CHEMISCHE OORLOGVOERING.
Het gebruik van chemisch# middelen in
ie oorlogvoering is niet zoo nieuw als
men wel zou denken. Hat voorbeeld vol
gende van den jager, die zijn prooi met
fook, door groen hout te verbranden, uit
zijn schuilplaats trachtte te verjagen, ge
bruikten de menschen den verstikkenden
rook al spoedig in den oorlogstijd. Reeds
de Spartanen gebruikten in den Pelopo-
nesischen oorlog (ongeveer 100 jaar v.
Chr.) chemische stoffen, zooals zwavel en
arseen, waarmede zij den vijand uit zijn
stellingen rookten. Zoo vinden wij even
eens bij Romeinsche en middeleeuwsche
geschiedschrijvers steeds weer mededee-
lingen, welke doen blijken, dat deze wijze
van oorlogvoering ook bij hen werd ge
bruikt; meestal verwekte men een of an-
dereeu rook, welke verstikkend werkte.
Kende men in de oudheid reeds de che
mische oorlogsvoering, tijdens en na den
wereldoorlog heeft de oorlogvoering met
chemische middelen en alles wat ermede
samenhangt, zich tot een wetenschap ont
wikkeld. Dit is mogelijk geweest door
den geweldigen vooruitgang van de tech
niek, waardoor deze kan voldoen aan de
eischen, welke de invoering van het gas-
wapen aan haar stelde.
De volgende cijfers geven een idee van
de massa-productie der verschillende oor-
logsgassen. Frankrijk produceerde gedu
rende den wereldoorlog 16.000 ton phos-
geen, 2500 ton mosterdgas en 500 ton
chloorpikrine; Duitschland 7.500 ton phos
geen, 12.000 ton di-phosgeen, 9.500 ton
mosterdgas en 4.000 ton chloorpikrine.
Edgewood Arsenal, het Amerikaansch fa
briekscomplex, was in November 1918 in
staat om maandelijks af te leveren 1000
t n nuo~geen, 900 ton mosterdgas en 1.500
ton chloorpikreine. Hierbij dient in. aan
merking te worden genomen, dat pas in
November 1917 met den bouw van dit
complex werd begonnen. Na den wereld
oorlog is het aantal giftgassen sterk toe
genomen. Een deskundige heeft het aan
tal giftgassen, hetwelk tijdens den we
reldoorlog bekend was, geschat op onge-
Een afschrikkend voorbeeld van den oorlog
zou men deze soldaten kunnen noemen.
veer duizend, terwijl men aanneemt, dat
er thans ongeveer een tienduizend van
deze gassen bestaan. In tijd van oor
log kunnen verschillende fabrieken van
reukwerken, kunstzijde en dergelijke bin
nen zeer korten tijd worden veranderd
in gifgasfabrieken, zonder dat hiervoor
ook maar het geringste aan de machines
behoeft te worden veranderd. De bekende
parfumfabriek van Coty fr.v. kan zoo noo-
dig in tijd van 24 uur worden omgezet
in eeii gifgasfabriek.
Om als oorlogsgas bruikbaaar te zijn
moet een chemische verbinding aan ver
schillende voorwaarden voldoen. Het gas
moet zwaar zijn, waardoor het over de
aardoppervlakte blijft hangen en in de
ondergrondsche schuilplaatsen kan door
dringen. Dc Franschen behaalden dan ook
met het overigens zeer 7tige cyaanwater-
stof weinig resultaat, omdat het gas voor
dit doel te licht was. Het eerst kwamen
dus in aanmerking stoffen, welke bij ge
wone temperatuur reeds gasvormig zijn,
en in de tweede plaats stoffen m L een
groote luchtigheid. Het bezwaar v,. een
kleine vluchtigheid wist men later te ver
helpen door de stof te vernevelen. Het
oorlogsgas moet bestendig zijn tegen lucht
en water. Verder moet het betrekkelijk
gemakkelijk op groote schaal te bereiden
zijn, gemakkelijk te bedienen en te trans
porteeren. Men moet kunnen beschikken
over groote hoeveelheden en voor de be
diening ervan moet men geoefend perso
neel hebben. Tenslotte moet men een be
schermingsmiddel voor eigen troepen be
zitten. De oorlogsgassen worden op ver
schillende wijzen ingedeeld.. De meest ge
bruikelijke zijn wel de volgende:
a. vergiftige gassen, welk# rechtstreeks
op een bloedbaan werken, zooals cyaati-
vvaterstof en koolnionoxyde. Zij gaan een
verbinding aan met h'et heainoglobine uit
liet bloed, waardoor dit zich niet meer
met zuurstof kan verbinden.
