NIEUWE Nieuws- ei Advertentieblad voor de Provincie Utrecht. No. 16. Zaterdag 24 Februari 1817 46e jaargang. VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG. Als eenmaal de steen kool opgebrand zal zijn. SCHETSEN DIT DE RECHTSZAAL 3> Courant. ABONNEMENTSPRIJS: Per 3 maanden 1. Frapco per post door het geheele Rijk 1.15. Afzonderlijke Nummers 5 Cent. Ingezonden stnkken in te zenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag. Uitgever G. J. SLOTHOUWER Bureau: Langestraat 77. Telephoonn. 69. ADVERT ENTIËN: Van 16 regels 0.90; iedere reg9l meer 15 Cent. Groote letters en vignetten naar plaatsruimte. Eenmaal zal de laatste schop steen kool als die tenminste niet in een of ander museum als curiositeit bewaard wordt in den gloeiendeu muil van een fabrieksoven verdwijnen. En dau? Waar zullen dan de machines haar voedsel vinden, vanwaar zal bet na geslacht de energie halen om de moderne vei keersmiddelen in bewe ging te houden, om zich te omringen met alle gemakken, zonder welke het leven voor den op aarde wandelenden meDsch niet meer het leven waard zou zijn? Haast met de oplossing van het vraagstuk is er niet, de eerste eeuwen zal de voorraad steenkolen, die in »'s aardrijks ingewand* verborgen ligt, niet opgebrand zijn. Maar jaarlijks ver mindert ze met 1200 millioen ton en onverbiddelijk zal eenmaal het einde komen. Hoe dan de wereld er uit zal zien, als niet bijtijds een plaatsvervanger voor de steenkool gevonden is, daarvan leveren onze tijden, met hun brand- stoffenschaarscbte een klein voor proefje. Twee bronnen van kiacht zijn er, die als plaatsvervangers van de steen kool in aanmerking zouden kunnen komen, de energie van de naar zee stroomende watei massa's en de zonne warmte. De eerste echter zal, naar schatting, den krachthonger, die de menschheid plaagt, niet kunnen be vredigen; de tweede in ketenen te slaan en baar tot den arbeid te dwingen is een experiment, dat eeri reeks van niet te benaderen gevolgen na zich sleept, die tot voorzichtigheid manen. Bovendien leent de z.g, zonnemotor, waarmee in Cairo al een proef is ge nomen, zich zelfs itr de Sahara niet lot een continubedrijf 's Winters als onder do Egyptische zon de thermometer nog 20 graden in de schaduw wijst, vangen de para bolische spiegels van den zonnemotor met genoeg warmte op om de stoom machine, die de pompen drijven, welke Nrjlwater over de omringende velden verspreiden moeten, in gang te houden. Waarschijnlijk zullen de na ons komende geslachten zich hebben te wenden tot de radio-actieve stollen, en zich er op hebben toe te leggen de energie, die in het radium en uraneum thans nog slaapt, los te maken en in hun dienst te stellen. De groote vraag, waarom het bier gaat, is boe de radio-actieve stollen te dwingen haar kracht af te staan in korter tijd, daD waarin ze dat dot d zonder dat de mensch ingrijpt. Anders gezegd, de na ons komende menscben zullen het proces moeten ontdekken, waardoor de «zelfmoord, die radium en uraneum begaan door hun radio actieve uitstraling, kan worden ver sneld. Tot nog toe is dit proces niet ge vonden. Tegen kou, warmte en druk, verzetten de radio actieve stoffen zich nog steeds met succes. Io een paar duizend jaren vermindert de uitstraling van het radium tot op de helft, in bet dubbele van dien tijd tot op een kwart, terwgl bij het uraneum zelfs duizenden van millioenen jaren voor bijgaan voor de uitstraling ervan tot op de helft inkrimpt. Tbans hebben de beide elementen nog slechts beteekenis voor de medi sche