Herinneringen aan Patent 913....
1736-
- JAMES WATT -
Boulton en Watt
-1936
Op zoek naar het
middelpunt der aarde
Van instrument
maker tot
wereld
beroemdheid
Twee mannen
die de Mensch-
heid dienden t
Modelteekening van de eerste stoommachine van James Watt. A. Stoomketel, B»
Cylinder met zuiger; C. Condensator; D. Pomp.
waarts! Men boort in de opperhuid van
Moeder Aarde. Men schiet in de diepste af
gronden van de zee, men laat nieuwe ba-
tyspheer-bollen in zee zakken, steeds maar
zoekend, onderzoekend, op het spoor van
nog-onopgeloste raadselen.
WILSON'S SCHIJNBARE NEUTRALITEIT
IN DEN WERELDOORLOG.
Tot dusver heeft er nog verschil van mee
ning over kunnen bestaan, of president
Wilson eene handelende, dan wel eene lij
delijke rol gespeeld heeft, ten opzichte van
de oorlogspolitiek van de geldmagnaten in
Wall Street. De onthullingen, die pas gele
den plaats gevonden hebben door het on
derzoek van de Amerikaansche senaatscom
missie en het zoo juist verschenen deel over
„Amerika's zeehandelspolitiek in oorlogs
tijd" stellen buiten kijf, dat Wilson zich hoe
langer en meer heeft laten inpalmen door
de financieele drijfveeren van Wall Street.
En dat hij aan het Amerikaansche volk ver
zwegen heeft, welken geweldigen omvang
de verleende financieele faciliteiten reeds
trouwen zou kunnen opvatten. Staatssecre
taris Huil heeft intusschen alle nog niet ge
publiceerde documenten van de staatscom
missie teruggevorderd, blijkbaar uit be
duchtheid, dat er nog meer dingen aan den
dag zouden kunnen komen omtrent den
wereldoorlog, de onzijdigheid van Amerika
en de afspraken der geallieerden.
„DE WIJZE VROUWEN."
De première van de Fransch-Duitsche ge
meenschapsfilm „De Wijze Vrouwen" te
Berlijn heeft een feestelijk cachet gedra
gen, doordat het genootschap Duitschland-
Frankrijk uitnoodigingen rondgestuurd had.
Onder de toeschouwers heeft men verschei
dene Duitsche ministers, staatssecretarissen,
leden van de Fransche kolonie onder aan
voering van den ambassadeur Frangois Pon-
cet kunnen opmerken. Voorts waren eenig®
filmartisten, waaronder de Fransche ver
tolkster van de hoofdrol, verschenen, ten
einde persoonlijk de sensatie van de film
te ondergaan. Deze heeft in Frankrijk den
staatsprijs en in Duitschland het predicaat
„artistiek" verworven. In de goed getrof
fen Hollandsche scènes uit de 17de eeuv»
ziet men de oude Dietsche meesters herlo
ven.
De „Batysphere", de die pzeekogel van Beebe
oogenblik een waardevolle medewerker.
Boulton, "die de enorme draagwijdte van de
uitvinding van Watt overzag, zette zich on-
middellijK aan het werk en offerde aan die
dankbare taak niet alleen zijn eigen ver
mogen, maar ook dat van zijn familie op.
Op 1 Juni 1775 stichtten Boulton en Watt
de eerste groote stoommachinefabriek in
Soho. En spoedig ontstond toen de stoom
machine met draaiende beweging, waarvoor
Watt de scharnierende zuigerstang moest
uitvinden, waardoor de zuiger tóch recht
standig op en neer kon gaan.
Een onzuiver patent maakte het Watt on
mogelijk te maken van een zoogenaamde
krukas, maar nauwelijks was dit patent ten
einde, of Watt bediende zich weer ervan.
Hoe goed Boulton de draagwijdte van
Watt's uitvindingen ook had berekend, toch
hadden beide groote mannen een fout ge
maakt: zij hadden te kórt geschat. Hun fa
briek in Soho was onvoldoende om de vraag
over heel de wereld te dekken. Nauwelijks
was het patent van Watt verloopen, of bij
troepen tegelijk rezen de machinefabrieken
uit den grond. In alle cultuurlanden beijver
den de ingenieurs zich om nieuwe vormen
te bedenken voCrVeze machine: locomo
tieven en stoomschepen deden hun intrede
in het verkeer!
