BIJVOEGSEL
Nieuwe Amerstorlsclie Couraoi
BINNENLAND'
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1904.
buiteiNLAAO!
gemengd Nieuws.
behooreude bij de
van
PLitTSEMJIi NIEUWS.
De voorgestelde wijzigingen der
Wet op het Lager Onderwijs.
Donderdagavond werd in het nieuwe
vergadei lokaal van »de Vergulde
Zwaan" eene vergadering gehouden
van den Bond van Nederl. Onder
wijzers ten einde te ageeren tegen
de vooi gestelde wijzigingen der Wet
op het Lager Onderwijs.
Deze hoogst belangrijke vergadering
werd rioor een 25-tal openb. onder
wijzers, eenige leeraren en enkele be
langstellenden bijgewoond. Door het
N. O. G. waren een tweetal afge
vaardigden, de beeren van der Horst
en Veen, gezonden. Ook het Nuts-
deparlement was vertegenwoordigd.
Aan de autoriteiten was mede eene
uitnoodiging gezonden, met geen ander
gevolg dan dat de heeren thuis
bleven; zelfs de wethouder van onder
wijs. Onder de aanwezigen merkten
wij op de heeren Wegkamp (lid der
Prop. Commissie) en v. d Lee, van
de afdeeling Baarn.
De vergadering werd met een kort
woord van welkom geopend door den
heer W. C. Oosterman.
De inleider van het onderwerp, de
heer Lamers lid van het II. B. wenschte,
vóór het woord te voeren over de
voorgestelde wijzigingen, het rechts
beginsel, hetwelk aan de wet ten
grondslag ligt eens nader te bespre
ken. Eigenaardig dat het rechtsbe
ginsel in den kring van voorstanders
der bijz. school en ook zelfs in voor
uitstrevende kringen heeft uitgedaan,
vooral toen onder liberale ministeries
en hot ministerie Mackay subsidie werd
verleend.
Er zijn tweeërlei voorstanders van
bijzondere scholen, die scherp ge
scheiden zijn.
Vooreerst dezelken, die debiz. sch.
wenschen, omdat het de eenige is
welke hen kan voldoen. Het zijn de
orthodoxen onder de katholieken en
protestanten.
Do andere groep voorstanders mee-
nen dat de B. S. een recht is waar
aan moet worden voldaan.
Om dit rechtsbeginsel tot stand te
brengen is een strijd gevoerd met
middelen waarvan het allereerste was,
leugen en laster.
Dit heeft België te aanschouwen
gegeven. De O. S. werd uitgekreten
voor een instelling des duivels. Van
den kansel werd bet als dogma ge
predikt, dat de O S. niet deugt.
Tegen een dergelijken strijd valt
weinig te doen. Een clericaal blad
durfde schrijven: »eene openbare
onderwijzer is eene openbare, dus
publieke vrouw.
De andere groep, de vrijzinnigen,
beweren dat waar een deel van bet
volk de bijzondere school verlangt zij
hen nroet worden gegeven.
Spr. is het daarmede niet eens. Dat
beginsel door te voeren in ons staats
leven zou tot allerlei inconsequenties
aanleiding geven.
Wat toch is de zaak. In ons staats
leven is noodig dat het kirid mede-
krijgt algemeene ontwikkeling. Zonder
deze kan eene geordende samenleving
niet bestaan. Wat is nu natuurlijker
dan dat de Staat de kans op bet be
komen dier algemeene ontwikkeling
waarborgt. Als nu 'teene deel er niet
voor wil zorgen, het andere er niet
voor kan zorgen, wat wil de Staat dan
anders doen dan de zaak zelf aan
pakken, en voor scholen zorgen waar
de kinderen worden opgeleid tot chris
telijke deugden.
Men moge van de O. S. zeggen wat
men wil maar men kan niet ontkennen
dat do O. S. daaraan voldoet.
Men kan nooit aantoonen dat de
O. S. niet is voor ons gehnele volk of
aan art. 33 de opleiding tol christelijke
en maatschappelijke deugden te kort
kornt.