wetenschap, gelukt het echter eenmaal de groote in radium en ura neum opgesloten liggende krachten te bedwingen, dan heeft de mensch heid bronnen van energie tot haar beschikking, waaruit ze jaren en jaren putten kan. Tengevolge van zijn uitstraling is een radio-actief-element warmer dan zijn omgeving en wei kt dus ongeveer als een kachel. Deze in bet element ontwikkelde warmte kan als maatstaf dienen om den daarin opgehoopte voorraad, door de uitstraliog vrijko mende, energie te bepalen Een gram radium is voldoende, per uur een ku- bieken centimer (vingerhoed vol) water aan het koken te brengen. Zeker geen praestatie van belang, als men be denkt, dat een gram radium rond f150.000 kost. Daar echter dit eene gram radium uur voor uur dezen zeilden voorraad warmte ontwikkelt en 2000 jaren moeten verloopen, voor deze werking ophoud, geeft het, totdat het totaal uitgeput is, een hoeveelheid warmte af, die millioenen vingerhoeden vol water aan het koken kan brengen. De totale in een gram uraneum op gehoopte hoeveelheid warmte is eer oog iets grooter al straalt ze minder uit dan een gram radium: de veel langere levensduur van uraneum weegt tegen de geringere uitstralingsenergie op. Daar een gram steenkolen bij totale verbranding slechts 80 vingerhoeden vol water aan het koken kan brengen moet men dus 100 K.G. steenkolen verbranden, voor men even veel warmte verkregen heeft als in een gram ura neum gebonden zit. Een gram uraneum kost tegenwoordig ongeveer 2'/, cent, terwijl 100 K.G. steenkolen ongeveer 5 gulden kosten. Volgens deze bere kening zou de verwarming door middel van uraneum op slechts een 200ste van den pi ijs komen, die de verwar ming door steenkolen kost, mits men erin slaagde, over de in uraneum op gehoopte energie de vrije beschikking te krijgen. Nu zou men allereerst dienen uit te maken, of op of onder de aarde araneum dan wei radium iu voldoende mate aanwezig is, want waar uraneum wordt gewonnen, wordt ook radium gewonnen met dien verstande, dat in elke ton uraneum een derde gram radium voorkomt. Vandaar de enorme prijs van het radium. Keeds thans wordt in Engeland per jaar ongeveer 9 ton uraneum gewon nen, dat een waarde van 24.000 guldeD per ton heeft. Volgens oppervlakkige schatting moet de bovenste laag vari de aardkost voor ongeveer een millioen- ste deel uit radiumachtige stoffen bestaan. Als de kern der aarde in gelijke verboudiog radium bevatte, zouden io den ganschen aardbol dui zenden millioenen tonnen radium voor handen zijn. Wat een nog ongebruikte voorraad brandstof sluimert dus in den schoot van moeder aarde! Zoo beschouwd, loont het de moeite, wat dieper in het raadselachtige wezen van de radio-actieve stoffen door te drin gen. De beantwoording dezer verschil lende vragen, die zich dari aan ons opdoen, voert ons in een sprookjesrijk der natuur, zoo wonderbaar, als geen menschenhersens bet hadden kunnen uitdenken. Het is altijd de grondslag der chemie geweest, dat de laatste, niot-deelbare bouwsteenen, waaruit eeu element bestaat, de atomen zijn, waar uit volgde, dat daar hel atoom goud niets met het atoom lood gemeen had, beide elementen totaal verschilden. De nieuwere scheikunde echter hoefi dit standpunt verlaten en is tot de conclusie gekomen, dat elk atoom een zeer samengesteld wezen is, een we reldje op zichzelf, en dat alle atomen van de meest verschillende elementen weer uit oeratomen zijn samengesteld. Als bet oeratoom, dat alle gemeen hebben, wordt hetelectroon beschouwd, de kleinst denkbare boeveelheid