NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
voor de Provincie Utrecht.
FEUILLETON.
SOESTDIJK.
No. 58
Woensdag 22 Juli 1903.
Twee-en-dertigste jaargang.
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG.
Paus Leo XIII. f
BINNENLAND.
Tante Frtierilje op sliipwitn.
Amersfoortsche Courant
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 1.Franco per post door het geheele Rijk
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukken intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever 6. J. SLOTHOUWER.
Bureau: Laugestraat 77. Telephooiuio. 69.
AD VERTENTIËN:
Van 16 regels 0.50; iedere regel meer 77» Cent.
Advertentiën viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte
Zacht en kalm is do 93-jarige hooge-
priester der Roomsch Katholieke kerk
ingeslapen 25 jaren lang heeft hij die
kerk geleid, haar steeds brengende tot
grootere macht, tot heerlijker bloei;
25 jaren lang hebben millioenen ge
loovigen geluisterd naar de stem van
den grijsaard met bet zwakke lichaam
en den sterken geest. Hoe hoog steeg
niet de hoop. toen men onlangs mocht
hooren van zijn lijfarts, dr. Lapponi,
dat hij nog jaren kon leven
En nu is onverwacht snel het einde
gekomen.
Vincenzo Gioacchino Pecei werd den
2en Maart 1810 te Carpineto Romano
geboren uit gegoede oudeis. Hij ont
ving zijn eerste opleiding aan het
Jezuïten-college te Viterbo en studeerde
later aan het Collegium Romannm. In
December 1837 ontving hij de priester
wijding en werd achtereenvolgens be
noemd tot gedelegeerde te Benevenlo,
Perugia en Spoleto. In dit ambt muntte
hij uit door nauwlettend toezicht,
onpartijdigheid, rechtvaardigheid en
strenge toepassing der wetten zonder
aanzien des persoons. De hooge mee
ning die toen reeds van den jongen
geestelijke werd gekopsterd, werl
slechts bevestigd en versterkt, toen
hij als nuntius te Brussel optrad. Bij
het vei laten van dit ambt werd Joachim
Pecci bevorderd tot aartsbisschop i an
Perugia en kardinaal in pectore. Zijn
bestuur aldaar was gewijd aan werken
van liefde, vroomheid en wetenschap,
zoodat zijn heengaan in 1877 algemeen
werd betreurd. Ilij was echter geroe
pen tot een hoogeren post, dien van
Camerlengo van den 11. Roornsche
Kerk.
Een jaar later stierf paus Pius IX
en werd Joachim Pecci door het con
clave tot Paus gekozen (7 Febr. 1878).
Hij nam ter herinnering aan paus
Leo XII den naam Leo XIII aan en
werd den 3en Maart onder dezen naam
ingezegend.
Het was een moeilijke taak waar
voor Leo XIII werd geplaatst
„De geheéle wereldlijke macht (van
het pausdom) was verlorende zede
lijke invloed van de kerk was zoo niet
verwoest, dan locli gecompromitteerd
de diplomatieke betrekkingen waren
met bijna alle regeeringen van Europa
verbrokenhet pausdom was ten prooi
aan de aanvallen van zijn tegenstan
ders en aan het wantrouwen van zijn
vriendenonder de Roomschen heersch-
ten algemeene ontmoediging en diepen
oneenigheidzelfs de hiërarchie, de
band die de kerk bijeenhoudt, was
verzwakt: men zag leeken het bestuur
der bisschoppen critiseeren en zelfs
trachten een deel er»an aan zich te
trekken. Het denkbeeld had post gevat
dat Rome, bevolkt door afgezette vors
ten, een groot broeinest van intriges
en samenzweeringen was geworden
En toen zelfs de schijn vermeden moest
worden van hun aanspraken te steunen,
toen men zich wel had moeten wach
ten het vermoeden te wekken dat hun
zaak de zaak der Kerk was, het men
toe dat de eene zaak met de andere
werd verward dulJe men dat mensche
lijke eerzucht en hartstochten zich
mengden in degcdsdienstigebelangen".
(Chailes Benoist: „Le Pape").
