NIEUWE NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT, BURN, BUNSCHOTEN, EEMIES, WELD, HOEVELAKEN, HOOGLAND, LEUSOEN, SOEST, STÖUTENBUHG, VUUBSCHE, SCHERPENZEEL EN WOUDENBERG, Beelden uit het verleden. F euilleton. No. 76. Zaterdag 22 September 1883. Twaalfde Jaargang. Uitgever: A. M. Slothouwer, Het Lutherfeest. I. KADET EN OFFICIER CHARVO. Abonnementsprijs voor Amersfoort per 3 maanden 1, Franco door het geheele Rijk'1,10. Afzonderlijke nummers3 Cent. Dit Blad verschijnt des Woensdags en des Zaterdags. te Amersfoort. Advertentien van 1G regelsf 0,40. Iedere regel meer 0,05. Voor het Buitenland0,07* Reclames per regel0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte Advertentiei» kunnen ingezon den worden tot uiterlijk 's mor gens 10 uur des Woensdags en Zaterdags. Eeue viermaal geplaatste ad vertentie wordt sleenis driemaal in rekening gebraclit. Terwijl in ons vaderland toebereidselen gemaakt worden om op waardige wijze het vierde eeuwfeest van de geboorte des grooten Duitschen hervormers te vie ren, trekt hetgeen bij die gelegenheid in Duitschland voorvalt zeer de aandacht. Wij wenschen er even bij stil te staan, omdat er ook voor onze landgenooten uit te leeren valt. Het is de toeleg daar geweest, om de leiding der gedachtenisviering uitsluitend in banden der orthodoxie te laten. Ver maarde theologen, wier zienswijze niet in elk opzicht met de bepaling der streng- rechtzinnige leer overeenkomt, werden stelselmatig gepasseerd. Onder eenigszins gewijzigde vormen is in Duitschland dezelfde strijd waar te nemen, die bij ons zooveel nadeel toe brengt aan de staatkundige eensgezind heid en aan het kerkelijk leven. De partij die hangen blijft aan de letter van een dogma matigt zich het monopolie aan van Christelijken zin en ProtestantsQhen geest, en streeft er naar, de kerkelijke gemeenschap te ontzeggen aan allen die voor zich vrijheid van onderzoek eischen en in meerdere of mindere mate daar van gebruik maken. Het historisch feit, dat juist het verlangen naar die vrijheid de Hervorming in het leven riep, die van zoo ontzaglijken invloed is geweest op staatkundige en maatschappelijke ver houdingen, wordt door hen eenvoudig ontkend: het is alsof de moedige mannen der zestiende eeuw slechts het juk van de eene kerkleer hebben afgeworpen om zich onmiddellijk te krommen onder dat van een andere: alsof zij, tot vrijheid ge roepen, niettemin slechts van meesters hebben gewisseld. In dien geest achten zij het Protestantisme niets hoogers, dan het aanhangen van zekere geloofsformule. Naar die opvatting zou dus slechts één godsdienstige secte in het bezit zijn van de waarlüieid, natuurlijk die waartoe zij en hun geestverwanten behooren. Hoe het dan gesteld moet zijn in landen, waar men er een groot aantal vindt, in Groot-Brittannië, zonder de buitenland- sche bezittingen mede te tellen, zijn er een kleine tweehonderd, is rnoeielijk te begrijpen. De kleingeestige poging, om het Luther feest te Wittenberg te verlagen tot een leerstellige demonstratie en er zoo allen gloed aan te ontnemen, is afgestuit op liet krachtig optreden van den Keizer en van den Kroonprins. De Keizer kon zelf niet te Wittenberg verschijnen, maar droeg bij Kabinetsorder den Kroonprins op hem te vertegenwoor digen. Als Oberster Inhaber des Kirchen- regiments", dus als besturend Hoofd der Evangelische Kerk in Piuisen, neemt Z. M. een positie in die de uitvaardiging van zoodanig document wettigt. In dat stuk drukt de Keizer den wensch uit, dat het Lutherfeest moge bijdragen tot het ver- levendigen en inniger maken van de vroomheid in Protestantschen geest, tot bewaring der goede zeden en tot beves tiging van den vrede in de Protestant- sche Kerk. Van meer beteekenis nog is de toespraak waarmede de Kroonprins de Lulherhalle door Dc F. S. wordt gepraaid, vertoont zijne vlag gen en vervolgt, in spijt der passagiers die ge hoopt hebben hier te zullen ankeren, zijnen weg langs Poeloe-Merak, waarvan de vallende avondschemering nog even de rotsen doet zien, die later, veel later, de bouwstoffen zullen op leveren voor eene nieuwe haven van de Ko ningin van het Oosten. Het is een genotvolle dag geweest; de eerste indruk van Java was betooverend schoon en heeft zelfs den minst moedige, den aan heimwee lijdenden zwerve ling moed en troost ingeboezemd. Eindelijk verliezen zich Brabants- en Toppershoedje, de twee eenzame, maar toch met weelderig groen bedekte rotsen, die Noordwaarts de Straat bewaken, in het snel toenemende duister. St. Nicolaaspunt wordt omgezeild, Poeloe IJati ver toont zich als een donkere rnassa aan bakboord, terwijl een donkerbewolkte