De clericalen, die met de O. S. niet
tevreden zijn, willen scholen naar hun
zin, dooi- den Staat bekostigd, een
rechtsbeginsel waaraan de wetgever
zich rriet mag houden
Breng dit beginsel eens over op bet
leger. Moet dc Staat ook de kosten
dragen van vrijkorpsen omdat anti
militaristen zich niet kunnen vereeni
gen met de huidige militaire opvoeding
en vrijkorpsen wenschen
Moeten er verschillende proefstelsels
in bet leven worden geroepen, omdat
niet iedere groep zich met het thans
vigeerende kan vereenigen?
Als kan worden aangetoond dat een
deel van het volk niet tevreden is
met de o. d. dan kan subsidie worden
verleend. Doch gaat de Staat de
bijzondere school bekostigen, dan
moet zij daardoor rechten krijgen,
medezeggingschap over alles wat ge
leerd wordt.
Dat willen echter de clericalen niet,
wat dan ook het groote verschil
is tusschen de vrijzinnigen en de
clericalen groep.
Wat spr. hier gezegd heeft wordt
gestaafd door personen, die met naam
tot de eerste de besten gerekend kun
nen worden.
Bij de wet van '89 trachtte men
het beginsel der Engelsche wet door
te voeren. Savornin Lobman en vijf
andere kamerleden hebben getracht
de vrije sch. onder ons staatstoezicht
te brengen. Ze schenen niet in te zien
dat al deze beperkingen de Bijz. S.
zouden dooden.
Savornin Lobman oordeelt dat de
staat wel de Bijz. S. mag bekostigen,
maar meteen eischen: goed onderwijs.
Als eerste en voornaamste eisch
moet altijd gelden, dat de Bijz. S
aan dezelfde eischen moet voldoen
als de O. S.
Resumeerend kan dan gezegd wor
den dat de clericalen de scholen wil
len bekostigd hebben door de staat,
doch dezo mag niet eischen goed on
derwijs.
De vrijzinnigen willen aan het
rechtsbeginsel toegeven, maar ver bin
den er voorwaarden aan die de Bijz.
School tot een fixtie maken.
Dat rnen in vooruitstrevende kr ingen
dit rechtsbeginsel niet zoo grif aan
vaardt blijkt wel uit de wet van 1901
van Goeman Borgosius, die een tot
hiertoe en niet verder toeriep. Wat
te zeggen van het: Wij beschouwen
de subsidie als een pacificatie.
Dil is eene illusie. Kuyper zegt nu
zelf, in strijd met vroeger, wel toezicht.
Maar dat is iets onmogelijks als Staat
en Kerk moeten toezicht houden ont
staat juist strijd (Collegium Philoso-
ficum). Kuyper zelf voelde dat rechts
beginsel niet zoo zeer en daarom moest
hij niet beginnen meteen wetsontwerp
als thans inaar art. 192 der Grondwet
wijzigen. Dat dur ft hij niet, want daar
voor zou geen meerderheid te vindon
zijn
Van het standpunt van den onder
wijzer beschouwd zijn er in de vrije
school drie gevaren.
1". De vrije school leidt er toe dat
de onderwijzer menigmaal voor het
dillcmna wordt geplaatst of te zijn
huichelaar of te worden uitgestooten.
Ilij moet leeraren van uit het stand
punt. door het schoolbestuur ingeno
men. Gaan zijn denkbeelden zich wij
zigen. moet hij of huichelen of er
tusschen uittrekken. Vrij man is hij
niet en alleen een vrij man is in slaat
de opvoeder te zijn van een vi ij volk.
2«. Uitbreiding van de vrije school
zal bet peil van het onderwijs doen
dalen. Aan België kan men zich spie
gelen hoe diep treurig daar het onder
wijs is achteruitgegaan. In Brabant
is het nu al waar te nemen dat indien
de O. School er onder gaat, het met
het onderwijs niet zoo nauw meer
wordt genomen. In Grave werd zelfs
in den gemeenteraad de klacht ver
nomen dat kinderen van bijzondere
scholen geen getal van 4 cijfers ken
den, bij examens van bei halingsscholen;
het waren leerlingen van fraterscholen.