De nieuwe Paus aanvaardde echter
met krachtige hand het bestuur en
voerde onverwijld noodzakelijke ver-
beteiingen in. Misbruiken werden uil
den weg geruimd, de hofhouding werd
vereenvoudigd, alom de uiterste zui
nigheid betracht. Met de wereldlijke
machten werd aanraking gezocht, zelfs
Duitscbland, op dat oogenblik gewik
keld in de Kulturkampf, trad de Paus
vriendelijk tegemoet.
Stipt volgde Leo XIII de hoofdlij
nen van zijn program, dat in de eerste
plaats beoogde het heil der kindei en
van de Kerk en de versterking van
het Roornsche geloof, door zooveel
mogelijk toe te geven wat niet het
dogma en de leerstellingen aantast.
Beletten dal de godsdienst als wapen
zou worden gebruikt van de eene
partij tegen de andere, alle regeerings-
vormen erkennen zonder af te wijken
van het beginsel dat alle macht van
God komt, maar in de overtuiging dat
God de macht eveneens aan de volken
als aan de vorsten kan gevenden
vrede herstellen in de gemooderen en
de onderwoipenheid in de geesten, de
eenheid iri het gezin dooi de onver-
breekbaarveiklaring van het huwelijk
door een voorbeeldige zorg voor het
onderwijs en de opvoeding; met de
maatschappij meeleven en dus aan de
Kerk haar verloren prestige terug
geven verder zich wijden aan het
onderzoek van de sociale quaestie, teri
einde liet pausdom te veijongen en
de Regeeringen te bewijzen dat de
Kerk haar niet alleen laat staan in
haar moeilijkheden en dan zich zoo
gedragen tegenover de openbare mach
ten, dat wanneer zij soms in onmin
geraakten met den Heiligen Stoel, het
duidelijk was dat aan haar de fout lag.
En inderdaad heeft de pas gestor
ven Paus dit program voor een zeer
groot deel uitgevoerd: Hij heeft de
hiërarchie hersteld in Schotland,
Oost Indië, Armenië en Afrika: hij
heeft de missies vermeerderd en de
propaganda met millioenen begiftigd;
hij heeft scholen opgericht in ltahë,
die te Rome alleen 250 000 liie per
jaar kosten; hij heelt den veldtocht
tegen de slavernij aangemoedigd eri
gezegend, hij heeft aan de regeerin-
gen concessies gedaan zonder te over
schrijden de grens die de leerstellin
gen der Kerk aanwezen ten bewijze
strekken de verzoening met Duitsch-
land bekroond door het bezoek van
den Lutherschen Keizer Wilhelm II
aan het Vatikaan; de onderhande
lingen met Rusland, waarbij hij bleef
weigeren toe te geven ten opzichte
van het gebruik der Poolsche taal,
die een voorwaarde is voor iiet be
staan van het katholicisme in Polen.
Hij heeft alle regeeringsvormen ei
kend en aangenomen en daarover
heeft hij misschien liet meest geschre
ven en zich het duidelijkst uitgedrukt.
Men herinnere zich de encycliek over
de burgeilijke macht, den biief aai
Mgr. Rampollu, destijds nuntius te
Madiid, waarin de Paus de Carlisten
afwees, die van den godsdienst een
wapen voor hun plannen wilden ma
ken verder den brief aan den aarts
bisschop van Parijs om dezen'aan
te sporen den nuntius bij de Fran
sclie Republiek, mgr. Czacki te steu
nen in zijn strijd tegen de intransi
geanten die de republiek wilden on
dermijnen.
Hij iieeft het huisgezin op de oude
grondslagen willen herstellen, getuige
de encycliek over het huwelijk eri de
echtscheiding; hij heeftde maatschappij
willen versterken door zijn encycliek
over de moderne dwalingen, in welke
hij de socialistische en de nihilistische
leerstellingen veroordeelt en die
let welzelfs in Rusland werd ver
spreid. Hij heeft zich met ijver aan
de sociale quaestie gewijd en ook daar
over een merkwaardige herdei lijken
brief uitgevaardigd.