nega tieve electriciteit of het electriciteits- atoom Otn ons voorstellingsvormogen te hulp te komen, vergelijken we dik wijls hel chemische atoom met eeD zonnestelsel in het klein, waarin om een (positief geladen) centrale zon de eloctronen met te zamen een even groote negatieve lading, als planeten draaien, of als een bijenkorf, waarin de korf het atoom voorstelt en de bijen de electronen zijn. Met deze laatste vergelijking kan men zich van wat in bet atoom der radioactieve elementen gebeurt, gemakkelijk een voorstelling vormen. In het gewone element vliegen de electronen (de bijen) in het atoom (de koif) rond, zonder deze te ver- door MaItee Corbïau. 't Onredbare. Weer zag zij den vreemden man met wantrouwenden blik aan. Was druk bezig een melkketel te verzorgen. Scheen niet bereid, zich verder over wien of wat ook uit te laten. 't Werd Kees zonderling om 't hart. Hij ging weg. De juffrouw beant woordde nauwiijks zijn groet. Voetje voor voetje ging hij de straat door den kant uit van z'n woning. Hij stond twee-hoog en stond voor de deur van de voorkamer. Luisterde of bij stemmen hoorde. Maar alles was doodstil. Hij wilde binnengaan, maar de deur was gesloten. Kees Santman tikte aan. Hij boorde schuifelpassen. De deur werd door een oude vrouw geopend. Hij kende baar niet. «Wat wou u?" vroeg zjj. Maar hij was al binnen. Ging zitten. De vrouw werd doodsbleek van schrik. Maakte aanstalten om hulp te roepen. «Ik ben Santman," zei hij, toch even glimlachend om het geval. «SSantman I stamelde de oude. «Precies. Ik ben hier thuis. En meteen zag hij een knaapje, dat hem met bang-verschrikte oogen aanstaarde, zich vastklampte aan het bonten schort van de oude vrouw. «En wie ben jij," vroeg Kees. «Ali heeft mij gevraagd op kleinen Jan te passen," zei met bevende stem, de onde, «dat doe ik meer als ze Als ze «Nou, als ze vroeg Kees, ter wijl 't ging gloeien in zijn hoofd. Hij wilde zijn kleinen Jan opnemen, maar de jongen begon te gillen van schrik «Oome Piet I Oome Pietschreeuwde knaapje hulp. «De boeman." «Hij is wat schrikachtig het wurm," zei de oude, en zij wees op haar voorhoofd. «Dus, de jongen is heelemaal niet..." «Wie is oome, Piet," vroeg de boef, voor vier uren uit de «bajes" losge laten. Het oude mensch was zoo ontdaan, dat ze op een stoel was neergevallen, over haar heele lichaam sidderend. Ze wist, Kees Santman werd eerst over een week terugverwacht. Hij vroeg bijzonderheden. En alles vergetend, wat Ali haar zoo dikwijls had voorgezegd wat ze aan Kees moest zeggen, als die soms iets vroeg vertelde oude Mie die voor een kwartje en een hap middag eten op kleinen half-idioten Jantje paste, wanneer Ali met haar «man", met «oome Piet" aan het wandelen, was alles aan losgelaten boef. Alles wat er zoo kort nadat Santman veroordeeld werd was voorgevallen. En hoe 't kwam, dat Ali nu niet thuis was. En met wien zij nn al sinds van ochtend elf uur. En de restAl de bijzonderheden sidderend, dat Kees: wanneer ze niet alles opbiechtte, haar naar de keel zou vliegen Toen is Kees Santman nit zijn huis gegaan. En regelrecht begaf hij zich naar de kroeg, waar hij al de oude kornuiten wist te vinden. Rooien Luk, den Apeneus, Jan Trekpot,den Sloume- duikelaar en de rest. Zij ontvingen hem met luid, schal lend, bravo. En dienzelfden avond nog, werd een «piekfijn zaakje" beraamd een in braak; e waar (kwam er geen ongelukje tusschen) iets bijzonders aan te «ver dienen" viel. Maar Kees Santman wanbofte. De ieerste maal, dat hij na zijn thuis komst