Weenen een centrum van cultuur
Talrijke bouwwerken getuigen van glorie
uit vroegei jaren
De mentaliteit van den Oostenrijker is niet luchthartig
Symptomen van een nauw contact met Nederland
m
Stadsgezicht in het hart van Weenen.
ZOO dikwijls hoort men het fabeltje
verkondigen, als zou de Oostenrijker,
en dan nog in het bijzonder de Wee-
per, luchthartig, ja zelfs lichtzinnig van
£ard zijn. Het tegengestelde is eerder
waar. Zeker hij kan, wanneer de tyd daar
voor gekomen is, uitgelaten en vroolijk
zijn, maar wanneer de dagelijksche arbeid
roept, is hij in de tenuitvoerlegging daar
van zeker even ernstig als de Nederlander.
Maar de Nederlandsche mentaliteit ver
schilt hierin van die der Oostenrijkers, dat
zij minder soepel is.
Het deel van Parijs, dat bestemd is als
kijkspel voor den toerist, weerspiegelt al
lerminst de mentaliteit van den Parijze
naar en nog minder die van den Fransch-
ïr^n in het algemeen..
Evenzoo is het gesteld met den Weener.
Slechts een klein percentage van Oosten
rijks hoofdstad, bestaat uit bohémiens,
kunstenaars op allerlei gebied en van alle
Vangen en standen. Het Weensche cabaret
staat hoog aangeschreven, maar evenzeer
geniet de Wiener Philharmonie een wereld
reputatie. Over het algemeen is de Oosten
rijker veelzijdig en het is dikwijls onze
eigen kortzichtigheid, dat wij hen lichtzin
nigheid of een oppervlakkige levenswijze
verwijten.
Men is er plooibaar en soepel. De ligging
meer naar het Zuiden is daaraan ongetwij
feld niet vreemd. Het nordieke type, waar
toe ook het meerendeel der Nederlanders
behoort, is in de eerste plaats stug, in zich-
zelve gekeerd en gesloten. Zuidelijke ty,
pen, als Italianen en Spanjaarden vormen
het tegendeel. Zij hebben een vuriger tem
Berament, zijn minder bezadigd en over het
aïgemeen heethoofdiger van aanleg.
De Oostenrijker houdt tusschen de twee
geschetste typen zoo ongeveer het midden,
In de muziek, die evenals de literatuur, 'n
spiegel is van het leven, kan men die ver
schillen gemakkelijk waarnemen.
Neemt men bijv. een figuur als den acht
tienden eeuwschen componist Jozef Haydn.
Het overgroote deel van zijn werk kan men
kwalificeeren als een ernstige frivoliteit,
hoe paradoxaal deze uitspraak overigens
ook moge klinken. Zijn genre gelijkt in
veel op dat van Mozart en het ware ten
eenen male ondenkbaar, dat ook maar een
enkele pagina uit het reusachtig oeuvre
van Haydn door een Nederlander geschre
ven zou zijn.
Een ieder heeft zijn muziek wel eens ge
hoord. Op de radioprogramma's zijn z'n
symphonieën en religieuse composities ge
liefde nummers.
Het is muziek, die ons treft en bezig
houdt, zonder dat wij nu al te zeer daarbij
bewogen worden. Denkt men aan soortge
lijk werk van een onzer grootste componis
ten Alphons D'iepenbrock, dan is een vol
komen verstaan van die muziek, zonder
daarbij diep bewogen te worden, ondenk
baar.
WEENEN, STAD VAN LICHTE
EN KLASSIEKE MUZIEK
WIJ kozen als voorbeeld de muziek
om het wezen en de mentaliteit
van den Oostenrijker nader te be
palen, omdat dit het duidelijkst spre
kende middel is, dank zij de bekend
heid, die de radio in de laatste twintig ja
ren aan de muziek gegeven heeft.
Bovendien was het een gelukkig voor
beeld, aangezien de Oostenrijkers van ouds
her bekend staan als een muzikaal zeer ont
wikkeld volk. Reeds ten tijde van Ludwig
van Beethoven gold Weenen als een een-
Na de jongste gebeurtenissen staat Oostenrijks hoofdstad Weenen in het brandpunt der belang
stelling. Van oudsher heeft tusschen Weenen en Nederland een nauw contact bestaan. Nog altijd is het
een centrum van kunstzinnige en wetenschappelijke stroomingen en handhaaft het een oude traditie.