b. verstikkende gassen als phosgeen;
c. prikkelende gassen, welke worden
onderscheiden in traanverwekkers, niesver-
wekken, en waarbij men ook kan rang
schikken het „<ps labyrinthique", dat op
het gehoor- en evenwichtsorgaan werkt
en waarmede de Franschen hebben geëx
perimenteerd.
d. blaartrekkende gassen, zooals mos
terdgas.
Bij het gebruik van gifgassen als oor
logswapen is men sterk afhankelijk van
de windrichting. Zorgvuldig moet men er
voor waken, dat eigen troepen niet wor
den bestookt, vooral bij de sterk zig-zag
loopende loopgravenstellingen. De gas
troepen zijn dan ook i\\ secties onderver
deeld, die elk afzonderlijk bevel krijgen
voor een gasaanval. Het denkbeeld van
de chemische oorlogvoering kwam 't eerst
op bij de leiders van de Duitsche klei-
stoffenindustrie, welke over groote hoe
veelheden van chemische verbindingen be
schikt; van Duitsche zijde werd dan ook
de eerste gasaanval geleid. Door de Duit
sche troepen werd in April 1915 over
een front van zes kilometer een groote
hoeveelheid chloorcylinders ingegraven om
bij gunstige windrichting dit gas op de
vijandelijke troepen los te kten. Inmid
dels werden de Fransche militaire over
heden via Nederland van een en ander
op de hoogte gesteld. Ten overvloede
lieten eenige gevangenen zich in dien zin
uit. Men hechtie in het Fransche kamp
echter geen w aarde aan de ontvangen be
richten, zoodat de gasaanval voor de troe
pen nog overwachts kwam, waardoor de
geallieerde troepen aan dit frontgedeelte
belangrijke verhezen leden. Sedert dien
werd 't gaswapen gemeejigoed voor alle
oorlogvoerende landen. Verschillende che
mische stof.en werden hiervoor aange
wend. Wij "zullen er eenige van bespre
ken. Phosgeen werd het eerst door de
Duitsche troepen gebruikt bij een gas
aanval op de Britsche troepen in De
cember 1915. Het tast sterk de longen
aan, doordat bij hydrolyse zoutzuur ont
staat, dat longaandoeningen ten gevolge
heeft. Een jaar later vond phosgeen in
de granaten ruime toepassing- Het blijft
over den grond hangen en zoekt een weg
in ravijnen en kuilen. Phosgeen is zeer
vergiftig, daar blootstelling gedurende
eenige minuten aan een atmosfeer met
een concentratie van phosgeen van 3 m.gn.
per liter dén dood ten gevolge heeft.
Door de gemakkelijke ontleedbaarheid met
Water (danip) kan mén het echter niet
altijd gebruiken. Echter is phosgeen toch
een geducht oorlogswapen, omdat het in
vloeioaren toestand een goed oplosmiddel
is voor andere gifgassen als mosterdgas,
chloorpikrine, dl-phensylchloor-arslr.e, enz.
