NIEUWE
Q
I
I
J
Nieuws- en Advertentieblad
voor de Provincie Utrecht.
FEUILLETON.
HUNNENLAND.
PETER SABLEWSKY.
No. 23
Woensdag 18 Maart 1908
Zeven-en-dertigste jaargang.
r\
i
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG.
AANEENSLUITING.
Y. D. MULLER MASSIS.
Amersfoortsche Courant
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 8 maanden met Zondagiblad 0.75;
Franco per post door het geheele Rijk 1.
Afzonderlijke Summer! 3 Cent.
Ingezonden stukken in te zenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever G. J. SLOTHOUWER.
Bureau: Langestraat 77. Telephoonno. 69.
ADVERTENTIE^
Van 16 regels 0.50; iedere regel meer 7'/, Cent.
Advertentdën viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsrnimte
Het maatschappelijk leven der laatste
kwarteeuw heeti aan twee klassen
gelegenheid gegeven om zich krachtig
te ontwikkelen n.l die der arbeiders
en dei kapitalisten. Zou mei. de so
cialisten moeien gelooven dan staan
deze beide klassen vijandig tegenover
elkander en voeren ze zelfs een bit
teren strijd op levtn en dood. Anderen
ontkennen de noodzakelijkheid van
den klassensti ijd ze zijn overtuigd,
dat artieidsstand en kapita.isteu vreed
zaam naast elkander kunnen en moeien
leven, omdat ze Ikander wedei/ijdscb
noodig hebben en zonder een var
beide d>- maatschappij te gronde zou
gaan. Zij streven er aileen tiaar om
den evenwichtstoestand tusschen ut
twee in stand te houden en waai
bet noodig blijkt den zwakke legen
den sieikeie te bescbei uien.
Dal er tusschen deze belde klassen
nog een ileide aanwezig is, schijnt
dikwijls oiei üei lioold gezien le
worden.
Toch loimt deze nog steeds de
keiu van bevolking. Hij bestaat uu
den kleinen en den gezeten hurgei,
die, noch atbetdei, noch kapitalist
zijnde, eigen zaak diijlt met betrek
kelijk geringe hulpmiddelen, maar
toch een heel zelfstandig bestaan heelt.
Het is waar, in den strijd der be
langen wordt het aan dezen Midden
stand steeds moeielijker zich staande
te houden. De vourunzichten van
den kleinen winkelier, den kleinen
ondernemer zijn weinig schitterend.
In bijna alle landen gaat hij achter
uit; langzaam en zeker vermindert
het getal der kleine, zelfstandig
werkende burgers, en reeds schijnt
bet oogenblik niet meer ver, dat ze
geheel uit de samenleving verdwijnen.
Eeuerzyds kan hij de coacureiiiie
niet meer volhouden tegen betgioote
kapitaal, dat zich niet alleen bezig
houdt met de productie in hetgioot,
maar zich door het aatischallen van
kunstige machines en besparing van
arbeidskracht in staat ziel, om beter
en goedkooper te produceeren; dat
zich ten slotte rechtstreeks in ver
binding stelt met de afnemers ovei
de hoofden en langs de zijden van
den kiemen tusscbenbandelaar heen.
Dit uiteraard reeds zoo machtige
kapitaal weert onderlinge concurentie
door de voiming van trust en hei
kunstmatig scheppen van monopolies,
die ben ten slotte in staat stellen om
geheel willekeuiig op de maikt te
heerschen.
Als ware dit nog niet genoeg, wordt
aan den middenstand ook nog van
den kant der aibeiders bet beslaan
bemoeilijkt Immers deze gaan dooi
le oplichting van coöperatieve ver
bruik»- en productie eieetiigiugen
-leeds rneer voor zich zelf zorgen.
Zij verscballen zich hierdoor de levens-
lienoodigheden legen lager pi ijzen oi
tegen beter gehalte, dan zij die van
ie» winkelier of den kleinen fabrikant
zouden kunnen bekomen. Uns land
schijnt voor ueze coöperaties geen
geschikt teriein geweest te zijn, lnei
en daar trelt men een coöpeiatieve
üakkei ij aan, door arbeiders opgericht
alleen in den vorm der winkelver-
eemgingen van Eigen Hulp heeft de
coöpeialie zich hier ontwikkeld.
