaraan groten
deels zijn bekendheid te danken temeer
omdat Asimov niet alleen de wetsregels voor
robots heeft opgesteld, maar ook omdat hij
zich grondig heeft verdiept in de psychologie
van de robot naaét' de imens Dick's stijl is
I anders, hallicuneren4er zotr-je kurinën zeg
gen. hoewel in de2ë-roman de robots, de
kunstmensen die voor een deel de wereld
draaiende helpen Tfóullfen. op het oog tot
leven zijn gekomen en evenals de kunst
dieren bijna niet meer van echt zijn te onder
scheiden. Deckardns een kunstmensen-ja
ger. die met het onschadelijk maken van ge
vaarlijk geworden kunstmensen premies
verdient Hij is bovendien aanhanger van
Mercer, een wat wazige „godheid", die de
maatschappij beheerst met zogenaamde
empathiedozen. waarmee de machtige
„god" op elk gewenst moment de stemmin
gen der mensen kan beïnvloeden op nega
tieve wijze Een andere hoofdrol wordt ver
vuld door John Isodore. een door de stof
aangetaste, die vriendschap sluit met de
kunstmensen Rond deze konfrontatie
schetst Dick een boeiend maatschappij
beeld Even somber en deprimerend echter
als de thuiswereld van Harry Harrison
DE ANARCHIST
Alfred van Vogt schrijft de laatste jaren erg
weinig en het is daarom verheugend, dat
Gradivus zijn in 1977 uitgekomen roman
„The anarchistic Colussus in Nederlandse
vertaling heeft uitgébracht De Anarchist is
overigens een typisch Van Vogt-verhaal,
ook al zou je op het eerste gezicht misschien
denken, dat Van Vogt zijn oude idealen los
gelaten zou hebben Van Vogt - en regel
matige SF-lezers zullen dat weten - is nogal
gefascineerd door een wereld, het allerbeste
voor heeft met de samenleving De uitwer
kingen van dat gegeven leverden vaak ro
mans op die naast hun ingewikkeldheid
lichte fascistische tendenzen bevatten In
„De anarchist schept Van Vogt een volko
men anarchistische wereld Hij heeft daarbij
gebruik gemaakt van het zogenaamde in de
helft van de zestiger jaren ontdekte Kirli-ef-
fekt Door een bepaald soort fotografie is
ontdekt dat levende organismen energie uit
stralen Energie, die gefotografeerd kan
worden en waaraan bepaalde konklusies
kunnen worden verbonden Van Vogt heeft
dit principe verder uitgewerkt en de Kirli's in
zijn wereld beheersen en controleren de
mensheid op een dusdanig wijze, dat het
uitgesloten is kwaad te doen of alleen maar
de neiging daartoe te vertonen Kirli's
reageren namelijk op geestelijke impulsen
(energieën) Voor de rest is iedereen vrij te
doen en te laten wat men wil Elektronische
systemen zorgen voor een belangrijk deel
voor de produktie en wie zelf wil werken, die
kan dat ook doen Een zichzelf regelende en
bedruipende maatschappij, maar totaal
anarchistisch is het nu ook weer niet, omdat
er toch een elite bestaat, de Tech's, die het
Kirli-systeem beheren en de overtreders in
de gaten houden Zij zijn niet gevoelig voor
het Kirli-effekt. Dit is de basis van het ver
haal. dat begint als blijkt, dat een buiten
aardse macht de aarde wil vernietigen Een
gemakkelijke prooi, want de planeet heefl
vrijwel geen verdedigingssystemen, nadat
de ruimtevloot is veroverd Maar gelukkig
is er nog een jongeman Chip Mitchum, die
heelhuids is teruggekeerd uit de ruimte
oorlog en bovendien wéét dat de aarde op
het punt staat vernietigd te worden Chip.
een knaap die bovendien immuun is voor
Kirli's En daar hebben we dan de Vog- i
tiaanse supermens, die de wereld van de I
ondergang gaat redden. Nogwel in een per
soonlijk (geestelijk) gevecht met de leider
der buitenaardsen „De anarchist" is geen
slecht boek Van Vogt weet ue spanning re
delijk op peil te houden en zijn wereld fas
cineert Toch is het jammer, dat hij de anar
chistische utopie met kan laten bestaan zon-
der controlerende macht en zonder elite
Jammer, dat hij opnieuw de supermens ten
tonele voert om de wereld te kunnen redden
Maar Van Vogt is in ieder geval wèl een j
optimist
Science fictionverhalen kunnen allerlei
genres omvatten, zoals ook In de niet-SF-
romans de zaken keurig zijn onder
verdeeld In romantische verhalen, thril
lers, detectives, magisch-realistische,
etc. etc. Wie denkt dat science fiction al
leen maar bestaat uit verhalen over
ruimtevaart-avonturen op vreemde pla
neten met soms afzichtelijke buitenaard
se wezens (aliens), die heeft slechts één
genre van het SF-fenomeen in gedach
ten. Science Fiction is in feite net zo veel
zijdig als de niet-SF-betitelde lektuur (li
teratuur). Het is goed op dit onderscheid
eens te wijzen, omdat over science fiction
nogal verwarring blijkt te bestaan. Sf kan
verdeeld worden in tal van genre s:
avonturen, apocalypse-verhalen, (te
genwoordig doomsday of doem-verha-
len genoemd), technologische verhalen,
die dieper ingaan op de voortschrijdende
techniek van de samenleving, en maat
schappij-kritische verhalen. Er zijn
overigens nog tal van nuances aan te
brengen, dat spreekt. In dit artikel willen
we het hebben over enkele nieuwe Sf-
romans, die zich afspelen op de aarde in
de toekomst en waarin de komplete sa
menleving Is veranderd, door welke na
tuurlijke of kunstmatige oorzaak dan ook.
Tal van befaamde SF-schrljvers hebben
zich via hun romans uitgeleefd op dit ge
nre en kwamen soms tot verrassende
samenlevings-vormen. Vandaag beste
den we aandacht aan een computer
wereld (Thuiswereld, van Harry Harrison)
een anarchistische wereld (De anarchist,
van Alfred van Vogt), een deels kunst
matige. maar stervende wereld (Dromen
androiden van elektrische schapen? van
Philip Dick) en de volkomen gekon-
troleerde wereld (De duizend ogen van
Herbie, van Kendell Foster Crossen).
Een van de meest belangrijke uit
gaven op SF-gebled In Nederland Is
wel de bibliografie van science fic
tion en fantasy In het Nederlands
onder de titel: Fantasteer. George
Gorremans, Arnold Spaink en Rinus
Gaasbeek zijn de samenstellers van
dit omvangrijke en zeer volledige
werk. Er is vier jaar aan gewerkt en
het werk werd op 31 december 1978
afgesloten. Alle nadien verschenen
oorspronkelijk Nederlands SF en
vertaalde buitenlandse SF staan er
THUISWERELD
r-r—77—rr—tt
Kendell Foster Brossen