Mosterdgas veroorzaakt pijnlijke, hardnek
kige zweren. Het tast eveneens de. lon
gen sterk aan. Dit gas werd in 1917
het eerst door de Duitschers tegen de
Engelschen gebruikt. In tien dagen tijd
werden een millioen granaten, met dit
gas gevuld, afgeschoten. Elf maanden
laten begonnen de geallieerden met liet
gebruik van dit gas. Het gas bleek een
zeer krachtig oorlogswapen te zijn. Het
is vergiftig in concentraties, welke te Iaat
worden opgemerkt. De troepen, welke
een mosterdgas-aanval hebben te door
staan, moeten zoo spoedig mogelijk naar
een centrale worden vervoerd, waar de
soldaten van top tot teen worden afge-
wasschen met cloorkalk, dat mosterdgas
omzet. Ook de kleeren moeten worden
uitgewasSchen"; omdat men niet altijd
water bij de hand heeft hiervoor, heeft
de Amerikaansche legerleiding bereids
auto's aangeschaft met complete wasch-
gelegenheden, welke, indien eenigszins mo
gelijk, achter het front moeten heen en
weer rijden naar de plaatsen, waar vol
gens inlichtingen een mosterdgas-aanval
heeft plaats gehad. Voor de bereiding van
dit gas in groote hoeveelheden had men
aanvankelijk net eenige moeilijkheden te
kampen, welke moeilijkheden in de ver
schillende plaatsen op verschillende wijzen
zijn opgelost. Het mosterdgas van de ge
allieerden was echter lang niet zoo zuiver
als dat van de Duitschers en het was
bovendien vrij sterk aan bederf onder
hevig. Een ander kwaadaardig gas, dat
echter in den wereldoorlog nog betrek
kelijk weinig is toegepast, is lewisite. Dit
gas is bijgenaamd de „dauw des doods"
en verzekerd den dood bij de inademing
van zelfs maar een kleine hoeveelheid.
Een ander zeer veel gebruikt oorlogsgas
is chloorpikrine. Het eerst werd het in
1917 gebruikt tegen de Italianen. Latei-
pasten alle mogendheden dit gas in de
chemische oorlogvoering toe, meestal ge
mengd met andere gassen. Dit gas is
minder vergiftig dan phosgeen, maar het
blijft veel langer hangen. Het tast de
longen aan, veroorzaakt niezen en mis
selijkheid, alsmede brakingen, vandaar, dat
het bij de Engelsche troepen bekend was
als het „vomiting gas". Het chloorpikrine
is zeer s'tabiel, wordt door water niet
aangetast en evenmin door zuren en al
kaliën. Van de traanverwekkende gassen
werden broombenzylcyanide en chloor,
aeetopheiien iu het begin van 1915 het
eerst door de Duitschers toegepast. Het
eerstgenoemde gas was in 1881 ontdekt,
echter eerst in 1914 voor het eerst in
zuiveren toestand bereid. Het wordt door
water zeer weinig aangetast. Tegen het
einde van den oorlog werden in Amerika
en Engeland tegelijkertijd arseenhouden-
de gassen uitgevonden, welke in de che
mische oorlogvoering nog toepassing von
den. Het zijn dipbenyl-chloor-arsine en
diphenyl.amino-chloor-arsine. Dit zijn spe
ciale niesverwekkers. Het zijn tevens zeer
giftige stoffen. Deze gassen worden als
rook verspreid en bezitten ook 'n eigen
aardige roöklucht (van smeulend hout).
Een der eerste symptomen bij een aan
val met deze gassen is een brandend ge
voel in neus en keel. Bij een concen
tratie van i/2 rft.gr. per liter lucht is de
granaten gebruikt men vooral chloor-ace-
tophenon, mosterdgas, chloorpikrine en
phosgeen. Elk type kanon is hiervoor
gebruikelijk. Het voordeel van 't gebruik
van kanonnen is natuurlijk het groote ge
bied, dat men ermede bereiken kan. De
schootswijdte van het 75 mM. kanon is
van 1800 M. tot 7 K.M.; die van het
125 mM. kanon van 10 K.M. en
die van 155 mM. van 715 K.M- Het
effect van het chemische middel hangt af
van de concentratie ervan in de lucht.
Om een effectieve concentratie te ver
wekken, moet men een groote hoeveel
heid projectielen verschieten. Dank zij de
groote snelheid, waarmede men met de
moderne artillerie kan vuren, kunnen aan
de vereischten van een gasaanval door
middel van. kanonvuur worden voldaan.