lucht boven de vlak ke kust van Bantam hangt en deze aan het oog der reizenden onttrekt, die nu in den koe len avond op de kampagne van den F. S. elkan der den indruk mededeelen, van 't geen zij op dezen merkwaardiger! dag hebben gezien en gevoeld. De volgende morgen levert nieuwe tafereelen. Nu eens door den land- clan weder door den zeewind, die elkander op Java's noor dkust stand vastig afwisselert, voortgedreven, zijn de tallooze opende. Terecht vindt men in liet belang rijkst gedeelte dier rede de uitdrukking van den echt vrijzinnigen geest, die scha keeringen van belijdenis geen hinderpaal acht voor oprechte en geestdriftvolle sa menwerking tot bereiking van het ideale. Zij luiden qjs volgt: „Moge het ons een heilige tegenwoordige vermaninp feest voor zijn, om den eilattden, die voor eu ia de baai van Batavia liggen, bereikt. Het bekeerde eiland Kombuis is een der eersten, dat de rij opent en onafge broken, nu eens r echts, dan eens links vertoo- nen zich andereallen even lachend, rijk be- woud, maar vlak en onbewoond, meestal koraal riffen die zich slechts even boven de opper vlakte der' zee verheffen. Gaande en komende schepen van allerhanden vorm en maaksel, pr auwen, visschersvaartuigen, wemelen hier door een en zijn de voorboden van het trotsche ta fereel dat weldra Batavia's reede zal opleve ren. Reeds vertoorren zich in 't verschiet de masten en r a's der geankerde schepen; het ei land Onrust is spoedig bereikt, nog een half uur of daaromtrent, en de F. S. zal het anker' laten vallen. 't Is een prachtig schouwspel die reede, waar honderden van schepen van Oost en West bij een komen, deze om de voortbrengselen van het vruchtbare Indië naar alle bekende wereld streken over te voeren, gene om, als ware 't in ruil daarvoor, de vruchten der westersche beschaving naar dezen onmetelijken archipelte brengen. In stille verbazing staren de passagiers van den F. S. op dat woud van masten, op die rnet vaartuigen overdekte watervlakte, zij hoo- rerr 't vroohjke gezang der matrozen die be zig zijn met laden en lossen, zij zien de Ja- vaansclre tambangarr's met vruchten, suikerriet en andere versnaperingen beladen, in alle rich tingen tusschen die reusachtige zeekasteelen door wemelen. Zij willen de schepen tellen maar 't is niet doenlijk, want de F. S. glijdt on der klein zeil langzaam tusschen al die sche pen door, om eene plaats te zoeken, waar hij veilig liggen kan. 't Is een drukte in het ron de waarvan men zich geen denkbeeld kan ma ken en ook aan boor d van de F. S. heerscht eene ongewone bedrijvigheid. Passagiers, rna- grooten schat der hervorming met den zelfden moed te verdedigen, waarmede die eens verkregen werd. Moge dit feest in het bijzonder ons sterken in ons voor nemen om op te komen voor liet Evan gelische geloof, en met dat geloof, voor gewetensvrijheid en beschaving. De kracht, het wezen van het protestantismus be rusten niet op de doode letter in afge- pasten vorm, rnaar op liet streven naar de erkenning der christelijke waarheid. Moge het Luther-feest er toe bijdragen, het protestantsche bewustzijn te verster ken, de Duitsche Evangelische Kerk voor tweedracht te bewaren, en haren vrede duurzaam te grondvesten Niet de doode letter, maar liet zoeken naar waarheid! In een land als het onze, waar een predikantdagbladschrijver zelfs den treu- rigen moed heeft om te beweren dat een man als de oud-minister Modderman zich den naam van Protestant niet moet aan matigen, mogen die woorden wel ern stig overwogen worden. De hervorming was meer dan een beweging op kerkelijk gebied. Ook in vroeger eeuwen hebben er scheuringen plaats gehad in den boezem der christelijke wereld, maar van hoe ernstige gevolgen dezen ook geweest mogen zijn, zij hebben niet die geweldige omkeering teweeggebracht in de alge- meene levens- en wereldbeschouwing, die van den arbeid van Luther en de andere Reformatoren het uitvloeisel is trozensoldaten alles loopt dooreen. Dc giek van den kapitein wordt in gereedheid gebracht om hem, den detachementskoinmandant en de andere passagiers, die reeds met vergefelijk on geduld hunne bagage hebben laten gereed zet ten, naar den wal te brengen. Nauwelijks hoort men het rammelend afwinden van den anker ketting en eerst het verschijnen der equipage die den kapitein en de lreeren achteruit met de behouden aankomst geluk wenschen, hot zwaaien van het schip en de daardoor veran derde ligging van de F. S., herinneren hem dat de reis volbracht is. Welkom klinkt het van alle zijden, een hartelijke handdruk onderling bezegelt het vreedzaam samenzijn gedurende de honderd en acht dagen, die de reis heeft ge