Toen Watt zich in de negentiger jaren uit
de leiding van de fabriek terugtrok, droeg
hij de zaken aan zijn zoon over. Óp zijn
goed Heathfield bij Birmingham liet hij
een kleine werkplaats voor zichzelf inrich
ten om door nieuwe proeven en onderzoe
kingen zijn geest te scherpen en wakker
te houden. Tot op hoogen leeftijd was hij
verbazingwekkend gezond en scherp van
geest. Op 19 Augustus 1819 stierf hij en
werd in de kerk van Heathfield begraven.
Het onderzee-kanon schiet op geheimen
De mysteriën der diepzee-graven.
Terwijl de hoogteballons, bemand en on
bemand de 20.000 Meter hoogtegrens over
schrijden, is de mensch bij het onderzoek
in de diepte nog niet ver gevorderd.
Zelfs waar het gaat om het wateronder-
zoek, ligt de recordgrens nog steeds in han
den van den diepzeeduiker Beebe, die met
zijn batysphere, een diepzee-bol, ruim 900
Meter onder den zeespiegel dook. Maar
zoowel bij het diepzeeonderzoek als bij het
aanboren van diepe aardlagen is men nog
weinig gevorderd, ondanks de vele, reus
achtige en fantastische plannen, die er be
staan
Het is inmiddels stil geworden rondom
dien Belgischen Professor, die ervan droom
de, binnen enkele jaren ergens aan de
Fransche grens, op Belgisch grondgebied,
10.000 Meter diep in de aarde te kunnen
kruipen! De technische moeilijkheden en
vooral ook de financieele hindernissen voor
een dusdanig project, hebben hier uit zich
zelf een grendel voor geschoven.
Door subsidie van de Carnegie-stichting
in Washington is men er thans in geslaagd
een toestel te bouwen, dat een onderzoek
van den zeebodem mogelijk maakt, op een
diepte, waarvan zelfs Beebe nog niet ge
droomd heeft, met zijn batysphere.
Men heeft eenjsoort granaat gebouwd,
die aan de punt geheel open en over de
heele lengte hol is, terwijl er in den bo
dem een sterke, explosieve lading is ge
plaatst. Dit projectiel kan nu van een be
paalde diepte uit in den zeebodem gescho
ten worden. Te. gevolge van de sterke
springwerking slaat de granaat diep in den
bodem, sluit zich op drie of vier Meter
automatisch en kan dan omhoog getrokken
worden. Men heeft dan in de granaat een
nauwkeurig proefje van de gesteldheid van
dien zeebodem. Wat men met behulp van
dit onderzee-projectiel wil cnder.:oeken, is
de onbekende grond, voorna elijk in den
pacific, waer tal van diepe aardkloven, ge
vuld met zeewater, reed3 lang de nieuws
gierigheid ran dc geleerde wereld hebben
©pgewekt
In het Afrëeaanseke randgebied U men
bezig de zoogenaamde Robinson Deep, een
der diepste mijnschachten ter wereld, te
vergrooten.Men is reeds tot op 25U0 M.
door het goudhoudende kwartszand gegra
ven, doch ziet zich thans gedwongen, ten
gevolge van de steeds grooter en ondrage
lijker wordende hitte, een bijzonder venti-
latie-systeem aan te leggen
Met de boortoestellen is men natuurlijk
al veel dieper in de aardkorst doorgedron
gen. Op het oogenblik werkt er in Texas
een boor, die bijna de 4000 Meter-grens
is overschreden! Daar de petroleum van
Amerika op de geringere diepte sterk af
neemt, moet men wel op grootere diepte
gaan zoeken. Men heeft daartoe zooge
naamde „stroomlij n-boren", die niet al
leen de bereikte diepte registreeren, doch
tevens de hittegraad daar beneden aange
ven. Voorts is het mogelijk bodemproefjes
door de hoorbuizen heen omhoog te halen.
