)e magische wereld
/an Tanith Lee e.a.
Geïllustreerde encyclopedie
van de science fiction
«7
UNIEK NASLAGWERK:
m
Samenstelling: Bert Vos
u/romeAMBAq-rreLVkre su=f6a&...
weeteND MN&eotN&N.
645 -T?95
WENER ZNlT26L/coa?
RONDB3H£)GTh£E(.
Wh
wrm
worst
12&
(on
I006£>
T.V. VOORD&C
^>PA£
Wffb
LP
MO 2
SPAR
EH DICHTBIJ
£H VOORDELIG
-W' lca WfKHE BOKKEK UIT S70Ü7E/V8UBS!
6(QF,
mrm
Jï 1. JTl.ri, i. T
T.V. VOOBDEEÊL-
gc&o/wT/Gos^ er pey
<T[2oT/Er
BOMkVhhëfZ
/TCM/& SCEP i Ei.il
mkra
omo: ff Ld
WB°B0
WGGRE
vsrsb
WORST
(ONDERDAG 27 MAART 1980
antasy. Het woord zegt het al: het Is
asle en fantastisch, maar dan wel
asie, gebaseerd op geheel andere
men, dan een schrijver, die gewoon
roman schrijft, die hanteert. Eigenlijk
it moeilijk te omschrijven, wat „fan-
f' exact is. Persoonlijk ben ik van me-
dat het beslist geen science fiction
óok al hebben beide genre's soms
lelijke raakvlakken. Science fiction,
Is in het algemeen „toekomst" in wat
vorm ook, al dan niet gekombineerd
de technieken van die bepaalde toe
tst. Science fiction kan zich afspelen
indere werelden, diep in de kosmos,
ir In de meeste gevallen is het dan ook
lelijk, dat er sprake is van een derge-
wereld in het heelal op een voor ons
ekende planeet. Met fantasy ligt dat
maal wat onduidelijker. Met andere
irden: een fantasy-verhaal kan zich
telen op aarde (in het verre verleden
de verre toekomst), maar ook elders
et heelal, ZONDER dat dit duidelijk
dt gemaakt. Veel fantasy-schrijvers
ren zonder meer een geheel andere
eld, met veelal afwijkende maar
lelijk op mensen gebaseerde normen,
opvallend verschil tussen SF en
asy is de magie (of hoe je het ook
men wilt). Terwijl In de pure SF veelal
technologische hoogstandjes het
ld bepalen, is dat in de fantasy de ma
ls er sprake van magische zwaarden,
mzlntuigelijke krachten, kortom: er
dt in de fantasy-literatuur een geheel
n idioom ontwikkeld, die sterk afwijkt
het woordgebruik en de begrippen in
)F. Alleen op grond hiervan acht ik
asy en SF twee geheel verschillende,
te verenigen genre's. Er zullen na-
lijk best mensen zijn, die dat heftig
>n bestrijden, maar ik wil het voor de
boeken, voor u besproken
duidelijkheid hier toch stellen, omdat
maar al te vaak SF wordt gekocht, terwijl
het fantasy blijkt te zijn. En niet iedere
SF-llefhebber is ook verknocht aan fan
tasy.
DE ONDERGANG DER MAGIËRS
Een duidelijk voorbeeld van voortreffelijke
fantasy is de roman van Larry Niven (overi
gens een even bekend SF-schrijverj, ,,De
ondergang der magiërs" Het „fantastische"
overheerst, maar geheel in de traditie van de
„fantasy-literatuur" het barst van de magie,
of liever gezegd, dat was zo, maar er is een
chronisch tekort. Niven beschrijft de teloor
gang van de magische krachten, die in een
eerder stadium het leven voor een belangrijk
deel bepaalde. Enkele befaamde magiërs,
die dankzij dit mana in hun leven al heel wat
„duivelskunsten hebben uitgehaald, on
dernemen een laatste, wanhopige poging
om nog ergens de resten van dit mana te
vinden om als magiër te kunnen overleven.