Steeds meer heeft de Paus in
latere jaren, gesteund door keizer
Wilhelm 11, aansluiting gezocht bij
Duitscbland, waartoe waarschijnlijk
veel heeft bijgedragen de strijd tegen
de congregaties waaiin de Fransche
regeeiing sedert geiuimen lijd is
gewikkeld. Maar ook daarbij bleef
Leo XIII zijn program getrouw, hij
heeft geen wooid gesproken dat der
regeering van »de oudste dochter
der kerk" in moeilijkheden kon bren
gen. De oplossing van deze quaestie
heeft hij moeten overlaten aan zijn
opvolger.
Leo XIII echter heeft de grond
slagen gelegd voor een nieuwe op
vatting van het pausdom, waai bij
minder het denkbeeld van de wereld
lijke macht van den stedehouder van
Christus, en meer diens geestelijk
overwicht op den voorgrond is ge
treden. Zoo heeft hij niet alleen aan
zijn kerk, maar ook aan het paus
dom nieuwen glans bijgezet. Vooral
kwam dit uit in 1885, toen de Duitsche
Keizer Wilhelm 1 hem uituoodigde
als scheidsrechter op te treden in
het geschil met Spanje over den
Karolinen-archipelin 1887 toen hij
zijn 50-jarig priesterjubilee vierde,
en dit jaar hij de herdenking van zijn
25-jarig Pausschap. Ook een bevor-
delaar van kunst en wetenschap heeft
Paus Leo XIII zich getoond en als
Latijnsch dichter stond hij hoog
aangeschreven.
Zijn naarn zal in de geschiedenis
blijven leven als een van de verheven-
ste en edelste mannen die den Pause
lijken stoel hebben ingenomen.
Ter gelegenheid van den verjaar
dag van 11. M. de Koningin-Moeder
zal het Koninklijk Echtpaar van 1 tot
5 Augustus te Soestdijk komen lo-
geeren.
Zondag maakte het Koninklijke
Echtpaar een rijtoer door de Soeren-
sche en de Wieselsche bosschen, ver
gezeld van de Grootmeesteres, barones
van Mardenbroek, en den Grootmeester,
baton Sirtema van Grovestins. Het
hooge gezelschap keerde te voet naar
het paleis terug.
De verjaardag van II. M. de
Koningin-Moeder zal op Maandag 3
Augustus te Baarn met eenige feesle
lijkheden gevierd worden.
Gunstige financiën.
Juni van dit jaar maakt een bij
zonder schitterend figuur ,wat de in
komsten der schatkist betieft. Er
kwam 147» millioen in of bijna l'/i
millioen meer dan in Juni 1902
Tot deze goede uitkomst hebben,
op enkele accijnzen en de Staatsloterij
na, alle onderdeelen bijgedragen. Het
meest de successierechten, die bijna
27» millioen inbrachten, ruim het
dubbele van Juni 1902 en 27»-maal de
gemiddelde raming voor één maand.
De achterstand die over de vijf vorige
maanden bij dit middel 7» milloen
Vertelling van
HANS HOFFMAN.
11
Agatha, ge zijt vrij volgens goddelijk en
menschelijk recht. Ik weet, dat hij je overrom
peld heeft. Dat kan en mag je niet binden,
Je bent nog altijd vrij."
»0, o, maar hij is mijn weldoener en mijn
redder. Hoe kan ik hem deze ontrouw aan
doen Dat is heelemaal onmogelijk."
"Agatha, denk eens na. Nu doe je hem juist
onrecht. Een vrouw, die een man trouwt zon
der ware liefde, begaat een zware zonde. Zij
belooft hem iets, dat zij volstrekt niet kan na
komen. Zij belooft hem geluk, dat zij hem niet
geven kan. Zeker zou je als zijn vrouw je plichten
trouw vervullen, maar geloof je, dat dit alleen
een man gelukkig maakt? Hij mag meer ver
langen, omdat je met je ja voor het altaar
hem meer belooft en je zou een leugenares
jegens hem worden. Je bent den man, die je
vraagt en dien je niet lief hebt een beslist neen
schuldig, anders lieg je hem voor. Dat mag
je niet, Agatha. Je mag je weldoener niet
voorliegen. Maak je vrij van die, in den grond,
onware verhouding en je zult aan je weldoener
den grootsten weldaad bewijzen. Hij is een
oud man en zal het oogenblikkelijk begeeren,
dat in hem op kwam, spoedig overwinnen. Als
je draalt, Agatha, om te doen wat noodig is,
dan noem ik je laf -en je mag niet laf zijn,
Agatha, jij niet!