De oorzaak ligt nergens anders dan
in het feit dat de clericalen tegen goed
onderwijs zijn.
Clericale gemeenteraden bezuinigen
altijd op het onderwijs, vaak om de
bijzondere school er op te helpen.
Het eerste werk van een clericale
meerderheid is het beknibbelen op de
volksopvoeding.
«Mgr. Everts heeft gezegd: »Een
ontwikkeld proletariaat is een ramp
voor een volk." Als een hooggeplaatst
geestelijke dergelijke dingen durft
zeggen, behoeft men niet langer te
vragen welke geest in de bijzondere
school zal heerschen.
In België werd geen aanmerking
gemaakt op onderwijzers wanneer zij
de school verdaagden om naar de
kerk te gaan.
In de 19e eeuw werden daar, toen
bij de invoering der nieuwe wet een
tekort aan leerkrachten was, koetsiers
etc. voor onderwijzers genomen. Toen
men een examen afnam slaagden er
5 van de 300. De commissie werd
omgezet en toen slaagden alle 300
candidaten.
Pater van Casteren een jezuit te
Maastricht en tegen herhalingsondei -
wijs. Hij schreef in de Kath School,
het orgaan der Kath. onderwijzers:
Waar in onze bijzondere scholen het
onderwijs gegeven wordt door zusters
en fraters die behalve onderw-ijsgeven
nog heel wat anders te doen hebben,
kunnen zij geen bei halingsonder wijs
geven Dat wil dus zeggende zustei s
en fraters zijn niet voor het onderwijs,
maar omgekeerd, bet onderwijs heeft
zich te schikken naar de zusters en
fraters.
Diezelfde pater verlangd een ver
licht examen voor de fraters en nonnen
omdat ze wegens do vele gebeden en
andere wei kzaamlieden niet zooveel
tijd voor studie hadden.
Nu minister Kuyper de bijzondere
scholen zóó vooruit wil helpen moet
hij meer leei krachten hebben. Daar
weet Z.Ex wel raad voor.
Onder het mom van vooruitstrevend
heid wil hij het aantal kweekscholen
vermeerderen, en aan drek weekscbolen,
indien er maar vier jonge mannen van
twintig jaren les geven, het diplomee-
ringsrecht toekennen. Wat nog erger
is, de subsidie wordt afhankelijk ge
maakt van het aantal leerlingen dat
zoo'n inrichting zal opleveren.
Do examinator is dus niet alleen de
eigen-leeraar maar iemand die bij het
niet-slagen van den candidaat f 2Ü0.
moet derven.
Zonder aan do eerlijkheid der exami
natoren te kort te doen kan men toch
wel voorspellen dat zulks spelen met
vuur wordt En indien dergelijke instel
lingen tot misbruik aanleiding geven
is het de schuld van den weigever die
er de deur voor opent. Al weer een
bewijs dus dat dr. Kuyper het niet
ernstig met het onderwijs meent.
Wat te zeggen van de waarde der-
diploma's en de moreele waarde der
leerkrachten
Spr. herhaaltWaarborgen voor
goed en degelijk opvoedend onderwijs
worden door de bijzondere school niet
gegeven.
Waai borgen zijn op papier wel te
maken, maar voor de naleving kan
alleen een bestuur zorg dragen dat
overtuigd is van de noodzakelijkheid
van goed onderwijs.
Voor goed onderwijs zelf, kan alleen
de onderwijzer zorgen. Staat hij ondor
den druk van een schoolbestuur, zijn
energie zal gedood, de opvoedende
kracht gedoofd worden.
Slechts de zelfstandige onderwijzer
kan tot zelfstandigheid opvoeden, en
omdat de bijzondere onderwijzer die
zelfstandigheid mist, daardoor is het
bijzonder onderwijs slecht en moet liet
slecht zijn.