Zij weigeren te aanvaarden, dat er een einde
is gekomen aan hun onbeperkte macht. Het
opmerkelijke van dit boek is. dat Niven
duidelijk een metafoor schreef en toch - als
men dat gemakshalve vergeet - een erg ple
zierig sprookje vertelt, vol met de magische
verworvenheden der fantasy Wat Niven
probeert aan te tonen is. dat evenals de ma
giërs uit zijn verhaal, ook de „moderne to
venaars" van onze maatschappij straks voor
hetzelfde zullen komen te staan Bij een
steeds chronischer gebrek aan grond
stoffen, door de huidige generatie maasfig
opgeslokt, zullen ook die magiërs op een
gegeven moment op de tweesprong staan
Ze zullen eveneens wanhopig zoeken naar
de laatste resten van de grondstoffen, die
hen aan de macht bracht. Zij zullen zich even
wanhopig als de magiërs in het verhaal zich
aan die laatste restjes macht vastklampen
om tenslotte hun nederlaag te erkennen om
gewone mensen te worden, als iedereen.
Voor wie kennis wil maken met de fantasy-
literatuur is dit een gaaf voorbeeld, temeer
omdat een befaamde -illustrator, de Span
jaard Esteban Maroto, het verhaal opluistert
met schitterende tekeningen, die het fan
tastische ervan nog eens extra onder
strepen
Uitgeverij Gradivus heeft al eens eerder ge
tracht haar SF- en fantastuitgaven te il
lustreren Het werd geen succes, omdat de
tekeningen - hoe knap gemaakt ook - ner
gens enige affiniteit hadden met het verhaal.
Met „de ondergang der magiërs" wordt be
wezen, dat verhaal en tekeningen wel dege
lijk een perfekte harmonie kunnen vormen,
waardoor het verhaal wordt verrijkt en de
tekeningen betekenis krijgen. Warm aanbe
volen
TANITH LEE
Zelf behoor ik niet tot die fanatieke
aanhangers van fantasy, ook al heb ik
verschillende prima voorbeelden onder
ogen gehad, die naar méér smaakten.
Jack Vance bijvoorbeeld (wat dat betreft
een duivelskunstenaar) heeft mij weten te
bekoren met zijn fascinerende verhalen,
die zich afspelen op de stervende aarde
In een zeer verre toekomst. Een toe
komst, waarin de magie weer tot leven is
gewekt en het maatschappij-beeld be
paalde. Een duidelijke vermenging van
SF met fantasy.
Kortgeleden heb ik me echter geheel ge
wonnen gegeven voor de fantasy van de
schrijfster Tanith Lee, die in zeer korte tijd
befaamd is geworden door haar romans, die
tot de pure fantasy kunnen worden gere
kend Zij schreef haar eerste roman „The
birthgrave" (Het geboortegraf) in 1975 en
sindsdien verschenen haar volgende fan-
tasy-romans in een hoog tempo. Uitgeverij
Gradivus heeft er voor gezorgd, dat er snel
Nederlandse vertalingen zijn gekomen Van
haar verschenen „Heer der Stormen", „Het
geboortegraf' „Schaduwvuur" en „De witte
heks" In dit artikel vraag ik bijzondere aan
dacht voor de twee laatstgenoemde boeken
(het Geboortegraf heb ik helaas niet gele
zen
Tanith Lee (33 jaar) schrijft formidabele
taal Haar proza is indringend, soms fel-
krachtig, soms poëtisch en indringend
Hoewel haar boeken nogal fors van omvang
zijn, weet ze van het begin tot het eind te
blijven boeien Niet alleen door de spanning
van het avontuurlijke verhaal, maar zeker
ook door de schitterende beschrijvingen van
het land, de zeden en gewoonten der
verschillende volken en de uitdieping van de
karakters De wereld, die Tanith Lee heeft
geschapen is aan de ene kant eigenlijk van
zuiver aardse oorsprong, maar wijken an
derzijds zo af van wat wij kennen als de
aarde en haar samenlevingen, dat er sprake
is van een haast universele wereld, die naast
herkenning volop verrassing heeft te bieden
Opmerkelijk is wel, dat Tanith Lee als
vrouw zonder haar vrouwelijke benadering
uit het oog te verliezen, nogal rauw en hard
het leven van de verschillende stammen in
haar wereld beschrijft. Oog om oog, tand om
Voor de liefhebbers van science fic
tion, die méér doen dan alleen maar
louter lezen, voor mensen, die zich wat
méér willen verdiepen In het fascineren
de fenomeen SF, verscheen kort geleden
de Internationale „Geïllustreerde en
cyclopedie van de science fiction", sa
mengesteld door Brian Ash, met bijdra
gen van befaamde sf-schrijvers als Brian
W. Aldlss, Poul Anderson, Isaac Aslmov,
J. G. Ballard, Arthur Clarke, Lester del
Rey, Philip José Farmer, Harry Harrison,
Fritz Lelber, Larry Niven, Frederlk Pohl,
Keith Roberts, Robert Sheckley, A. E. van
Vogt en Jack Williamson. Een ver
trouwenwekkende reeks namen. Het om
vangrijke boekwerk van ruim 350 bladzij
den In groot formaat, met talrijke Illustra
ties In kleur en zwart-wlt, werd in Neder
landse vertaling uitgegeven door H. J. W.