weer op de vlakte zich ging bewegen, was de «prinsery" hem te machtig. Hij werd gepakt en ditmaal zat er niet minder dan twee jaartjes voor den recidivist op. De officier had zwaarder eisch gedaan, maar de Recht bank was nog clement voor den on verbeterlijke. Het toeval wilde, dat dezelfde geeste lijke, die Kees Santman gedurende zijn eerste anderhalf-jaar bezocht had, hem ook nu onder zijn toezicht kreeg. Zij zaten tegenover elkaar de twee mannen. De jonge geestelijke met strak gelaat waarop teleurstelling en verontwaardiging zich teekenden en de gore boef. laten, in het atoom dei' radioactieve elementen vliegen ze naar buiten; het te groote aantal electronen maakt, dat bet evenwicht in het atoom niet con stant is. Dit uitvliegen van electronen heeft een langzaam, zeer langzaam verval van het atoom ten gevolgenaar buiten openbaart zich al dat geheim zinnige in de radioactieve uitstraling. Als een sprookje, als een fabel is het proces van het sterven der radio actieve atomeo. Niet alle atomen vallen tegelijkertijd uiteen, voordat de in een gram radium aanwezige atomen lot op de helft te gronde zijn gegaan, moeten 2000 jaar verloopen. Van een gram uraneum sterft de helft eerst in dui zenden millioenen jaren. Maar dat uiteenvallen der radio actieve atomen brengt geen absoluut verdwijnen van het atoom met zich. Zooals na het uitvliegen van een aantal bijen uit den bijenkorf of van een over compleet bijenvolk de korf tocb nog altijd blijft bestaan en bewoond wordt door bijen, zoo blijft ook na het uiteen vallen van het oeratoom nog een rest atoom over, een nieuw atoom, waarin het aantal bijen kleiner is. Dit rest- atoom is het atoom van een nieuw chemisch element (het uraneum X.), dat verder voortbestaar, tot het op een goeden dag zelf ook weer uiteenvalt en weer een nieuw element gevormd wordt en zoo voort. Wat men nog voor weinige jaren als een droom, als de gedachte van zieke hersenen aannam, dat is tegen woordig een wet van Meden en Perzen der wetenschap; de vroeger voor on deelbaar doorgaande chemische ato men vallen vanzelf uiteen, steeds weer nieuwe atomen van nieuwe elementen vormend. De droom der alchimisten en goudmakers is niet in vervulling gegaan, het loodatoom beeft zich niet laten omzetten in een goudatoom en zal dat ook wel nooit laten doen. Doch bij de radioactieve stoffen is de ver andering der atomen een bewezen feit. Geslachten sterven en nieuwe worden geboren, zooals bij den mensch. Het zou ons te ver voeren ons al te zeer te verdiepen in de schoone droomenwereld, die zich hier voor ons opeut. Laat ons volstaan met te con- staleereo, dat uit bet uraneum X., zoo straks genoemd, het element ionium ontslaat en daaruit weer het radium, dat dit laatste het leven schenkt aan de radium-ernanatie, het radium A. B. en zoo verder tot het radium F toe, waar, zooals men ver onderstelt oe «missing link" zal zijn, die naar het element lood voert. Nog staan wij met onze keunis van Zij praatten over het geval. «Ia dat nu je eerewoord geweest, Santman?" vroeg de geestelijke. Maar de boef keek hem strak in de oogen. En vertelde. Op den kouden, afge- matten toon van menschen, die met de wereld heeft afgerekend. Toen hij met z'n verhaal gereed was, zocht de jonge geestelijke naar woorden, naar woorden Maar voor dat hij die vond, vulden zijn oogen zich met tranen. Want hij besefte, dat groote zielesmart hier een men- schenleven onredbaar verwoest had

Historische kranten - Archief Eemland

Nieuwe Amersfoortsche Courant | 1917 | | pagina 1