Dat alles is echter nog niet het erg
ste. Inplaats dal de bijzondere school
zooals de openbare opvoedt tot alle
christelijke en maatschappelijke deug
den, kweekt zij slechts haat en twee
dracht. De naastenliefde, dat eerste
christelijke beginsel wordt door haar
met voeten gelreden.
Spr. toont vervolgens uiteen aantal
leei boekjes op de bijzondere school
gebruikt aan hoe daar do jeugd stelsel
matig vergiftigd wordt met het zaad
van haat en tweespalt.
Andersdenkenden zijn schurken, hei
denen, in elk geval lieden die uit de
nabijheid moeten blijven. Spr. deelt
voorts treurige voorbeelden rrie.de uit
eigen ervaring en concludeert: de
bijzondere school strijdt tegen het
christelijk beginsel der naastenliefde,
tegen deeerste maatschappelijkedeugd,
de verdraagzaamheid en daardoor te
gen eene geordende samenleving.
Vervolgens bespreekt de heerLamers
eenige punten meer speciaal vooronder-
wijzers van belang, o.a. de classificatie
en de regeling der wachtgelden.
Spr. besluit met een krachtige op
wekking.
Maak front voorde openbare school,
in het belang van onderwijs en kind.
Laatdeschool niet worden hetbureau
der leugenpropaganda of een instru
ment in de hand der politieke partijen.
Laten dat de onderwijzers onthouden.
Denk daaraan bij de a.s. verkiezingen.
Nog is het niet te laat en mocht die
ramp niet te keeren zijn en de wets
voorstellen in het Staatsblad komen,
laat ge dan tenminste kunnen zeggen,
daaraan ben ik niet schuldig. (Applaus
Na een langdurig debat, dat wij
wegens plaatsgebrek achterwege moe
ten laten, werd onder dankbetuiging
aan de sprekers, de vergadering dooi
den voorzitter gesloten.
De vereeniging «Ambachtsschool
voor Amersfoort en omstreken" houdt
30 dezer een ledenvergadering o. a.
ter behandeling van de Begrooling
voor 1905 en om te voorzien in de
vacaturen in het Bistuur.
Hedenavond zal voor de eerste
maal op de Varkensmarkt eene avond-
markt worden gehouden. Zooals onze
lezeis zich zullen herinneren werd door
verschillende fruitvienters en kleine
kooplieden, die des Zaterdagavonds
hunne waren langs de straat uitventen
per rekest aan liet gemeentebestuur
verzocht hen te willen toestaan op
een der stadspleinen eene avondmai kt
te houden.
liet Dag. Best. heeft nudaaioinde
Varkensmarkt aangewezen, o r. een
ongelukkige keuze want wij zouden
ons al zeer moeten vergissen wanneer
niet aanstonds bleek dat plein daar
voor te klein is, wil althans het ver
keer door Arnhemsche- en Utrechtsche
staten niet daardoor belemmerd
worden.
Port Arthur.
In de oflicieele Japunsclio kringen,
zoo verneemt de Daily Tel. uit Chifu.
acht men den val van Dort Arthur in
November mogelijk maar men is daar
Ireelernaal niet zeker van. Een botee-
kenisvol feit is liet gereedmaken dei-
winterkwartieren to Dalny, dat de
voornaamste operatiebasis zal zijn als
Nioe-chwang in bet ijs zal vastzitten.
De Russen meenen, dat de winter hun
dienstiger zal zijn dan de zomer en
Koeropalkin in 2 maanden Port-Arthur
kan bereiken.
liet bezetten dor forten van 2128
Augustus kostte de Japanners 15
20,000 man Maar steeds vervangen
nieuwe troepen de gevallenen. Nogi
bereidteen nieuw aanvalsplan voor,
waarin de aanval op de voornaamste
stellingen is begrepen. Het heet, dal
de Japanners het hevige vuur der
verdegigers maar zwak beanlwooi d-.n
om hen munitie te sparen Do sol
dalen vechten als wilden soms wordt
met messen gevochten en verscheiden
soldaten zijn gedood doordat de vijand
hun de keel dichtschroefde en afsneed.