Becht's Uitgeverij b.v. te Amsterdam. De
redaktle van de Nederlandse editie was In
uitstekende handen van Holland-SF-
hoofdredaktrlce Annemarle Klndt. De
vertaling Is van Peter Job.
De inhoud van deze unieke encyclopedie
is allesomvattend. Wie bijvoorbeeld bepaal
de in het typische SF-jargon gebruikte woor
den en technieken wil opzoeken, zoekt niet
vergeefs Er is een speciale SF-woordenlijst
in cie encyclopedie opgenomen Het boek is
verdeeld in overzichtelijke hoofdstukken, te
beginnen met een chronologische volgorde
van het ontstaan van de science fiction lite
ratuur. met de hoogte- en dieptepunten in
deze fascinerende geschiedenis. Eerste SF-
feit: 1805 „Le Dernier Homme, ou
Omégarde et Sydérie, door Jean-Baptist
Cousin de Grainville Pas 13 jaar later ge
volgd door „Frankenstein" van Mary Shel
ley
Een uitgebreid hoofdstuk omvat de ver
schillende thema's, die in de SF tot nu toe
aan de orde zijn geweest Hierin gaat het om
de ideeën, die door SF-schrijvers worden
geïntroduceerd en de behandelde thema's
Verschillende befaamde SF-auteurs geven
elk in hun eigen specialisatie een historisch
overzicht. Om enkele thema's te noemen:
Ruimteschepen en aandrijvingen; levens
vormen en leefmilieu's; oorlogvoering en
wapentuig; toekomstige geschiedenis; uto
pieën en nachtmerries, rampspoed en doem
(uiteraard geschreven door Ballard); tech
nologie en apparaten, steden en beschavin
gen; robots en androïden (een specialisatie
van Asimov), computers en cybernetica
(Clarke), mutanten en dubbelwezens; tele-
patie, psionica e d., godsdiensten en my
then
Het derde hoofdstuk behandelt de aard
van science fiction binnen het kader van de
totale literatuur, de filosofieën achter science
fiction en de waarde van het genre. Bekende
SF-schrijvers als Edmund Cooper, Damon
Knight, L. Sprague, de Camp en George
Turner geven hierover hun mening.
En tenslotte en evenmin onbelangrijk on
derdeel van SF. het fandom en de media.
Wat dit laatste betreft worden onderwerpen
behandeld als. kunst in de SF, SF in de him,
SF op TV. de SF-tijdschriften, de boeken en
bundels, de cursussen en kritieken en de
randverschijnselen Het fandom krijgt na
tuurlijk ook de nodige aandacht, waarbij ook
de Nederlandse ontwikkeling op dit terrein
wordt betrokken. Hoewel voor de rest de
niet-Engelstalige SF er in verhouding toch
wel bekaaid afkomt
De „Geïllustreerde encyclopedie van de
science fiction" heet niet voor niets geïllu
streerd. Talrijke illustraties verduidelijken de
materie Tekeningen en foto's uit strips, van
boekomslagen, uit films en TV-spelen, af
komstig van talrijke, al even vermaarde SF-
illustrators als Chris Foss. Time White (die
ook de omslag-illustratie verzorgde), Virgil
Finlay, David Pelham, R. G. Jones, Stephan
E Fabian, Rim Kirk, Mike Gilbert en talrijke
anderen).