En deze verenigingen, die alle
levensbehoeften verschaffen, worden
in het bijzonder begunstigd door de
ambtenaren. Arbeiders-coöperatie van
verbruikers-verenigingen zijn bier te
lande weinig.
Vioeg meu ons tot welke klasse
wij den landbouwer brenren, dan
zouden wij met het antwoord eetitgs-
ztns verlegen zijn. Tot die dei
arbeiders? Zeker neen. Tol die dei
kapitalisten of tot den middeusiand?
Ja en neen. De landbouwstand heeft
steeds eene zellsiandige positie inge-
iiomett en, altnans ten onzent zich
vrij en onafhankelijk weten te houden
't Is waar, er is een tijd geweest van
groote malaise, in welk het groot
kapitaal zijne grijparmen steeds verder,
uitstrekte en zich van het grondbezit
geheel dieigde meester te maken.
Groot giondbezit zooals b.v. in
Engeland en Duilschland heersciit
bestaat ten onzent niet, en in tedei
geval heeft ook de landgebi uiker al»
pachter eene groote mate van onaf
hankelijkheid behouden, en is als
zoodanig niet te onderscheiden van
zijn confrater, die op ei«eu eif zit.
Delden hebben ze in de coöperatie
een uitstekend utidael gezien tot ver
betering hunner positie hetzij voor
vermeei dering >an pioducue als door
verbooging van prijzen of door ver
meerdering van lasten.
Coöperatief koopen ze hurine zaai
granen, bun kunstmest, gebruiken
ze hunne machines en hun mannelijke
fokdieren. Ze siicblen hun coöpera
tieve zuiveliabrteken hun aardappel
meel en suikerfabrieken ln de allei-
eerste plaats zouden bier wel genoemd
mogen wotden de coöperatieve leen
banken, welke nog nauwelijks tien
jaar bestaan en tocb reeds zulk een
euurmeii omvang hebben genomen
eu waarvan de centrale bank le
Dlrechi twee honderd en die te
Eindhoven bijna een even giool aan
tal aldeeliogeu bezit. Niet gaai tie zou
de landbouw die weei willen missen.
Evenals bij de andeie coöperatieve
veieenigtngen heelt bij vele dtei
stichtingen van den landbouw de
middenstand bet gelag moeten be
talen.
Moet men zich niet verwonderen,
dat btj nog bestaat?
Zwaie tijden doorleeft de kleine
handelaar dat is zeker, evenals de
Kleine ondernemer. Vioeger was hij
onmisbaar als lusscuenpersoon tu»
scben den groot ondernemer en bei
publiek. Van die onmisbaarheid is uu
geen kwestie meer.
Ook kan nij er niet aan denken
om een strijd aan te gaan legen tie
vijanden, welke zijn bestaan bedreigen
eu le pogen met behulp van de
regeertug of door andere mtddelon
den toestand van vroeger in hel leven
te roepen.
Het eentge middel, dal hem voor
ondergang kan behoeden is de con-
curenlen van zijn stand met gelijke
wapenen te bestrijden.
Waar de machten van bet groot
kapitaal en der Coöperatie tegen
over hun staan, moet ook bij in aan
eensluiting zijne kiacht zoeken. En
daarnaast gebruik maken van de
omstandigheid dat coöperatie voor
piactijk ook bate nadeelen en ern
stige schaduwzijden heelt.
Iedere groote maenme beeft zooveel
outlet deelen, die ieder precies in
eikauder sluiten en aan geen van
welke ook maar een kleinigheid kan
uiankeeren of bet geheel weigert.