De vrouw van een Russisch officier,
uit Por t-Ar tliur te Chifu aangekomen,
vertelde o. a., dat de gewonden spoedig
herstellen, doordat de Japansche gowe-
ren van klein kaliber zijn. Door lijken
gif, overgebr acht door-insecten, sterven
ver-scheiden ver dedigers. De oude stad
is bijna geheel vernield, maar het ver
lies aan menschenlevens betrekkelijk
gering.
1 October vertrekken de Konin
gin en de Prins naar Mecklenburg,
om eenigen tijd op Dobbinhet land
goed van den Prins, door te brengen.
Men meldt van Hel Loo aan
het Vad.
Te Uddel, in de omgeving van het
Uddeler meer, heeft de Prins een
nieuw jachtverblijf doen bouwen, al
waar bet Hof tijdens de jachtpartijen
zijn intrek kan nemen. Do Prins zul
echter dit jaar hoogstwaarschijnlijk
geen jachtpartijen houden, daar rheu
matische aandoeningen hem beletten
daaraan deel te neint-u.
Boycot der II. IJ. S. M.
De boycot van de II. IJ. S. M.
door de Twensche neringdoenden
wordt nog steeds volgehouden en er-
zijn nog geen teekenen, dat men
den strijd opgeeft. Integendeel ver
wacht men, dat met I Januari e. k.
de boycot volkomener zal worden,
daar met dien datum de contracten,
welke vele groothandelaren met de
Maatschappij hebben, zullen zijn afge-
loopen.
Het «Nationale comité in zake
wettelijkeregeling van vrouwenarbeid»
heeft aan de Tweede kamer een adres
gezonden, waarin een 14 tal wijzigingen
derontwoipen arbeidswet worden aan
bevolen, met het doel, te doen uitko
men
lo. dat in zake alleen arbeid scherpe
scheiding moet bestaan tusschen dien
van jongens en meisjes en die van
volwassenen
2o. dat voorzorgen moeten worden
genomen tegen voor de gezondheid
schadelijke invloeden van sommige
bedrijven, alsook tegen overmatigen
ar beidsuur, maar dat dit moet geschie
den, zoowel voor mannen als voor
vrouwen
3o. dat geen nachtarbeid voor jon
gens en meisjes behoort te worden
toegelaten.
Rogge en Kali.
De boeren hebben dit jaar nog al
geklaagd over de rogge. Zij was te
kort van halm en stond te ijl; het
stroo was ook te dun. Voor zooverre
ik de rogge dit jaar gezien heb, moet
ik de klagers ditmaal gelijk geven.
Inderdaad, de rogge stond niet best.
Wat kan hiervan de oorzaak zijn Ik
vraag roet opzet, wat de oorzaak lean
zijn, daar het vrij moeielijk is, met
zekerheid to zeggen, wat de oorzaak
is. In het oogstoverziclrt van 15 Juni,
uitgegeven van wegedealdceling Land
bouw van het ministerie van Water
staai, Handel en Nijverheid, staat let
terlijk «De winterrogge staat over het
algemeen dit jaar te hol, terwijl het
stroo niet lang is. Op vele plaatsen
is de rogge in Maai t sterk uitgetf iu-
lerd Hel warme weder in April schijnt
de oorzaak, dat het gewas te spoedig
omboog schoot en te weinig stoelde.