Dit alles bl] elkaar maakt dit omvangrij
ke en bovendien uiterst boelende na
slagwerk tot een erg plezierige brok pure
Informatie, opgezet als een computer
programma. Overzichtelijk en zo volledig
mogelijk (binnen het kader van een en
cyclopedie in déze vorm). Een waardevol
bezit om steeds weer in te snuffelen.
Warm aanbevolen voor ledereen die de
SF een warm hart toedraagt)
Bert Vos.
Geïllustreerde encyclopedie ven de science fic
tion, samengesteld door Brian Ash Redaktle Ne
derlandse editie: Annemarle Klndt, vertaling: Peter
Job, 1979 Paperback, 352 blz., prijs; 49,50. Uitge
geven door H. J. E. Becht te Amsterdam.
tand en de sterkste wint. De hardheid van
een dergelijke wereld weet ze scherp ob
serverend uit te tekenen, alsof ze zich daar
bij heeft verplaatst in de geheel andere
gedachtenwereld van de man.
Zowel in „Schaduwvuur" (Vazkor, son of
Vazkor) als in het vervolg „De witte heks'
(Quest for the White Whitch) wordt het fas
cinerende verhaal vertelt van een jonge krij
ger, die binnen de stam als een buiten
beentje wordt gezien Men blijkt gelijk te krij
gen, want al gauw weet de jongen, dat hij
een andere vader heeft, dan hem altijd is
verteld Tanith Lee schetst de verandering,
die zich in de jongen voltrekt als deze weten
schap steeds verder wordt uitgekristal
liseerd als blijkt dat hij over krachten be
schikt. die bovennatuurlijk zijn. Als hij ont
dekt, wie zijn vader is, Vazkor een woeste
magiër, die met zijn magische kracht een
wereldrijk had geschapen maar het in zijn
woestheid in zijn eigen val heeft meege
sleept, noemt hij zich ook Vazkor. En verlaat
zijn stam om op zoek te gaan naar het verle
den èn naar zijn magische moeder, die hem
bij de geboorte in de steek liet Vazkor zoekt
wraak èn de liefde van zijn moeder, die hem
altijd is onthouden Vanuit dit simpele basis
gegeven bouwt Tanith Lee een fascinerend
epos op van harde strijd, meedogenloze
woestheid van liefde en verraad, van solida
riteit en verloochening Met een verrassende
ontknoping, zoals alleen een vrouw die wel
licht kan schrijven.
De weg die Vazkor moet volgen is lang en
hard. Het maakt hem, ondanks zijn onvoor
stelbare, steeds groeiende magische
krachten, langzaam maar zeker tot een wijs
man. En als hij tenslotte zijn doel bereikt en
zijn moeder vindt, heeft hij geen wraak
gevoelens meer. wil alleen maar weten
waarom zijn moeder zo gehandeld heeft
„Schaduwvuur" en „De witte heks"
zijn twee magistrale fantasy-romans, die
samen met „Het geboortegraf" een
triologie vormen. Gradivus heeft deze
romans terecht uitgegeven. Ze staan
voor mij op hetzelfde hoge niveau ais
Frank Herbert's „Duin"-triologie, ook al
zijn beide niet met elkaar te vergelijken. Ik
wacht met spanning op de volgende ver
talingen van Tanith Lee's fantasy-ro
mans. Hoewel we daarbij ook haar SF-
produktie niet moeten vergeten.
Bert Vos.
DE ONDERGANG DER MAGIËRS,
door Larry Niven. uitgegeven door
Gradivus bv te Den Haag. Vertaling:
Pon Ruiter. Paperback, 199 blz.
geïllustreerd door Esteban Maroto.
Prijs 18,90.
„Schaduwvuur" (Vazkor, son of
Vazkor) en „De witte heks" (Queste of
the White Whitch) door Tanith Lee.
Uitgegeven door Gradivus bv te Den
Haag. Paperback, resp. 229 en 351 blz.
prijs: 18,90 en 24,50.
/5D
Cn i
95
7 v f" v