Weldra zal die 4000 Meter-grens wel over
schreden zijn
Sedert enkele maanden is men in Enge
land bezig een boor-toestel te construeeren,
dat bijzonder voor den Britschen grond ge
schikt is. Men is namelijk op het Britsche
eilandenrijk op jacht naarpetroleum!
Men wil zooveel mogelijk onafhankelijk
blijven van de dikwijls vérafgelegen olie
bronnen. Maar bij deze boringen moet men
minstens de 3000 a 3500 Meter-grens berei
ken.
Inmiddels trachten zoölogen in de diep
ten van het Meer Atitlan in Guatemala ge
heimzinnige vischsoorten te vangen, die
nergens elders ter wereld voorkomen en
een overblijfsel vormen van een reeds lang
vervlogen periode.
In de Londensche ondergrond-stations
worden experimenten ondernomen met
„kosmische stralen". In de
diepste schachten van deze
ondergrond-spoorlijn worden
thans gevoelige apparaten in
gebouwd. Andere geleerden
werken aan de samenstelling
van een nieuwe diepzee-gon
del, die met gemak de druk
van het water op 2000 of 3000
Meter kunnen uithouden. En
dan is men vaak nog niet
eens op den zeebodem!
Overal gaat de jacht naar
de geheimen van de diepte
vol hoop en vol moed voor
aangenomen hadden. De clqpr hem opge
worpen stelling: „De wereld dient bsnofjr
den te blijven voor de democratie" eu (fit
de noodzakelijkheid diende te detaornTTeé-
ren van Amerika's deelneming aan
oorlog, is dus niets anders dan gehuichêji'
pathos geweest. In plaats van „democratie",
had hij beter „dollarstaatkunde" kunnen
zeggen. Ken volkomen duidelijk inzicht in
die politieke gesteldheid verschaffen echter
de documenten, welke Lansing, de vroege
re staatscommissaris vgn buitenlandsch®
zaken en een der felste voorstanders vau
den oorlog, bij het nederleggen zijner func
tie onder zich gehouden had en die eerst
na zijn overlijden wederom in het bezit
van het staatsdepartement teruggehold
zijn.
Van deze documenten, die absoluut ge
heim gehouden dienen te worden, heeft se
nator Nye, die grocrr* activiteit ontwikkelt
in de commissie van onderzoek, inzage ge
geven aan de Bearstpers. In een meii'iran-
dum van den toenmaligen Britschen mi
nister van buitenlandsche zaken, Balfour,
gedateerd 18 Mei 1917, wordt melding ge
maakt van verdragen, die betrekking heb
ben op het verdeelen van den oorlogsbuit,
eene verdeeling dus ten koste van Duitsch
land, Oostenrijk en Turkije. Evenwel in
1919 heeft Lansing nog ten overstaan van
de senaatscommissie verklaard, dat hij pa®
in 1918 te Versailles kennis gekregen had
van het bestaan dezer verdragen.
Hetzelfde heeft Wilson beweerd, alhoe
wel nauwelijks aan te nemen is, dat hij niet
op de hoogte geweest zou zijn.
Bedoelde onthullingen hebben In Ameri
ka veel opzien gebaard. En zij zijn dubbel
pijnlijk voor de regeering, omdat Enge
land die nublicaties als schennis van ver-
Honderdduizendmaal dagelijks wordt dit
woord door honderduizenden uitgesproken,
zonder dat men er zich bewust van wordt,
hoeveel Watt heeft bijgedragen tot de in-
dustrieele revolutie, een der gewichtigste
ontwikkelingsphasen uit de geschiedenis
der Menschheid.
Aan zijn roem, de éigenlijke uitvinder
van de stoommachine te zijn, verandert het
feit niets, dat er reeds lang voor Watt
stoommachines waren, want eerst door de
ingrijpende verbeteringen van Watt werd
de stoommachine het technische hulpmid
del, het werktuig voor de economische in
dustrialisatie bij uitstek. Afgezien de stoom
turbines berust het principe van de heden-
daagsche stoommachine's nog steeds op
Watt's uitvindingen. De verschillende, die
er in de loop van de jaren ontstaan zijn,
betreffen meer het gebruik van hoogere
stoomspanningen, het óververwarmen van
stoom, de koppeling op andere machines en
andere nieuwere dingen, die toch allemaal
pas mogelijk zijn geworden door hetgeen
Watt gepresteerd heeft.