Gasmaskeioefeningen voor Roode Kruis-Zusters.
atmosfeer binnen een halve minuut on
dragelijk voor een mensch. De gasmas
kers, welke in den wereldoorlog werden
gebruikt, hielden deze laatste gassen slecht
tegen. Behalve gassen, welke bedoeld wa
ren als speciaal aanvalswapen tegen de
soldaten, werden nog andere stoffen ge
bezigd, om eigen bewegingen te maskee-
ren. Zoo werd algemeen witte, phosphor
gebruikt om dikke witte nevels te maken,
achter welke nevels zeer gemakkelijk troe-
pehverplaatsiiigen' mogelijk waren, zonder
<3 at "de vijand deze kon opmerken. 'Ook
wen'.eh1 p'.-.osphorbommen gebruikt om
brand te stichten. In den laatsten tijd
zijn er weer verschillende nieuwe gifgas
sen uitgevonden. Er bestaat een gasbom,
welke in staat is„allen te dooden in
een straal van 1 K.M.", alsmede nieuwe
samenstellingen van arsenicum, die in
staat zijn om een stad een afschuwelijk-
ken doodstrijd en den dood in enkele
minuten te bezorgen. Voorts een gas, dat
het menschelijk lichaam in -24 uur tot
ontbinding brengt en vergiften, welke door
de huid van het lichaam binnendringen
en 100 maal doodelijker zijn dan stry-
chine. Eenige maanden geleden hebben
Fransche vliegers in dé jungle van Indo-
China een nieuw gas geprobeerd, het z.g.
verlammingsgas, dat gedurende een peri
ode van tien tot achtenveertig uur alge-
heele lichamelijke verlamming veroorzaakt.
Het gas kan met behulp van bommen uit
vliegtuigen worden verspreid en schijnt
tot nog toe alleen maar tegen wilde die
ren te zijn gebruikt, hetgeen niet weg
neemt, dat hetjki geval van oorlog exen-
goed tegen vijandelijke troepen of burgers
kan worden gebruikt.
Nadat wij een. en ander hebben mede
gedeeld over eenige oorlogsgassen, zullen
wij vervolgens onze aandacht besteden
aan de chemische granaten. Dit zijn werk
tuigen, gevuld met een gas (of een stof,
welke gemakkelijk in gastoestand of uiterst
fijne verdeeling kan worden gebracht),
om een gaswolk te weeg te brengen. Zij
worden door de gewone troepen gebruikt
en wel vooral in de loopgravenoorlog.
Zij worden het meest gebruikt tegen ver
borgen stellingen als loopgraven en kui
len, om de voorbereidselen voor een aan
val in de war te sturen, om eigen be
wegingen te maskeeren of kleine posten
aan te vallen. Van de chemische granaten
kent men op dé eerst eplaats de hand
granaat en de ^eweergranaat. De eersten
hebben een maximum reikwijdte van 30
meter, de laatstén van 150 tot 300 meter.
Beiden worden nog onderverdeeld in een
ontploffend en een ontbrandend type. Van
de handgranaten vermelden wij de chloor-
acetophenon.granaat. De vulling hiervan
bestaat uit 100 gram van een mengsel
van 27 pCt. chlooracetophenon, 70 pCt.
rookloos poeder en de rest magnesium-
oxyde. Deze granaat brandt vijf minuten
en vormt een blauwachtige tot kleurioo-
ze gaswolk, welké zeer sterk traanverwek-
kend werkt. De chlooracetophenon-gra-
naat wordt voornamelijk gebruikt voor de
zuivering van kuilen en schuilplaatsen.