Luister naar mijn raad. Ga met mij op mijn
schip naar Swinemünde. Daar vandaan schrijf
je hem. En als je wil zal ik nu terstond naar
hem terugkeeren en hem voorbereiden op je
besluit. Want dat je hem zelf het afscheids
woord openlijk zegt, kan niemand van je ver
langen."
"Toch wel," zei Agatha met klem. »Ik ver
lang het van mijzelf. «Slechts van aangezicht
tot aangezicht mag dat gebeuren. Ik wil niet
meer laf zijn. Breng mij dadelijk naar hem
terug, want je hebt gelijk, ik mag niet aar
zelen. O, hoe zal ik hem smeeken mij te ver
geven."
"Agatha," riep Christiaan jubelend uit. Maar
als een bekwaam zeeman bond hij eerst het
zeil en het roer vast, eer hij naar voren trad
om haar in zijn armen te sluiten. Toen echter
deed hij het ook flink.
«Kijk, kijk," zei tante Frederikje, toen zij
het paartje zij aan zij zag naderen, «die heb
ben dat gauw klaar gespeeld. Maar dat is heel
mooi, dat is edel van u, Burgemeester, dat u
zelf het meisje in de armen van haar beminde
hebt gevoerd. Het is nu voor u ook goed, dat
de verloving spoedig bekend wordt gemaakt.
Denk eens aan, de menschen begonnen reeds
te kletsen, dat u zelf dat jonge ding wilde
trouwen. Ik vraag u tochMooi is het niet
van die loszinnige kletsmuilen u zulke domme
jongensstreken toe te schrijven. Een meisje
trouwen, dat dertig jaar jonger is! Maar
nu wil ik u toch, tot belooning van uw slim
heid en uw edelen zin, zelf de plaats wijzen
waar de smokkelwaren verborgen zijn. Zie,
hier! En het zou wel het beste zijn, als we
den flesch portwijn maar dadelijk met elkaar
ledigden op het welzijn van het verliefde paar
en op onze verdere vriendschappelijke nabuur
schap."
Zij haalde uit een kunstig verborgen vakje
een flesch wijn te voorschijn en gaf dien aan
den burgemeester.
Deze toonde zich niet zoo dom als tante
Erederikje hem beoordeelde. Het gelukte hem
uitstekend een goed gezicht hij een verbazend
slecht spel te zetten.
Met de nabuurschap bleef het bij het oude,
maar niet hij het goede.
Een historische schets.
Yroolijk wappert thans de Nederlandsche
driekleur van het paleis te Soestdijk ten teeken
dat onze geliefde Koningin-Moeder daar ver
blijf houdt. Daar onze Koningin en de Prins
Gemaal en meer ander vorstelijke personen er
van tijd tot tijd logeeren, worden vele oogen
in Nederland gericht naar deze plaats en zoo
vond ik het ook voor de lezers van dit blad
niet ondienstig een overzicht te geven van de
wording van dit paleis en domein, waarvan de
Hooge bewoners steeds zoo nauw vereenigd
zijn geweest met het lief en leed dat Neder
land wedervoer.
De afleiding van den naam Soestdijk is dunkt
ons niet ver te zoeken. In een charter van
1426 wordt reeds gewag gemaakt van "die dijck,
die dijekweg en de slote Zoesdijck" waarbij
de weg, de dijk en de sloot onder schouwing
(toezicht) wordt gesteld van Baarn zoodat deze
plaats oorspronkelijk een dijk of waterkeering
geweest zal zijn, om het land tegen overstroo
mingen der Eem te beveiligen.
(Wordt vervolgd).