Als men van de stoommachine zonder
meer spreekt, kan men echter wel een
2000-jarige geschiedenis daarvan schrijven,
want reeds de Grieksche mathematicus en
natuurkundige Heron van Alexandrië (ca.
120 v. Chr.) beschrijft een draaiende bol,
stoommachine's geconstrueerd door Smea-
ton en Savery.
Watt, die in Glasgow in dien tijd een be
trekking had als universiteitsmechanicus,
kreeg op zekeren dag opdracht een aan de
universiteit toebehoorend, klein leermodel
van de Newcomensche machine te herstel
len; bij dit werk, dat hem in de gelegenheid
stelde, de technische moeilijkheden van de
stoommachine intensief te bestudeeren,
vond hij een aantal gebreken, die de ma
chine aankleefden.
Een enorm brandstofverbruik was nood
zakelijk, want de condensatie had plaats
in den cylinder zelf. Watt ontdekte, dat
men de condensatie beter in een afgesloten
ruimte kon doen plaats hebben. Hij gaf het
denkbeeld van een luchtledige ruimte op
en liet inplaats van de luchtdruk, de stoom-
sparming op den zuiger inwerken. Onder
nummer 913 kreeg Watt op 5 Januari 1769
het patent, dat hem zoo'n beroemden naam
zou bezorgen. Later verkreeg hij verlen
ging van het patent tot het eind® van het
jaar 1800.
Van het eerste model tot de groote ma
chine was voor Watt een lang en moeilijk
pad! De geldelijke moeilijkheden hadden
reeds bedenkelijke vormen aangenomen.
Toen vond Watt in Matthew Boulton, een
fabrikant uit Birmingham, op het Juiste
Een reus uit de stoommachine-wereld: een hoogdrukturbine van het krachtstation
Klingenberg.
IN de Londensche Westminster Abdij,
waar de Britsche koning gekroond
en thans begraven is, heeft men 'n
eenvoudigen timmermanszoon uit
Greenock (Schotland) James Watt,
een plaats aangewezen onder geleer
de veldheeren, diplomaten, dichters.. Door
sen standbeeld is Watt vereeuwigd. En dit
grafmonument draagt de inscriptie:
JAMES WATT
die de kracht van een scheppend,
in het wetenschappelijk onderzoek
geoefend brein
in dienst stelde van de verbetering
van de stoommachine,
daardoor de hulpbronnen van zijn
land vergrootte,
de kracht van den Mensch versterkte,
en zich een vooraanstaande plaats
verzekerde
onder de beroemdste mannen der
weienschap en de
wart weldoeners der Menschheid!
die werkt door de uitstrooming van damp.
Maar nóch deze uitvinding, nóch alle vol
gende waren erop gericht een nuttig ge
bruik van de stoomkracht te maken. Een
groote stap voorwaarts deed men in de 17de
eeuw, toen men zich ging bezig houden met
luchtdruk en luchtdrukmeting; toen ont
stond de eerste atmosferische cylinderma-
chine. In Italië was het de natuurkundige
Torricelli, die de zwaarte van de lucht tot
onderwerp koos voor een aantal belang
wekkende proeven, in Maagdenburg was
het ongeveer in dienzelfden tijd Otto
von Guericke (de burgemeester van die
stad), die de luchtpomp en de electriceer-
machine uitvond, door zijn proeven alge
meen de aandacht trok.
Guericke bewees, dat een zuiger, in een
luchtledigen cylinder geperst, arbeid vol
brengt. De Fransche dokter en geleerde De-
nis Papin zag de waarde van waterdamp
in, ter verkrijging van een luchtledige
ruimte. De omstandigheden waren Papin
echter niet gunstig, zoodat zijn uitvinding
niet geëxploiteerd
kon worden. Pas
in 1705 bouwde
de Engelschman
Newcomen de eer
ste stoommachine.
Weldra volgden
anderen. Voor den
mijnbouw werden
Ter eere van dien
man, wiens 200ste
geboortedag in dit
jaar valt, is het
woord „Watt" als
eenheid van elec-
trische stroomspan