Als honderden wieltjes en schijven
moeten draaien, moet teder afzonder
lijk gesmeed en blijtt er wel eens
bier en daar wat al te veel hangen
Zoo is bet ook met groote onder
nemingen. Tetwijl deze nog met met
detizellden ijver worden behartigd als
die van den kleinen man, die met
geen dtrecteuien, opzichters of agen
ten te maken beeft alleen zijn eigen
zaak behartigd en baar geheel kan
overzien. Op den duur heeft bet
publiek liever met ben te doen, als
nij goed dediem, dan met de iiuicn-
titig, welke alles ook de klanten ln
net groot behandelt. De schaduwzij
den van de coöperatie van anderen te
zyuer voordeete aanwenden, kan de
middenstand door eigen coöpeiauede
voordeelen er van plukken.
In de laatste jaren heeft bij dat
ingezien.
Hij is begounen met aaneensluiting
te zoeken. Als vrucht vau dat streven
mag uien beschouwen de congressen
van den middenstand. Wie daarvan
de verslagen tu de bladen heeft ge-
olgd, heeft ui de eerste plaats kunnen
opmerken, dat er ook bij degenen
die als leideis en vourbchlers van de
samenleving opliedeii giooie belang
smiling beslaat en instemming mei
nel pogen vau den middenstand om
zteb uil bet verval op le richten En
ut de tweede eu voornaamste plaat-,
dat er in dien stand nog kracht ge
noeg schuilt om den strijd om bet
bestaan te kunnen voeren. Van die
kracht getuigt ook bet orgartiseeren
van tentoonstellingen.
Straks komt ook de middenstand,
voor zoover die bestaat uit kleine
winkeliers en kleine voortbrengers
tot de stichting van coöperatieve
verbruiksvereonigingen, Credietver-
eenigingen en dergelijke. De eerste
stap daartoe is gedaaD, doordat men
zich er aan heeft gewend, om kleine
veeten, onderlinge naijver te vergeten
en elkander de hand te reiken.
Gemeenschappelijke nood beeft ver-
bioedering gebracht, nog vóór het te
laat was.
Gelukkig; want een krachtige
middenstand is de rug van de samen
leving!
De Rijksmiddelen.
Dank zij hoofdzakelijk eene vermeer
dering van f 465,122 in de opbrengst
der successiebelasting, hebben de mid
delen in Febiuari f559,827 meerop-
gebiacbt dan in die maand vao bet
voorgaande jaar. De overige bronnen
van inkomsten zijn vrijwel stabiel
geblevenalleen verdient bet de aan
dacht, dat de indirecte belastingen
over het algemeen (zegel registratie
en hypotheekrechten) ruimer gevloeid
hennen Het zegelrecht bracht
t 34.700 of bijna 10 pCt., de registratie
138.iJO of luim 8 pCt., het bypot-
iieeKiechl f4930 ul 11V» pCt. meer
up. vVaai deze belastingen in de laatste
iwee jaiou bijna vooi tdurend minder
opbrachten in vei band melden toestand
van tie geldmarkt en de stagnatie in
nel nypulheekOedi ijl, geeft de verbe-
lein.g ui Februari giund tot de ver-
waciiiuig, dat liu ook eene gunstige
keiiieimg in deze is ingetreden De
directe belastingen brachten f 13,051
ol ruim l'/i pCt. meer in, hetgeen
Eene Episode uit de martelingen, door
Czaar Peter den Grooten, vau
Rusland, de vrijheidlievende
Strelitzers aangedaan,
door
5)
Men zweeg. Toch brulde en murmelde en
mompelde het in die schare. Even als de zee,
vóór de stormwind haar beukt en hare golven
torenhoog op,.weept, een dof dreunend, onheil
spellend gebrul uit hare breede borst doet
klinken. Een onderaardsch gerommel, vóór
bode van het geweldig ruischen en bruisen
en in doodsangst gillen, dat de tot waanzin
opgezweepte en voortgestormde guiven zullen
doen hourenhet duudslied vour den zeeman,
die zich met zijn schip gewaagd heelt tusschen
de tanden van het munster, de geweldige,
hare siachtollers naar de grundeluoze diepte
sleurende zee.
Ademloos, van ontzetting en toorn rillend,
hadden Peter en Sofie deze woorden van
Czaar Peters afgezant aangehoord. Zwijgend
zagen zij elkander aan en het duurde lang
voor een het vreeselijk stilzwijgen brak.