Talrijke paleizen, die herinneringen wekken aan het Huis Habsburg, dat eens hier resideerde, lokken tel-
kenjare van heinde en ver toeristen naar deze stad.
trum voor muziek. Een muzikale opvoeding
zonder een verblijf voor eenigen tijd in
Oostenrijks hoofdstad was. nauwelijks denk
baar.
Ook nu staat Weenen nog als zoodanig
bekend. Reeds is de naam van Hayd ge
noemd, maar ook die van Franz Liszt, Jo-
hann Strauss, Schubert en Bruckner zijn
daaraan verbonden.
Op het gebied der kunst houden Opera
en Burgtheater de oude traditie hoog. Ver
der de Philharmonie, een machtige, gepri-
vilegeerde instelling, die door haar invloed
het geheele klassieke muziekleven van Wee
nen beheerscht. Zij staat op dezelfde hoog
te als ons Concertgebouworkest, dat even
eens een meer dan Europeesche reputatie
geniet.
In het begin van den zomer vinden hier
altijd de „Wiener Festwochen" plaats, fes
tiviteiten op het gebied van sport, kunst en
society.
gebouw van de stad Weenen zoozeer tot
zijn recht als in deze kerk.
Talrijker zijn de gebouwen, dateerend uit
de periode van den zgn. barokstijl als bijv.
de Belvédère en de Karelskerk.
De binnen wij ken zijn rijk aan paleizen.
De trots van de stad echter vormen de
Ringstrassa, een van de schitterendste sta
tiestraten ter wereld, en de enorme rijk
dom aan parken en tuinen; de Ringstrasse
is 4 K.M. lang en 75 M. breed.
Musea, die kostbare verzamelingen op
velerlei gebied herbergen, zijn eveneens
talrijk. Ook zij leggen het getuigenis af,
van een oude cultuur.
Wereldberoemd, om maar iets te noemen,
zijn de schilderij en verzamelingen, waarin
ook verscheidene Hollandsche meesters als
Breughel, Rubens, Rembrandt e.a. te vin
den zijn. De Liechtensteingalerij herbergt
biiv een dergelijke collectie.
De glansrijke carnavalstijd levert ieder
jaar, der traditie getrouwd, een der hoogte
punten in den vorm van het schitterend
operabal.
Van het lichtere genre zijn de Weensche
vertegenwoordigers der laatste decennia:
Franz Lehar en in het bijzonder Robert
Stolz.
WEENEN IS RIJK AAN MONU
MENTALE BOUWWERKEN
SLECHTS in vogelvlucht kan men in
dit kort bestek de overige beziens
waardigheden van Weenen langs
gaan. In de eerste plaats dient gewe
zen te worden op het indrukwekkendste
gebouw, dat opgetrokken werd in gothi-
schen stijl, de Stephanskerk. Deze gothi-
sche bouwtrant komt in geen enkel ander
WAAR DE HABSBURGERS
RESIDEERDEN.
OP vele plaatsen treft men sporen aan
van het vroeger regiem der Habsbur-
gers. Zij hebben geresideerd o.a. in
de Horburg en het lustslot Schön-
brunn, met zijn luxueuse prökkamers en
kostbare verzamelingen; het prachtige park
en het zich daarin bevindende palmenhuis
is uniek.
Gedurende het beleg van Weenen door
de Turken in 1683 werd Schönbrunn van
de aardbodem weggevaagd. Het was een
eenvoudig gebouw geweest, maar nu men
tot reconstructie wilde overgaan, besloot
men geheel te breken met de traditie van
het bouwwerk, dat er gestaan had, en legde
een veel luxueuzer bouwplan eraan ten
grondslag. Het was de beroemde bouw
meester Fischer vin Erlach, volgens wiens
ontwerp een nieuw Schönbrunn herrees.