Vandaar to hollen stand. Over het
algemeen is de aar echter goed gela
den.» En dan volgens enkele streken,
waar hel gewas zeer goed, goed, vrij
goed en matig stond Het oogstverslag,
zoekt dus in de eerste plaats de oorzaak
m het weder en indei daad als het ver
schijnsel algemeen is, ligt het voorde
hand, dat liet weder er niet vreemd
aan is. Daar echter in sommige streken,
b. v. op het zand op het Gooiland
van de provincie Nooid-Ilolland en
op de klei in Friesland en Groningen
en op de veengrond in Overijsel, Gronin
gen, en Utrecht het gewas zeer goed
en goed stond, moeten er dunkt mij,
toch ook nog andere oorzaken zijn,
daar wij wel kunnen aannemen, dat
het weder en vooral de temperatuur
in de genoemde streken niet gunstiger
is geweest dan in de andere niet ge
noemde doelen van ons land waar ook
rogge is verbouwd. Doch het verschijn
sel kan behalve aan het weder ook
aan iets anders te wijlen zijn. Het zou
bepaald de moeite waard zijn te onder
zoeken, in boeverre de bodems, waar
de rogge dil jaar geheel geslaagd is,
rijk ware aan kali.
Hot is bekend, dat eerst in den laat
ster! tijd ontdekt is, dat de rogge groote
behoefte heeft aan kali on dat deze
plant betrekkelijk slechts weinig ver
mogen bezit, om genoemde stof aan
den bodem te ontrekken. Hoe meer
gemakkelijk opneembare kaltverbin-
dingen er dus in den bodem zijn, hoe
beter. Vooral het roggestroo bevat
veel kali,
1000 KG. rogge (graan) bevatten
17,6 KG. stikstof, 8,4 KG phosphor-
zunr, 5,0 KG. kali en 0.5 KG. kalk,
terwijl 1000 KG. roggestroo bevatten
2.4 KG. stikstof, 2,1 KG. phosphorzuur,
7,8 KG. kali en 4 KG. kalk.
Waar dus als algemeen verschijnsel
slecht roggestroo voorkomt, is het
niet gewaagd ook aan kaligebrek te den
ken.
De mogelijkheid bestaat, dat bij
ongunstig weder voor de uitstoeling
beide oorzaken samenwerken. Daar
het absoluut zeker is, dat de rogge
behoefte heeft aan kali, komt het ons
daar om wenscbelijk voor, dat de boeren,
die dit jaar weder rogge zaaien in elk
geval te zorgen, dal énn der oorzaken
den oogst van 1905 niet kan beder
ven. Ik raad daarom aan bet rogge
huid in elk geval te bemesten per IIA.
mot 150 KG. chloor kalium óf a 200
tl 300 KG. patenlkalie óf 500 it 600
KG. kaïniet. Deze kaliberiiesting moet
zoo vroeg mogelijk op het roggoland
plaats hebben Jan van de Makk.
Rijke bedelaar.
Voor eenigen tijd overleed te Sloten
(Fr.) een zonderling man, die op
zeer bekrompen wijze geleefd had,
niettegenstaande men in zijne armolijke
woning eenige goede bllecten vond,
benevens twee oudi tabaksdoozen,
waarin f 1860 aan "a.iUpapier was
geborgen. Hij overleed zonder testa
ment, en thans is gebleken, dat niet
minder dan 106 erfgenamen den buit
hebben te verdeelen.
Verkeerd begrepen.
Een Hollander dien geen woord
Fransch kent gaat met zijn vrouw
naar Parijs, 's Avonds laat raakt me
vrouw in de Seine mijnheer springt
als een bezetene rond, aldoor maar
«helpl" roepende. De Parijzenaars
snappen maar niet wat hij wil, te
meer omdat de man zich in zijn angst
steeds verder van de rivier verwijdert.
Een intelligent politieangent begrijpt
eindelijk wat er aan de hand is; hij
kijkt in 't water en ziet juist de
vrouw zinken. «Ah, c'est torp tard",
meent de man waarop de wan
hopige echtgenoot boos antwoordt:
«ja, ze hèt rood haar, maar daarom
behoeft ze tocht niet te verdrinken".
Rectificatie.
In de annonce ter aanbeveling der
candidatuur van den heer D. Gerrit
sen, staat abusietelijk voorstander
van een goed degelijk en niet te duur
gemeentcóesfuur, men leze hiervoor
gemeeulebeheer.