Eindelijk barstte Peter los: nik oproerlingI
Ik de Strelitzers tot ougehourzaamheid
aanzettend! Ik Ik U Sufte! En de
krachtige man moest zich aan een der pilaren
van de kerk vastklemmen, om niet neder te
zinken. nTyranmompelde Sofie, nauwe
lijks hoorbaar. En toen, tot Peter: «Houd
moed I Gij zijt onschuldig I Men zal 't niet
wagen u gevangen te nemen, te beschuldigen;
te Maar het vreeselijke woord kwam
niet over hare lippen. Krampachtig klemde
zij zich aan hem vast. »U I" zeide hij »Gij
kent Czaar Peter niet! Heeft hij iets vast
besloten, dan zal niets en niemand hem van
zijn besluit terug brengen. Ijzervast is onze
Heerseher. Hij wil de Strelitzers buigen
en dwingen onder zijn harde juk te gaan.
Hoevelen dier edelen heeft hij reeds gedood.
Zijn moord- en wraakzucht neemt met den
dag, toe. Morgen reeds in het recnthuis
verschijnen, op bevel van onze genadigen, ba I
genadigen! Czaar! Morgen reeds en onze
bruilult in 't verschiet I Al onze plannen, unze
hoop, vernietigdMet één slag, zooals de
bliksemstraal den eik treft in den kruin en
hem, met éénen slag, ter aarde nederwerpt!
O! rnijne Sulie!"
»»Huud u kalm en krachtig, Peter!" "riep
zij hem toe, op de gebrokene gestalte eeneti
blik van het innigst medelijden werpend, milk
vuig u naar het rechthuisIk vuig u altijd,
overal! Ja door den duud heen, volg ik
u. De Russische vrouw is sterk, waar het
op trouwe liefde aaukumt. Eu trouw heb ik
u beloofd; trouw tot den dood! Wij hebben
handen, om onze vijanden af te weeren. Wij
kunnen wapens koopen om hen te verslaan.
Laat ons Kasan oproepen! Ons Vaderland,
om de Strelitzers te bevrijden, om paal en
perk aan de tirannie te stellen. Moed
Peter! Eene menigte van getrouwe vrienden
omringt u. Zij hebben u liet! Moed! Helden-
mued' En de zwarte wolken zullen afdeinzen
en de Zon, zegevierend, zal door de zwarte
benden, die ons bedreigen, heênbreken. Wee,
wee aan de tyrannie Wee!" En het
wee, haar van de lippen af trillend, gonsde
over de hoofden der marktgangers, stiet tegen
de pilaren der kerk, drong als door de ijzeren
deuren van den hemel der gerechtigheid, die
gesluten schenen heeng.oeide in de borst
der engelen Gods, bewakers en handhavers
van het eeuwige recht en-zou. ook op aarde
niet Sterven, vóórdat Rechtvaardigheid op
bloeddorst en geweld heerlijk bad gezegevierd
De woorden en bedreigingen van Sulie
waren door tiet vau verbazing slum geslagen
volk gehoord. Velen zagen haar verschrikt
en tóch bewonderend aan. Anderen weken
vau haar al, als zagen zij den worgengel van
den dood naast haar staan. Velen hadden
vrienden en verwanten onder de Strelitzers,
voor wier vreeslijk lui zij beelden Vrouwen
zuchten hare mannen. Kinderen hunne vaders.
En de Strelitzers, onder de menigte ver
spreid, zagen, als wezenloos, sommigen, anderen
als door woede en wraakzucht verteerd, naar
de plek, van waar de woorden van den dienaar
des keizers als een vonnis des doods, ver
schrikkelijk waren uitgegaan.
Het eens zoo volle marktplein was spoedig
eenzaam en verlaten. De menschenstruom
verdeelde zich en zoo spuedig mogelijk,
werden de handelszaken afgedaan, want ieder
had het voorgevoel van een nacht vol jammeren
en ellenden, nacht, door geen enkele ster van
hoop verhelderd.
Wordt virvolgd).