Ten tijde van Maria Theresia werd het vol
tooid. Hier heeft de groote keizerin het
liefste vertoefd en zij werd nimmer moe ér
BIJ DE ILLUSTRATIES:
Boven:
De Stephanskerk, een der beroemdste
bouwwerken in den gothïsehen stijl, da
teert uit de jaren 1144 tot 1511. Dikwijls
genoemd als het zinnebeeld van 'de stad
Weenen, daar zij door haar hoogen ouder
dom de ontwikkeling van Weenen gezien
heeft tot wereldstad.
Links:
^.Wien du Stadt der Lieder", zooals men
liet zich altijd voorstelt en zooals het niét
altijd is.
Rechts:
Het Weensche Burgtheater, dat In é£n
adorn genoemd kan Worden met do Ween
sche Opera en eveneens op lange bestaans-
pedoëte kap bogen. Éfét repertoire dat ge
speeld wordt, omvat zoowel bet klas^jefce-
als het modem* theatef, -
de kostbaarste schatten in' te doen onder
brengen.
Wij spraken hierboven reeds van de
Weensche Hofburg, 't kolossale paleis, dat
op zichzelf welhaast een stadswijk vormde.
In den loep der tijden moest het wijken
voor Schönbrunn, dat als landgoed wel het
meest ideaal gelegen is, afgezonderd van
het stadsgewoel door hooge begroeide mu
ren. Het bleef een stuk natuur, een open
stuk land, midden in de stad.
Groepen toeristen worden nu dagelijks
door dit enorme paleis rondgeleid, een
doolhof van gangen en kamers. Het slot
Schönbrunn bevat ruim 1400 kamers en
139 keukens. Is het te verwonderen, dat
zich om dit sprookjesachtige slot, waar de
sfeer van vervlogen tijden haast voelbaar
wordt, dank zij de pracht de letterlijk
opeengehoopte schatten legenden heen-
gesponnen hebben?
Hol weerklinken de voetstappen der tal-
looze bezoekers, door de ruime, hooge ver
trekken, waar de teekenen van luxueus le
ven en uitersten eenvoud telkens weer een
schril contrast vormen
Niet zonder ontroering staat men voor
het smalle, ijzeren bed, waarin keizer
Franz Jozef gestorven is. £>e hooge adel
vierde feest na feest, en verkwistte kapi
talen, maar rond hem heerschte de grootste
eenvoud en soberheid. In veel geleek hij
een „gemeen soldaat". Zijn werkkamer on
derscheidt zich nauwelijks van het kantoor
van een hooggeplaatst ambtenaar.
DE NATIONALE BIBLIOTHEEK.
WEENEN is rijk aan monumentale
gebouwen als weinig andere ste
den ter wereld. Zoo bleef nog on
vermeld, de prachtige „National Bi-
bliothek". In vele opzichten kan zij zich
meten met de Koninklijke Bibliotheek te
's-Gravenhage, die eveneens over tal van
bijzondere werken beschikt en daardoor
geteld wordt onder de belangrijkste boeke
rijen van Europa. De Weensche Bibliotheek
is in meer dan een oozicht belangwekkend.
Zij vormt een der kernen waarom heen zich
de cultuur van Weenen heeft gekristalli
seerd.
Het bouwwerk is onbetrokken in den im-
posanten barokstijl. De eigenlijke biblio
theekzaal wordt beschouwd als de mooiste
ter wereld, een enorme prorikruimte, die
geheel aan boeken gewijd is.
De zaal, die in het midden overwelfd
wordt door een elliptisch koepeldak, strekt
zich in de lengte naar beide zijden symme
trisch uit. Twee geweldige zuilen onder
steunen de zolderingen aan weerszijden van
den koepel.
Bij den bouw is veel hout verwerkt,
waardoor men bij het binnentreden een
warmen indruk krijgt van het interieur.
Langs den wand is een galerij aangebracht,
waarvan de ballustrade kwistig met lof
werk is versierd.
Van alle zijden flinkert het. goud der aan
gebrachte ornamenten. De in een kring op
gestelde marmeren beelden en aardbollen
geven de ruimte een gewijd, klassiek ka
rakter.
De zoldering is versierd met gresco's, die
voor een deel door Daniël Grans werden
aangebracht.
Keizer Leopold I nam het initiatief tot
den bouw en nog voor den inval der Tur
ken, ondernam men het werk; vijf en veer
tig jaar later werd het eerst voltooid.