Zeer algemeen worden tegenwoordig ka
non-granaten gebruikt voor de versprei
ding van oorlogsgassen. In da artillerie-
Door de Engelsche troepen werd 't eerst
bij een gasaanval het z.g. „Stokes Mortar"
gebruikt, dat 20 schoten per minuut kan
geven. Meestal bedroeg het aantal schoten
per minuut tien, ter besparing van de
batterij. Het Stokes Mortar heeft een
schoots wijdte van 200 tot 1000 M. en is
even gemakkelijk te hanteeren als een
machinegeweer. Het nadeel is de groote
hóeveelheid benoodigde ammunitie. Hef
totale gewicht is 265 pond. De loop meet
4.2 inches b ij 1.20 meter. De kogel weegt
ongeveer 25 pond. Het mortier kan wor
den gebruikt voor elk soort chemisch
materiaal. De vulling varieert meestal van
zeven pond phosgeen tot tien pond phos
phor. Een batterij bestaat uit drie tot
vijftien stuks. Een ander wapen, dat het
eerst door de Engelsche troepen werd
gebruikt was de „Livetis Porjector" met
een diameter van den mond van 8 inches.
Elke kogel weegt tien pond, waafvan de
helft chemisch materiaal is. Elke machine
kan 20 tot 30 projectielen afschieten. Ge
woonlijk wordt een batterij van 100 tot
150 livens projectors tegelijkertijd afge
schoten. Bij een aanval op Lens gebruik
ten de Engelsche troepen er 2500 tege
lijkertijd. Deze wapens werpen kleine gas-
cylinders in de vijandelijke gelederen,
waar zij explodeeren en een zware gas
wolk vormen. De eerste gasaanval in den
wereldoorlog had plaats met behulp van
cylinders Het voordeel van gas-cylinders
bestaat hierin, dat men ermede '11 hooge
concentratie van het gas over een breed
front kan bereiken. De ontwikkelde gas
wolken worden door den wind naar het
vijandelijke doel gedreven en huilen het
geheel in een verstikkende atmosfeer. Het
gas dringt in de loopgraven, kuilen en
andere schuilplaatsen en dringt over een
aanzienlijke diepte in het vijandelijke front.
De aanvankelijk gebruikte gas-cylinders
waren echter zeer omvangrijk en zwaar.
Tenslotte zag men af van het 'gebruik
van dergelijke zware cylinders en gebruik
te liever de lichte cylinders, welke door
één mail konden worden gedragen. Het
grootste nut werpen zij at 111 den stel
lingen-oorlog. De cylinders bevatten on
geveer dertig pond chemisch materiaal.
De meest effectieve vulling is een vulling
van phosgeen met 8 pCt. vloeibaar kool
zuur. Men heeft tot nu toe betrekkelijk
weinig waarde gehecht aan de beteekenis
van vliegtuigen in de chemische oorlog
voering. Echter, de merkwaardige ontwik
keling van de chemische oorlogvoering en
van de luchtdiensten wijzen erop, dat deze
beiden in een toekomstigen oorlog een
leidende rol zullen spelen. De chemische
middelen kunnen worden medegevoerd in
elk type bom, van het half-pond-type tot
het 4000 pond-type van de zwaarste bom
bardementsvliegtuig. In 't algemeen ver
kiest men het kleinere type, waarmede
men, dank zij de groote hoeveelheid, welks
men ervan kan medevoeren, een groot
gebied kan bestrijken. De bommen be
vinden zich in een grooten houder, waar
uit zij automatisch kunnen worden los
gelaten. Bommen, zwaarder dan 25 pond,
worden op de bencdenvleugel van de klei
nere machines gedragen of in de bonunen-
vertrekkeii der groote machines. Tot de
inrichtingen van dezen tak" sf be-
hooren concentratiekampen, voorraden*
dep n r .-centra, groote fabrieken
voor de bereiding; ook heeft men hier
voor geschoold personeel noodig. Dit laat
ste, namelijk de ongoefendheid van de sol
daten, is een factor van zeer groote be
teekenis. Aan het afgooien van een hand-
granaaat zijn altijd eenige gevaren verbon
den. Wanneer een soldaat het i'e heeft
afgetrokken, moet hij zoo spoedig mo
gelijk dan handgranaat weggoien, omdat