duurd. Een groet aan Java, het land van ver wachting, het tooneel waarop allen werkzaam zullen zijn, waar de strijd des levens voor 't meerendeel beginnen, voor velen ook eindigen zal. Kapitein, detachementskoinmandant en pas sagiers begeven zich naar den wal en het be vel over de troepen gaat tijdelijk op den jongen luitenant over, die met den officier van gezond heid last heeft ontvangen, om alles voor het debarkernent in orde te brengen, dat morgen zal plaats hebben. Wel kan de jonge mede geleider een gevoel van teleurstelling niet on derdrukken, dat hij nog niet tot de gelukkigen zal behooren, die heden Java's bodem betreden zullen, maar de bevolen regeling heeft te veel reden van bestaan, om hem niet dadelijk ver genoegd en tevreden de hem opgedragen taak te doen aanvaarden. Nu volgt een kort tijd perk van rust. Zacht wiegelt de ranke F. S. op de ligte deining, die op de reede wordt waar genomen en lustig waait Neerlands driekleur- van den gaffel. Een blik op de plaats, waar Batavia liggen moet, geeft, ook zelfs met den Niet de vorm, waarin zij hun persoon lijke geloofsovertuigingen hebben gegoten, maar de weg, langs welken zij deze heb ben verworven, rnet gebruikmaking van hun recht van vrij onderzoek, als volge lingen van Hem die gezegd heeft: „De letter doodt, maar de geest maakt levend!" is het wezen van het Protestantisme en daaraan dankt het zijn wereldhervor- rnend karakter, dat ook den belijders der Katholieke kerk ten goede is gekomen, omdat het de paden heeft geëffend voor de vrije wetenschap. Het moge waar zijn dat zelfs de vaders der Hervor ming voor de consequente toe passing van hun beginsel zijn terugge treden, en „christelijk geloof' meer dan eens rnet „geloofsformule" hebben ver ward. Dat ontneemt niets aan de waarde van hun beginsel, 't welk zij voor zich- zelven en voor millioenen bij millioenen hunner tijdgenooten en nakomelingen heb ben veroverd. Bovendien kan het hun overtuiging niet geweest zijn, dat op gods dienstig gebied het laatste woord door hen is gesproken; zij wisten meer dan iemand, bij ervaring, van hoeveel waarde de vrijheid van onderzoek is voor de ze delijke ontwikkeling. Elke hervorming kan niets anders zijn dan een overgangsvorm tot beter, en hoezeer ook de mensch uit een gevoel van geestelijke traagheid geneigd is om zich bij de verkregen re sultaten neder te leggen, er is een macht die hem rusteloos voortdrijft en hem toe roept„Steeds hooger!" Dat die roepstem gevolgd zal worden, zoolang er menschenharten kloppen, dat is het Christelijk geloof van den Prote stant. Ieder voor zich make uit, welke leerstellingen of belijdenisformule in over eenstemming zijn met zijne geestesrich ting: voor de groote zaak die de Her vorming in helder licht plaatste, is dit hesten kijker, geene bevredigende uitkomsten. De ingang van het havenkanaal dat duizenden meters lang is, is te nauwernood te bespeuren, de stad, de koningin van het Oosten is niet te vinden, overal lage moerassige kusten, dicht met laag kreupelhout begroeid, bedekt den bo dem en verbergt alles wat daar achter gelegen is. Alleen in het verre verschiet vertoonen zich, als wolken aan den horizon, de zoogenaamde «Blauwe bergen,» die door den Gedeh den Pan- geratigs en een gedeelte van den Mag. Meu- doeng gevormd worden en hunne trotsche krui nen uren ver van hier, in het midden van het eiland ten hemel verheffen. Neen, zij is niet poëtisch, de aankomst in de hoofdstad van Neer- landsch Indië, ook al heeft de aardrijkskunde reeds den knaap geleerd dat de stad Batavia, sinds de dagen van den grooten Daendels als woonplaats door de Europeanen verlaten is, om zich hoogerop in het meer gezonde Weltevre den te vestigen en de stad nog alleen te doen dienen als het bedrijvige tooneel van handel en koopvaart. Geduld slechts, jeugdige nieuwelingwees niet te voorbarig in uw oordeel, want morgen zult gij zelf zien dat deze stad, die zich zoo bescheiden verbergt, haren naam waardig is, dat Batavia door de natuur wel van de kusten naar het hoogere gedeelte terug is gedreven, maar dat het Jaarom niet minder is de wereld stad, waar alle zeevarende natiën hunne vlag gen laten waaien om hunnen handel te voeden en de onschatbare voortbrengselen der- tropen naar hunne havens over te br engen. 't Is niet opwekkelijk het verblijf op de ree de, waar geen windje op het midden van den dag de brandende zonnehitte tempert en waar- zelfs de tent boven «Ie karnpagrie geene be-.rlrci - iniug genoeg aanbiedt tegen Je felle zonne stralen, die nagenoeg loodrecht op het schip

Historische kranten - Archief Eemland

Nieuwe Amersfoortsche Courant | 1883 | | pagina 1