DE KOSTBARE BOEKERIJ
VAN PRINS EUGENIUS.
DE naam van Prins Eugenius, de beken
de Oosten rij ksche opperbevelhebber,
heeft het gebouw dus ook reeds ge
kend. Op bijzondere wijze blijft zijn na
gedachtenis aan dit slot verbonden.
Uit zijn particuliere boekverzameling, die
meer dan 15.000 deelen omvatte, is het
grootste gedeelt,, dat reeds tijdens zijn le
ven beroemd was, overgegaan naar de „Na
tional Bibliothek" in Weenen De prachtige,
Prins Eugenius van Savoye-Carignan, Oos
tenrijks veldheer en staatsman (Parijs 1663
Weenen 1736), aan wien een belangrijk
deel van de boekerij der Nationale Biblio
theek toebehoord heeft.
met goud bestempelde marokkijn- en saf-
fiaan-leder banden, in diverse kleuren, vor
men nu het sieraad der Bibliotheek en zijn
ondergebracht in de kasten der zooeven be
schreven koepelzaal.
Prinses Victoria, heeft als eenige erfge
name van het prinselijk bezit destijds de
verzameling verkocht aan het keizerhuis
tegen een levenslange jaarlijksche uitkee-
ring van 10.000 gulden.
De banden met hun rijkbewerkte ruggen
getuigen van menig stil leesuur van den
oorspronkelijken bezitter, ook van menig
gesprek, dat naar aanleiding daarvan ge
voerd is, tusschen Eugenius, den grootsten
veldheer van zijn tijd en Leibnitz, den be
roemden wijsgeer.
Aanvankelijk werd de boekenzaal wer
kelijk voor studiedoeleinden gebruikt. Te
genwoordig dient hij met zijn 192.000 ban
den slechts nog voor het houden van ten
toonstellingen en congressen.
De bezoeker toeft er, omgeven door een
roerlooze stilte, die alleen af en toe onder
broken wordt door het straatrumoer, dat
vanaf de Jozefsplatz door de talrijke spits-
boogramen binnen dringt.
HOLLANDSCHE BEZIENSWAAR
DIGHEDEN IN WEENEN.
BEHALVE de schitterende schilderijen-
verzamelingen, waarin veel werken
van Hollandsche meesters voorkomen,
zal de Nederlandsche tourist in Wee
nen nog vele symptomen aantreffen van
het contact, dat sinds lang tusschen Oos
tenrijk en de „lage landen bij de zee" heeft
bestaan. Uit dankbaarheid voor de hulp,
die men in Oostenrijk na den Wereldoorlog
van Nederland heeft ontvangen.
De Hollandbrücke en Hollandstrasse zijn
zoo door de bewoners van Weenen ge
noemd uit erkentelijkheid voor de daad
werkelijke hulp, die het Oostenrijksche
volk in de jaren na den wereldoorlog van
het Nederlandsche heeft mogen ontvangen.
In het genoemde slot Schönbrunn hangt
een beroemd portret van Maria Theresia,
het is van de hand van den Nederlander
Meytens.
Dezelfde Maria Theresia had tot lijfarts
eveneens een Nederlander Van Swieten, de
oprichter tevens van een reeks belangrijke
instellingen op geneeskundig gebied Op
't monument van Maria Theresia blijft zijn
nagedachtenis voor de eeuwigheid bewaard.
FEN GLOEIENDE PLATINAPAREL
ZUIVERT DE LUCHT.
Er is een interessante nieuwe methode
gevonden, om in zalen en vertrekken de
lucht te verbeteren de gloeiende plali-
naparel. De uitvinding bestaat uit eer
klein bakelieten gloeilampje, dat in verbin
ding staat met een reservoir, waarin een
vloeistof van bepaalde samenstelling. Als
het lampje brandt, doet de gloeiende plati-
naparel de vloeistof verdampen, waaroij
formaldehyde ontstaat en tegelijk een hars
achtige geur wordt verspreid, die vooral
veel bijdraagt tot verbetering van de lucht.
De eenige bediening, die voor het toestel
letje noodig is, bestaat hierin, dat van tijd
tot tijd het reservoir moet worden bijge
vuld