de granaat na het aftrekken van 't loodje
binnen een bepaalden korten tijd ontploft
Laat een soldaat de granaat oij zie! op
den gronu valien, b.v. doordat hij bij het
zwaaien van den arm ergens tegen stoot,
dan kunnen de grootste ongelukken ge
beuren onder de eigen tro pen. Natuurlijk
geld veel wat voor een gasbom is ge
zegd, eveneens voor een gewone bom ot
granaat. Onder de in den oorlog gebruik
te gassen zijn er verschillende, wefKe lang
aan den grond vast houden. Het spreekt
van zelf, dat de eigen troepen dan na
een gasaanval niet direct kunnen opruk
ken. Vanzelf vragen wij ons af wat de
verdedigingsmiddelen tegen een gasoorlog
zijn. Zooals gezegd, was de eerste gas
aanval een verrassing; de troepen, welke
hieraaan waren blootgesteld, waren totaal
onbeschermd en er vielen ook zeer vele
slachtoffer?. Op den volgenden aanval met
chloorgas was de legerleiding al gepre
pareerd. Aan de manschappen werden
toen lappen uitgedeeld, gedrenkt in een
oplossing van thyi en soda. Deze lappen
moesten tegen mond en neus worden ge-
druk t en voldeden goed als beschermings
middel tegen chloor. Toen echter andere
gas. en in den oorlog werden gebruikt,
moesten ue manschappen ook betere hulp
middelen krij- en, om zich te beschermen.
Tenslotte werd dan ook het gasmasker
ingevoerd. Een gasmasker moet aan ver
schillende eischen voldoen. Het moet ge
makkelijk zitten en zoo licht mogelijk
zijn. Het moet zoowel de oogen als de
ademhalingsorganen, beschermen. Men
moet voldoende door de gasmaskers kun
nen zien. Aanvankelijk had men zeer veef
last van het aanslaan van de oogglazen.
Dit kon o. a. worden verholpen door het
inwrijven ervan met glycerine. Een sol
daat moet met het gasmasker een vol
doende vrijheid van beweging houden.
Het gasmasker moet soliede gebouwd zijn,
dat het op de eerste plaats bestand is
tegen ruw weer en verder berekend op
een normale behandeling van het leger-
goed in het algemeen. Zeer belangrijk is
dat het gasmasker de normale lucht zoo
goed mogelijk zuivert van rook, damp en
gassen en de ademhaling zoo weinig mo
gelijk belemmert. Gasmaskers moeten zoo
eenvoudig mogelijk van constructie zijn
en economisch in zeer groote hoeveelheden
te fabriceeren. Het publiek geraakt ech
ter hoe langer hoe meer aan gasmaskers
gewoon. Niet alleen, dat de verschillend#
landen hun legermacht geregeld oefenin
gen met Gasmaskers laten verrichten, ook
particulieren worden in het gebruik hier
van onderricht. Zoo is eind verleden jaar
op alle Russische scholen het oefenen met
gasmaskers als een verplicht leervak in
gevoerd. Iedere week moet er een ge-
heele voormiddag worden besteed om de
kinderen te leeren hoe zij hun gasmasker
moeten gebruiken bij een eventueele gas
aanval in een toekomstigen oorlog. Thans
heeft ook de Turksche regeering ver
ordend, dat de bevolking, mannen ei
als vrouwen en kinderen, voortaan in het
bezit moet zijn van gasmaskers en meet
weten hoe deze te gebruiken. Turksche
militaire deskundigen hebben proeven ge
nomen met tien verschillende soorten, om
uit te maken, welke de meest geschikte
voor het algemeen gebruik is. Het Turk
sche Roode Kruis heeft voor dit d e!
Model van een Rookmasker, welk hulpmid
del ook op de booten reeds veelvuldig wordt
gebruikt.
een bedrag van 600.000 Turksche ponden
uitgetrokken en binnenkort zal met het
onderricht in het gebruik van gasmaskers
een aanvang worden gemaakt. Ook de
fabricage van gasmaskers neemt steeds
meer en meer toe. Onlangs kon men in
de Fransche bladen een advertentie lezen,
waarin reclame werd gemaakt voor gas
maskers tegen alle soorten gas bestand
en welke verkrijgbaar waren voor oen
prijs van honderd francs per stuk.
